2013 جىلى حالىق اۋىز ادەبيەتى كەيىپكەرلەرىنىڭ بەينەلەرىن يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار ارقىلى بىرىزدەندىرۋ يدەياسى كوتەرىلىپ، عالىمدار مەن ونەر قايراتكەرلەرى، سۋرەتشىلەر مەن انيماتورلار، ادەبيەتشى عالىم وكىلدەرى اراسىندا تالقىعا ءتۇسىپ ۇلكەن قولداۋعا يە بولعان بولاتىن. ماسەلە مەملەكەتتىك دەڭگەيدە كوتەرىلىپ، جۇزەگە اسۋ ۇلكەن ماقساتتاردىڭ ءبىرى بولاتىن.

ماسەلەنىڭ كوتەرىلۋى مەن تۇجىرىمدالۋىنا نەگىز بولعان پروبلەما مۋلتفيلمدەر مەن انيماتسيالارداعى، كىتاپ بەتىندە بەرىلگەن سۋرەتتەردەگى، ەلەكتروندى قۇرالدارداعى حالىق اۋىز ادەبيەتى كەيىپكەرلەرىنىڭ ءبىرىزدى وبرازىنىڭ بولماۋى ەدى. ەندىگى كەزەكتە الداعى ۋاقىتتاردا شىعاتىن بارلىق مۋلتيمەديا ونىمدەرى مەن يلليۋستراتسيالىق ماتەريالداردىڭ، وقۋلىقتار مەن كىتاپتاردىڭ شىعۋىنا ارنالعان بىرتەكتى اۋىز ادەبيەتى كەيىپكەرلەرىنىڭ بەينەلەرىن جاساپ بەرۋ.

2012 جىلعى ەلباسىمىز ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «الەۋمەتتiك-ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ – قازاقستان دامۋىنىڭ باستى باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا جاستارعا ءبىلىم بەرۋدىڭ تاريبەلىك جاعىن قالىپتاستىرىپ، رۋحاني قۋاتىن دامىتۋعا ءمان بەرۋدى اتاپ كورسەتكەن بولاتىن. وسى جولداۋ اياسىندا ۇسىنىلعان جوعارىدا ماڭىزدىلىعى ايتىلىپ وتىلگەن «بەسىگىڭدى ايالا» جوباسى «يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ ارقىلى فولكلورلىق كەيىپكەرلەردى بىرىزدەندىرۋ» اتتى عىلىمي جوباعا اينالىپ،  قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ الەۋمەتتىك جانە قوعامدىق-گۋمانيتارلىق عىلىمداردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى مەن پانارالىق زەرتتەۋلەرى نىسانى بويىنشا 2015-2017 جىلدارعا ارنالعان عىلىمي زەرتتەۋلەردى گرانتتىق قارجىلاندىرۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.

جوبانىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى جونىندە كوپتەگەن پىكىرلەر مەن باق بەتتەرىندە ماتەريالدار جاريالانىپ، حالىق پەن ونەر جۇرتشىلىعى كەڭىستىگىنە ناسيحاتتاۋ، جوبا جايىندا حابار بەرۋ قولعا الىنىپ جاتىر. «ايقىن»، «جاس قازاق» رەسپۋبليكالىق باسىلىمدارىمەن قاتار، www.baq.kz www.mtdi.kz سايتتارىندا، «اڭىز ادام» جۋرنالى مەن «حابار»، «ەلارنادا» تەلەارنالارىندا، شالقار راديوسىندا ماتەريالدار دايىندالدى. بۇل ءوز كەزەگىندە حالىقتىڭ دا وزىندىك اتسالىسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى ءارى جاڭاشا كوزقاراستاردىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز بولادى دەپ ويلايمىز. الداعى ۋاقىتتا دا باق وكىلدەرىنەن ۇلكەن قولداۋدى قاجەت ەتەمىز، جارنامالاۋ جۇمىستارى جۇيەلى تۇردە ىسكە اسىرۋ ءۇشىن الداعى ۋاقىتتا باق مۇشەلەرىنىڭ كومەگى وتە قاجەت بولماق.

اتالعان جوبانىڭ ماڭىزدىلىعى مەن مىندەتى جايىنداعى اقپاراتپەن قوسا، حالىق اۋىز ادەبيەتى كەيىپكەرلەرىنىڭ (ازىرشە، ميفولوگيالىق كەيىپكەرلەر) ادەبي-ميفولوگيالىق سيپاتى جايىنداعى زەرتتەۋلەر مەن ماعلۇماتتاردى www.tilortalyq.kz  سايتىنان تولىقتاي تانىسۋعا بولادى. فولكلورلىق كەيىپكەرلەرگە جاسالعان ادەبي زەرتتەۋلەر حالىق شىعارماشىلىعىنداعى كەيىپكەرلەردىڭ جالپى كونتسەپتۋالدىق بەينەسى-وبرازدارىن جاساۋعا تىرىسقان. بۇگىنگى تاڭدا ميفولوگيالىق پەرسوناجدارعا ارنالعان 35 كەيىپكەردىڭ ادەبي تۇلعاسى جاسالىنىپ سۋرەتكەرلەردىڭ نازارىنا ۇسىنىلعان. ۇسىنىلعان ميفولوگيا كەيىپكەرلەرىنىڭ ادەبي-كوركەمدىك سيپاتىنا قاراي وتىرىپ سۋرەتشىلەر ۇلتتىق كولوريدتەگى ءوز نۇسقالارىن جاساپ شىعارادى. قازىرگى ۋاقىتتا وسىعان بايلانىستى سۋرەتشىلەر اراسىندا بايقاۋ ۇيىمداستىلىپ جاتىر. بايقاۋدىڭ ناتيجەسى 2015 جىلدىڭ 3 جەلتوقسانىندا جاريالانىپ، جەڭىمپاز سۋرەتشىنىڭ «كەيىپكەرى» الداعى ۋاقىتتا جەتىلدىرىلىپ، وزگە ونىمدەردىڭ شىعۋىنا قولدانىلاتىن بولادى. ۇلتتىق مازمۇنى مەن يدەيالىق سالماعى قانىق، پورترەتتىك كەلبەتى ەرەكشەلىكتەرگە تولى، سيۋجەتتىك قىزمەتى تولىققاندى وبرازداردى جاساپ شىعۋ قيىننىڭ قيىنى ەكەندىگى بەلگىلى. سوندىقتان مۇنداي شىعارماشىلىق ساپاردا سۋرەتشىلەر قاۋىمىنىڭ اتقاراتىن جۇمىسى دا، جاسايتىن دەتالدارى دا وتە ماڭىزدى، شەشىشۋ فاكتورلاردىڭ ءبىرى ەكەندىگى تۇسىنىكتى.

جوبا تولىقتاي ورىندالۋى ءۇشىن وزىنە 2 كەزەڭگە بولىنگەن بولاتىن. ءى-كەزەڭ بەكىتۋ، تۇجىرىمداۋ جۇمىستارىنان تۇرادى. ياعني، حالىق اۋىز ادەبيەتىندەگى كەيىپكەرلەردى انىقتاپ، ءتىزىمىن جاساۋ، ماتىندەگى سيپاتتامالارىن تاۋىپ، تالداۋ جاساۋ، فيلولوگ، ەتنوگراف مامانداردان كوميسسيا قۇرىپ بايقاۋ جاريالاۋ، قورىتىندىسىن شىعارىپ، حالىق اۋىز ادەبيەتىندەگى كەيىپكەرلەردىڭ پورترەتتىك بەينەلەرىن بەكىتۋ جۇمىستارىن جاساۋ بولىپ وتىر. سوندىقتان جوبانىڭ قازىرشە ءبىرىنشى كەزەڭىنىڭ ورىندالىپ جاتقانىن بايقاۋىمىزعا بولادى. جوعارىدا اتالىپ وتىلگەن بايقاۋ ءوز ناتيجەسى مەن كوميسسيالىق قورىتىندىلاۋىن شىعارسا جوبانىڭ العاشقى كەزەڭى ءوز مارەسىنە جەتەدى دەگەن ءسوز.

جالپى جۇرتشىلىقتىڭ، اسىرەسە، جاس جەتكىنشەكتەردىڭ قازاق فولكلورىن تانىپ-بىلۋگە دەگەن قۇشتارلىقتارىن وياتا وتىرىپ ۇلتتىق يدەيانى قالىپتاستىرۋ ماقساتىن ورتاق كۇشكە اينالدىرىپ وتىرعان بۇل جوبا فوللورتانۋشى، ادەبيەتشى عالىمدار مەن سۋرەتشىلەردىڭ، انيماتورلاردىڭ تىعىز بايلانىسىن ورناتا وتىرىپ الداعى ۋاقىتتا دا ۇلكەن جۇمىستاردى جاساۋىنا نەگىز بولا الادى. بايقاپ وتىرعانىمىزداي، بۇل جوبا الداعى ۋاقىتتا جاسالىناتىن ونىمدەرگە العىشارت دايىنداپ قانا قويمايدى، وزىنە دەيىن جاسالعان جوبالاردىڭ دا يگەرىلۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. ماسەلەن، 100 تومنان تۇراتىن، الداعى ۋاقىتتا 150 تومعا جەتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىرعان «بابالار ءسوزى» اكادەميالىق باسىلىمىنىڭ يگەرىلۋىنە ۇلكەن جاعداي تۋعىزادى. «بابالار ءسوزى» جيناعىنىڭ 63 تومىنىڭ ءوزى عانا حالىق اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرىنە ارنالعان ەكەن. دەمەك، بۇل توم شاڭ باسقان كۇيى ارحيۆتە قالماي قانداي دا ءبىر ىزدەنۋشىلىك ەنتسيكلوپەدياعا اينالماق. ماماندار اراسىنداعى بايلانىستى قامتاماسىز ەتە وتىرىپ اشىق تەندەرگە قاتىسۋ جوبانىڭ ساپالى ورىندالۋىنا ۇلكەن مۇمكىندىك تيگىزەتىنى بەلگىلى. سوندىقتان اتالعان جوبانى تەك ورىنداپ قانا قويۋ ماڭىزدى ەمەس، ناسيحاتتاۋ مەن ساناعا ءسىڭدىرۋ دە وتە ماڭىزدى نارسە بولماق.

ەكىنشى كەزەڭ ناسيحاتتاۋ جۇمىستارىمەن قاتار يننوۆاتسيالىق ونىمدەردى شىعارۋ، ياعني، تۇتىنۋشىلىق اۋديتوريانى قالىپتاستىرۋ ءتارىزدى اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلۋ جوسپارعا الىنعان. ناتيجەسىندە بەكىتىلگەن ۇلتتىق كەيىپكەرلەر ارقىلى مۋلتفيلمدەر مەن فيلمدەر شىعارۋ، كومپيۋتەرلىك ويىندار، بوياما كىتاپتار مەن يلليۋستراتسيالانعان كىتاپتاردى، اۋديوكىتاپتاردى، دىبىستالاتىن قۋىرشاقتار جاساپ شىعارىلاتىن بولادى. دەمەك، اكادەميالىق نۇسقا تەك جاسالىپ، بەكىتىلىپ قانا قويىلمايدى، ونى پايدالانۋدىڭ دا، تاجىريبەدە قولدانۋدىڭ دا ۇلكەن مەحانيزمى ىسكە قوسىلادى دەگەن ءسوز. بۇل ءوز كەزەگىندە جاسالعان اكادەميالىق جۇمىستىڭ كەڭ ماشتابتى تۇردە يگەرىلۋىنە مۇمكىندىك بەرىلەدى.

ارينە، جوبانىڭ كەڭ اۋقىمدى جۇرگىزىلەتىن بولعاندىقتان ۇزاق ۋاقىتتى، پروتسەستى قامتيدى. يننوۆاتسيالىق ونىمدەردىڭ دايىندالۋىمەن قاتار، اتالعان كەيىپكەرلەردى جوو وقىتۋ مەن پاندىك پرەدمەت رەتىندە ەنگىزۋ، ادەبيەتشى قاۋىمدارمەن قاتار، انيماتور، سۋرەتشىلەر قاۋىمعا دا فولكلوردى تەرەڭ وقىتىلۋى دا قولعا اسا ماڭىزدى بولماق.

مۇنداي كەڭ اۋقىمدى جوبانى ورىنداۋعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى (مەكتەپكە دەيىنگى جانە ورتا ءبىلىم دەپارتامەنتى، ى.التىنسارين اتىنداعى قازاق ءبىلىم اكادەمياسى رمقك، «مەكتەپكە دەيىنگى بالالىق» رەسپۋبليكالىق ورتالىعى رمقك، «وقۋلىق» رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعى رمقك), مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى (مادەنيەت كوميتەتى، تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق ساياسي جۇمىس  كوميتەتى، اقپارات جانە مۇراعاتتار كوميتەتى) قولداۋ كورسەتىپ وتىر، الداعى ۋاقىتتا رەسپۋبليكالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن بالالارعا ءونىم شىعاراتىن بارلىق ۇيىمداردى (باسپاحانالار، ويىنشىق شىعاراتىن مەكەمەلەر، انيماتسيالىق ستۋديالار جانە ت.ب.) جۇمىلدىرۋ جوسپارلانىپ وتىر.

سليامبەكوۆ قىمبات 

Abai.kz