ۇندى ەكسپورتقا شىعارادى

اۋدانعا ءىسساپارىمىزدى جەرگىلىكتى 57 تۇرعىندى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان «ورداباسى نان» جشس-ءنىڭ جۇمىسىمەن تانىسۋدان باستادىق. قازىر وسى جەردەگى ديىرمەندەردەن شىعارىلاتىن ۇننىڭ 90 پايىزى وزبەكستان مەن اۋعانستانعا ەكسپورتتالىپ جاتىر ەكەن. ەل اۋماعىنا 10 پايىز عانا ساتىلادى. بۇگىندە بيداي باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنا بايلانىستى ۇننىڭ قۇنىن كوتەرۋگە ءماجبۇرمىز، – دەدى سەرىكتەستىك باسشىسى. دەگەنمەن، اۋىلدان زاۋىتتىڭ باعاسىمەن ۇن ساتاتىن ارنايى دۇكەن اشىپتى. سونداي-اق جۋىردا ءوندىرىستى دامىتىپ، جاڭا ديىرمەندى ىسكە قوسقالى وتىرعان سەرىكتەستىككە تاعى 55 جۇمىسشى قابىلدايمىز دەپ وتىر.

– ديىرمەنىڭ قۋاتتىلىعىن ەكى ەسە ۇلعايتىپ، تۇركيانىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان تەحنولوگياسىن قوندىرىپ جاتىرمىز. ونىڭ قۋاتتىلىعى تاۋلىگىنە 250 توننا ءونىم شىعارۋعا جەتەدى. بۇعان «بيزنەستىڭ جول كارتاسى 2020» باعدارلاماسىنىڭ ء«وندىرىس-2» جەلىسى بويىنشا «دامۋ» كاسىپكەرلىك قولداۋ قورى ارقىلى 7 جىلعا 6 پايىزبەن 470 ملن تەڭگە نەسيە الدىق. ەڭ باستىسى زاۋىتتا ءوزىمىزدىڭ جەرگىلىكتى ازاماتتاردى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرمىز. جىل سوڭىنا دەيىن جالپى 100-دەن اسا جۇمىس كوزى بولادى، ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ جالاقىسى 70-80 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى، — دەيدى سەرىكتەستىك ديرەكتورى باۋىرجان ساپارىمبەتوۆ.

ەڭ ۇلكەن جىلىجاي

سوڭعى ءۇش جىلدا ەلدەگى جىلىجايلاردىڭ اۋدانى ۇلعايعان. ولاردىڭ دەنى — وڭتۇستىكتىڭ ەنشىسىندە. ياعني، كۇنگەيدەگى كوكونىستىڭ 90 پايىزى وتاندىق نارىققا شىعارىلۋدا. بۇل رەتتە ورداباسى اۋدانىندا جىلىجاي شارۋاشىلىعى كاسىبىن قولعا العان شارۋالار از ەمەس. ماسەلەن، قاراسپان اۋىلىندا كۇننىڭ جىلۋىن پايدالاناتىن جەر استى جىلىجايى جۇمىس ىستەيدى. جىلىتۋ جۇيەسىن قاجەت ەتپەيتىن جىلىجايدا قىزاناق پەن قياردىڭ بىرنەشە ءتۇرى وسىرىلەدى. 20 ادامدى جۇمىسپەن قامتىعان جىلىجايدىڭ ءونىم بەرۋ كورسەتكىشى جامان ەمەس. كوكونىستەر تمد ەلدەرىنە جەتكىزىلىپ جاتىر.

اۋماعى 11 گەكتاردى قۇرايتىن «ادەليا» شارۋا قوجالىعىنىڭ جىلىجايى سوڭعى ۇلگىدەگى تەحنولوگيالارمەن جابدىقتالعان. ەرەكشەلىگى سول، كوكونىستىڭ ءوسىپ-جەتىلۋىندە ەشبىر حيميكات قولدانىلمايدى. جىلىنا 3 رەت ءونىم الۋعا بولاتىن نىساندا 200-گە تارتا جۇمىسشى ەڭبەك ەتەدى. تامشىلاتىپ سۋعارۋ، جىلىتۋ سەكىلدى جۇمىستار كومپيۋتەرمەن باسقارىلادى. مۇندا جىلىنا 8500 توننادان استام ءونىم الۋعا مۇمكىندىك بار. ازىرگە جىلىجايدا كوكونىستەردىڭ گوللانديالىق سۇرپى ەگىلۋدە.

ەرمەكباي ساتەنوۆ، ورداباسى اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى:

– اۋدانىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى قارقىندى ءوسۋ ۇستىندە. «سىباعا»، «قۇلان»، «التىن اسىق» باعدارلامالارىن جۇزەگە اسىرۋدا اتقارىلعان جۇمىستار وعان دالەل. ءىرى قارا، جىلقى، ۋاق مال تۇقىمىن اسىلداندىرۋ ءىسى جاقسى جولعا قويىلعان. ماسەلەن، سيىردى اسىلداندىرۋ جوسپارى 74 مىڭ بولسا، سونىڭ بيىل 18 پايىزى قامتاماسىز ەتىلدى، ۋاق مال بويىنشا 200 پايىز جۇزەگە استى. بىزدە 4000-نان اسا جىلقى بولسا، بۇل باعىتتا دا ءتيىمدى شارالار قولدانىلۋدا. س.ءابجالوۆتىڭ «سەرالى»، ت.جانىسباەۆتىڭ «سابىر»، و.اتاشوۆتىڭ «ورتاي»، ب.جۇماباەۆتىڭ «بەكزاتباق» شارۋاشىلىقتارى بۇعان مول ۇلەس قوسۋدا. «ورداباسى قۇستىڭ» داڭقى بۇگىندە رەسپۋبليكا كولەمىنەن الدەقاشان اسىپ كەتكەن. وندا 8100 توننا قۇس ەتى وندىرىلسە، 2020-جىلعا قاراي 20 مىڭ تونناعا جەتكىزۋ مەجەلەنگەن. وتباسىلىق مال بورداقىلاۋ الاڭدارىن، ءسۇت فەرمالارىن وركەندەتۋ دە كەڭىنەن قانات جايىپ كەلەدى. 237 تۇرعىن 550 ملن. تەڭگە جەڭىلدەتىلگەن نەسيە الىپ، جۇمىس ىستەۋدە.

كۇنىنە 40 ليتر ءسۇت بەرەتىن سيىر اكەلىنەدى

ءدال قازىرگى كۇنى اۋداندا قۇرىلىسى قىزۋ ءجۇرىپ جاتقان ءوندىرىس ورنىنىڭ ءبىرى — «بورتە» فەرماسى. ء«سۇت تاۋارلى فەرما قۇرىلىسىنىڭ 30 پايىزدان استامى اياقتالدى. ءۇش كەزەڭنەن تۇراتىن جۇمىس جىل سوڭىنا دەيىن بىتەدى دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. ءسۇت تاۋارلى جابدىقتار شۆەيتساريالىق جاڭا تەحنولوگياداعى روبوت ساۋىنشىلارمەن قامتاماسىز ەتىلەدى» دەدى، نىساننىڭ ۋچاسكە باسشىسى ماعجان بازارباەۆ.

زاۋىتتىڭ قۋاتتىلىعى 20 توننا شيكى ءسۇت وندىرەتىنىندە. ال، جىلىنا 6000-7000 ليتر ءسۇت بەرەتىن اسىل تۇقىمدى ساۋىلاتىن 500 ءىرى قارا مال، 200 بۇزاۋ ۆەنگريادان اكەلىنەدى. ولاردى ەرەكشەلىگى وڭتۇستىكتىڭ اۋا رايىنا تەز بەيىمدەلەدى ءارى ارقايسىسى كۇنىنە 40 ليتر ءسۇت بەرەدى ەكەن.

جوبا جەكە ينۆەستيتسيا جانە ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانك ارقىلى پايىزدىق ستاۆكاسىمەن سۋبسيديالاۋ جەلىسىمەن يگەرىلگەن قارجى ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرىلۋدا.

23 مىڭ جاس سپورتشى بار

ورداباسىدا قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆتىڭ مۇراجايى بار ەكەنىن دە جۇرت جاقسى بىلەدى. ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا وسى جەردى مەكەن ەتكەن كۇش اتاسىنىڭ ۇرپاقتارى دا قازىر وسى اۋداندا تۇرىپ جاتىر. سونداي-اق، بالۋاننىڭ جولىن قۋىپ كەلە جاتقان جاس سپورتشىلار دا اۋداننىڭ اتىن شىعارىپ، بايراقتى باسەكەلەردە توپ جارىپ ءجۇر. ولار ءۇشىن اۋداندا 1500 ورىندىق ستاديون سالىنعان. سونداي-اق اۋىل جاستارىنىڭ سپورتقا دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتتىرۋ ءۇشىن 92 مەكەمە جۇمىس ىستەيدى. وندا 23 مىڭنان اسا جاس سپورتشىلار جاتتىعۋدا. اۋداندا دەنە شىنىقتىرۋ مەن سپورتپەن تۇراقتى اينالىساتىنداردىڭ سانى جىلدان جىلعا ارتىپ كەلەدى ەكەن.

ۇزدىكسىز ءونىم شىعاراتىن زاۋىت

بۇگىنگى كۇنى وڭتۇستىك وڭىرىندە 70 قىش زاۋىتى بار دەسەك، ونىڭ بەسەۋى عانا بارلىق ماۋسىمدا ۇزدىكسىز ءونىم شىعارۋعا قاجەتتى تەحنولوگيامەن جابدىقتالعان. سونىڭ ءبىرى – ورداباسى اۋدانىنداعى «اگرو-V» قىش زاۋىتى. اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەدەگى جاڭا تەحنولوگيالارمەن جابدىقتالعان زاۋىت جىلىنا 25 ملن دانا قىش شىعارادى. سەرىكتەستىك «ۇدەمەلى يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا ىسكە قوسىلعان. كاسىپورىن باسشىسى نۇرالى ءابىشوۆتىڭ ايتۋىنشا، قۇرال-جابدىقتار قىتايدان الىنعان. وندا كوپكومپەنەنتتى شيكىزاتتان ساپالى ءونىم شىعارۋعا مۇمكىندىك بار. ءارى مۇندا قالدىقتىڭ ءوزى جارامسىز بولىپ قالمايدى. ەكىنشى رەت وڭدەۋگە جىبەرىلەدى. زاۋىت 50-دەن اسا تۇرعىندى تۇراقتى تۇردە جۇمىسپەن قامتىپ وتىر.

اۋدان بيۋدجەتىنەن سوعىلعان مەكتەپ

جالپى، وڭىردە 80 ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى بار دەسەك، ولاردىڭ بىرقاتارى وسى جىلى پايدالانۋعا بەرىلگەن. سونىڭ ءبىرى — بورالداي اۋىلىنداعى نەسىپباي ورازباەۆ اتىنداعى مەكتەپ. بۇل ءبىلىم ورداسى العاش رەت اۋداندىق بيۋدجەت ەسەبىنەن سالىنعان. بۇدان بولەك تاعى 2 باستاۋىش مەكتەپتىڭ جوندەۋ جۇمىستارىنا اۋدان قازىناسىنان قاراجات قاراستىرىلىپتى. مەكتەپتەردى ارالاپ ءجۇرىپ، بادام ەلدىمەكەنىندەگى ا. شەرىمقۇلوۆ اتىنداعى ءبىلىم وشاعىنا باس سۇققانىمىزدا، مۇندا مۇعالىمدەرگە ارنالعان اۋداندىق سەمينار ءوتىپ جاتتى. 63 مەكتەپتەن كەلگەن 100-گە جۋىق مۇعالىم «باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن قالىپتاستىرۋ جولدارى» تاقىرىبىن تالقىلاپ، ءوزارا تاجىريبە الماسۋدا ەكەن. اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ ادىسكەرى گۇلجاۋھار مولجىگىت: ء«ار ەلدىڭ ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىن سالىستىرۋدا حالىقارالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلەدى. ياعني، 4-8 سىنىپ ارالىعىنداعى وقۋشىلارعا ءبىر دەڭگەيدە تەست تاپسىرمالارى بەرىلگەن. سوندا قازاقستاندا وقۋشىلار ءبىلىم العانىمەن، ونى ءومىر جاعداياتىندا قولدانا المايتىندىعى انىقتالعان. بۇل ەلىمىزدە ۇلكەن پروبلەما بولدى. سول سەبەپتى، 2012-2016 جىلدارعا ارنالعان «ۇلتتىق ءىس-قيمىل» جوسپارى جاسالدى. ونداعى ماقسات وقۋشىلاردىڭ فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ. ءبىلىم نەگىزى باستاۋىشتا قالاناتىندىقتان ساۋاتتىلىقتى وسى كەزدەن باستاپ قالاي قالىپتاستىرامىز دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەيمىز، تاجىريبەلەرىمىزبەن بولىسەمىز، – دەدى.

ايگۇل كەرىمبايقىزى

Abai.kz