بىردە ءبىزدىڭ ۇجىمعا «جاستاردى وتانسۇيگىشتىككە باۋلۋ ماقساتىندا پەينتبولدان وتەتىن جارىسقا ۇجىمدارىڭىزدان كوماندا قۇراپ جىبەرسەڭىزدەر» دەگەن حات كەلدى. پەينتبول – ىشىنە بوياۋ قۇيىلعان شار دەگەن اعىلشىن سوزىنەن الىنىپتى. ياعني شارلارمەن اتىساتىن ويىننىڭ ءبىر ءتۇرى. بىراق، وتانسۇيگىشتىككە قالاي تاربيەلەيتىنى تۇسىنىكسىز.

سوڭعى كەزدەرى ۇلتتىق رۋح ، پاتريوتتىق تاربيە، وتانسۇيگىشتىك دەگەن سوزدەردى ەستىپ تە، ايتىپ تا ءجۇرمىز.  وكىنىشتىسى، ايتۋشىنىڭ دا، تىڭداۋشىنىڭ دا جاي ايتىلۋى ءتيىس ءتىل ۇشىنداعى قۇرعاق ءسوز ەكەنىن بىلەتىندىگىندە.  «بىلەتىنىمىز قانداي كوپ، تۇسىنگەنىمىز قانداي از» دەپ البەرت ەينشتەين ايتقانداي بىلەتىنىمىز شىنىندا دا كوپ. «ەل بولامىن دەسەڭ بەسىگىڭدى تۇزە» دەپ مىنبەرلەردەن ءسوزىمىزدى تۇزدىقتاپ قويامىز. الايدا، بەسىكتەن باستاپ بەرىلەتىن  تاربيەگە قالاي كوڭىل ءبولىپ ءجۇرمىز. باسقاسىن قويىپ بالانىڭ قولىنا ۇستاتا سالاتىن  ويىنشىقتارىمىز ءوزىمىز ۇرانداتىپ جۇرگەن ۇلتتىق رۋحتان الىستاتىپ جاتقان جوق پا؟ سوعىستان كەيىن دۇنيەگە كەلگەن ەل اعالارى «وسى ءبىز ويىنشىق كورمەي اق ادام بولدىق قوي» دەپ ءۋاج ايتادى.

كەلەسى تولقىن «تەمىر-تەرسەكتەن ويىنشىق جاساپ شىبىقتى ات قىلىپ ءمىنىپ، جالاڭ اياق جارىسىپ، بارماقتىڭ باسىنداي قويدىڭ تەرىسىنە قورعاسىن بايلاپ، لاڭگى تەۋىپ وستىك، قاتاردان قالعان جوقپىز» دەيدى. سولاي ەكەندىگىنە ەشكىمنىڭ داۋى جوق. تەك قاتاردان قالماۋ دەگەننىڭ ولشەمى وزگەرگەن. سول قاتاردان قالعامىز جوق دەپ وتىرعان اعالارىمىزدىڭ وزدەرى «بالام، نەمەرەم كىمنەن كەم؟» دەپ ويىنشىقتاردى ءۇيىپ-توگىپ الىپ ءجۇر.

ال ماماندار بولسا ويىنشىقتاردىڭ بالا تاربيەسىنە، پسيحيكاسىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن اسەر ەتەتىنىن ايتادى. ياعني ۇلتتىق تاربيەنىڭ ءبىر ۇشى ويىنشىقتاردا. قازاق بالاسىنىڭ ۇلتتىق ويىنشىعى قايسى دەسەك، نەشە ءتۇرلى پىكىرلەرگە كەزدەسەسىز. بىرەۋلەر ءتىپتى مۇلدەم بولماعان دەسە، بىرەۋلەرى الدىعا اسىقتى تارتادى. اسىقتى دارىپتەيىن دەسەڭ “اسىق ويناعان ازار...” دەيتىن قۇلاققا ابدەن ءسىڭىستى بولعان ناقىل ەسكە تۇسەدى. قانداي اتا-انا بولماسىن ءوز بالاسىنىڭ جاقسى ويىنشىقپەن ويناعانىن قالايدى. بالاسىنىڭ تالعامىنا ساي ساپالى ويىنشىق ساتىپ اپەرۋگە تىرىسادى. ال بالانىڭ تالعامى ەرتەلى كەش كورەتىن مۋلتفيلم كەيىپكەرلەرىمەن شەكتەلەدى.  ىزدەپ اۋرە بولمايسىز، سۇرانىستى سول ساتتە سەزە قوياتىن كورشى قىتاي مەملەكەتى دۇكەندەردى تولتىرىپ قويعان. ساپالى بولسىن، بولماسىن قازاقتىڭ ءار وتباسىنداعى ويىن بالاسىنىڭ ۇيدە دە، بالاباقشادا دا قولىنا ۇستايتىنى، وينايتىنى – قىتايدىڭ ويىنشىعى. ويىنشىق دۇكەندەرىن كەيدە قارۋ جاراق ساتاتىن ورىن ەكەن دەپ تە ويلاپ قالاسىڭ، ويتكەنى بۇل جەردە اتىس-شابىس قارۋىنىڭ بارلىق ءتۇرىن كەزدەستىرۋگە بولادى. تەحنيكا دامىپ كەتكەنى سونشالىق قۋىرشاقتارعا ءتىل ءبىتتى. تەتىگىن باسساڭ سايراپ الا جونەلەدى. تەتىگىن باسقان سايىن اۋەنى وزگەرىپ وتىراتىن ويىنشىقتار دا بار. الايدا تەتىگى تۇرماق، قۇلاعىن بۇراپ، جەلكەسىنەن ۇستاپ سىلكىلەسەڭىز دە قازاقشا سويلەمەيدى، قازاق مۋزىكاسىن دا ەستىمەيسىز. قىزدارىمىز كىندىكتەرىن اشىپ جۇرەدى، ۇياتتى جەرلەرىن جابۋدى قويدى دەيمىز، ءوزىمىز جارتىلاي جالاڭاش كيىنگەن ويىنشىقتاردى الىپ بەرىپ جاستايىنان «وسىنداي بول» دەپ كورسەتەمىز. تالشىبىقتىڭ قالاي بوي تۇزەيتىندىگى، تال بەسىكتى كىم قالاي تەربەتكەنىنە بايلانىستى ەكەندىگىن بىلەمىز. بۇگىنگى زامان بەسىگىنىڭ ءبىر ءتۇرى – تەلەديدار. بالالارعا ارنالعان «بالاپان» كانالى بار. وعان دا شۇكىر. بىراق ول جەردەگىنىڭ  باسىم بولىگى – قازاقشاعا اۋدارىلعان شەت ەلدىك مۋلتفيلمدەر. ويىنشىق دۇكەندەرىنە بارعاندا بالانىڭ كوزىنە تۇسەتىن دە كۇندەلىكتى كورىپ جۇرگەن كەيىپكەرلەرى. سوندىقتان دا  تەلەگەي تەڭىز اۋىز ادەبيەتىمىزدى، باتىرلارىمىزدى، عاشىقتارىمىزدى باسقا دا تولىپ جاتقان كەيىپكەرلەرىمىزدى بالا ساناسىنا مۋلتفيلم ارقىلى ءسىڭىرىپ، سول كەيىپكەرلەردەن ادەمى ويىنشىق جاساي بىلسەك، جاتتىڭ جارىعىنا ءوز ءۇيىمىزدىڭ شىراعىن ايىرباستاعاندى قويار ەدىك.  

جۇماحمەت جايلاۋباەۆ

Abai.kz