ەلىمىزدىڭ الدىنان جاڭا مۇمكىندىكتەر اشىلدى. الايدا، بىرنەشە جىلدان بەرى الەم مازاسىز كۇي كەشۋدە. داعدارىس جاھاندىق دەڭگەيدە ەڭسەرىلگەن جوق جانە الەمدىك قوعامداستىق قىسىمدىق تۋربۋلەنتتى جاعدايدا تۇر.

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىندا ەڭبەك ادامنىڭ ەڭسەسىن كوتەرەتىندىگى جونىندە اتالى سوزدەر ايتىپ، اركىمنىڭ ەڭبەك ەتۋىنە جاعداي جاساۋ ماسەلەسى تياناقتالىپ، ۇكىمەتكە وسى مىندەتتى ورىنداۋ ءۇشىن 20 تاپسىرما بەرگەنى بەلگىلى. ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ بارىسىندا ومىرگە كەلگەن «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى — 2020» باعدارلاماسىنىڭ حالىق ءۇشىن بەرەر جاقسىلىعى ولشەۋسىز. ەڭبەك ادامىنا مۇنداي جاعداي الەمدى قارجىلىق داعدارىس شارپىپ تۇرعان ساتتە ەشبىر ەلدە جاسالىنعان ەمەس. بۇل جونىندە تالاي بيىك مىنبەلەردەن اۋزى دۋالى ازاماتتار جانە شەتەل ساراپشىلارى سان مارتە ايتتى. جۇمىسپەن قامتۋ باعىتىندا ەشبىر ەلدە مۇنداي باعدارلاما قابىلداعان ەمەس. ەڭبەك ادامىنا جاسالىنعان قامقورلىقتى پايدالانا ءبىلۋ ماڭىزدى.

شىنىن ايتقاندا، قوعامدا ءالى ءوز ورنىن تابا الماي ەڭبەك ەتۋگە قۇلقى بولماي جۇرگەندەر بار. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ باسقارما جىل سايىن باعدارلامانى تۇرعىندار اراسىندا ءتۇسىندىرۋ، ۇگىت ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋ باعىتىندا ناقتى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدا. جۇمىسپەن قامتۋ باعىتتارى بويىنشا 3000 بۋكلەت، 2500 پلاكات جانە 570 ادىستەمەلىك نۇسقاۋلار دايىنداپ، بارلىق اۋىلدىق وكرۋگتەرگە جىبەرىلدى. ءباسپاسوز بەتتەرىندە، تەلەارنالاردا، راديو حابارلارىندا باسقارما قىزمەتكەرلەرى تۇرعىندارعا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى. باعدارلامانىڭ ءمانى مەن ماڭىزىن بىلمەيتىندەر دە تابىلدى. سوندىقتان دا باسقارما قىزمەتكەرلەرى جانە وسى باعىتتا جۇمىس ىستەيتىن اۋداندىق بۋىندار تۇرعىندار اراسىندا ءجيى بولىپ، يگى باعدارلاما اركىمنىڭ ەڭبەك ەتۋىنە جول اشقاندىعىن ناقتى مىسالدارمەن تۇسىندىرۋدەن جالىققان ەمەس.

ۇستىمىزدەگى جىلى «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا وبلىستا 6708,9 ميلليون تەڭگە ءبولۋ قاراستىرىلعان. وسى جىلدىڭ 9 ايىندا ول قارجىنىڭ 91,3 پايىزى يگەرىلدى. باعدارلامانىڭ اياسىندا ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 1 قازانىنا دەيىن 8599 اداممەن الەۋمەتتىك كەلىسىم-شارت جاسالىندى. جىل سوڭىنا دەيىن ولاردىڭ قاتارىن بەلگىلەنگەن جوسپار بويىنشا 14 مىڭعا جەتكىزۋ قاراستىرىلىپ وتىر. بۇل باعدارلاماعا ءوز بەتىمەن جۇمىسپەن اينالىسۋشىلار، جۇمىسسىزدار، ءىشىنارا جۇمىسپەن قامتىلعاندار تارتىلدى. سونىمەن بىرگە، تابىسى از، مۇگەدەكتەر دە وسى باعدارلامانىڭ شاراپاتىن كورۋدە. وسى باعدارلاماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 44,6 پايىزى جاستار بولسا، 48 پايىزعا جۋىعى ايەلدەر. شىنى كەرەك، تۇرعىنداردىڭ وسى توپتارىنىڭ كەيبىرەۋلەرى تۇراقتى جۇمىس ىستەۋگە مۇددەلى ەمەس. ولار وزدەرى تاۋىپ العان ەڭبەك بيرجالارىندا تۇرىپ ءبىر ساتتىك جۇمىسقا جالدانۋدى ارتىق سانايدى. ولارعا تۇراقتى ەڭبەك ەتۋدىڭ پايدالى جاقتارىن تۇسىندىرە وتىرىپ، ءوزىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن بەينەتىنىڭ زەينەتىن كورۋدە تۇراقتى جۇمىس ورنىنىڭ بولۋى اسا ماڭىزدى ەكەنى تۇسىندىرىلۋدە. قازىر قالالار مەن كەنتتەردە ەڭبەك بيرجالارىندا جۇمىس ىزدەپ تۇرۋشىلاردىڭ قاتارى ءبىرشاما بولسا دا ازايعاندىعىن ايتۋعا بولادى. ۇستىمىزدەگى جىلى 5482 ادامدى تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاستىردىق.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

بۇگىندە دامىعاندىقتىڭ ىرگەلى كورسەتكىشتەرىن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنا (ەىدۇ) مۇشە مەملەكەتتەر كورسەتىپ وتىر. وعان الەمدىك ىشكى جالپى ءونىمنىڭ 60 پايىزدان استامىن وندىرەتىن 34 ەل كىرەدى. ەىدۇ-عا كىرۋگە تاعى 6 ەل – برازيليا، قىتاي، ءۇندىستان،يندونەزيا، رەسەي جانە وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسى ۇمىتكەر بولىپ وتىر. ۇيىمعا مۇشە بارلىق ەلدەر تەرەڭ جاڭعىرۋ جولىنان ءوتتى، ينۆەستيتسيانىڭ، ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋدىڭ، حالىق ءومىرى ستاندارتتارىنىڭ جوعارى كورسەتكىشىنە يە بولىپ وتىر. البەتتە، ەىدۇ ەلدەرىنىڭ بولاشاق ۇزاقمەرزىمدى قارقىنى ەسكەرىلگەندەگى ينديكاتورلارى – جەر ءجۇزىنىڭ دامىعان 30 مەملەكەتىنىڭ قاتارىنا كىرۋ جولىنداعى ءبىزدىڭ بازالىق باعدارىمىز وسى.

مەن قازاقستاندا ەىدۇ-نىڭ بىرقاتار قاعيداتتارى مەن ستاندارتتارىن ەنگىزۋ جونىندە مىندەت قويدىم. ولار تۇجىرىمداما جوباسىندا كورىنىس تاپقان.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

ەكونوميكادا ىشكى جالپى ءونىمنىڭ جىل سايىنعى ءوسىمىن 4 پايىزدان كەم قىلماۋ جوسپارلانۋدا. ينۆەستيتسيا كولەمىن قازىرگى 18 پايىزدان بۇكىل ىشكى جالپى ءونىم كولەمىنىڭ 30 پايىزىنا دەيىن ۇلعايتۋ كەرەك. ەكونوميكانىڭ عىلىمي قامتىمدى مودەلىن ەنگىزۋ قازاقستاننىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىندەگى شيكىزاتتىق ەمەس ءونىمنىڭ ۇلەسىن 70 پايىزعا دەيىن ارتتىرۋ ماقساتىن كوزدەيدى.

ەكونوميكانىڭ جوعارى تەحنولوگيالىق جاڭا سالالارىن قۇرۋ عىلىمدى قارجىلاندىرۋدى ىشكى جالپى ءونىمنىڭ 3 پايىزىنان كەم ەمەس دەڭگەيگە دەيىن ارتتىرۋدى تالاپ ەتەدى. ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ەنەرگيا تۇتىنۋ اۋقىمىن 2 ەسە ازايتۋ ماڭىزدى. شاعىن جانە ورتا بيزنەس 2050 جىلعا قاراي قازاقستاننىڭ ىشكى جالپى ءونىمىنىڭ قازىرگى 20 پايىزى ورنىنا كەمىندە 50 پايىزىن وندىرەتىن بولادى. ەڭبەك ونىمدىلىگىن 5 ەسەگە – قازىرگى 24,5 مىڭنان 126 مىڭ دوللارعا دەيىن ارتتىرۋ كەرەك.

 

الەۋمەتتىك سالانى دامىتۋدىڭ 2050 جىلعا دەيىن باستى باعدارلارى ناقتى ينديكاتيۆتى تسيفرلاردا كورسەتىلگەن. ءبىز ىشكى جالپى ءونىم كولەمىن جان باسىنا شاققاندا 4,5 ەسە – 13 مىڭ دوللاردان 60 مىڭ دوللارعا دەيىن ارتتىرۋىمىز كەرەك. قازاقستان حالىق قۇرىلىمىندا ورتا تاپ ۇلەسى باسىم ەلگە اينالادى. ۋربانيزاتسيانىڭ جاھاندىق ۇردىسىنە وراي قالالىق تۇرعىندار ۇلەسى بارلىق حالىقتىڭ قازىرگى 55 پايىزىنان 70 پايىزداي دەڭگەيگە دەيىن وسەدى. قازاقستاننىڭ قالالارى مەن ەلدى مەكەندەرىن ساپالى جولدار مەن كولىكتىڭ بارلىق ءتۇرىنىڭ جۇردەك باعىتتارى بايلانىستىرادى.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

سالاماتتى ءومىر سالتىنىڭ ورنىعۋى، مەديتسينانىڭ دامۋى قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن 80 جاسقا دەيىن ارتتىرادى. قازاقستان مەديتسينالىق ءتۋريزمنىڭ جەتەكشى ەۋرازيالىق ورتالىقتارىنىڭ بىرىنە اينالادى. وزىق جانە باسەكەگە قابىلەتتى ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قۇرۋ اياقتالادى.

قازاقستان الەمدە ادامدار ءۇشىن قاۋىپسىز جانە تۇرۋعا جايلى ەلدىڭ بىرىنە اينالۋعا ءتيىس. بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىق، ءادىل سوت جانە ءتيىمدى قۇقىق ءتارتىبى دەگەنىمىز – دامىعان ەلدىڭ نەگىزى.

قازاقستاننىڭ الەمدەگى ەڭ دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ تۇجىرىمداماسىندا الداعى جۇمىستىڭ ۇزاقمەرزىمدى باسىمدىقتارى بەلگىلەنگەن. ءبىز مىنا باسىم باعىتتار بويىنشا بىرقاتار ماسەلەلەردى شەشۋىمىز كەرەك.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

ءبىرىنشى. يننوۆاتسيالىق يندۋستريالاندىرۋ ترەندىن تۇزەۋ جانە كۇشەيتە ءتۇسۋ ماڭىزدى. مەن ۇكىمەتكە 2016-2019 جىلدارعا ارنالعان ۇدەمەلى يندۋستريالاندىرۋدىڭ ەكىنشى بەسجىلدىعى جوباسى جونىندە بىرقاتار تاپسىرمالار بەردىم. يندۋستريالاندىرۋ باسىمدىقتارى سانىن شەكتەۋ كەرەك.

 

بىزگە ءداستۇرلى ءوندىرۋشى سەكتورلار تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماڭىزدى. بۇلار – ءبىزدىڭ باسەكەدەگى تابيعي ارتىقشىلىقتارىمىز. بىزگە مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن ساقتاي وتىرىپ، باسقارۋ، ءوندىرۋ جانە كومىرسۋتەكتەردى وڭدەۋدىڭ جاڭا تاجىريبەلەرى كەرەك. مۇناي مەن گاز ءوندىرۋدىڭ ىقتيمال ستسەناريلەرى بويىنشا تۇبەگەيلى شەشىمگە كەلۋ كەرەك. سيرەك مەتالداردىڭ عىلىمي قامتىمدى سالالار – ەلەكترونيكا، لازەرلىك تەحنيكا، كوممۋنيكاتسيالىق جانە مەديتسينالىق جابدىقتار سالالارى ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، ولاردى يگەرۋ اۋقىمىن ۇلعايتۋ قاجەت.

قازاقستان گەولوگيالىق بارلاۋ سالاسى بويىنشا الەمدىك نارىققا شىعۋعا ءتيىس. ءتيىستى زاڭنامانى جەڭىلدەتە وتىرىپ، بۇل سالاعا شەتەلدىك ينجينيرينگتىك كومپانيالاردان ينۆەستيتسيا تارتقان ءجون. جالپى، ءداستۇرلى سالالارعا قاتىستى ءبىزدىڭ ولاردى دامىتۋ جونىندەگى بولەك جوسپارلارىمىز بولۋى كەرەك. ءاربىر كەلەسى بەسجىلدىقتىڭ ناقتى ناتيجەسى ەكونوميكانىڭ جاڭا سالالارىن قالىپتاستىرۋ بولۋعا ءتيىس. ءبىرىنشى بەسجىلدىق اياسىندا اۆتوموبيل جانە اۆياقۇراستىرۋ، تەپلوۆوز، جولاۋشىلار جانە جۇك ۆاگوندارى ءوندىرىسى جولعا قويىلدى. ولاردى كەڭەيتىپ، سىرتقى نارىقتارعا شىعارۋ كەرەك.

سونىمەن، 2050-گە دەيىنگى قالعان جىلدار جەتى بەسجىلدىققا بولىنەدى، ولاردىڭ ارقايسىسى ءبىر ماقسات – دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ ماسەلەسىن شەشەدى.

ەكىنشى جانە ودان كەيىنگى بەسجىلدىقتاردا ءموبيلدى، مۋلتيمەديالىق، نانو جانە عارىشتىق تەحنولوگيالار، روبوت تەحنيكاسى، گەندىك ينجەنەريا سالالارىن، بولاشاقتىڭ ەنەرگياسىن ىزدەۋ مەن اشۋدىڭ نەگىزىن سالعان ءجون. مەملەكەت جۇمىسىنىڭ نەگىزگى بولىگى قازاقستان بيزنەسىن، اسىرەسە شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا بارىنشا قولايلى جاعداي جاساۋ بولماق. تاياۋداعى 10-15 جىلدا عىلىمي قامتىمدى ەكونوميكالىق بازيس جاساۋ كەرەك، ونسىز ءبىز الەمنىڭ دامىعان ەلدەرى قاتارىنا قوسىلا المايمىز. مۇنى دامىعان عىلىم ارقىلى شەشۋگە بولادى.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

ەكىنشى. قازاقستاننىڭ اگروونەركاسىپ كەشەنىن يننوۆاتسيالىق باعىتقا ءتۇسىرۋ ماڭىزدى. بۇل – ءبىزدىڭ ءداستۇرلى سالامىز. ازىق-تۇلىككە دەگەن قاجەتتىلىك ارتا بەرەدى. بۇل سەكتورعا ينۆەستيتسيا كوبىرەك سالىنادى. سوندىقتان بۇگىنگى فەرمەرلەر تەك ۋاقىتشا ءارى اۋا رايىنا بايلانىستى كەزدەيسوق جەتىستىكتەردى مالدانىپ قالماي، ءوندىرىستىڭ ءوسىمى جونىندە ويلانۋعا ءتيىس. جاھاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرىسىندە باسەكە وسە بەرەتىن بولادى. جەرمەن جۇمىس ىستەيتىندەر، ەڭ الدىمەن، جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزىپ، ونىمدىلىكتى ۇزدىكسىز ارتتىراتىندار، جۇمىسىن الەمدىك ستاندارتتار نەگىزىندە جۇرگىزەتىندەر بولۋى كەرەك.

ءبىرىنشى كەزەكتە، اسىرەسە باعا قالىپتاستىرۋدىڭ اشىق مەحانيزمدەرى ارقىلى ءتيىمدى جەر نارىعىن قۇرۋ ماڭىزدى. اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىن ينۆەستيتسيا تارتۋ جانە وزىق تەحنولوگيالار ەنگىزۋدى ەسكەرىپ جالعا بەرگەندە عانا باسەكە كۇشەيەدى. اۋىل شارۋاشىلىعىندا بيزنەستىڭ دامۋىنا، فەرمەرلەر كووپەراتسياسى ۇدەرىسىنە، جەردى ءتيىمدى پايدالانۋعا بوگەت جاسايتىن بارلىق كەدەرگىنى جويعان ءجون.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

بولاشاق – اگرارلىق سەكتوردا، اسىرەسە، شاعىن جانە ورتا بيزنەس تۇرىندەگى جاڭا وڭدەۋ كاسىپورىندارى جەلىسىن قۇرۋدا. بۇل تۇستا ءبىز بيزنەستى نەسيە ارقىلى قولداۋعا ءتيىسپىز. فەرمەرلەر ۇزاقمەرزىمدى قارجىلاندىرۋ مەن وتكىزۋ نارىقتارىنا دەلدالسىز، تىكەلەي شىعا الاتىن بولۋعا ءتيىس. اۋىل وندىرۋشىلەرىنىڭ قارىزدارىن كەپىلدەندىرۋ جانە ساقتاندىرۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن قۇرۋ دا وزەكتى ماسەلە.

 

قازاقستان ەت جانە ءسۇت ونىمدەرىن ەكسپورتتايتىن وڭىرلىك ءىرى ەلگە اينالۋعا ءتيىس. ەگىن شارۋاشىلىعىندا سۋدى كوپ قاجەت ەتەتىن تيىمدىلىگى تومەن داقىلدار كولەمىن قىسقارتۋ، ولاردى كوكونىسپەن، مايلى جانە ازىقتىق ونىمدەرمەن الماستىرۋ جولىنا بەت بۇرۋ كەرەك. اگروحيميكاتتاردى ءتيىمدى تۇتىنۋدىڭ، قۋاڭ جەرلەردە توپىراقتى نولدىك وڭدەۋدىڭ زاماناۋي تەحنولوگيالارى مەن وزگە دە يننوۆاتسيالاردى قولدانۋدى كەڭەيتۋدىڭ كەشەندى شارالارى قاجەت.

 

«جاسىل» ەكونوميكاعا كوشۋ جونىندەگى قابىلدانعان تۇجىرىمداماعا سايكەس، 2030 جىلعا قاراي ەگىس القاپتارىنىڭ 15 پايىزى سۋدى ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىنا كوشىرىلەتىن بولادى. ءبىز اگرارلىق عىلىمدى دامىتىپ، سىناقتىق اگرارلىق-يننوۆاتسيالىق كلاستەرلەر قۇرۋىمىز قاجەت. ۋاقىت كوشىنەن قالماي، تابيعي ازىق-تۇلىك وندىرۋمەن قاتار قۇرعاقشىلىققا ءتوزىمدى گەندىك-موديفيكاتسيالانعان ونىمدەر ءوندىرىسىن دە جۇرگىزۋ ماڭىزدى. ايتىلعان مىندەتتەردى ەسكەرە كەلىپ، ۇكىمەتكە اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋ جوسپارىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋدى تاپسىرامىن.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

ءۇشىنشى. عىلىمي قامتىمدى ەكونوميكا قۇرۋ – ەڭ الدىمەن قازاقستان عىلىمىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ. بۇل باعىت بويىنشا ۆەنچۋرلىك قارجىلاندىرۋ، زياتكەرلىك مەنشىكتى قورعاۋ، زەرتتەۋلەر مەن يننوۆاتسيالاردى قولداۋ، سونداي-اق عىلىمي ازىرلەمەلەردى كوممەرتسيالاندىرۋ جونىندەگى زاڭنامانى جەتىلدىرگەن ءجون. ۇكىمەتكە بيىلعى جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنە دەيىن ءتيىستى زاڭ جوبالارى توپتاماسىن ازىرلەپ، پارلامەنتتىڭ قاراۋىنا ەنگىزۋدى تاپسىرامىن. عىلىمدى قارجىلاندىرۋ كولەمىن بىرتىندەپ ارتتىرىپ، ونى دامىعان ەلدەردىڭ كورسەتكىشتەرىنە جەتكىزۋ جونىندە ناقتى جوسپار قاجەت.

شەتەلدەردەن ينۆەستيتسيا تارتۋدى تولىقتاي ەلىمىزگە ءبىلىم مەن جاڭا تەحنولوگيالار ترانسفەرتتەۋ ءۇشىن پايدالانۋ كەرەك. شەتەلدىك كومپانيالارمەن بىرلەسىپ، جوبالىق جانە ينجينيرينگتىك ورتالىقتار قۇرۋ قاجەت. بىزگە ءىرى مۇناي-گاز جانە تاۋ-كەن مەتاللۋرگيالىق نىساندارىندا جۇمىس ىستەيتىن جەتەكشى ترانسۇلتتىق كومپانيالاردى ولار وسىندا ءوز قاجەتتىلىگى مەن سەرۆيسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وندىرىستەر قۇرۋعا شاقىرعانىمىز ءجون. مەن كەيبىر ءىرى كومپانيالاردىڭ بۇعان دايىن ەكەندىگىن بىلەمىن. ۇكىمەت وسى ماسەلەنى قايتا پىسىقتاپ، قاجەت بولعان جاعدايدا بۇل ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاساعانى ءجون. جابدىقتاردى ءوز ەلىمىزدە وندىرۋىمىزگە دە بولاتىن كەزدە شەت ەلدەن تاسىمالداۋدىڭ قاجەتى جوق.

ۇلتتىق يننوۆاتسيالىق جۇيەنىڭ، ونىڭ نەگىزگى ينستيتۋتتارىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماڭىزدى. ولاردىڭ بەلسەندىلىگىن ستارتاپتاردى جانە ۆەنچۋرلىك مامىلەلەردىڭ باستاپقى كەزەڭدەرىنە قولداۋ كورسەتۋگە باعىتتاعان ءجون. ءىرى قالالىق اگلومەراتسيالارداعى، اسىرەسە استانا مەن الماتىداعى تەحنولوگيالىق پاركتەردىڭ جۇمىسىن جانداندىرۋ كەرەك. العاشقى زياتكەرلىك-يننوۆاتسيالىق كلاستەر قازىر استاناداعى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ارقاۋىندا تابىستى جۇمىس ىستەۋدە. ال الماتىدا مۇنداي كلاستەر – «الاتاۋ» اقپاراتتىق تەحنولوگيالار پاركى. تەحنوپاركتەردە قازاقستاندىق ءىرى كومپانيالاردىڭ قوسالقى وندىرىستەرىن ورنالاستىرۋ ۇدەرىسىن ىنتالاندىرۋ شارالارىن ويلاستىرۋ ماڭىزدى.

ءتورتىنشى. ينفراقۇرىلىمدىق ۇشتاعان – اگلومەراتسيانىڭ، كولىكتىڭ، ەنەرگەتيكانىڭ قارقىندى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. اگلومەراتسيالار – قازاقستاننىڭ عىلىمي قامتىمدى ەكونوميكاسىنىڭ ۇستىنى. ەلدىڭ وراسان زور اۋماعىن، حالىقتىڭ ورنالاسۋ تىعىزدىعىنىڭ تومەن ەكەنىن ەسكەرسەك، اگلومەراتسيالار قالىپتاستىرۋ مەن دامىتۋ – ماڭىزدى ماسەلە. قازاقستاننىڭ العاشقى زاماناۋي ۋربانيستىك ورتالىقتارى ءىرى قالالار – استانا مەن الماتى، ودان سوڭ – شىمكەنت پەن اقتوبە بولادى. ولار حالىقتىڭ جانە ينۆەستيتسيالاردىڭ شوعىرلانۋ ورتالىقتارىنا اينالادى، ساپالى ءبىلىم بەرۋ، مەديتسينا، الەۋمەتتىك-مادەني قىزمەتتەر كورسەتەدى.

كولىك ينفراقۇرىلىمى – يندۋستريالىق ەكونوميكا مەن قوعامىمىزدىڭ تامىرىنا قان جۇگىرتەتىن جۇيە. ساپالى زاماناۋي ماگيسترالدارسىز دامىعان ەل بولمايدى دەپ مەن تالاي رەت ايتتىم. بۇعان قوسا، قازاقستاننىڭ قاتىناس جولدارى ونىڭ ەۋروپا مەن ازيا، سولتۇستىك پەن وڭتۇستىك اراسىندا ورنالاسۋى تۇرعىسىنان ماڭىزدى مانگە يە. ەلدە جولدار جەلىسىن جاساۋ ءۇشىن ءبىز «استانا – قاراعاندى – الماتى»، «استانا – پاۆلودار – وسكەمەن»، «الماتى – قاپشاعاي – وسكەمەن» اۆتوجولدارىن سالۋدى باستادىق. وسى باعىتتار بويىنشا پويىزدار قازىردىڭ وزىندە ەكى ەسە جىلدام ءجۇرىپ جاتىر.

لوگيستيكالىق قىزمەت كورسەتۋ سەكتورىن دامىتۋ قاجەت.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

ەڭ الدىمەن ءبىزدىڭ جۇكتەرىمىزدى تاسىمالداۋ ءۇشىن كەدەن وداعى اۋماعىن بارىنشا پايدالانۋ تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر. «باتىس ەۋروپا – باتىس قىتاي» ءدالىزىنىڭ قۇرىلىسى دا اياقتالۋعا تاياۋ، پارسى شىعاناعىنا شىعۋ ءۇشىن تۇرىكمەنستان مەن يرانعا تەمىرجول تارتىلدى. كەلەشەكتە قازاقستان تەڭىزگە شىعاتىن جولدارى بار ەلدەردە لوگيستيكا ورتالىقتارىن قۇرۋعا ينۆەستيتسيا سالۋعا ءتيىس. جۇكتەردى كەدەندىك وڭدەۋ مەرزىمدەرىن قىسقارتىپ، شەكارا وتكەلدەرىنىڭ وتكىزۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرىپ، اقتاۋ پورتىنىڭ قۋاتتىلىعىن كۇشەيتىپ، ەكسپورت-يمپورت وپەراتسيالارىنىڭ رەسىمدەرىن جەڭىلدەتۋ كەرەك.

ءبىز ۇزىندىعى 1200 شاقىرىم بولاتىن جەزقازعان – شالقار – بەينەۋ جاڭا تەمىرجولىن سالىپ جاتىرمىز. ول ورتالىقتىڭ كوپتەگەن اۋداندارىنا جان ءبىتىرىپ، ەلدىڭ شىعىسى مەن باتىسىن تىكەلەي بايلانىستىرادى. بۇل وراسان قۇرىلىس 2015 جىلى اياقتالادى. بۇل ماگيسترال كاسپي مەن كاۆكاز ارقىلى ەۋروپاعا شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ال شىعىستا تىنىق مۇحيتتاعى ليانيۋنگان پورتى ارقىلى شىعامىز،بۇل جونىندە قحر-مەن كەلىسىم بار.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

ءبىز ەنەرگەتيكانىڭ ءداستۇرلى تۇرلەرىن دامىتاتىن بولامىز. جىلۋ-ەلەكتر ستانسالارىنان شىعاتىن قالدىقتاردى تازارتۋ جونىندەگى ىزدەنىستەر مەن جاڭالىقتارعا، ءوندىرىس پەن تۇرمىستا جاڭا تەحنولوگيالار ارقىلى جاپپاي ەلەكتر قۋاتىن بارلىق جەردە ۇنەمدەۋگە قولداۋ كورسەتۋ قاجەت. تاياۋدا ەۋرووداقتىڭ ءىرى كومپانيالارىنىڭ العاشقى وندىعى ەۋرووداقتىڭ ايگىلى جاسىل ەكونوميكا تۇجىرىمداماسى نەگىزىندە قابىلدانعان ەنەرگەتيكالىق ستراتەگياسىنا قارسىلىعىن جاريالادى. ەۋرووداق ونى جۇزەگە اسىرعان ءتورت جىلدا 51 گيگاۆاتت ەنەرگيا قۋاتىن جوعالتتى. جاسىل ەكونوميكا باعدارلاماسىمەن جۇمىس جۇرگىزە وتىرىپ، ءبىز وسى قاتەلىكتى ەسكەرۋىمىز كەرەك.

استاناداعى دۇنيەجۇزىلىك ەكسپو-2017 كورمەسىنە دايىندىقتى بولاشاقتىڭ ەنەرگياسىن ىزدەۋ جانە جاساۋ جونىندەگى وزىق الەمدىك تاجىريبەنى زەردەلەۋ مەن ەنگىزۋ ورتالىعىن قۇرۋ ءۇشىن پايدالانۋ كەرەك. ماماندار توبى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قولداۋىمەن وسى جۇمىسقا كىرىسۋگە ءتيىس. ءبىز قوعامدىق كولىكتى وتىننىڭ ەكولوگيالىق تازا تۇرلەرىنە كوشىرۋگە، ەلەكتروموبيلدەردى ەنگىزۋگە جانە ولار ءۇشىن ءتيىستى ينفراقۇرىلىم قالىپتاستىرۋعا جاعداي جاساۋىمىز كەرەك. ەلىمىز بەنزيندى، ديزەل وتىنىن، اۆياتسيا كەروسينىن مولىنان ءوندىرۋدى قاجەت ەتىپ وتىر. جاڭا مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىن سالۋ قاجەت.

 سونىمەن قاتار، يادرولىق ەنەرگەتيكانى دامىتۋدىڭ كەلەشەگىن ۇمىتپاۋ كەرەك. الەمنىڭ تاياۋداعى دامۋ كەلەشەگىندە ارزان اتوم ەنەرگياسىنا دەگەن قاجەتتىلىك وسە تۇسەتىن بولادى. قازاقستان – ۋران وندىرۋدە الەمدىك كوشباسشى. ءبىز اەس وتىنى ءۇشىن ءتول ءوندىرىسىمىزدى دامىتىپ، اتوم ستانساسىن سالۋعا ءتيىسپىز.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

بەسىنشى. شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ – ءححى عاسىرداعى قازاقستاندى يندۋستريالىق جانە الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋدىڭ باستى قۇرالى. مۇنداعى مەنىڭ ۇستانىمىم ايقىن ەكەنىن بىلەسىزدەر، ونى تالاي ايتقانمىن. ەكونوميكامىزدا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسى ارتقان سايىن قازاقستاننىڭ دامۋى دا ورنىقتى بولا تۇسەدى. بىزدە شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ 800 مىڭنان استام سۋبەكتىسى بار، وندا 2,4 ميلليوننان استام قازاقستاندىق ەڭبەك ەتەدى. بۇل سەكتورداعى ءونىم كولەمى ءتورت جىلدا 1,6 ەسە ءوستى جانە 8,3 ملرد. تەڭگەنى قۇراپ وتىر.

جاھاندىق رەيتينگكە سايكەس، قازاقستان بيزنەستى جۇرگىزۋگە ەڭ قولايلى جاعدايى بار ەلدەر توبىنا كىرەدى جانە ءبىز بۇل ءۇردىستى ورىستەتە تۇسۋگە ءتيىسپىز. شاعىن جانە ورتا بيزنەس – بىزدەگى جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنىڭ بەرىك ەكونوميكالىق نەگىزى. ونى دامىتۋ ءۇشىن جەكە مەنشىك ينستيتۋتىن زاڭنامالىق تۇرعىدا نىعايتاتىن كەشەندى شەشىمدەر قاجەت. بيزنەستى دامىتۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن بارلىق ەنجار قۇقىقتىق نورمالاردىڭ كۇشىن جويۋ كەرەك. شاعىن بيزنەس ۇرپاقتان-ۇرپاققا بەرىلەتىن وتباسى داستۇرىنە اينالۋعا ءتيىس.

شاعىن بيزنەستى مامانداندىرۋدى كەلەشەكتە ولاردى ورتا دەڭگەيگە كوشىرۋ پەرسپەكتيۆاسىمەن دامىتۋ شارالارىن قابىلداۋ ماڭىزدى بولماق. وسى سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ بانكروتتىعىنىڭ ايقىن تەتىكتەرىن ەنگىزگەن ءجون. شاعىن جانە ورتا بيزنەس جاڭا يننوۆاتسيالىق كاسىپورىندار توڭىرەگىندە دامۋعا ءتيىس. مەن ۇكىمەتكە يندۋستريالاندىرۋدىڭ ەكىنشى بەسجىلدىعى جوسپارىن «بيزنەس-2020» جول كارتاسىمەن ۇيلەستىرۋدى تاپسىردىم. ۇكىمەت ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىمەن بىرلەسىپ، جۇمىسىن جاڭا باستاعان بيزنەسمەندەرگە ادىستەمەلىك كومەكتىڭ ءتيىمدى تەتىكتەرىن جاساۋى كەرەك.

التىنشى. ءبىزدىڭ بولاشاققا بارار جولىمىز قازاقستاندىقتاردىڭ الەۋەتىن اشاتىن جاڭا مۇمكىندىكتەر جاساۋعا بايلانىستى. ءححى عاسىرداعى دامىعان ەل دەگەنىمىز – بەلسەندى، ءبىلىمدى جانە دەنساۋلىعى مىقتى ازاماتتار.

بۇل ءۇشىن ءبىز نە ىستەۋىمىز كەرەك؟

بىرىنشىدەن، بارلىق دامىعان ەلدەردىڭ ساپالى بىرەگەي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى بار. ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق بۋىنىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋدا ءبىزدى اۋقىمدى جۇمىس كۇتىپ تۇر. 2020 جىلعا قاراي قازاقستانداعى 3-6 جاس ارالىعىنداعى بالالاردى مەكتەپكە دەيىنگى بىلىممەن 100 پايىز قامتۋ جوسپارلانۋدا. سوندىقتان ولارعا زاماناۋي باعدارلامالار مەن وقىتۋ ادىستەمەلەرىن، بىلىكتى ماماندار ۇسىنۋ ماڭىزدى. ورتا ءبىلىم جۇيەسىندە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردى نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىندەگى وقىتۋ دەڭگەيىنە جەتكىزۋ كەرەك. مەكتەپ تۇلەكتەرى قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىن بىلۋگە ءتيىس. ولاردى وقىتۋ ناتيجەسى وقۋشىلاردىڭ سىندارلى ويلاۋ، وزىندىك ىزدەنىس پەن اقپاراتتى تەرەڭ تالداۋ ماشىعىن يگەرۋ بولۋعا ءتيىس.

تاياۋداعى 3 جىل ىشىندە، 2017 جىلعا دەيىن ورىن جەتىسپەۋشىلىگىن جويىپ، قاجەتتى جەرلەردە ەلدەگى بارلىق مەكتەپتى ەكى اۋىسىممەن وقىتۋعا كوشىرۋ كەرەك. ۇكىمەت پەن اكىمدەر وسى مىندەتتى ورىنداۋ ءۇشىن بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ ءبولىنۋىن قاراستىرعانى ءجون. تاياۋداعى 2-3 جىلدا دۋالدىك، تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسىنىڭ نەگىزىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. كەلەشەكتە جاستاردىڭ تەحنيكالىق ءبىلىم الۋىن مەملەكەتتىك كەپىلدەندىرۋگە كوشىرۋدى قاراستىرۋ قاجەت. ۇكىمەتكە 2014 جىلعى 1 ماۋسىمعا دەيىن وسى ماسەلە بويىنشا ناقتى ۇسىنىستار ەنگىزۋدى تاپسىرامىن.

 ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەردى اكادەميالىق جانە باسقارۋشىلىق اۆتونومياعا بىرتىندەپ كوشىرۋگە جوسپارلى تۇردە كىرىسۋ قاجەت. ۇلگەرىمى جاقسى ستۋدەنتتەر مەن وقۋشىلاردى قولداۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن جاساۋ قاجەت دەپ سانايمىن. ۇكىمەتكە 2016 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ ستيپەنديالار مولشەرىنىڭ 25 پايىزعا ءوسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىرامىن.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

ەكىنشىدەن، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى باستى باسىمدىق – العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەكتى دامىتۋ. مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ ەنگىزۋ ماسەلەسىن زەرتتەگەن ءجون. مەملەكەتتىڭ، جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ جانە قىزمەتكەردىڭ دەنساۋلىق ءۇشىن ورتاق جاۋاپكەرشىلىگى – مەديتسينالىق قىزمەتتىڭ بارلىق جۇيەسىنىڭ باستى قاعيداتى. سپورتپەن شۇعىلدانۋ، دۇرىس تاماقتانا ءبىلۋ، جۇيەلى پروفيلاكتيكالىق تەكسەرىلۋ – اۋرۋدىڭ الدىن الۋدىڭ نەگىزى.

ۇشىنشىدەن، جالپىقازاقستاندىق مادەنيەتتى دامىتۋعا جاڭاشا سەرپىن بەرگەن ءجون. مادەني ساياساتتىڭ ۇزاقمەرزىمدى تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋ قاجەت. وندا قازاقستاندىقتاردىڭ باسەكەگە قابىلەتتى مادەني مەنتالدىگىن قالىپتاستىرۋعا، زاماناۋي مادەنيەت كلاستەرلەرىن دامىتۋعا باعىتتالعان شارالار بەلگىلەۋ كەرەك.

قازاق ءتىلى بۇگىندە عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ، ينتەرنەتتىڭ تىلىنە اينالدى. قازاق تىلىندە ءبىلىم الاتىنداردىڭ سانى جىل وتكەن سايىن كوبەيىپ كەلەدى. ەلىمىز بويىنشا مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتاتىن 57 ورتالىق جۇمىس ىستەيدى. ولاردان مىڭداعان ازاماتتار قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ شىقتى، ءالى دە ۇيرەنۋدە. بىلتىرعىعا قاراعاندا بيىل قازاق ءتىلىن بىلەمىن دەگەن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ سانى 10 پايىزعا وسكەن. بۇل دا ءبىراز جايتتان حابار بەرەدى. تەك سوڭعى 3 جىلدا مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا رەسپۋبليكا بويىنشا 10 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. ەندى ەشكىم وزگەرتە المايتىن ءبىر اقيقات بار. انا ءتىلىمىز ماڭگىلىك ەلىمىزبەن بىرگە ماڭگىلىك ءتىل بولدى! ونى داۋدىڭ تاقىرىبى ەمەس، ۇلتتىڭ ۇيىتقىسى ەتە بىلگەنىمىز ءجون.

تورتىنشىدەن، ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، الەۋمەتتىك قورعاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ الەۋمەتتىك پاكەتتەرىن قايتا قاراستىرعان ءجون. ۇكىمەتكە ازاماتتىق قىزمەتشىلەر ەڭبەكاقىسىنىڭ جاڭا ۇلگىسىن ازىرلەۋدى جانە 2015 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ ەنگىزۋدى تاپسىرامىن. ول قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەكاقىلارىن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا – 28, ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا – 29, الەۋمەتتىك قورعاۋ سالاسىندا 40 پايىزعا دەيىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىس.

بەسىنشىدەن، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتارىمىزعا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ كەرەك. ولار ءۇشىن قازاقستان كەدەرگىسىز ايماققا اينالۋعا ءتيىس. بىزدە از ەمەس ونداي ادامدارعا قامقورلىق كورسەتىلۋگە ءتيىس – بۇل ءوزىمىزدىڭ جانە قوعام الدىنداعى ءبىزدىڭ پارىزىمىز. بۇكىل الەم وسىمەن اينالىسادى. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدار تۇرمىستىق قىزمەت كورسەتۋ، تاعام ونەركاسىبى، اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپورىندارىندا جۇمىس ىستەي الادى. مەن بارلىق كاسىپكەرلەرگە ولاردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا كومەكتەسىڭىزدەر دەپ تاعى دا ايتقىم كەلەدى. سونداي-اق، 5-10 ادامعا ارنالعان ارنايى كۆوتانى ەنگىزۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋعا بولادى.

ء بىز ولاردى بەلسەندى ومىرگە تارتامىز، ولار تەك جاردەماقى الىپ قانا قويمايدى، سونىمەن بىرگە، وزدەرىن قوعامنىڭ مۇشەسى، پايدالى ەڭبەككەر رەتىندە سەزىنەتىن بولادى. ءبىزدىڭ بارلىق الەۋمەتتىك ينستيتۋتتار، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، «نۇر وتان» پارتياسى وسى جۇمىستى قولعا العاندارى ءجون. ەگەر قاجەت بولعان جاعدايدا ۇكىمەت بۇل ماسەلەنى بارلىق كومپانيالارمەن بىرلەسە پىسىقتاپ، ءتيىستى شەشىم قابىلداۋى كەرەك. مۇگەدەكتىگىنە جانە اسىراۋشىسىنان ايرىلۋىنا بايلانىستى الەۋمەتتىك جاردەماقى كولەمىن ۇكىمەتكە 2015 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ 25 پايىزعا ارتتىرۋدى تاپسىرامىن. مۇگەدەكتەر بىرلەستىكتەرى قىزمەتىنىڭ قۇقىقتىق بازاسىن جەتىلدىرگەن ءجون.

ۇكىمەتتەن باستاپ جەرگىلىكتى اكىمدەرگە دەيىنگى بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ولارمەن جۇمىسىن كۇشەيتكەن ماڭىزدى. كەدەيلىك دەڭگەيىن ودان ءارى تومەندەتىپ، جۇمىسسىزدىقتىڭ ءوسۋىن تەجەگەن ءجون. بۇل رەتتە ماسىلدىق پيعىلدىڭ ورىستەۋىنە جول بەرمەۋ ماڭىزدى.

مەملەكەتتىك كومەك الۋشىلاردىڭ بارلىعى ءۇشىن جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەلۋگە كومەكتەسەتىن باعدارلامالارعا مىندەتتى قاتىسۋ تۋرالى ەرەجە ەنگىزۋ كەرەك.

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

جەتىنشى. مەملەكەتتىك ينستيتۋتتار جۇمىسىن جەتىلدىرۋ. الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا ۇمتىلىس كەزىندە بىزگە ادال باسەكەلەستىك، ادىلەتتىلىك، زاڭنىڭ ۇستەمدىگى جانە جوعارى قۇقىقتىق مادەنيەت احۋالى قاجەت. مەملەكەتتىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتورمەن جانە بيزنەسپەن ءوزارا ءىس-قيمىلىنىڭ جاڭارتىلعان تاسىلدەرى كەرەك. زاڭ الدىنداعى تەڭدىك قۇقىق ءتارتىبىنىڭ شىنايى نەگىزى بولۋعا ءتيىس.

سوت جۇيەسى ءىس جۇزىندە اشىق جانە قولجەتىمدى، قاراپايىم جانە بارلىق داۋدى تەز شەشە الاتىنداي بولۋعا ءتيىس. بارلىق قۇقىق قورعاۋ جۇيەسى جۇمىسىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ قاجەت. زور وكىلەتتىلىك پەن قۇقىق يەلەنگەن شەندىلەر ءمىنسىز مىنەز-قۇلقىمەن جانە جوعارى كاسىبي دەڭگەيىمەن ەرەكشەلەنۋگە ءتيىس.

اسا ماڭىزدى مىندەت – سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى جاڭا ستراتەگيانى قالىپتاستىرۋ جانە ىسكە اسىرۋدى جالعاستىرۋ.اكىمشىلىك رەفورما قاجەتسىز قاعازباستىلىق پەن قۇجات اينالىمىنىڭ قولايسىز ۇدەرىسىنە اينالماۋعا ءتيىس. حالىق الدىندا ەسەپتىلىگىن ارتتىرىپ، ناتيجەگە دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتە وتىرىپ، جەرگىلىكتى جەرلەردەگى باسقارۋ ورگاندارىنا كوبىرەك دەربەستىك بەرۋ كەرەك. ۇكىمەتكە پرەزيدەنت اكىمشىلىگىمەن بىرلەسىپ، بيىلعى 1 شىلدەگە دەيىن وسى ايتىلعان بارلىق ماسەلەلەر جونىندە كەشەندى ۇسىنىستار ەنگىزۋدى تاپسىرامىن.

مەملەكەتتىك كاسىپورىنداردىڭ، ۇلتتىق كومپانيالار مەن بيۋدجەتتىك مەكەمەلەردىڭ كادر ساياساتىنا مەريتوكراتيا قاعيداتتارىن ەنگىزۋدى جالعاستىرۋ قاجەت. ۇكىمەتكە «ب» كورپۋسى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرىنىڭ ەڭبەكاقىسىن 2015 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ – 15 پايىزعا، ال 2016 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ – تاعى 15 پايىزعا ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىرامىن. 

ن.ءا. نازارباەۆ، «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام»

مەملەكەتىمىز بەن قوعامىمىز الدىندا تۇرعان الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋ جولىنداعى ناقتى مىندەتتەر وسىنداي. ءبىزدىڭ الدىمىزدا ولاردى زاڭ جۇزىنە جانە ناقتى شەشىمدەرگە اينالدىرۋ مىندەتى تۇر.

اعىمداعى جىلدىڭ 10 شىلدەسىندە مەملەكەت باسشىسى – ۇلتىمىزدىڭ كوشباسشىسى ن.ءا. نازارباەۆ «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام – الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيانى ىسكە اسىرۋ بويىنشا 20 قادام» باعدارلامالىق تاپسىرماسىمەن ءسوز سويلەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلىندا الەۋمەتتىك مەملەكەتتىڭ بەرىك قامالى قۇرىلدى. وسى جىلدار بويى ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە، قۇرمەتتى وتانداستار ءسىز بەن ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە اسا كوڭىل بولەدى.

بىراق، ءومىر ءبىر ورىندا تۇرعان جوق جانە جەتىستىگىمىزدى قاناعات ەتىپ وتىرا بەرمەۋىمىز كەرەك. قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدىڭ الدىندا جاڭا الەۋمەتتىك ساياسات، جاڭا پەرسپەكتيۆالار اشىلدى.

قازاقستاننىڭ يندۋستريالدى دامۋدىڭ جاڭا قارقىنىنا كوشۋ جاعدايىندا ەۋرازيالىق كەڭىستىكتە تۇراقسىزدىق ساقتالعان الەمدە الەۋمەتتىك ساياسات اسا ماڭىزدىلىق تانىتادى. ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ 2012 جىلعى 27 قاڭتارداعى «الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ – قازاقستان دامۋىنىڭ باستى باعىتى» دەپ اتالاتىن قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا بەلگىلەنگەن تاپسىرمالاردىڭ جالعاسى مەملەكەت باسشىسىنىڭ جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا كوشۋى بولىپ تابىلادى.

قازاقستانداعى الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋ بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك شەڭبەرىندەگى ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەر اياسىندا جۇرۋدە. بۇگىنگى كۇنى ءبىز قازاقستاننىڭ ورتا ەۋروپالىق ەلدەردىڭ ساپالى دەڭگەيىنە جەتىپ قالعانىن ماقستانىشپەن اتاپ وتەمىز. بۇل زەينەتاقى، بانك، نەسيە-قارجى جۇيەلەرى، تكش، ءىشىنارا ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ، الەۋمەتتىك قورعاۋ سالالارىنا قاتىستى. ءبىز كوپ جاعدايدا ماسىلدىق دەڭگەيىن تومەندەتتىك. سوندىقتان قازاقستانعا، الەۋمەتتىك رەفورمالاردىڭ كوشباسشىسى رەتىندە، وزىنە باستاماشىلدىق الىپ، ءبىزدىڭ ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا بويىنشا بارلىق ارىپتەرىمىز ءۇشىن تارتىمدى بولىپ تابىلاتىن الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋدىڭ ءبىرتۇتاس مودەلىن جاساۋ ماڭىزدى.

وسىعان بايلانىستى، پرەزيدەنت جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام – الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيانى ىسكە اسىرۋ بويىنشا 20 تاپسىرما بەرىلدى.

ازىرلەنگەن جوسپارمەن الەۋمەتتىك-ەڭبەك سالاسىنداعى زاڭنامالارعا تۇگەندەمە جۇرگىزۋ جانە ولاردى جەتىلدىرۋ بويىنشا كونتسەپتسيا ازىرلەۋ كوزدەلەدى. كاسىپتىك جۇمىس كۇشىندە يندۋستريالدى ەكونوميكانىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا بيىلعى جىلى بىلىكتىلىكتىڭ ۇلتتىق جۇيەسىنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرىن ازىرلەۋ جانە بەكىتۋ جوسپارلانۋدا. ەڭبەك جاعدايىن جاقسارتۋ جانە وندىرىستە جاراقاتتانۋدى تومەندەتۋ ماقساتىندا كاسىپورىن جانە كاسىپتىك تاۋەكەل باسقارما قىزمەتكەرلەرىن ءوز ەركىمەن دەكلاراتسيالاۋ قارالىپ جاتىر. سونداي-اق، اعىمداعى جىلى ەڭبەك قۇقىقتارىن بۇزۋشىلىق تاۋەكەلىن الدىن الا ەسكەرتۋ ءۇشىن كونتسەپتسيا ازىرلەنەتىن بولادى، وندا كاسىپورىنداردا ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ ساقتالۋىنا كەنەتتەن تەكسەرىس جۇرگىزۋ، ەڭبەك داۋلارىن ادەيى تۋىنداتۋعا، ەرەۋىلگە مۇقتاجداۋعا، ەڭبەك اقىسىن ۋاقىتىندا تولەمەۋگە، ۇجىمدىق شارتتاردى ورىنداماۋ جانە باسقا دا قۇقىق بۇزۋشىلىققا جاۋاپتى تۇلعانى بەكىتۋ كوزدەلگەن.

ءومىر ساپاسىنىڭ قازاقستاندىق ستاندارتىن جەتىلدىرۋ بولىگىندە اعىمداعى جىلى حالىقارالىق ەكسپەرتتەردىڭ قاتىسۋىمەن تومەنگى الەۋمەتتىك ستاندارتتار: كۇن كورىس مينيمۋمى، ەڭ تومەنگى ەڭبەك اقىسى، زەينەتاقى جانە الەۋمەتتىك تولەمدەر جۇيەسىن جەتىلدىرۋ بويىنشا كونتسەپتسياسىن دايىنداۋ جۇمىستارى تۇر.

بۇدان باسقا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس كوپ بالالى جانۇيالاردى الەۋمەتتىك قولداۋدىڭ شارالارىن كەڭەيتۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەنەتىن بولادى، ول وندىرىستە جانۇيالىق مىندەتتەرىن بەلسەندى قامتۋعا اسەرىن تيگىزەدى. «مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدى ەلەكتروندى فورماتتا كورستەۋ تۋرالى» قر زاڭىن، «اقپاراتتى قازاقستان – 2030» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ازىرلەۋ جوسپارلانۋدا.

الەۋمەتتىك زاڭنامالاردىڭ الدىمىزدا تۇرعان جاڭارۋلارى الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيا پرينتسيپتەرىنە نەگىزدەلەدى، ەڭ الدىمەن، دامۋ دەڭگەيىنە جانە قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ مۇمكىندىكتەرىنە سايكەستى بولادى.

جوسپارلى ءىس-شارالار ارقاسىندا ءبىزدىڭ ەلىمىز حالىقارالىق دەڭگەيدە ودان ءارى داميتىنا سەنىمدىمىن، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، سونداي-اق بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ، ەڭ الدىمەن جاستاردىڭ پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن ىسكە اسىرۋدا بەلسەنە قاتىسۋى، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.

جۇرگىزىلەتىن جۇمىستار

مەملەكەت باسشىسىنىڭ «قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى: «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» اتتى ماقالاسىندا بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى وبلىس اكىمدىگىنىڭ ءىس-شارالار جوسپارىنا سايكەس ماقساتتى جۇمىستار جۇزەگە اسىرىلۋدا.

جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردەگى وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن جاڭعىرتۋ ماقساتىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ ينتەراكتيۆتىك تۇرلەرى كەڭىنەن پايدالانىلىپ، ونلاين رەجيمىندە دارىستەر، ساباقتار، سەمينارلار وتكىزىلۋدە. قازىرگى تاڭدا وبلىس مۇعالىمدەرىنىڭ 35%-عا جۋىعى وقىتۋدىڭ جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالارىمەن جۇمىس جۇرگىزەدى.

وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسى مەن وقۋ-ادىستەمەلىك كابينەتىنىڭ ارنايى سايتتارى اشىلىپ، پەداگوگتارعا ۆيرتۋالدىق رەجيمدە ارنايى قاشىقتىقتان وقىتۋ كۋرستارى، ۆيرتۋالدى ترەنينگتەر ۇيىمداستىرىلۋدا.

بيىلعى وقۋ جىلىندا 6 ۇزدىك مۇعالىمنىڭ ساباقتارى رەسپۋبليكا كولەمىندە وتكىزىلەتىن ون-لاين رەجيمىندەگى ينتەراكتيۆتى ساباقتار كەستەسىنە ەنگىزىلدى. وبلىس كولەمىندە ەڭ ۇزدىك مۇعالىمدەر ءار اي سايىن ونلاين رەجيمىندە وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارى بويىنشا ساباقتار وتكىزەدى.

ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىنىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا بيىلعى وقۋ جىلىنان باستاپ وبلىستاعى 45 ءبىلىم نىسانىندا e-learning ەلەكتروندى وقىتۋ جۇيەسى ەنگىزىلەدى.

سونىمەن قاتار، وسى وقۋ جىلىنان باستاپ 3 مەكتەپ (وبلىستىق دارىندى ەر بالالارعا ارنالعان قازاق-تۇرىك مەكتەپ-ينتەرناتى، وبلىستىق «دارىن» مەكتەپ-ينتەرناتى، تاراز قالاسىنداعى №1 گيمنازيا) «نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ» وزىق تاجىريبەسىن تاراتۋعا ارنالعان ەكسپەريمەنت الاڭى بولىپ بەكىتىلىپ، ون-لاين رەجيمىندە زياتكەرلىك مەكتەپتەرىمەن تاجىريبە الماسىپ، مۇعالىمدەر مەن مەكتەپ باسشىلارى ءۇشىن ترەنينگتەر، سەمينارلار جۇرگىزىلۋدە.

2012-2013 وقۋ جىلىنان باستاپ وبلىستاعى بارلىق گيمنازيالار مەن مەكتەپ-گيمنازيالاردا، ليتسەيلەردە وقۋ جوسپارىنىڭ ءۆارياتيۆتى كومپونەنتتىن ەسەبىنەن «اكمەولوگيا»»، «قازاقستان قۇقىعى» جانە«ولكەتانۋ» اتتى تاڭداۋ كۋرستارى ەنگىزىلدى.

ء«ۇش تۇعىرلى ءبىلىم بەرۋدى» جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا وسى وقۋ جىلىنان باستاپ 4 مەكتەپتەرەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە (تالاس اۋدانىنداعى ا.بايتۇرسىنوۆ، ا.پۋشكين اتىنداعى جانە تاراز قالاسىنداعى №7, 53 مەكتەپتەردە) اعىلشىن ءتىلى ەكسپەريمەنت رەتىندە  1-سىنىپتان باستاپ «كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ» وقۋلىقتارىمەن وقۋدى باستادى. وبلىستىڭ جاڭا ءتيپتى مەكتەپتەرىندە اعىلشىن ءتىلى  1 سىنىپتان باستاپ وقىتىلۋدا.

سونداي-اق، «2012-2013 وقۋ جىلىنا ارنالعان مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ ۇبت-گە دايىندىعى مەن وقىتۋ ساپاسىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋ بويىنشا قادامدىق ءىس-قيمىل جوسپارى» بەكىتىلىپ، جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ جوسپارعا سايكەس جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.

اتالعان جوسپارعا سايكەس 2012 جىلعى ۇبت-دە رەسپۋبليكالىق ورتاشا كورسەتكىشتەن تومەن ناتيجە204 ورتا مەكتەپتىڭ 11 سىنىپتارىنا نەگىزگى پاندەردەن (قازاق ءتىلى، ورىس ءتىلى  قازاقستان تاريحى، ماتەماتيكا) ساباق بەرەتىن 898 مۇعالىم جانە 2623 ءبىتىرۋشى تەستينگ-باقىلاۋعا  قاتىساتىن بولادى.

 

تەستينگ-باقىلاۋ اعىمداعى جىلدىڭ 7 قىركۇيەگىنەن باستاپ ون-لاين رەجيمىندە جۇرگىزىلۋدە. تەست تاپسىرۋشىنىڭ تەستينگ-باقىلاۋدىڭ ناتيجەسىمەن تانىسۋىنا تولىق مۇمكىندىگى بار. ال، ونىڭ ناتيجەسىن بىلگىسى كەلگەن كەز-كەلگەن تۇلعا بازالىق مەكتەپتەگى سكايپ-ادرەسىنەن كورە الادى.

ەلباسىنىڭ باعدارلامالىق ماقالاسىندا «ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ديرەكتورلار كورپۋسىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ جونىندە شارالار اتقارۋ قاجەت» دەگەن تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا، وبلىستا اعىمداعى جىلدىڭ تامىز ايىندا ء«بىلىم بەرۋ مەنەدجەرلەرىنىڭ كلۋبى» قۇرىلىپ، ءوز جۇمىسىن باستادى. كلۋب وتاندىق، شەتەلدىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جەتىستىكتەرىن تاراتۋ، مەكتەپ باسشىلارىنىڭ رەزەرۆىن قۇرۋ، ءبىلىم مەكەمەلەرى باسشىلارىنىڭ كورپۋسىن قالىپتاستىرۋ، ولارعا اقپاراتتىق-ادىستەمەلىك كومەك كورسەتۋ جۇمىستارىمەن اينالىساتىن بولادى.

جاقىندا عانا تاراز قالاسىنداعى №5 مەكتەپ-گيمنازياسىنا كونكۋرستىق نەگىزدە تاعايىندالعان ديرەكتوردى كلۋب مۇشەلەرى كادرلار رەزەرۆىنەن  ۇسىندى. وسى جىلدىڭ 21 اقپانىندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى بەكىتكەن «مەملەكەتتىك ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارىن كونكۋرستىق تاعايىنداۋ تۋرالى» جاڭا قاعيداعا سايكەس               8 مەكتەپتىڭ ديرەكتورىنا وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ كەلىسىمى بەرىلدى (بايزاق – 1, جامبىل -1,ت.رىسقۇلوۆ – 3, تاراز – 3).

وقۋشىلاردىڭ فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن دامىتۋ ماقساتىندا قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ جەلىسى ارتۋدا. بيىلعى وقۋ جىلىندا 3 تەحنيكالىق شىعارماشىلىق ورتالىقتارىاشىلىپ، 2 مىڭعا جۋىق وقۋشى قوسىمشا بىلىممەن قامتىلسا،  وبلىس اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن دەمەۋشىلەر ەسەبىنەن اشىلعان سپورت الاڭدارى مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ 2,8%-ى بوس ۋاقىتتارىن ءتيىمدى پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەردى.

كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ  ساپاسىن  جاقسارتۋدى تالاپ  ەتۋ – ءبىلىم  باسقارماسىنىڭ باستى نازارىندا. كاسىبي ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ ماقساتىندا بيىلعى وقۋ جىلىندا 3 كوللەدجدەەكسپەريمەنتالدىق الاڭ رەتىندە دۋالدىق وقىتۋ جۇيەسى ەنگىزىلدى.

كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ سانىن وڭتايلاندىرۋ جانە كادرلاردى ساپالى دايىنداۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا كوللەدجدەردى كۆاليفيكاتسيالىق تالاپقا سايكەستەندىرۋ جۇمىستارىنا باقىلاۋ ورناتىلدى. 2012 جىلى مەملەكەتتىك اتتەستاتسيالاۋ قورىتىندىسى بويىنشا 2 كوللەدج (مەملەكەتتىك №12 «تاراز» كوللەدجى، مەملەكەتتىك ەمەس ء«بىلىم» كوللەدجى) قايتا اتتەستاتتاۋعا قالدىرىلدى.

كاسىبي بىلىكتىلىكتى جەتىلدىرۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسىن قۇرۋ ماقساتىندا ء«بىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى 2011-2015 جىلدارعا ارنالاعان ءىس-شارالار جوسپارىنىڭ115 پۋنكتىنە سايكەس  كادرلاردى دايارلاۋ جانە قايتا دايارلاۋ بويىنشا اتىراۋ قالاسىندا مۇنايگاز سالاسى ءۇشىن، ەكىباستۇز قالاسىندا وتىن-ەنەرگەتيكا سالاسى ءۇشىن 2 وڭىرارالىق ورتالىقتار اشىلدى. الداعى ۋاقىتتا وسكەمەن قالاسىندا ماشينا جاساۋ سالاسى ءۇشىن، شىمكەنت قالاسىندا وڭدەۋ سالاسى ءۇشىن 2 وڭىرارالىق ورتالىقتار اشىلادى. وبلىستاعى كوللەدجدەردىڭ وقىتۋشىلارى، وندىرىستىك وقىتۋ شەبەرلەرى كاسىبي بىلىكتىلىكتەرىن جوعارىدا اتالعان ورتالىقتاردا ارتتىراتىن بولادى.

كوللەدج تۇلەكتەرىنە ارنالعان بىلىكتىلىكتى بەكىتۋدىڭ تاۋەلسىز جۇيەسىن قۇرۋ جونىندەگى جۇمىستار ءار سالا بويىنشا سالالىق مينيسترلىك پەن ءىرى قازاقستاندىق كومپانيالار تاراپىنان جۇرگىزىلەدى. مىسالى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مۇناي جانە گاز مينيسترلىگى مۇناي-گاز سالاسىنداعى مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىنىڭ سايكەستىگىن راستاۋ ءۇشىن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، «KazEnergy» قاۋىمداستىعى بازاسىندا پيلوتتىق رەجيمدەگى تاۋەلسىز ورتالىقتاردى قۇرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە.

وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسى ۇلت كوشباسشىسىنىڭ باعدارلامالىق ماقالاسىندا ورتا جانە كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىمدى دامىتۋ باعىتىندا بەرگەن تاپسىرمالارىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا جوسپارلى جۇمىستارىن جالعاستىرا بەرەتىن بولادى.

بارشاڭىزعى بەلگىلى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى: جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» تۇجىرىمداماسىن جاريا ەتتى. تۇجىرىمدامادا حالىقتىڭ الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق جاعدايىن جاقسارتۋ، ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ، ۇكىمەت الدىنا تاياۋ مەرزىمدە جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن 20 تاپسىرما جۇكتەدى. ەلباسى تاپسىرما بەرىپ قانا قويماي، قازىرگى كەزدەگى قوعامدىق قاتىناستارعا تەرەڭ تالداۋ جاسادى. تاپسىرمانىڭ ورىندالۋى بويىنشا ەلباسى اي سايىن ساراپتاما جاساپ وتىراتىندىعىن دا ناقتى ايتتى.

وسى تاپسىرما ارقىلى ەلباسى ءبىزدىڭ قوعامدا ازاماتتاردى ەڭبەكپەن قامتۋ، جۇمىسپەن قامتۋ قازىرگى ەڭ باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى ەكەنىن اتاپ كورسەتتى. ەلباسى بۇل ءىستى شاعىن جانە ورتا بيزنەستى ودان ءارى دامىتۋ ارقىلى شەشۋگە بولاتىندىعىن باسا ايتتى.

ەندى، سول تاپسىرمالارعا توقتالىپ وتسەك.

تۇجىرىمداماداعى 1,2,3 تاپسىرمالارعا وراي ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندارعا ەلىمىزدى الەۋمەتتىك دامىتۋدىڭ جالپىۇلتتىق تۇجىرىمدامالىق جوسپارىنىڭ جوباسىن ازىرلەۋدى جۇكتەدى. ءبىز وسى جوسپاردى ورىنداۋ بويىنشا ناقتى ءىس-شارالاردى اتقاراتىن بولامىز.

ال، قۇجاتتاعى 4, 5 تاپسىرمالاردا اتالىپ وتكەندەي الەۋمەتتىك ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ ءتيىمدى مودۋلدەرىن قالىپتاستىرۋ قاجەت. سوندىقتان ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتىعان بەلسەندى حالىقتىڭ جاعدايىن جانە ەڭبەكپەن قامتۋ سالاسىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن سارالاي وتىرىپ، جۇمىسپەن قامتۋعا قاراي ويىسۋ، جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىن ايقىنداۋدىڭ ءادىسىن جەتىلدىرۋ كەرەك.

ال، 6-شى تاپسىرمادا ۇكىمەتكە  2020 جىلعا دەيىنگى بىلىكتىلىكتىڭ ۇلتتىق جۇيەسىنكەزەڭ-كەزەڭىمەن ازىرلەۋ جوسپارىن دايىنداپ، قابىلداۋدى; جوو-لار مەن كوللەدجدەر تۇلەكتەرى ءۇشىن بىلىكتىلىكتى بەكىتۋدىڭ تاۋەلسىز جۇيەسىن قۇرۋ جونىندەگى جۇمىستاردى بەلسەندىرەك جۇرگىزۋدى تاپسىردى.

ءاربىر ادام، سونىڭ ىشىندە، اسىرەسە، جاستار بەلگىلى ءبىر كاسىپتىك سالادان ءوز بولاشاعىن كورگىسى كەلەتىندىگىن مويىنداۋ قاجەت. سوندىقتان بىلىكتىلىكتىڭ ۇلتتىق جۇيەسىن (بۇج) قۇرۋ جونىندەگى بارلىق جۇمىستارعا بارىنشا ەكپىن بەرىلۋى قاجەت. ولار تەك نورماتيۆتىك ماڭىزعا يە بولىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار، ءاربىر كاسىپ ءۇشىن «جول كارتاسى» دا بولۋى قاجەت.

7-ءشى تاپسىرما

ۇكىمەتكە   «مەملەكەتتىك باقىلاۋ مەن قاداعالاۋ تۋرالى» زاڭعا جانە ەڭبەك كودەكسىنە كاسىپورىندارعا تەكسەرۋ جۇرگىزۋ بولىگىندە راتيفيكاتسيالانعان حەۇ كونۆەنتسياسىنا سايكەس وزگەرىستەر مەن قوسىمشالار ەنگىزۋ تۋرالى; ەڭبەك، اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق كودەكستەرگە ەڭبەك داۋلارىن ادەيىلەپ تۋىنداتقانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك جونىندەگىەرەجەنى ەنگىزۋ تۋرالى;  الەۋمەتتىك وشتەسۋدى قوزدىرعاندىعى، ەرەۋىلگە ماجبۇرلەگەندىگى، ەڭبەكاقىنى دەر كەزىندە تولەمەگەندىگى، ۇجىمدىق شارتتى ورىنداماعاندىعى جانە باسقا دا قۇقىق بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ تۋرالى ماسەلەلەردى قاراۋ تاپسىرىلدى.

وسىعان وراي، ەڭبەك داۋلارىنىڭ الدىن الۋ، ەسكەرۋ جانە رەتتەۋ قاجەت. اسىرەسە،بۇگىندە وندىرىستەگى ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ مەن باقىلاۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋ، الەۋمەتتىك-ەڭبەك داۋلارىن تۋىنداتقانى ءۇشىن قۇقىقتىق جاۋاپكەرشىلىكتى قولعا الۋدى ەنگىزۋ قاجەت. سونىمەن قوسا، نە ەڭبەك، نە اكىمشىلىك، نە قىلمىستىق كودەكستەردە ەڭبەك داۋلارىن تۋىنداتقانى ءۇشىن جۇمىس بەرۋشىلەر، جاۋاپتى جانە باسقا دا تۇلعالاردى جاۋاپكەرشىلىككە شاقىرۋ باپتارى قاراستىرىلاتىن بولادى.

 8-ءشى تاپسىرما

 قر ۇكىمەتىنە «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىمەن بىرلەسىپ، اكتسيونەرلەندىرىلگەن ۇلتتىق كومپانيالارعا جۇيەلى تۇردە الدىن الا ەكونوميكالىق جانە زاڭگەرلىك اۋديت جۇرگىزۋدى، ولاردىڭ ناتيجەلەرىن الەۋەتتى مينوريتاريلەرگە جەتكىزۋدى قاراستىرا وتىرىپ، «حالىقتىق ءىرو-نىڭ» تۇڭعىش تاجىريبەسىنە كەڭ كولەمدى تالداۋلار جۇرگىزۋدى; مەدياتسيا ينستيتۋتىن دامىتۋعا باعىتتالعان زاڭ اياسىنداعى قۇقىقتىق بازانىڭ قابىلدانۋىن قامتاماسىز ەتۋدى; داۋلار مەن جانجالداردى سوتتان تىس رەتتەۋدىڭ وسى تەتىكتەرىن دامىتۋ ماقساتىندامەدياتورلاردىڭ ۇلتتىق كونفەرەنتسياسىن وتكىزۋگە باستاماشىلىق تانىتۋ جونىندە تاپسىرما بەردى.

وسى ورايدا ەڭبەك قاتىناستارى سالاسىنداعى قاراما-قايشىلىقتاردى رەتتەۋدىڭ ءتيىمدى كوپ دەڭگەيلى تەتىكتەرىن قۇرۋ قاجەت.

ەڭبەك داۋلارىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى رەتىندە ەكى ماسەلە اتاپ كورسەتىلدى: ءبىرىنشى – جۇمىسشىلاردىڭ كاسىپورىندى باسقارۋ ماسەلەلەرىنەن شەتتەتىلۋى، ەكىنشى – داۋلار مەن جانجالداردى سوتتان تىس رەتتەۋ تەتىكتەرىنىڭ السىزدىگى.

 9-شى تاپسىرما

ەلباسى ۇكىمەتكە جىل اياعىنا دەيىن كاسىپتىك وداقتار تۋرالى زاڭنامانى كەشەندى تالداۋدان وتكىزىپ جانە ونى وزگەرتۋ جونىندەگى زاڭ جوباسىن جاساۋدى مىندەتتەدى.

بۇل رەتتە كاسىپتىك وداقتار ينستيتۋتتارىن جاڭعىرتۋ جۇمىستارى اتقارىلاتىن بولادى.

ەلباسى مەملەكەتتىڭ ەڭبەك قاتىناستارىن جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرىندەگى نەگىزگى ارىپتەستەرىنىڭ ءبىرى – كاسىپوداقتار ەكەندىگىن اتاپ ايتتى.

10-شى تاپسىرما

قر ۇكىمەتىنە  ەڭ تومەنگى الەۋمەتتىك  ۇلگى-قالىپتار مەن كەپىلدىكتەردى ەنگىزۋ جونىندە  ۇسىنىستار ازىرلەۋدى تاپسىردى. قازاقستانداعى الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋ بارىنەن بۇرىن بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋعا، كەدەيلەردىڭ سانىن ازايتۋعا جانە الەۋمەتتىك دۇبارالىققا جول  بەرمەۋگە باعىتتالۋى كەرەك. 2020 جىلعا قاراي ەكونوميكانىڭ ءوسۋى عانا ەمەس، الەۋمەتتىك قۇرىلىمنىڭ اۋقىمدى وزگەرۋى ورىن الاتىندىقتان دا بۇل وتە  ماڭىزدىلىعىن ايتتى.

بۇل ورايدا كوشباسشىمىز ءاربىر قازاقستاندىق وزىنەن باستاۋى  كەرەك: ءوزىنىڭ ۇيىنەن، قالاسىنان، اۋىلىنان باستاۋى، ءوزىنىڭ دەنساۋلىعى مەن ءومىر ءسۇرۋ سالتى تۋرالى ويلانۋى كەرەك ەكەنىن، مۇنسىز ەشقانداي جاڭا ءومىر ساپاسى ورناۋ مۇمكىن ەمەستىگىن باسىمدىقپەن ايتتى.

 11-ءشى تاپسىرما

ۇكىمەتكە جالدامالى تۇرعىن ءۇي نارىعىن ودان ءارى دامىتۋ جانە جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن ىنتالاندىرۋ جونىندەگى ۇسىنىستاردى تالداپ-جاساۋدى جانە ەنگىزۋ جونىندە تاپسىرما بەرىلدى.

ەڭ بىرىنشىدەن تۇرعىن ءۇي جاعدايىنىڭ ۇلگى-قالىپتارى- قولجەتىمدىلىك پەن جايلىلىق.

تۇرعىن ءۇي، ءۇي، پاتەر – ءاربىر قازاقستاندىق ءۇشىن ءبىرىنشى دارەجەلى ماسەلە، مۇنىڭ ءوزى جەكە باستىڭ ءومىرى مەن وتباسىنداعى جاقسى اۋاننىڭ سەنىمدى نەگىزى، بۇلارسىز ءال-اۋقات پەن ءونىمدى ەڭبەككە اتىمەن قول جەتپەيدى.

 سوندىقتان ەلباسى تاپسىرماسى بويىنشا قازىردىڭ وزىندە «قولجەتىمدى تۇرعىن ءۇي – 2020» جانە «تكش-نى جاڭعىرتۋ» اتتى جاڭا اۋقىمدى باعدارلامالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. ال، ونىڭ ۇستىنە جالدامالى تۇرعىن ءۇي نارىعىن دامىتۋ ماقساتىندا زاڭنامانى جەتىلدىرىلە تۇسەتىن بولادى.

 12-ءشى تاپسىرما

 جوو-لاردىڭ سانىن وڭتايلاندىرۋ جانە كادرلاردى ساپالى دايىنداۋدى قامتاماسىز ەتپەيتىن ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ  ليتسەنزيالارىن قايتارىپ الۋ جونىندەگى جۇمىستى جالعاستىرۋ.

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ، 2014 جىلدان باستاپ ەڭبەك نارىعىن دامىتۋدىڭ بەس جىلدىق بولجاۋلارىن تالداپ-جاساۋدى قامتاماسىز  ەتۋ باعدارلاماسىن دايىنداۋدا.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە قازاقستان تۇرعىندارىنىڭ  ۇشتەن ءبىر بولىگىندەيى تارتىلعان. مۇنداعى ەڭ ماڭىزدىسى ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ ناق وسى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە وسەتىنى، قالىپتاساتىنى جانە ەسەيەتىنى. سوندىقتان دا بۇكىل جاڭعىرتۋ ۇدەرىسىنىڭ تابىسقا جەتۋىنىڭ ءتۇيىندى فاكتورى ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جاڭارتۋدىڭ تابىستى ءوتۋى بولىپ تابىلادى.

 

قازاقستانداعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ ءۇش باستى باعىت بويىنشا جۇرگىزىلگەندىگى ءجون دەپ ەسەپتەيدى:

1. ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن وڭتايلاندىرۋ;

2. وقۋ-تاربيە ۇدەرىسىن جاڭعىرتۋ;

3. ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىنىڭ تيىمدىلىگى مەن قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ.

 

13-ءشى تاپسىرما

 2013-2014 وقۋ جىلىنان باستاپ  جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردەگى وقۋ ۇدەرىسىندە ءبىلىم بەرۋدىڭ ينتەراكتيۆتى تۇرلەرىن پايدالانۋدى كەڭەيتۋدى جانە ونلاين-وقىتۋدىڭ ارناۋلى وقۋ باعدارلامالارىن ەنگىزۋدى; قازاقستان تاريحى بويىنشا وقۋ جوسپارلارىن، وقۋلىقتار مەن وقۋ قۇرالدارىن تالداۋدان وتكىزىپ، وقۋ ورىندارىنداقازاقستان تاريحىن وقىتۋدىڭ مازمۇنى مەن ءپىشىنىن وزگەرتۋ جونىندە ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ;  ورتا، تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك، جوعارى وقۋ ورىندارىندا«اكمەولوگيا، جەكە جانە الەۋمەتتىك تابىس نەگىزدەرى»، «قازاقستان قۇقىعى»، «ولكەتانۋ» سياقتى  مىندەتتى وقۋ كۋرستارىن ەنگىزۋ جونىندە ۇسىنىس ەنگىزۋ.

14-ءشى تاپسىرما

 ەگەر مەديتسينا قىزمەتكەرى تاراپىنان سالاقتىقپەن نەمەسە ءجۇردىم-باردىم قاراۋ بولماسا، ازاماتتىڭ دەنساۋلىعىنا نۇقسان كەلتىرگەنى  ءۇشىن دارىگەرلەردىڭ كاسىبي جاۋاپكەرشىلىگىن مىندەتتى تۇردە قامسىزداندىرۋدى ەنگىزۋ جونىندەگى ماسەلەنى تالداپ-زەرتتەۋ; جىل اياعىنا دەيىن  ەمدىك قۇرالداردى پايدالانۋعا قاتىستىتۇرعىنداردىڭ حاباردارلىعى دەڭگەيىن ارتتىرۋدىڭ پارمەندى تەتىكتەرىن ەنگىزۋ.

بۇل ورايدا ءاربىر قازاقستاندىق ءۇشىن باستى قۇندىلىق – ءوزىنىڭ دەنساۋلىعى بولۋى ءتيىس. ەلباسى تاراپىنان ا تاۋەلسىزدىكتىڭ بارلىق جىلدارىندا حالىق دەنساۋلىعىنا بولەكشە كوڭىل بولىنۋدە.

15-ءشى تاپسىرما

وقۋشىلار ءۇشىن وقۋدان تىس سپورت سەكتسيالارىن بيۋدجەتتىك ەمەس قارجى كوزدەرىنەن قارجىلاندىرۋدىڭ تەتىكتەرىن ەنگىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ;  مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىس جۇيەسى ارقىلى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن، قوعامدىق بىرلەستىكتەرمەن ارىپتەستىكتىڭ جاڭا تۇرلەرىن تالداپ-جاساۋ.

سوندىقتان ەلباسى ءاربىر قازاقستاندىق سالاماتتى  ءومىر سالتىنسىز، قيمىل-قوزعالىسسىز جانە سپورتسىز ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن بىلۋگە ءتيىس ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى.

 

ءاربىر ەلدى مەكەندە، سونىڭ ىشىندە اۋىلدىق جەرلەردە، سونداي-اق ءاربىر مەكەمە مەن كاسىپورىندا بەلسەندى دەمالىستى، دەنە تاربيەسى مەن بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋ ءۇشىن بىرتە-بىرتە جاعداي جاساۋ قولعا الىناتىن بولادى.

 16-شى تاپسىرما

ۇلتتىق لوتەرەيانى دامىتۋ جۇيەسىنىڭ جاڭا ءتيىمدى مودەلىن ازىرلەۋ; قازاقستاندىق كوماندالاردىڭ شەت ەلدەر چەمپيوناتتارىنىڭ جوعارى ليگالارىنا قاتىسۋىن ۇلعايتۋ جونىنەن ۇسىنىستار ەنگىزۋ. سونىمەن بىرگە قۇزىرلى ورگاندارعا مامانداندىرىلعان سپورتتىق تەلەديدار ارناسىن قۇرۋ جونىندە ۇسىنىس ەنگىزۋ تاپسىرىلدى.

 17-ءشى تاپسىرما

 «الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارى تۋرالى» ارنايى زاڭدى ازىرلەۋ تۋرالى;  پرەزيدەنت جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيامەن بىرلەسىپ اتا-انالاردىڭ بالالارىنىڭ بالاباقشالاردا بولۋىن تولەۋ جونىندەگى شىعىندارىنىڭ، ولاردىڭ وتباسىنداعى سانىنا بايلانىستى، ءبىر بولىگىنە وتەماقى تولەۋدى، بالا كۇتىمى بويىنشا دەمالىستان سوڭ قايتادان جۇمىسقا شىققان ايەلدەرگە مەملەكەت ەسەبىنەن بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جانە قاجەتتى جاڭا ماماندىق الۋ مۇمكىندىكتەرىن، قر سالىق كودەكسىنە كوپ بالالى وتباسىلار ءۇشىن تابىس سالىعى بويىنشا جەڭىلدىكتەر تۋرالى ەرەجەلەردى جانە باسقالاردى زاڭدى تۇرعىدا رەتتەۋ ماسەلەلەرىن قاراستىرۋ تاپسىرىلدى.

سونداي-اق، پرەزيدەنت جانىنداعى جاستار ساياساتى جونىندەگى كەڭەسپەن بىرلەسىپ،«مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى تۋرالى» قر زاڭىنا جاس ماماننىڭ مارتەبەسىن قۇقىقتىق ايقىنداۋ، ونىڭ ەڭ تومەنگى الەۋمەتتىك پاكەتى جانە باسقا دا ماسەلەلەر بويىنشا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى زاڭدى قاراستىرۋدى; جاستاردى تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم الۋعا جانە يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىنا قاتىسۋعاىنتالاندىرۋ مەن تارتۋدىڭ ناقتى شارالارىن ازىرلەۋ ارقىلى كوپبالالى وتباسىلاردى قامقورلىق كورسەتۋ، جاستاردى قولداۋ، كوتەرمەلەۋ، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ شارالارىن قاراستىرۋ تاپسىرىلدى.

 18-ءشى تاپسىرما

 «اقپاراتتىق قازاقستان-2030» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ جوباسىن ازىرلەپ، ەنگىزۋ; «مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى ەلەكتروندى پىشىندە كورسەتۋ تۋرالى» زاڭجوباسىن ازىرلەۋ;  مەملەكەتتىك قىزمەتتەر ۇسىنۋ ۇلگىلەرىن جانە ولاردىڭ ورىندالۋىنا باقىلاۋ جاساۋ جۇيەسىن قۇرۋ; وبلىستاردىڭ، استانا جانە الماتى قالالارىنىڭ اكىمدەرىمەن بىرلەسىپ «ەلەكتروندى اكىمدىكتىڭ» وبلىس، قالا، اۋدان ۇلگىسىندەگى ءۇش دەڭگەيلى بىرۇلگىلىك سىزباسىن قۇرۋ جونىنەن ۇسىنىستار ەنگىزۋدى تاپسىردى.

سونىمەن بىرگە 2012-2013 جىلدارى قازاق ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحاناسىنىڭ قورىن ۇلعايتۋدى قامتاماسىز ەتۋ; جۋرناليستەردىڭ قوعامدىق بىرلەستىكتەرىمەن بىرلەسىپ جۋرناليستىك ەتيكا كودەكسىنىڭ جوباسىن ازىرلەۋ; وتاندىق باق-تاردى جاڭعىرتۋ جوسپارىن ازىرلەۋ مىندەتى جۇكتەلدى.

19-شى تاپسىرما

 ەڭبەككە، ادال كاسىبي تابىسقا، وتانعا قىزمەت ەتۋگە، جوعارى پاتريوتتىق نيەتتەرگە وڭ كوزقاراستار قالىپتاستىراتىن وتاندىق الەۋمەتتىك مادەني ونىمدەردى جاڭعىرتۋدىڭ سالالىق بەسجىلدىق جوسپارىن ازىرلەپ، قابىلداۋ، «بۇقارالىق ءىس-شارالار وتكىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن پارلامەنتكە ۇسىنۋ; مەملەكەتتىك ۇلتتىق، كاسىپتىك جانە باسقا دا مەرەكەلەردى تويلاۋ تۇجىرىمداماسىن جاڭارتۋ; بۇقارالىق ءىس-شارالار وتكىزۋدىڭ بىرۇلگىلىك ەرەجەسىن بەكىتۋ; استانا، الماتى قالالارى مەن وبلىس اكىمدەرىمەن بىرلەسىپ وبلىستار اراسىنداعى اقپاراتتار جانە مادەني جەتىستىكتەر الماسۋدى كۇشەيتۋ، ءوزارا «وبلىس اپتاسىن» تۇراقتى وتكىزۋ،الەۋمەتتىك بۇقارالىق ءىس-شارالار وتكىزۋ مودەلىن ازىرلەۋ جونىندە ناقتى تاپسىرمالار بەرىلدى.

 20-شى تاپسىرما

 2012 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن الەۋمەتتىك ۇدەرىستەردى مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ، جوسپارلاۋ، ۇيلەستىرۋ، ساراپتامالىق جولباسشىلىق، ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتورمەن ارىپتەستىك جانە باسقا دا ماسەلەلەردى قوسا العاندا، تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جونىنەن كەشەندى ۇسىنىستار ەنگىزۋ; ازاماتتىق قىزمەتتى زاڭدىق رەتتەۋ ماسەلەسىن زەرتتەۋ;الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋدىڭ 2016 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان جالپىۇلتتىق جوسپارىنىڭ جوباسىن ازىرلەۋ تاپسىرماسى.

ء ادىل نازارۇلى

Abai.kz