قىلمىستىق قۋدالاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتى بەلگىلەنگەن مەجەنى ورىنداۋ مەن 2015 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كۇشىنە ەنگەن جاڭا قىلمىستىق جانە قىلمىستىق پروتسەستىك كودەكستەردى قولدانۋ جاعدايىندا ساپالى جۇمىس كورسەتكىشتەرىنە قول جەتكىزۋگە باعىتتالدى، - دەپ حابارلايدى وبلىس پروكۋراتۋراسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.

اتالعان كودەكستەردىڭ نوۆەللالارىن قولدانۋ ماسەلەلەرى بارلىق قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قاتىسۋىمەن ۆەدومستۆولىق جانە مەكەمەارالىق سەمينارلاردا بىرنەشە رەت تالقىلانىپ، ونىڭ ناتيجەسىمەن كەمشىلىكتەردى جويۋ مەن جاڭا ينستيتۋتتاردى قولدانۋدا بىرىڭعاي جۇمىس جاساۋ باعىتىندا ناقتى ۇسىنىستار كەلتىرىلدى.

بۇل جۇمىستىڭ ناتيجەسى 28.10.2015 جىلى وتكەن وقو ۇيلەستىرۋ كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا قارالدى.

اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان ەنگىزىلگەن قىلمىستىق پروتسەستىڭ جاڭا مودەلى قىلمىستىق ساياساتىنىڭ جۇيەسىن وزگەرتىپ، زاماناۋي دەموكراتيالىق جانە قۇقىقتىق مەملەكەتتىڭ سيپاتىنا سايكەستەنۋىنە اكەلدى.

جالپى، جاڭا مودەلدىڭ نەگىزگى ماقساتى قىلمىستىق پروتسەستى جەڭىلدەتۋ مەن ونىڭ تيىمدىلىگىن كوتەرۋ بولىپ تابىلدى.

01.01.2015 جىلعا دەيىن، قىلمىس قۇرامىنىڭ بولۋىن انىقتاۋ ءۇشىن 2 ايعا دەيىنگى مەرزىمدە تەرگەۋ الدى تەكسەرۋ امالدارىن جۇرگىزۋ مۇمكىندىگى بار ەدى، سودان كەيىن تاعى دا قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، تەرگەۋ امالدارى جۇرگىزىلەتىن.

جاڭا مودەل بولسا، قىلمىستىق قۇقىقبۇزۋشىلىق تۋرالى ارىزدار مەن حابارلامالاردى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋدىڭ بىرىڭعاي تىزىلىمىنە تىركەلۋىن جانە وسى ساتتەن باستاپ سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ امالدارى جۇرگىزىلىپ، قىسقا ۋاقىت ارالىعىندا قىلمىستىق قۇقىقبۇزۋشىلىقتىڭ قۇرامى بار-جوعى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەردى.

دەمەك، سدتبت-گە بارلىق ارىزداردىڭ تىركەلۋى، قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ ءوسۋىنىڭ وبەكتيۆتى سەبەبى دەپ تۇسىندىرۋگە بولادى.

سونىمەن قوسا، الەمدىك قوعامنىڭ زاماناۋي تەندەنتسياسىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىزدىڭ مەملەكەت قىلمىستىق جانە قىلمىستىق-پروتسەستىك زاڭنامانىڭ ىزگىلەندىرۋ باعىتىنا بەت الدى، ونىڭ نەگىزگى ماقساتى تۇرمەدەگى حالىقتىڭ سانىن ازايتۋ بولدى.

مەملەكەتىمىزدىڭ دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ قۇقىقتىق ساياساتىنىڭ قورىتىندىسى - ادامدى قوعام جانە ءبىرىنشى كەزەكتە وتباسى ءۇشىن ساقتاۋ.

مىسالى، اعىمداعى جىلدىڭ وزىنەن باستاپ كۇدىكتىلەرگە قاتىستى نەگىزگى بۇلتارتپاۋ شاراسى رەتىندە كەپىل قولدانىلۋدا.

بۇگىنگى تاڭدا، كەپىل جالپى بۇلتارتپاۋ شارالارىنىڭ 49,4%  قۇراسا، وتكەن جىلدارى كەپىلدىڭ ۇلەسى جوقتىڭ قاسى بولاتىن.

ەڭ باستىسى، قويىلعان مىندەتتەمەلەر ورىندالماعان جاعدايدا، كەپىل كۇزەتپەن ۇستاۋعا وزگەرتىلىپ، ەنگىزىلگەن قاراجات سوماسى، نە مۇلكى مەملەكەتتىڭ كىرىسىنە اۋدارىلىپ، قىلمىسكەردى ىزدەۋگە جۇمسالادى، ناتيجەسىندە مەملەكەت قارجىسى ۇنەمدەلەتىنى انىق.

دەگەنمەن، كەپىل بۇلتارتپاۋ شاراسى رەتىندە اسا اۋىر قىلمىستار، جابىرلەنۋشىنىڭ ولىمىنە اكەلىپ سوققان، تەرروريستىك جانە ەكسترەميستتىك قىلمىستارعا قولدانىلمايتىنىن اتاپ كەتكەن ءجون.

اۋماقتاعى پروكۋرورلار، پارا بەرۋ، الۋ جانە وندا دەلدالدىق جاساعان سوتتالۋشىلارعا ەسەلەنگەن ايىپپۇل جانە باس بوستاندىعىن ايىرۋمەن بايلانىستى ەمەس جازا تاعايىنداۋ سياقتى قك نوۆەللالارىن كوبىنشە قولدانۋدى سوتتاردى باعىتتاۋدا.

ناتيجەسىندە، 2632 سوتتالعاننىڭ 518-نە باس بوستاندىعىن ايىرۋ جازاسى قولدانىلىپ، تەك سوڭعى 5 جىلدا جازالاۋ ءتارتىبىن 20% تومەندەتۋگە قول جەتكىزدىك.

مەدياتسيا مەن تاراپتاردىڭ تاتۋلاسۋ قاعيداسىن قولدانۋ ناتيجەسىمەن 2964 قىلمىستىق سوتقا دەيىنگى ساتىدا وندىرىسىمەن توقتاتىلىپ، سوتتىڭ جۇكتەمەسىن ازايتتى، بۇنىڭ ءوزى دە بيۋدجەتتىك قاراجاتتاردى دا ۇنەمدەۋگە اسەرى ەتتى.

بۇدان بولەك، قولدانىستاعى زاڭنامالاردا كەلەسىدەي نوۆەللالار قاراستىرىلعان، ولار پروتسەسس پروكۋرورى، پروتسەستىك كەلىسىم، عىلىمي-تەحنيكالىق قۇرالداردى پايدالانا وتىرىپ، بەينەبايلانىس رەجيمىندە جاۋاپ الۋ (قاشىقتىقتان جاۋاپ الۋ), قك-دە التەرناتيۆتىك جازالاۋ تۇرلەرىن كوزدەيتىن باپتاردىڭ سانكتسيالارى وزگەرتىلدى، ونىڭ ىشىندە ايىپپۇل قولدانۋ جانە ت.ب.

2015 جىلدىڭ 9 ايىندا پروتسەسس پروكۋرور 104 قىلمىستىق ءىس بويىنشا ايقىندالدى، جاڭا ينستيتۋتتىڭ ءبىرىنشى ماقساتى قىلمىستىق ءىستى ساپالى تەرگەۋدى قامتاماسىز ەتىپ، سوتتا قاراۋ كەزەڭىنە دەيىن قاداعالاۋدى ۇيىمداستىرۋعا باعىتتالعان.

كىنانى مويىنداۋ نىسانىنداعى 293 پروتسەستىك كەلىسىم ءتۇزىلدى، بۇل جاڭالىقتى ەنگىزۋ قىلمىستىق پروتسەستى جەدەلدەتۋ، تەرگەۋ مەن تۇلعانىڭ قىلمىستىڭ شەڭبەرىندە بولۋ مەرزىمىن قىسقارتۋعا باعىتتالعان، ونىڭ وزىندە، جازانىڭ مەرزىمى نەمەسە مولشەرى جازانىڭ اناعۇرلىم قاتاڭ ءتۇرىنىڭ جارتىسىنان اسىرىلماۋى ءتيىس.

قىلمىستىق جانە قىلمىستىق پروتسەستىك زاڭنامالاردىڭ ماعىناسىنا قىسقاشا توقتالساق، زاڭ شىعارۋشىنىڭ، ياعني مەملەكەتتىڭ نەگىزگى ماقساتى تەرگەۋدىڭ ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ، مەرزىمىن ازايتۋ جانە ونى جۇرگىزۋگە كەتەتىن شىعىنداردى بارىنشا كەمىتۋ ەكەنىن ايتا كەتۋ قاجەت.

Abai.kz