«سماعۇل سادۋاقاسوۆ: ۋاقىت جانە مۇرا» اتتى حالىقارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسياعا بايانداما. اباي اتىنداعى قازاقتىڭ ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، 28 قاراشا 2025 ج. 

ۆ.ي. لەنين 1920 جىلى تۇركىستاندىق ۇلت قايراتكەرلەرى قابىلداعان تۇرك رەسپۋبليكاسىن جانە تۇرك حالىقتارىنىڭ كومپارتياسىن قۇرۋ جايىنداعى شەشىمدەردى كەرى قاعىپ قانا قويماي، تۇرك حالىقتارىنىڭ بىرىگىپ كەتۋ ىقتيمالدىعىنان شوشىپ، ۇزەڭگىلەستەرىنە ورتا ازيانى ۇلتتىق مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارعا بولشەكتەۋ جايىندا قۇپيا تاپسىرما بەرگەن-ءدى. تۇركىستان ولكەسىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان حالىقتاردى بولشەكتەپ بيلەۋ جوسپارى ءستاليننىڭ قاداعالاۋىمەن 1924 جىلعى مەجەلەۋ ناۋقانىندا جۇزەگە اسىرىلىپ، دەربەس شاڭىراق كوتەرگەن ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىن سرەدازبيۋرو ارقىلى اۋىزدىقتاپ تۇرۋ – يسااك زەلەنسكيگە، ال ۇلتتىق رەسپۋبليكا بولماق قازاقستاندى ۋىسىنا الۋ 1925 جىلدىڭ كۇزىنەن  رەسپۋبليكانى بيلەۋگە كەلگەن فيليپپ گولوششەكينگە تاپسىرىلدى.

ءبىرى تاشكەنتتە، ەكىنشىسى قىزىلوردادا بەكەم ورنىققان وسى قوس ەميسسار ۇلتتىق رەسپۋبليكالاردى تىم دەربەستەنۋگە جول بەرمەۋ، ءىس جۇزىندە شىنايى ۇلتتىق مۇددەنى اڭساتپاۋ  شارالارىن  جاساۋمەن مۇقيات شۇعىلداندى. قازاق كوممۋنيستەرىنىڭ سانا-سەزىمىن ورتالىق ۇعىمىنا ۇيلەستىرە قىرناپ، «نيۆەليروۆكا» جاساۋدى ماقسات ەتكەن، قازاق اۋىلدارىندا «كىشى وكتيابر» داۋىلىن سوقتىرۋدى ارمانداعان ف.ي. گولوششەكين كوشپەندى حالىقتى جاپپاي اشارشىلىققا ۇشىراتقان ۇلتتىق اپات يىرىمىنە باستادى. بۇل جولدا سماعۇل سادۋاقاسوۆ ونىڭ باستى قارسىلاسى بولدى. ول جاس رەسپۋبليكانى  ءوسىرىپ-وركەندەتۋ   جولدارىنا   ءاردايىم   وز كوزقاراسىن ءبىلدىرىپ جۇرگەنقايراتكەر-تۇعىن. قازاقستان پارتيا ۇيىمىنىڭ   كونفەرەنتسيالارىندا،    پلەنۋمدارىندا اۋىلداعى   الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق  قاتىناستاردى «رەۆوليۋتسيالىق   تاسىلدەرمەن»،   ياعني   «جاڭا وكتيابر جۇرگىزۋ ارقىلى» وزگەرتۋ شاراسىمەن كەلىسە المايتىنىن الدەنەشە   مالىمدەگەن-ءدى. «قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىز كۇيزەلىستەردى ەمەس، تۆورچەستۆولىق جانە تىنىش، بەيبىت جۇمىستى توسۋدا، ەلىمىزدى جاڭا   ەكسپروپرياتسيالار   ەمەس،   ەڭبەك پەن عىلىم قۇتقارادى»، – دەگەن تۇجىرىمىن ول ءىىى پارتكونفەرەنتسيادا جاريالاپ، كووپەراتسيالاۋ جونىندەگى يدەيالاردى باتىل قورعاعان، ەڭبەكشىلەر كەڭەسىن   قۇرۋ ارقىلى   اۋىلدى   سوتسياليستىك قۇرىلىس جولىنا   اۋدارۋعا   بولادى   دەگەن سەنىمدە بولعان.  سوندىقتان دا ءوزىنىڭ ايگىلى «ۇلتتار جانە ۇلت ادامدارى» اتتى ماقالاسىندا ورتا ازيا رەسپۋبليكالارى مەن قازاقستاندا جۇرگىزىپ وتىرعان زالالدى ساياساتتارى ءۇشىن زەلەنسكي مەن گولوششەكيندى ناقتى مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ قاتتى سىنادى. ول بۇل رەتتە ۇلت ماسەلەسى سوڭعى رەت تالقىلانعان پارتيانىڭ 12-ءشى سەزىندە تۇيىندەلگەن قاعيدالاردى ەسكە الا وتىرىپ، اتالعان فۋنكتسيونەرلەردى ۇلت  ساياساتىن بۇرمالاۋشىلار رەتىندە سىن ساداعىنا الدى. 12-ءشى پارتسەزدىڭ قاۋلىسىنداعى: «وكتيابر رەۆوليۋتسياسى العا شىعارعان ۇلت باعدارلاماسىن ومىرگە دۇرىس ەنگىزۋ ءۇشىن – ءبىز وتكەن ۇلت ەزگىسى كەزەڭىنەن مۇراعا قالعان ...كەدەرگىلەردى الۋعا ءتيىسپىز... مۇنىڭ ءمانى – رەسپۋبليكالار وداعىنداعى ۇلتتاردىڭ ءىس جۇزىندە، ياعني، شارۋاشىلىق جانە مادەنيەت تۇرعىسىنان ءبىر-بىرىمەن تەرەزەسى تەڭ ەمەستىگىندە. وكتيابر رەۆوليۋتسياسى اپەرگەن قۇقىقتىق ۇلت تەڭدىگى حالىقتاردىڭ ۇلى جەڭىسى بولىپ تابىلادى، بىراق ول بارشا ۇلت ماسەلەسىن وزدىگىنەن شەشە قويمايدى... ءىس جۇزىندەگى تەڭسىزدىكتەردىڭ سەبەپتەرى ...تساريزم مەن ورىس بۋرجۋازياسىنىڭ شەت ايماقتاردى ونەركاسىبى دامىعان ورتالىق اۋداندارعا جەگىلگەن، سولار پايدالاناتىن بىرىڭعاي شيكىزات اۋداندارىنا اينالدىرۋعا تىرىسقان ساياساتىندا جاتىر. ...ونى مىندەتتى تۇردە تۇزەۋ كەرەك»، – دەگەن جولداردى ارقاۋ ەتتى. سولاردان وربىتكەن پىكىرلەرىندە ول ءبىرىنشى كەزەكتە «تۇپتەپ كەلگەندە وداق ۇلتتارىنىڭ ءىس جۇزىندەگى تەڭدىگىن» قامتاماسىز ەتەتىن «شارۋاشىلىق ماسەلەلەرىن» كوتەردى. سادۋاقاسوۆ: «بۇكىل حالىق شارۋاشىلىعىن ...رەكونسترۋكتسيالاۋ جولىنا تۇسكەلى وتىرعان قازىرگى  شاقتا ۇلتتىق   شەت   ايماقتاردىڭ شارۋاشىلىق    ماسەلەلەرى    تۋرالى    ايتۋ وتە-موتە ورىندى»، – دەپ  ەسەپتەدى.  ونىڭ ويىنشا، ەلىمىزدى يندۋستريالاندىرۋ ماسەلەسى سوۆەت وداعىنىڭ    باتىس ەۆروپا   مەن    امەريكا   كاپيتالىنا تاۋەلدىلىگىنەن قۇتىلۋىن عانا كورسەتىپ قويماي، سونىمەن   بىرگە    «وداقتىڭ    ءوز   ىشىندەگى    ۇلتارالىق قاتىناستاردى سوتسياليستىك   جولمەن   شەشىپ بەرۋگە ءتيىس». سماعۇل پارتيانىڭ ايقىن نۇسقاۋىن «شەت ايماقتارداعى جەكەلەگەن جاۋاپتى قىزمەتكەرلەردىڭ» قالاي تۇسىنەتىنىن قاراستىرىپ، سرەدازبيۋرو توراعاسى يسااك   ابراموۆيچ زەلەنسكيدىڭ:   «رەسپۋبليكالاردى  تۇيىق ورگانيزم سەكىلدى شارۋاشىلىق ەتىپ قۇرۋ – جالپى سوتسياليستىك شارۋاشىلىقتى ورىستەتۋ تۇرعىسىنان قاراعاندا زياندى ءارى قاۋىپتى»، – دەگەن پايىمىن «ۇلىدەرجاۆالىق كونە جولعا بۇرىپ بارا جاتقاندىعى» رەتىندە باعالادى. «بىرىنشىدەن، ج. زەلەنسكيدىڭ ءاربىر رەسپۋبليكادا (ۇلت وكىلدەرىندە دەپ وقىڭىز) تۇيىق شارۋاشىلىق جاساۋ (بۇل تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى كۇلكىلى) تەندەنتسياسى بار دەگەن تۇجىرىمى دۇرىس ەمەس، ال ەكىنشىدەن، ورتا ازيادان ماقتا   الىپ شىعۋ – جاقسى، ال كەزدەمە الىپ شىعۋ – بۇل تۇيىق شارۋاشىلىقتىڭ بەلگىسى   دەگەن ۇعىم   قانداي   تەوريادان تۋىندايدى ەكەن؟ بۇلاي ەمەس، ج. زەلەنسكي. كەرىسىنشە، شارۋاشىلىق ماقساتىنا سايكەستىك پەن تيىمدىلىك تۇرعىسىنان قاراعاندا، ونەركاسىپتى شيكىزات كوزىنە تاقالتۋ كەرەك»، – دەپ جازدى ول. تاپ وسى ماسەلە بويىنشا قازولكەكوم حاتشىسى فيليپپ يساەۆيچ گولوششەكيندى دە سىنادى: «كرايكوم سەكرەتارىمەن تەوريالىق باسەكەگە ءتۇسۋ – ۇلت وكىلى ءۇشىن ءۇمىتسىز ءىس، بىراق سوعان قاراماستان، كوزگە ۇرىپ تۇرعان جونسىزدىكتەردى كورسەتپەۋگە تاعى بولمايدى... ادام-اتا زامانىنان بەرى كىسىلەر بايپاق جاماپ، كۇرەك جوندەپ كەلەدى، الايدا ونى وسى ۋاقىتقا دەيىن ەشكىم «ونەركاسىپ»، اسىرەسە «ونەركاسىپ سالاسىنىڭ نەگىزگىسى» دەپ اتاعان ەمەس. نەلىكتەن گولوششەكين جولداس ءجۇن جۋاتىن ورىننان ارىگە بارا الماي ءجۇر، دۇرىسىندا، بارعىسى كەلمەيدى؟ شۇعا فابريكالارىن ۇيىمداستىرۋ ءىسى ءوز-وزىنەن سۇرانۋدا عوي؟ تەمىر جولداردىڭ بىرەسە قازاقستاننان جۋىلعان ءجۇندى، بىرەسە وسى جۇننەن توقىلعان «موسكۆالىق» شۇعانى كەرى تاسىعانىنان گورى، قازاقستاننان بىردەن دايىن شۇعا الىپ شىققانى جەڭىل ەمەس پە؟»

ەكونوميكاعا تاپ وسىلاي   قاراۋ   دۇرىس بولارىنا سادۋاقاسوۆ  سەنىمدى،   «الايدا ج. گولوششەكين،   كورشىسى ج. زەلەنسكيدىڭ   ۇلگىسىمەن، – دەيدى ول، –   ءبىزدى   «قازاقستانداعى تۇيىق شارۋاشىلىقتى» جاقتاۋشىلار، نەمەسە ودان دا سۇمىرەيتىپ، «قازاق اۋىلىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قۇرىلىمىن قول سۇققىزباي ساقتاۋ جاعىنداعىلار» دەپ اتايدى». بۇل انىقتاماسىن گولوششەكين 1926 جىلعى دەكابردە، ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ III پلەنۋمىندا، وزىنەن وزگەشە ويلاۋشىلاردى تۇقىرتۋ ماقساتىمەن جاساعان بولاتىن.   ال ءوزىنىڭ سودان ءبىر جىلداي ۋاقىت وتكەننەن كەيىنگى كوزقاراسى دا قازاقستاننىڭ   شارۋاشىلىعىن   كۇرت   ىلگەرى باستىرارلىقتاي     دەڭگەيگە      جەتە     قويماعان-دى، ول 1927 جىلعى قازاندا: «ونەركاسىپ  سالاسىندا  ىرىلەرى  ەمەس،  قايتا،  جەرگىلىكتى جەرلەردەگى ۇساق جانە   ورتاشالارى   (جارما تارتقىش، ءجۇن جۋعىش، ماي شايقاعىش، جوندەۋ شەبەرحانالارى جانە ت.ب.), ياعني   اۋىل شارۋاشىلىعىنا بايلانىستى جانە ونى پايدالى ەتەتىننىڭ ءبارى نەگىزگى بولىپ تابىلادى»، – دەپ جازعان دا، تيىسىنشە سادۋاقاسوۆتىڭ سىن ساداعىنا ىلىككەن. ونىڭ «ونەركاسىپتى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ارتىنا تىركەپ، سول ارقىلى قازاقستاندى ءومىر-باقي شارۋا كاسىبىمەن كۇنەلتەتىن ەتىپ قويۋى» دۇرىس كوزقاراسقا جاتپايتىنىن ايتا كەلە، «قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن «جارىلقاۋشى» ج. گولوششەكين مىنانى ۇمىتقان، – دەيدى سادۋاقاسوۆ، – ونەركاسىپتىڭ بولماۋى نەمەسە ناشار دامۋى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءوسۋىن دە تەجەيدى، ...اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ توۆارلىلىعىن دامىتپايىنشا – اۋىل شارۋاشىلىعى ينتەنسيۆتەندىرۋ مەن كوللەكتيۆتەندىرۋدىڭ داڭعىل جولىنا شىعا المايدى». وسى تاقىلەتتى پايىمدارىن تاراتا كەلە، ول ورتا ازيا مەن قازاقستاندى تەك قانا شيكىزات الاتىن اۋدانعا اينالدىرۋعا باعىتتالعان تساريزم مەن ورىس بۋرجۋازياسىنىڭ ساياساتىن تۇبەگەيلى جويۋ جونىندەگى XII پارتسەزد شەشىمى تىم جەتكىلىكسىز ورىندالۋدا دەپ قورىتادى.

ول اتالعان ماقالاسىندا اسا ءزارۋ، ءارى وتكىر تاعى ەكى تاقىرىپتى قوزعايدى. ولاردىڭ ءبىرى – جەر ماسەلەسى دە، ەكىنشىسى – شەت ايماقتارداعى پارتيالىق باسشىلىق تۋرالى. پاتشالىق تۇسىنداعى جەرگە كوز الارتۋ تاريحىنا شولۋ جاساي وتىرىپ، وتارلاۋ ساياساتىن تاس-تالقان ەتكەن ۇلى وكتيابردەن كەيىن دە بۇرمالاۋشىلىقتاردىڭ ازىرگە تۇگەل جويىلىپ بولماعانىن ايتادى. «رسفسر ناركومزەمىنىڭ ماماندارى بوپ وتىرعان ەسكى رەجيمنىن قونىس اۋدارۋ جونىندەگى چينوۆنيكتەرى قايتادان وزدەرىنىڭ وتارشىلدىق اراندارىن اشا باستادى»، – دەيدى.  اگرارلىق قايتا قونىستانۋ ماسەلەسىنە دەگەن كوزكاراستاردى تالداي كەلە، ونى شەشۋ جونىندەگى ءوز ۇسىنىسىن بىلدىرەدى.

سادۋاقاسوۆتىڭ كوتەرگەن ءۇشىنشى ماسەلەسىنىڭ ءتۇپ-توركىنىن: «ۇلى وكتيابردىڭ زاڭدى پەرزەنتى – ۇلت كوممۋنيسىنە سەنىم مەن تەڭدىك!» – دەگەن ۇرانىنان ءدال بىلۋگە بولادى. پارتيانىڭ 12-ءشى سەزىنەن كەيىن كوممۋنيستىك ۇلت كادرلارىن دايارلاۋدا قول جەتكەن ەلەۋلى جەتىستىكتەرمەن قاتار ۇلت ماسەلەسى جونىندەگى شەشىمدەردى ومىرگە ەنگىزۋدە ەداۋىر بۇرمالاۋلارعا جول بەرىلگەنىنە ول ناقتى مىسالدار كەلتىرەدى. كەيبىر جاۋاپتى قىزمەتكەرلەردىڭ ءباسپاسوز بەتىندە، پارتيا ۇيىمىنىڭ پلەنۋمىندا: «باسشىلىقتا ىستەيتىن ۇلت كادرلارى وكىمەتتى باسىپ الۋعا»، سوسىن «وداقتىڭ باسقارۋىنان قۇتىلۋعا» تىرىسادى، ۇلت كادرلارى «مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق-تۇيىق تاسىلمەن باسقارىلۋىنا» جاق، ولار «روسسيا پرولەتارياتىنىڭ باسشىلىعىنا قارسى»، ۇلت كادرلارىنىڭ وزدەرىنە سەنىم ارتۋىن تالاپ ەتۋى – «ءوزىن عانا ويلايتىن جوعارىداعى توپتىڭ قىسىمى»، ماسەلەنىڭ بۇلاي قويىلۋى «پارتيالىق ەمەس، جەكە باستىڭ – توپشىلدىق-پايداكۇنەمدىكتىڭ بەلگىسى» دەپ گولوششەكيننىڭ بايبالام سالۋىن ءجونسىز جالا رەتىندە قاتتى سىنعا الادى.

اپپاراتتى جەرسىندىرۋدەگى پروبلەمالارعا توقتالادى. «شەت ايماقتاعى بيۋروكرات وسى ءسوزدىڭ كوپكە ايگىلى ماعىناسىنداعى بيۋروكرات قانا ەمەس، ول – ءوزى قىزمەت كورسەتىپ وتىرعان حالىقتىڭ انا تىلىندە، ەڭ ارعىسى، ءتىل قاتىسا دا المايتىن مىلقاۋ بيۋروكرات» ەكەنىن ايتا كەلە، سماعۇل سادۋاقاسوۆ جەرسىندىرۋدىڭ ماڭىزى مەن ونىڭ بارىسىندا بوي كورسەتىپ كەلە جاتقان كەمشىلىكتەردى ناقتى مىسالدارمەن اشادى. پارتيانىڭ ساياساتىن شەت ايماقتا بۇرمالاپ جۇرگەندەردى اشكەرەلەيدى. ۇلت ساياساتىن جۇرگىزۋدە جول بەرىلىپ كەلە جاتقان كەلەڭسىزدىكتەردى جويۋعا شاقىرىپ، «ۇلت ماسەلەسى بويىنشا لەنيندىك پوزيتسيالارعا» كوشۋ كەرەكتىگى جونىندە ۇران تاستايدى.

ماقالانى سماعۇل 1927 جىلعى جاز سوڭىنا قاراي، پارتيانىڭ XV سەزىنە دايىندىق قارساڭىنداعى ديسكۋسسيالارعا قاتىسۋ ءۇشىن جازعان-دى. ول    سوۆناركوم   پرەدسەداتەلى ا.ي. رىكوۆتىڭ كوزقاراستارىنا، ونىڭ سەزدە جاسايتىن    بايانداماسىنىڭ    تەزيستەرىنە    ساراپشىلدىقپەن  ءۇڭىلىپ،   ءوزىنىڭ   پىكىرىن   ءبىلدىرىپ   وتىردى. ماسەلەن: «يندۋستريالى تۇردە دامىعان شارۋاشىلىقتىڭ  العاشقى  قاۋىم  شارۋاشىلىعىنان  ايىرماسى سول، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ەشقاشان تۇيىق   بوپ   تۇرمايدى، – دەدى ول، – وداقتىڭ بىرلىگى مەن ونىڭ جەكەلەگەن  بولىكتەرىنىڭ  ءوزارا   تاۋەلدىلىگى   بارعان سايىن ارتا تۇسسە دەگەن رىكوۆ جولداستىڭ تىلەگى – ۇلتتىق شەت ايماقتار تەك قانا شيكىزاتتار بازاسى بولۋدى نەعۇرلىم جىلدامىراق جويعان جاعدايدا، سوعۇرلىم ناقتىراق جۇزەگە اسىرىلادى». بۇدان سماعۇلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق كەمەل ويى اڭعارىلادى. الايدا ورتاق وي تۇيۋگە جان-جاقتى جاردەمدەسۋگە ءتيىس وسىناۋ شاعىن   ەڭبەگىمەن    ول   ۇلت ساياساتىن بۇرمالاۋشىلاردىڭ وزىنە ايىپتاۋ ۇكىمىن شىعارۋىنا جاردەمدەسكەدەي بولدى. ول ماقالاسىن    «پراۆدا»   گازەتىنىڭ    رەداكتسياسىنا   1927 جىلعى قازاندا   15-ءشى سەزدىڭ الدىنداعى ديسكۋسسيالىق پاراقتا باسىلۋ ءۇشىن  جولداعان-تىن. الايدا  سەزد قارساڭىندا وتكەن پىكىرتالاسقا ءۇن قوسۋ ماقساتىمەن جازىلعان وسى ماقالانى   «پراۆدا»  گازەتى ەمەس، سەزدىڭ   جۇمىسى   اياقتالعان سوڭ ءبىر ايدان كەيىن، 1928 جىلعى 15 يانۆاردا «بولشەۆيك» جۋرنالى باستى. ءارى ءوسۋ، دامۋ ۇستىندەگى قوعامدىق ويدىڭ ءبىر بەلەسىن تانىتار ادەتتەگى عىلىمي ماقالا رەتىندە ەمەس، كەرىسىنشە، بۇدان بىلاي بوي كوتەرمەۋگە ءتيىس پايىمدار   «ۇلگىسى»   سەكىلدەندىرىپ، ساياسي قارا بوياۋمەن ايمانداي «اشكەرەلەپ»، تۇقىرتا جاريا ەتتى: «بولشەۆيك» جۋرنالى سادۋاقاسوۆتىڭ 9 بەتتىك ماقالاسىنا تىركەپ، قىزىل پروفەسسۋرا ينستيتۋتىنىڭ تىڭداۋشىسى وسەتين كوستا تابولوۆتىڭ 14 بەتتىك «ۇلتتىق دەموكراتيانىڭ باعىتىنا قارسى  (سادۋاقاسوۆ جولداسقا   جاۋاپ)»   دەپ اتالاتىن ماقالاسىن بەردى.

«سادۋاقاسوۆ جولداستىڭ ماقالاسىن   ۇلت   ماسەلەسىندەگى   بۋرجۋازيالىق دەموكراتيانىڭ   باعىتىن   سالۋعا   ارەكەتتەنۋ   دەپ قاراپ قاراۋ   كەرەك»، – دەگەن،   ساياسي   كىر جاعاتىن سوزدەرمەن باستالعان انتيماقالانىڭ كۇللى تالداۋلارى سول لاس بوياۋدى قويۋلاتا تۇسەتىن: سادۋاقاسوۆ «ۇلتشىلدىقپەن كوزى قارىققان»، «ۇلتشىلدىق ۋىمەن ۋلانعان»، «XII پارتسەزدىڭ شەشىمدەرىن باسىنا   كوتەرەدى...    ءوزىنىڭ ۇلتشىلدىق    جات    قىلىعىن جاسىرۋعا بولاتىن جەرلەرىن كەلتىرەدى» ىسپەتتى جاساندى  ايىپ،  جارناما-ايىرىم   بەلگىلەرىمەن ورىلگەن. بۇل  قارسى   ماقالاسىندا اۆتور سادۋاقاسوۆتىڭ «شارۋاشىلىقتى ءتيىمدى جۇرگىزۋدى»  العا ۇستاي بەرۋى   «ۇلتشىلدىق   پەن   كوممۋنيزمدى     ىمىرالاستىرۋعا      باعىتتالعان     ءۇمىتسىز ارەكەت» دەپ تۇجىرادى. ال ونىڭ «قونىس   اۋدارۋ   ساياساتىنا   وكپەلەۋى»،  «جەرسىندىرۋ   ماسەلەسىن   بادىرايتىپ   كورسەتۋى»،   تابولوۆتىڭ ويىنشا، «ءالى دە الاشورداشىلار ىقپالىندا جۇرگەندىگىن» كورسەتەدى... (ورايى كەپ تۇرعاندا ايتا كەتەيىك –قىزىل پروفەسسۋرا ينستيتۋتىنىڭ تىڭداۋشىسى ك. تابولوۆتىڭ سادۋاقاسوۆتىڭ ۇلتشىلدىعىمەن كۇرەسۋدەگى «ەڭبەگى» باعالانىنىڭ بەلگىسى بولار، ول 1934 جىلى الماتى وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىلىعىنا تاعايىندالدى).

وسى قوس ماقالا باسىلعان «بولشەۆيك» جۋرنالى موسكۆادان كەلىپ     جەتىسىمەن تاشكەنت پەن قىزىلورداداعى سرەدازبيۋرو مەن كازكرايكوم  باسشىلارى قاتال ۇيىمدىق شارا قولدانۋعا جۇمىلا بەت بۇردى.

سادۋاقاسوۆ ولكەدەگى ۇلت ساياساتىن بۇرمالاپ جۇرگىزىپ وتىرعان ەميسسار-باسشىلىق ءۇشىن تىم قولايسىز تۇلعا ەدى: ونى جولدان ءبىرجولا ىسىراپ تاستاۋدىڭ وڭتايلى ءساتى تۋدى.  تاشكەنتتە ىستەپ تۇرعان قازاق پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ جالپى پارتيا جينالىسىندا كوممۋنيستەر ماقالانى تەرىس دەپ تاۋىپ، سادۋاقاسوۆتى بۇدان بىلاي كازپەدۆۋز رەكتورى قىزمەتىندە قالدىرۋ ءتيىمسىز ءارى مۇمكىن ەمەس دەپ شەشتى...

سودان كەيىن سماعۇل سادۋاقاسوۆ قازاقستاننىڭ ساياسي ومىرىنە جولاتىلعان جوق. وسىلاي ول ءىس جۇزىندە ۇلت ساياساتىن بۇرمالاۋشىلار قۇربانى بولدى.

ادەبيەت:

سادۆوكاسوۆ س. و ناتسيونالنوستياح ي ناتسيونالاح//جۋرنال «بولشەۆيك»، 1928. № 1;

تابولوۆ ك. پروتيۆ ليني ناتسيونالنوي دەموكراتي. وتۆەت توۆ.سادۆوكاسوۆۋ// جۋرنال «بولشەۆيك»، 1928. № 1;

بەيبىت قويشىباەۆ. تۇنەكتەن ورالعان ەسىمدەر. ءىىى ت.: ءۇش پەرى. – الماتى: «رۋح بگ»، 2016. – 221 – 247-بب.

بەيبىت قويشىباەۆ

Abai.kz