الما سايلاۋقىزى. يسپانيا كۇندەلىكتەرى
(جولساپار وچەركى)
رەسمي اتاۋى: يسپانيا كورولدىگى (Reino de España)
استاناسى: مادريد
قۇرىلعان ۋاقىتى: 1469 جىل (جەكە ۋنيا)
1515 جىل ء(بىرتۇتاس مونارحيا)
مەملەكەتتىك قۇرىلىمى: كونستيتۋتسيالىق مونارحيا
ۇرانى: «Plus Ultra» («مەجەدەن دە ءارى!»)
ءانۇرانى: «Marcha Real»
كارول فيليپپ VI
پرەمەر-ءمينيسترى ماريانو راحوي
ەڭ ءىرى قالالارى: مادريد، بارسەلونا، ۆالەنسيا، سەۆيليا
حالقىنىڭ سانى: 47 370 542 (الەم بويىنشا 26-ورىن)
ۇلتتىق قۇرامى: يسپاندار، كاتولوندار، گاليسيلەر، باسكيلەر، ت.ب.
جەر اۋماعى: 504 782 كم² (الەم بويىنشا 51-ورىن)
ءىرى قالالارى: مادريد (5 ملن.) بارسەلونا (1,8 ملن.), ۆالەنسيا (1 ملن.), سەۆيليا (750 ملن.)
رەسمي ءتىل: يسپانشا (كاستيل نۇسقاسى)
ءار تۇرعىنعا ءجىو : US$ 33, 298
ۆاليۋتاسى: ەۋرو € /ۇلتتىق اقشاسى – پەسەتا/
تەلەفون كودى +34
ينتەرنەتتىك دومەن: .es
دەرەك پەن دايەك
يسپانيا – ەۋروپانىڭ وڭتۇستىك-باتىسىندا ورنالاسقان مەملەكەت. پيرەنەي تۇبەگىنىڭ كوپ بولىگىن جانە جەرورتا تەڭىزىندەگى بالەار، پيتيۋس ارالدارى مەن اتلانت مۇحيتىنداعى كانار ارالدارىن يەلەنەدى. يسپانياعا، سونداي-اق، سولتۇستىك افريكا جاعالاۋلارىنداعى سەۋت جانە مەليليا قالالارى مەن ولارعا جاقىن جاتقان ۆەلەسدە-لا-گومەرا، الۋسەماس، چافاريناس ارالدارى دا قارايدى. ەل 17 اۆتونوميالىق قۇرىلىمنان جانە 2 اۆتونوميالىق قالادان تۇرادى. ۇلتتىق مەيرامى 12 قازان – يسپان ۇلتى كۇنى (حريستوفور كولۋمبتىڭ 1492 جىلى امەريكانى اشقان كۇنى).
تانىس ەل. بەيتانىس قالا
يسپانيا... مەن ەڭ العاشقى رەت شىققان شەت ەل... اراعا 7 جىل ۋاقىت سالىپ، قايتادان يسپانيا توپىراعىنا تابان تىرەيمىن دەپ ويلاماعان ەكەنمىن. الايدا، بۇيرىق دەگەن وسى شىعار، وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن كانار ارالدارىن تاماشالاپ قايتقان بىزدەر ەندى بۇل ەلدىڭ بارسەلونا دەگەن بايىرعى قالاسىنا ساياحاتتاپ كەلدىك. نە وزگەردى؟ نە نارسە ءباز-باياعىنشا؟..
اتاقتى جازۋشى ميگەل دە سەرۆانتەس، ەۋروپاعا امەريكانى اشىپ بەرگەن تەڭىز ساياحاتشىسى حريستوفور كولۋمب، اقىن ءارى درامماتۋرگ لوپە دە ۆەگا، سۋرەتشى فرانسيسكو گويا مەن پابلو پيكاسسو، ارحيتەكتۋرا مايتالمانى انتونيو گاۋدي، سۋرەتشى-جازۋشى-رەجيسسەر سالۆادور دالي، وپەرا ساڭلاعى پلاسيدو دومينگونىڭ وتانى، قاندايسىڭ سەن؟!.
جەتى جىل بۇرىن مادريد ارقىلى كانار ارالدارىنا ۇشىپ بارعانىمىزدا، «ماڭگىلىك كوكتەم» دەگەن ەكىنشى اتى بار تەنەريفە ارالىنىڭ تابيعي سۇلۋلىعى مەن زاماناۋي قولايلىلىعىنا ءتانتى بولعانبىز. بويىمىزبەن بىردەي كاكتۋس گۇلدەرىن كورىپ، جىلى اۋاسىنىڭ جىل ون ەكى اي ءبىر قالىپتا تۇراتىنىن ءبىلىپ، تاڭ-تاماشا قالعانىمىز راس. حالقىنىڭ اشىق-جارقىن مىنەزى مەن جىلىشىرايلىعىنا ء تانتى بولىپ، سونىمەن قاتار ەرتەڭگى كۇنگە ىسىرعىسى كەلىپ تۇراتىن جايباسارلىعىن ءوز قازاعىمىزعا ۇقساتىپ، باسىمىزدى شايقاعانبىز. كاناليزاتسيانىڭ سۋىنا دەيىن قايتا وڭدەپ، پالمالارى مەن كوشە گۇلدەرىن سۋعارىپ جاتقانىن كورىپ، ريزا بولعانبىز. تەك شوشقانىڭ ەتىنەن عانا تۇراتىن اس ءمازىرىن كورىپ، جۇرەگىمىز اينىعان. جىلىنا ءۇش دۇركىن جەمىس-جيدەك، كوكونىس جينايتىن اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامىعانىن كورىپ، «حالقىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتەتىن» اۋا-رايىنا تامسانعانبىز. تازا، تۇششى اۋىز سۋ وندىرۋشىلەر ميللياردەر بولاتانىن ەستىپ، جاعامىزدى ۇستاعانبىز... بايىرعى تۇرعىندارى يسپان جاۋگەرشىلىك زامانىندا سوڭعى دەمى تاۋسىلعانشا كۇرەسكەنىن كورىپ، قۇرمەتىمىزدى بىلدىرگەنبىز، ال سول تايپالاردىڭ جارقىن وكىلدەرىنە قويىلعان ەسكەرتكىشتەردى كورىپ، جانارىمىزدى ازداپ مۇڭ تورلاعان... كانار ارالدارى... ماڭگىلىك كوكتەم، ماڭگىلىك ارمان ارالى ەدى...
دەرەك پەن دايەك
كانار ارالدارى يسپانيانىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسقان، قىسى-جازى +25+27 ارالىعىندا بولاتىن، 7 ارالدان تۇراتىن ارحيپەلاگ. كانار ارالدارىن 1495 يسپاندىقتار جاۋلاپ العانعا دەيىن وندا ءوز جەرىن قايسارلىقپەن قورعاعان «گۋانچەي» تايپالارى ءومىر سۇرگەن. بويلارى ۇزىن، وڭدەرى اق، كوزدەرى ۇلكەن كەلگەن ولاردىڭ تۇقىمى تۇگەلگە دەرلىك جويىلعان بولىپ سانالادى. ولاردىڭ ءومىر سالتى تاس عاسىرىنداعىداي بولعان، مال جانە جەر شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان. ءوز كوسەمدەرى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ، ونى مۋميالاپ قوياتىن بولعان. گۋانچەيلەر مەگاليتيكالىق ارحيتەكتۋرانىڭ جارقىن ۇلگىسى – گۋيمار پيراميدالارىن جاساپ قالدىرعان.
بۇل جولى دا يسپانيا ءبىزدى جىلى قۇشاعىمەن قارسى الدى. كەزىندە كاتالونيا دەگەن جەكە ەل بولعان بۇل جەر دە كانار ارالدارى سەكىلدى يسپانيا كورولدىگىنە تيەسىلى. جۋىردا عانا جەكە ەل بولىپ، ءبولىنۋ يدەياسىمەن دەمونستراتسياعا شىققان كاتالوندىقتار وزدەرىنە ىڭعايلى شارتتارعا قول قويدىرعان سوڭ، انگليادان بولىنگىسى كەلىپ بارىپ، رايىنان قايتقان شوتلانديا سەكىلدى باسىلدى-اۋ دەيمىن.
اۋەجايدان تۇسە سالىسىمەن-اق بارلىق انىقتاما-ەسكەرتۋلەر ەكى تىلدە جازىلعانىن بايقادىق. ءبىر قىزىعى، ول ەكى ءتىلدىڭ سوزدەرى ءبىر-بىرىنە وتە ۇقساس كورىندى. كەيىنىرەك بىلگەنىمىزدەي، بۇل – يسپان جانە كاتالون تىلدەرى ەكەن، قوسارلانىپ جۇرگەن.
جۇگىمىزدى الىپ، سىرتقا شىقتىق. بال اراسى سەكىلدى قارا-سارى تۇسپەن ءتىزىلىپ تۇرعان تاكسيستىڭ ءبىرىن توقتاتىپ، كەرەك قوناقۇيىمىزدىڭ مەكەن-جايىن كورسەتتىك. بۇل جەردە بىزدەگىدەي ساۋدالاسىپ تۇرمايسىز. بارلىعىن سالونداعى ەسەپتەگىش قۇرال «شەشەدى». دەگەنمەن دە، ءبىر ۇناعانى، تاكسي تۇراعىندا ورنالاسقان ارنايى تابلوعا ەڭ جاقىن جەرگە جانە ەڭ الىس جەرگە ەڭ كوپ دەگەندە قانشا ەۋرو كەتەتىنى تايعا تاڭبا باسقانداي كورسەتىلىپ قويىلعان. جولاۋشىنىڭ تاكسيدەن تۇسەردە تيىنىن جەتكىزە الماي ابدىراپ قالماسى ءۇشىن، الدىن الا جوسپارلاپ قويۋى ءۇشىن نەمەسە تاكسيستەردىڭ ەسەپتەگىش قۇرالدىڭ تۇيمەشەسىن باسىپ-باسىپ قالىپ، شىققان سوممانى «ەسەلەپ» جىبەرمەسى ءۇشىن جاسالعان يگى شارا دەپ قابىلدادىق. بارسەلونا قالاسىندا 400-دەن استام قوناقۇي بار ەكەن. وسىنشاما قوناقۇيگە تۋريست كەلە مە ەكەن، ءوزى دەپ ويلادىم. بۇل قالا يسپانيانىڭ شىعىسىندا، كاتالونيا اۆتونومدى وبلىسىندا ورنالاسقان، اتتاس پروۆينتسياسىنىڭ استاناسى ەكەن. يسپانيادا ۇلكەندىگىنەن ەكىنشى ورىن الاتىن بارسەلونا جەرورتا تەڭىزىمەن شەكتەسەدى.
ايتپاقشىداي، بۇل قالادا بىزەن قازۇۋ-دا ءبىر كۋرستا وقىعان انار دەگەن قىز تۇرادى دەپ ەستىگەنمىن. ءوز قازاق ازاماتىنىڭ قادىرىن بىلمەگەن ول تانىسىم ءبىر كاتالوندىققا تۇرمىسقا شىعىپ كەتكەن. ونى كەزدەستىرىپ، كورە الار ما ەكەنمىن؟..
قازاقستاننىڭ 90 جىلدارداعى الماتىسىن ەسكە سالاتىن قاتتى بيىك ەمەس، كلاسسيكالىق ۇلگىدەگى سۇرعىل ءتۇستى عيماراتتار... جىلى سامال. تاپ-تۇيناقتاي تازالىق. سۇرىپتاپ سالۋعا ارنالعان ۇلكەن-ۇلكەن قوقىس جاشىكتەرى. العاش كوزگە تۇسكەن دۇنيە مەن العان اسەر وسىنداي بولدى.
جول جيەگىندەگى بارديۋرلارى قولاربا تاسۋعا بارىنشا يكەمدەلگەنى سونشالىقتى، ەۋروپاداعى مۇگەدەكتەرگە بارىنشا قولايلى ۇزدىك قالانىڭ ساناتىنا كىرەدى ەكەن. (ايتقانداي، «ىڭعايلى بارديۋر» جونىنەن استانا دا سوعان ۇمتىلىپ كەلەدى). ءتۋريستىڭ كەلىپ-كەتىپ جاتقانىنا ءمان بەرمەيتىن، ءوز شارۋاسىمەن، ءوز الەمىندە جۇرگەن تۇرعىندار. دەگەنمەن، نەمىستەرمەن، فرانتسۋزدارمەن نەمەسە اعىلشىندارمەن سالىستىرعاندا الدەقايدى جىلىشىرايلى. وعان قىس مەزگىلى بولسا دا، +18 °س كورسەتىپ تۇراتىن تەرمومەتر مەن كوشە بويلاي قاۋمالاي وسكەن پالما اعاشتارى «ىقپالداسسا» كەرەك...
ساتىپ الۋشىعا بەيىمدەپ تۇرعىزىلعان ءزاۋلىم-ءزاۋلىم ساۋدا ورتالىقتارىنىڭ ىشىندەگى قىزۋ ساۋدانى كورگەندە، جەڭىل ونەركاسىپتىڭ وتانىنداي بولعان بۇل ەلگە ەل-جۇرت ەڭ الدىمەن «شوپپينگ» جاساۋعا كەلەتىندەي كورىندى. ال مىنا ساپىرىلىسىپ جۇرگەن حالىقتىڭ ءبىرازى «شوپوگوليك» اتتى جاڭا زامان «سىرقاتىنا» شالدىققانعا ۇقسايدى.
دەرەك پەن دايەك
بارسەلونا – ەڭ الدىمەن كاتالونيا اۆتونومدى وبلىسىنىڭ استاناسى. ول — جەرورتا تەڭىزىندەگى پورت قالا، يسپانيانىڭ ءىرى ءوندىرىس جانە ساۋدا ورتالىعى. بارسەلونا الەمنىڭ باي قالالار ءتىزىمىنىڭ العاشقى وندىعىنا كىرەدى. ەۋروپانىڭ ەڭ ءىرى تۋريستىك ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى. ال — پيرەنەي تۇبەگىنىڭ سولتۇستىك-شىعىسىندا ورنالاسقان يسپانيانىڭ تاريحي ايماعى جانە اۆتونومدى بىرلەستىگى. سونىمەن قاتار، كاتالوندىقتار ىرگەلەس جاتقان فرانتسيانىڭ ءبىرشاما جەر بولىگىن «سولتۇستىك كاتالونيا» دەپ ەسەپتەيدى. جەر اۋماعى — 32 114 كم². حالقى - 7 512 381 ادام. «كاتالونيزم» اتتى تاريحي ۇلتتىق يدەيا ءالى دە ەرەكشە كۇشكە يە. جەكە ءبولىنىپ ەل بولعىسى كەلەتىن نيەتتەرىنە 2014 جىلى يسپان پارلامەنتى زاڭ جۇزىندە تىيىم سالدى.
اۆتوبۋس-تۋر
ەۋروپانىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندەگىدەي، مۇندا دا اۆتوبۋس-تۋريزم جاقسى دامىعان ەكەن. بارلىعى الدىن-الا رەتتەلىپ، جولعا قويىلعان. باسەكەلەستىكتىڭ ۇلگىسى سول – ءبىر باعىتتا بىرنەشە تۋركومپانيانىڭ اۆتوبۋستارى قىزمەت كورسەتەدى. ءاربىر 10 مينۋت سايىن جەكە جاساقتالعان ايالدامالاعا كەلىپ توقتايتىن اۆتوبۋستىڭ ارقايسىسى ەڭ كوپ تاراعان الەمدىك 8 تىلدە سايرايتىن اۋديوگيدپەن جابدىقتالعان.
جاڭا اۆتوبۋس. جايلى ورىندار. بيلەت قۇنى ءتورت جاس پەن ون ەكى جاس ارالاعىنداعى بالالارعا 16 ەۋرو، ال ون ەكى جاستان جوعارىلاردىڭ بارىنە 27 ەۋرونى قۇرايدى. تيىسىنشە، ءۇش جاسقا دەيىنگى بالالار بۇل تۋريستىك اۆتوبۋسقا تەگىن مىنە الادى. ەڭ ءبىرىنشى مىنەتىن ايالدامادان بيلەت ساتىپ الىپ جاتقان جولاۋشىعا ءبىر رەتتىك جەكە قۇلاققاپ، مارشرۋت سىزباسى جانە باراتىن جەرلەردە جەڭىلدىك الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن بروشيۋرا بەرىلەدى. ءبىر رەت بيلەت العان ءار جولاۋشى قالاعان ايالداماسىنان ءتۇسىپ، سول جەردى قالاعانىنشا ارالاپ، كەلەسى اۆتوبۋسقا سول بيلەتىن كورسەتىپ، ساياحاتىن ءارى قاراي جالعاستىرىپ كەتە الادى.
بارسەلونا قالاسىندا ءۇش جەلى بار دەپ ءتۇسىندىردى. ولار: كوك جەلى، قىزىل جەلى، جاسىل جەلى. بۇل تۇستەر قالانىڭ سولتۇستىك بولىگى، وڭتۇستىگى جانە شىعىس بولىگى دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن. ءار جەلىنىڭ وزىندىك «كەرەمەت ايالدامالارى» بار. ماسەلەن، بىزگە كوك ءتۇستى سولتۇستىك جەلىسىنەن قاتتى ۇناعانى – «تيبيدابو» تاۋىنا قاراي ءجۇز جىلدان استام جۇمىس جاسايتىن شاعىن عانا سۇيكىمدى كوك ترامۆايمەن كوتەرىلۋ بولدى. ودان كەيىن اۋىسىپ مىنگەن اق پوەزبەن ورگە كوتەرىلۋ دە ەستەن كەتپەسى انىق. ال بارلىق بارسەلونا الاقانداعىداي كورىنەتىن، قۇس قاناتى تالاتىن بيىكتىكتە 1901 جىلدان باستاپ كەلۋشىلەرگە قالتقىسىز قىزمەت كورسەتىپ كەلە جاتقان اينالمالى كارۋسەلگە وتىرۋ – بالالىق شاققا ساياحات سىيلادى. سونىمەن قاتار، «بارسەلونا» فۋتبول كلۋبىنىڭ اتاقتى ستاديونى دا وسى كوك جەلىنىڭ بويىندا ورنالاسقان ەكەن.
ء بىر كەزدە اۆتوبۋسىمىز «پالاۋ رەيال» دەگەن ايالداماعا كەلىپ توقتادى. بۇنىڭ الدىندا دا «Palau dە Congressos»، «Palau Sant Jordi» دەپ جازىلعان جەرلەردى كورگەن بولاتىنبىز. بۇل نە قىلعان «پالاۋ» دەپ قويام... (تايلاندتاعى مەيرامحاناداي، وزبەكتەر مۇندا دا بار ما ەكەن دەگەن وي كەتكەنى راس). سويتسەم، ءبىزدىڭ ء«زاۋلىم ساراي» دەگەنىمىز يسپانشا «پالاۋ» ەكەن عوي...))
بۇل جەردە دە پاريجدەگىدەي مۇراجاي كوپ ەكەن. يسپان مادەنيەتى مەن ساۋلەت ونەرىنە ۇلەس قوسقان تانىمال تۇلعالاردىڭ اربىرىنە جەكە-جەكە مۇراجاي اشىپ تاستاعان با دەپ تە ويلايسىڭ، ءتىپتى. «كاتالونيانىڭ ۇلتتىق ونەر مۇراجايى»، «ماريتيم مۇراجايى»، «كاتالونيانىڭ ارحەلوگيا مۇراجايى»، «كەرا مۇراجايى»، «بارسەلونانىڭ كونتەمپوراني مۇراجايى»، «ەگيپەت مادەنيەتى مۇراجايى»، «رەال مانچەستەر دە سانتا ماريا مۇراجايى»، «كاتالونيا تاريحى مۇراجايى»... بۇل مۇراجايلار كەلەسى جولعا قالسىن دەپ، ءوزىمىز سوعامىز جوسپارلاعان جەرلەردىڭ ءبىرى – وسىدان 23 جىل بۇرىن قازاق ەلىنە 5 مەدال سىيلاعان وليمپيادا قالاشىعىن كوزىمىزبەن كورگىمىز كەلدى. بارسەلونا قالاسىنىڭ دامۋىن بىرنەشە ەسەگە جىلدامداتىپ، ەرەكشە رۋح سىيلاپ كەتكەن، 1992 جىلى جەر-جاھاننىڭ حاس جۇيرىكتەرىن ءبىر وزىنە سىيعىزعان وليمپيادا قالاشاعىن، ونىڭ ءالى كۇنگە ساقتالىپ، داڭقىن اسقاقتاتىپ تۇرعان سيمۆولدارىن ءبىز سەكىلدى كورگىسى كەلەتىن تۋريستەر جەتەرلىك ەكەن. ءبىر قىزىعى، ءدال وليمپيادا قالاشىعىنىڭ جانىندا ءبىزدىڭ شىمبۇلاق سەكىلدى اسپالى جولى بار سپورتتىق-تاۋ كەشەنى ورنالاسىپتى. سونىمەن قاتار انتونيو سامارانچ اتىنداعى وليمپيادا مۇراجايى دا وسىندا ەكەن...
دەرەك پەن دايەك
«بارسەلونا-1992» جازدىق وليمپياداسى – سول كەزگە دەيىنگى بارلىق جازدىق وليمپيادادان مەن مادەني باعدارلاماسى، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتى جانە ء وزىنىڭ رەكوردتارى بويىنشا وق بويى وزىق تۇرعان ايتۋلى شارا. ول سپورت دوداسىنا كەزىندە ەندى عانا تاۋەلسىزدىك الىپ، جەكە دايىندالۋعا ۇلگەرمەگەن قازاقستان، تمد بىرىككەن كومانداسىنىڭ شەبىندە ونەر كورسەتكەن بولاتىن. جالپى سانى 23 قازاقستاندىق اتلەت باعىن سىناۋعا مۇمكىندىك العان بۇل وليمپيادادان ءبىزدىڭ ەلگە 1 التىن، 2 كۇمىس، 2 قولا مەدال بۇيىرعان. ونىڭ ىشىندە جۇلدە العان جالعىز قازاق – كۇرەستەن قولا مەدال ەنشىلەگەن داۋلەت تۇرلىحانوۆ.
بارسەلونا – يسپانيانىڭ تەڭىزگە اشىلعان قاقپاسى بولعاندىقتان، بۇل جەردىڭ پورتىن كورمەي كەتۋ جاراماس. كەلەسى ايالداما – «ۆەل» پورتى. ەندەشە سودان ءتۇسىپ، تەڭىز اۋاسىمەن تىنىستاپ، جاڭا قۋىرعان بالىقتان اۋىز تيۋ كەرەك دەپ شەشتىك. ارينە، «پورت» دەگەن اتىنا ساي، قازداي تىزىلگەن ءىرىلى-ۇساقتى كەمەلەردىڭ شەگىنە جەتۋ قيىن. الايدا، بۇل جەردە دە ساۋدا-ساتتىق ورتالىقتارىنا تولىپ تۇر ەكەن. وزىمىزگە ەتەنە تانىس بولىپ كەتكەن «مango»، «Zara» برەندتەرىنەن باسقا، «Viriato»، «Roberto Torretta»، «Roberto Verino»، «Anton Heunis» سىندى يسپان برەندتەرىنە دە تۋريستەردىڭ قىزىعۋشىلىعى اسا زور ەكەن.
اينالادا ءورىپ جۇرگەن ادامدا ەسەپ جوق. ءبىرى - بالا-شاعاسىمەن، ەكىن بىرەۋلەرى - جەكە-دارا، ۇشىنشىلەرى – جۇپ-جۇپ بولىپ قول ۇستاسىپ العان. ءبارى ءماز. مىنا تابيعات پەن ەرەكشە جايلىلىق اۋراسىنىڭ ءوزى سولاي بولماسقا شارا قالدىرماي تۇرعانداي.
وسى اۆتوبۋس تۋرى كەزىندە اۆتوگيد بىزگى «اتاقتى ارحيتەكتور «گاۋديدىڭ سالىپ بەرىپ كەتكەن...» دەگەن تىركەسىن وتە ءجيى ايتتى. انەبىر ەرەكشە كوك ءتۇستى «ايداھار» عيماراتى سونىڭ يدەياسىمەن تۇرعىزىلىپتى، ءمىنابىر ساڭىراۋقۇلاق ىسپەتتى جالپاق توڭكەرىلگەن كۇمبەز باقتى دا سونىڭ قالاۋىمەن سالعان... ال بارسەلونانىڭ ەڭ باستى سيمۆولىنىڭ بىرىنە اينالعان سالىنىپ باستالعانىنا 133 جىل بولىپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن كەلۋشىلەردەن جينالعان قاراجاتقا سالىنىپ جالعاسىپ جاتقان «ساگرادا فاميليا» اتتى الىپ قۇرىلىستىڭ يدەياسى دا وسى گاۋديدىكى ەكەنىن ەستىگەندە... «ول كىم بولدى ەكەن؟» دەگەن وي ەرىكسىز ورالادى، ويعا. «گاۋدي تۋىندىلارى» دەپ ەرەكشە اسپەتتەيتىندەي ونىڭ قانداي ەرەن ەرلىگى بار ەكەن؟.. بۇل كەشىرىم عيباداتحاناسىن گاۋدي ءوزىنىڭ ەڭ نەگىزگى تۋىندىسى دەپ ساناعان ەكەن. ارقايسىسى 170 م. بولاتىن بىرنەشە مۇناراسى بار بۇل شىركەۋدىڭ سىرت كەلبەتى ءار ءتۇرلى فانتاستيكالىق پىشىندەرمەن، قابىرعادان كورىنەتىن مۇسىندەرمەن، ۆەنەتسياندىق اينەكتەن قۇرالعان ورنەكتەرمەن بەزەندىرىلگەن. ءدال قاسىنان قاراعاندا، شىن مانىندە جاڭا زاماندا سالىنىپ جاتقان ەسكى الەم تۋىندىسىن كورگەندەي اسەرگە بولەندىك. ءبىر قىزىعى، گاۋدي ءوزىنىڭ سوڭىنان ەشقانداي سىزبا-نسۇقاسىن قالدىرماعاندىقتان، بۇل نىساندى سوعىپ ءبىتىرۋ قيىنعا سوعىپ جاتىر ەكەن. بارسەلونامەن بايلانىستى بارلىق سۋۆەنير بۇيىمداردا وسى الىپ قۇرىلىستىڭ سۋرەتى بەينەلەنگەنىنە قاراپ-اق، وسى قالا ءۇشىن بۇل عيماراتتىڭ ەرەكشە مانگە يە ەكەنىن تۇسىندىك.
قۇداي بۇيىرتىپ، كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ءبىزدىڭ استانانى دا تۇرعىزعان قازاق ارحيتەكتورىنىڭ ەسىمى وسىلايشا، سىرتتان كەلگەندەرگە اسپەتتەپ جەتكىزىلەر مە ەكەن، الدە «الەمدىك» دارەجەدەگى امەريكاندىق جانە جاپوندىق ەسىمدى وزدەرىنە تامسانتىپ ايتىپ بەرۋدەن اسا الماس پا ەكەنبىز؟.. جارايدى، بۇل جاۋاپسىز سۇراقتى قويا تۇرىپ، بۇل «ساقالدى عيماراتقا» كىرۋ اقىسىن بىلەيىك. «15 ەۋرودان باستالادى». ءيا، «باستالادى» دەگەن ءسوز مىندەتتى تۇردە كەرەك، ويتكەنى قۇرىلىسى بىتپەگەن بۇل نىسان ءسىز بەن ءبىز سەكىلدى تۋريستەردىڭ قاراجاتىنا تۇرعىزىلىپ جاتقاندىقتان، بۇل جەرگە اركىم ءوزى قالاعان سوممانى قالدىرا الاتىن بولىپ شىقتى...
دەرەك پەن دايەك
انتونيو گاۋدي (1852-1926) – «تەمىر كورولى»، «ارحيتەكتۋرا كورولى»، «مودەرن كورولى»، كاتالونياداعى ەڭ كوپ تاڭعاجايىپ عيماراتتاردىڭ اۆتورى بولعان يسپاندىق (كاتالوندىق) ارحيتەكتور. تولىق اتى-ءجونى – انتوني پلاسيد گيلەم گاۋدي-ي-كۋرنەت. جەرگىلىكتى ارحيتەكتۋرا مەكتەبىن بىتىرگەن ول، جاڭا مودەرن، «نەوگوتيكا»، «ەكلەكتيزم» ستيلدەرىندە جوبالارىن جاساعان. جاس ارحيتەكتوردىڭ «قيالي جوبالارىنا» قولداۋ ءبىلدىرىپ، قاناتىن كەڭ جايۋىنا كومەكتەسكەن ەۋسەبي گۋەلەم اتتى تەكستيل ماگناتى. «ساگرادا فاميليا» اتتى اتاقتى عيباداتحاناسىن تەزدەتىپ اياقتاعىسى كەلىپ جانتالاسىپ جۇرگەن ول 74 جاسىندا العاشقى ترامۆاي ىسكە قوسىلعان كۇنى، بايقاۋسىزدا تەمىر رەلسىڭ استىنا قۇلاپ كەتىپ، مەرت بولادى. ونىڭ قولىنان شىققان ۆيسەنس ءۇيى، گۋەل سارايى، گارراف تۇراعى سىندى ارحيتەكتۋرالىق تۋىندىلار يۋنەسكو-نىڭ تىزىمىنە ەنگەن. گاۋديدىڭ ارقاسىندا بارسەلونا قالاسى جەر بەتىندەگى بىردە ءبىر قالاعا ۇقسامايتىن ەرەكشە بەت-بەينەسىن قالىپتاستىرعان.
فۋتبول ءۇشىن وتقا ءتۇس، كۇيمەسىڭ!
الەمدىك فۋتبول. «بارسەلونا» كلۋبى. «كامپ-نوۋ ستاديونى» ايالداماسىنان ءتۇسىپ قالعان بىزدەر فۋتبولدىڭ «قاينارىن» كورگەنشە اسىقتىق. اتاقتى كلۋبتىڭ نەگىزگى ويىن الاڭى – ءدال وسى كامپ نوۋ ستاديونى، بۇل – ەۋروپاداعى سىيىمدىلىعى جاعىنان ەڭ ۇلكەن فۋتبول ستاديونى بولىپ سانالادى.
100 جىلدان استام ۋاقىت بويى دوپتى تەك ويىن ەمەس، ەڭ الدىمەن ونەر دەپ ۇعاتىن بۇل ەل ءۇشiن "فۋتبول" - ەرەكشە مارتەبەلi جۇمىس، ەستەن كەتپەس مەرەكە. وسى ۇلتتىق برەندتIڭ ارقاسىندا الەمنiڭ تۇكپiر-تۇكپiرiنەن كەلگەن تۋريست سان مىڭداعان ەۋرونى كاتالوندىقتار قازىناسىنا ۇزدىكسىز كۇيىپ جاتىر.
ۋەفا رەيتينگىندە بىرىنشى ورىندى يەمدەنىپ تۇرعان بۇل داڭقتى فۋتبول كلۋبىنىڭ الەمدەگى ەڭ ۇزدىك 5 جۇلدىزدى ستاديونىن عانا ەمەس، ءتۇرلى كۋبوكتار مەن جەتىستىك ەستەلىكتەرىنە ارنالعان ءۇش قاباتتى مۇراجاي زالدارىن تاماشالاپ، ءۇش قاباتتى فيرمالىق دۇكەنiن ارالاپ، فۋتبول كلۋبىنىڭ سپورتتىق كيىمدەرى مەن كلۋب تاڭباسى باسىلعان ءتۇرلى ەستەلىك زاتتار ساتىپ الا الاسىز. ەسكەرتىپ قوياتىن ءبىر جايت: ارزان ەمەس!.. قالتاڭىزدى كادىمگىدەي قاعىپ الۋعا دايىن، «ۋداي» باعالار. ورتاشا ەسەپپەن ءار فۋتبولكاسىنىڭ ءوزi 10-15 مىڭ تەڭگە تۇرادى دەسەك، ونى الۋعا ەل-جۇرتتى اسىقتىرعان بۇل قانداي سيقىر دەرسىڭ...
دەرەك پەن دايەك
«بارسەلونا» فۋتبول كلۋبى – يسپانيا بىرىنشىلىگىندە ونەر كورسەتەتىن، كاتالوندىق بارسەلونا قالاسىنىڭ سۋپەر كلۋبى. 1899 جىلدىڭ 29 قاراشاسىندا جوان گامپەر باسقارعان شۆەيتساريالىق، بريتاندىق، يسپاندىق جانە كاتالونيالىق فۋتبولشىلار قۇرعان. رەسمي تولىق اتاۋى – «Futbol Club Barcelona». لاقاپ اتاۋلارى – Barça (بارسا), Blaugranas (كوك-انار تۇستىلەر), Cataloness (كاتالوندىقتار), Cule (بوكسە). كامپ-نوۋ ستاديونىنا 100 مىڭعا جۋىق ادام سيادى. كلۋب پرەزيدەنتى – ساندرو روسەل. "بارسەلونىنىڭ" فك فاناتتار («كۋلەس» اتىمەن بەلگىلى ) سانى 2006 جىلىڭ مامىرىندا 140 000 ادامعا جەتتى. «بارسەلونا» جانە «بارسا» اتىمەن كاسىبي باسكەتبول, گاندبول, روليكتىك حوككەي جانە فۋتزال كوماندالارى دا الەمدىك دەڭگەيدە ونەر كورسەتەدى. 2006-2007 جىلى "بارسا" ەڭ باي كلۋبتار ءتىزىمىن انىقتاۋ كەزىندە ءۇشىنشى ورىن يەلەندى. ونىڭ جىلدىق تابىسى - 291,1 ملن ەۋرو.
مۇندا اندرەس ينەستا، ليونەل مەسسي، كارلەس پۋيول، حاۆي سىندى «بارسانىڭ» مۇشەلەرىمەن «قول ۇستاسىپ»، ۆيرتۋالدى سۋرەتكە تۇسۋگە دە بولادى ەكەن. فوتو-تەلەيندۋسترياعا ەنگەن «جاسىل فون» اتتى جاڭالىقتىڭ كومەگىمەن، يسپاندىقتار ونى دا جۇزەگە اسىرىپ قويىپتى. ال بەينە-زالداعى شاعىن كينوتەاتردا ەڭ داڭقتى جەڭىستەردىڭ تەلەرەپورتاجىنان ۇزىندىلەر ۇزدىكسىز بەرىلىپ جاتادى ەكەن. دىبىسى بارىنشا قاتتى شىعىپ تۇرعان ول بەينەجازبالاردى كورگەندە، ءبىر ءسات سول فۋتبول باسەكەسىنىڭ ىشىنە سۇڭگىپ كەتكەندەي بولىپ، جەڭىستىڭ ءتاتتى دامىنەن باسى اينالىپ قۋانىپ جاتقان فۋتبولشىلارمەن بىرگە كەرەمەت سەزىمگە بولەنگەندەي اسەر الاسىز. ءبىزدىڭ جەرلەستەردىڭ باسىنا ازىرگە بۇيىرا قويماعان بۇل «باقتى» سىرتتاي تاماشالاپ، تامسانىپ قانا قايتۋعا تۋرا كەلدى...
بىزدىكى سىزدىكى مە؟ سىزدىكى بىزدىكى مە؟
شەتەلدە جۇرگەن قازاقتىڭ ادەتى – ادامدارىنان باستاپ، ولار تۇتىناتىن زاتتار، ولار جۇرەتىن جەر، ءبارىن-ءبارىن ءوز ەلىڭدىكىمەن سالىستىرىپ ءجۇرۋ بولسا كەرەك. يا، ءدال سولاي، ويتكەنى، بۇل ءومىردىڭ كوپ دۇنيەسى كەيدە تەك سالىستىرۋ ارقىلى عانا اقىلعا سيادى، قادىرى بىلىنەدى نەمەسە ايىرماشىلىعى سەزىلەدى. مەن بارسەلونانى استاناعا، جوق، كەرىسىنشە استانانى بارسەلوناعا ۇقساتتىم. ءدال وسىنداي ۇقساتۋ سەزىمى وسىدان تۋرا 5 جىل بۇرىن، مالايزيانىڭ اكىمشىلىك استاناسى – پۋترا-دجايادا جۇرگەندە ورىن العان بولاتىن. ول قالادا ورنالاسقان مينيسترلىكتەر عيماراتىنان باستاپ، قالانى ەكىگە ءبولىپ تۇرعان وزەنىنە دەيىن استاناعا قاتتى ۇقسايتىن. (مەن سەكىلدى قيالىنا ەرىك بەرگىش پە كىم ءبىلسىن، جاقىندا قارجىگەر ق.كەلىمبەتوۆ اعامىز دا ەلىمىزدى سينگاپۋرداي دەپ باعا بەرىپتى...)))
ەندى، مىنە، يسپانيانىڭ بارسەلوناسىنداعى ايالداما تۇراعى تۇپ-تۋرا بىزدەگىدەن اينىمايتىنىن كورىپ تۇرمىن. شىندىعىندا، بىزدىكىلەر وسىلاردىڭ نۇسقاسىن كوشىرىپ العان بولار. ارينە، سىرت كەلبەتى ادەمى، بىراق نە جاڭبىردان، نە جەلدەن پانا بولا قويمايتىن «ەتەك-جەڭى اشىق-شاشىق» بۇنداي ايالداما قىستىڭ ەڭ سالقىن كۇنى +16+18°س بولاتىن بارسەلونا تۇرعىندارى ءۇشىن ىڭعايلى بولار، الايدا قىسى-جازى جەل مەن جاڭبىرى باسىم ءبىزدىڭ ەلورداعا اسا جارامايتىنىن كورىپ ءجۇرمىز.
استانا ايالداما سالۋدى بارسەلونادان ەمەس، بىلتىر كوشەلەرىندە ينفراقىزىل جىلىتاتىن قۇرىلعىسى بار ايالداما ورناتقان كىزىلجاردان ۇيرەنسە ەكەن... سولتۇستىكتەگى بۇل قالامىزدىڭ اكىمدىگى مۇنداي «اقىلدى»، جىپ-جىلى ايالدامالارىندا كەرەك دەسەڭىز باسقا دا قىزمەت تۇرلەرىن ورناتىپ ۇلگەرگەن: ينتەرنەت دەيسىز بە، تولەم تەرمينالدارى دەيسىز بە، ءبارى بار. سونىمەن قاتار، قىلمىس ورشىگەن بۇگىنگى كۇننىڭ ماڭىزدى نىسانداردىڭ ءبىرى – بەينەباقىلاۋ دا سول قىزىلجار ايالداماسىندا ورناتىلعان بولاتىن. زامان تالابىنا ساي دۇنيەلەردى ءوز كومپانيالارىمىز دا ءوندىرىپ، ۇسىنىپ جاتقاندا، وزگەگە عانا قولايلى باسقا ايالدامالار ۇلگىسىن «اربالاعانشا»، ءوز ەلىمىزدەگى وزىق ۇلگىلەردى «دوربالاساق» ەكەن... دەگەن وي عوي، باياعى.
ودان دا «كوشىرىپ الۋعا» لايىق نىسان – قوعامدىق كولىك ءتارتىبى، ناقتىراق ايتسام، اۆتوبۋس جولاعى دەر ەدىم. بارسەلونادا قوعامدىق كولىكتىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. قايسىسىنا بارساڭىز دا ءبىزدىڭ ەلدەگىدەي قاۋمالاسقان، سىعىلىسقان ەل-جۇرتتى كورمەيسىز. جايلى، جارىق، تازا. ال ەڭ باستىسى، دىتتەگەن جەرىڭىزگە ساناۋلى مينۋتتار ىشىندە، ءدال ۋاقىتىندا جەتكىزىپ سالادى. وعان سەبەپ، اۆتوبۋس ءوز جولاعىمەن، وزىنە تيەسىلى جولمەن جۇرەدى ەكەن. جولدىڭ وڭ جاق بولىگىنە «اۆتوبۋس» دەپ يسپانشا جازىلعان ول جولمەن وزگە جەكە كولىكتەر جۇرە المايدى. تەك قانا «تاكسي» دەپ سارىعا بويالعان كولىكتەر عانا اۆتوبۋسپەن ءبىر جولدا جۇرۋگە قۇقىلى. ولاردىڭ ءوزى كوپ بولىپ، «اياققا شالىنىپ جاتقان جوق». ال ءبىزدىڭ الماتىدا ترامۆايدىڭ جەكە رەلسىنىڭ وزىنە اۆتوكولىكتەر تۇرىپ الىپ، جول بەرمەي، قور قىلادى ەمەس پە؟؟. ءىرى قالالارىمىزداعى قوعامدىق كولىككە ارناپ جولدىڭ ءبىر جولاعىن بەرۋ – تۇرعىنداردىڭ ۋاقىتىن ۇنەمدى پايدالانۋىنا، جەكە كولىكتەرىنە ەمەس، قوعامدىق كولىككە دەگەن قاجەتتىلىكتىڭ ارتۋىنا، تيىسىنشە قورشاعان ورتانى لاستاماۋىنا جاسالعان ناقتى قادامدار بولار ەدى-اۋ... ءدال وسى جولاقتى دا «بىزدىكى» ەتىپ، ءوز ەلىمىزدە قولدانساق قوي، شىركىن!..
كەلەسى ءبىر ۇقساستىق – ۆەلوسيپەد. يا، استانادا بىرنەشە جىلدان بەرى كادىمگى قوعامدىق كولىك تۇرىنە اينالا باستاعان، ءوز تۇراقتارى بار ۆەلوسيپەدتەر بارسەلونادا دا جۇيەگە قويىلىپتى. كىم كىمنەن الدى ەكەن؟ «بۇل يدەيا سولاردىكى مە، الدە بىزدىكى مە؟..» دەپ ازداپ قيالداپ قويعاندا تۇرعان ەشتەڭە جوق دەپ ويلايمىن. بىزدىكىلەردىڭ ءتۇسى كوك، ال ولاردىكىنىڭ سانى كوپ. قالعان جۇمىس ءپرينتسيپى وتە ۇقساس كورىندى. پاريجدە دە وسىنداي قىزمەت ءتۇرىن كورگەنبىز. تەك بىزدىكىلەر ءتۇر-نۇسقاسى جاعىنان بارسەلوناداعى ۆەلوسيپەدتەرگە قاتتىراق ۇقسايدى ەكەن. قىسى-جازى اۋا-رايى قولايلى جەرگە جۇزدەگەن ۆەلوسيپەد سياتىن تۇراقتار قويسا دا جاراسادى عوي... التى-جەتى اي بويى تۇراقتا قاڭتارىلىپ تۇرىپ، جىلىنا تەك بىرنەشە اي عانا تەبىلۋگە مۇمكىندىكتەرى بولسا دا، سول ۆەلوسيپەدتەرىمىز ارقىلى ءبىزدىڭ تۇرعىندار الەمدىك كوشتەن قالماعىنان سەزىنىپ قانا قويماي، ءوز دەنساۋلىعى مەن قورشاعان ورتانى كۇتۋگە پايدالانىپ ءجۇر. شۇكىر.
بارسەلونادا ۇناعان جايتتار
بارسەلونادا ماعان كوپ نارسە ۇنادى. سانامالاپ ايتاتىن بولسام، قوس قولدىڭ ساۋساقتارى ازدىق ەتۋى مۇمكىن. ەڭ باستىلارىن قورىتىپ، توپتاستىرىپ كورسەم، ولار مىنالار:
-
جايماشۋاق اۋا-رايى. قىسى-جازى ءتۋريزمىن دومالاتىپ، قۇدايدىڭ بەرگەن تابيعاتىمەن ءوز ارەكەتتەرىن ۇيلەستىرىپ، ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن كورىپ وتىرعان حالىق. جوعارىدا ايتىپ وتكەندەي، بىزدە قاقاعان قىس بولىپ جاتقاندا، ولاردىڭ قاڭتار ايىنداعى تەرمومەترى +16+18°س-تى كورسەتىپ تۇرادى ەكەن. سوندىقتان، تروپيكتىك كوڭىل-كۇي سىيلايتىن قاز-قاتار تىزىلگەن پالما تالدارىنا، ۋىلجىپ ءپىسىپ تۇرعان اپەلسين جەمىسىنە تاڭقالا دا، تامسانا قاراۋدان باسقا امالىڭىز قالمايدى.
-
اقجارقىن، جىلى شىرايلى حالقى. تابيعاتىنا تارتقان مەيىربان تۇرعىندار. اۋا رايىنا بايلانىستى حالىقتىڭ ءوزى اقكوڭىل بولىپ كەتكەن يسپاندىقتاردى كەيدە ءوزىمىزدىڭ اقكوڭىل قازەكەمە ۇقساتتىم. ءتىپتى ىستىق سورپا ىشكىسى كەلەتىندىگى جانە ونى ءدامحانالارىندا ۇسىنا ءبىلۋىنىڭ ءوزى ەكى ۇلتتىڭ تاعامعا دەگەن ۇقساس تالعامىن تانىتتى.
-
قورشاعان ورتانىڭ، قالانىڭ تازالىعى. ءجاي تازالىعى ەمەس، تاپ-تازالىعى. ءيا، يسپانيانىڭ يگiلiگiن تانىتاتىن بۇل قالا اسەمدiگiمەن، باي تاريحىمەن عانا ەمەس، تازالىعىمەن دە كوز سۇيسiندiرەدi ەكەن. پاريجدەگiدەي ء"مولدiر" پاكەتتەر ەمەس، ءتۇر-تۇرiنە قاراي سورتتالىپ سالىناتىن قوقىس تاستاۋدىڭ وزىندە زور مادەنيەت قالىپتاسقانىنا كوزىم جەتتى. قورشاعان ورتانى لاستاي بەرمەي، قوقىستان قورعاۋ ماقساتىندا، ولاردى ارنايى جاشىكتەرگە سۇرىپتاپ تاستايتىنداي ەتىپ حالىقتى ۇيرەتۋ جولىندا، سوسىن ول قوقىستى پايداعا جارارلىقتاي ەتىپ قايتا وڭدەۋ ءۇشiن بىرەر جىل عانا ەڭبەكتەنبەگەنى كورىنىپ تۇر. قوقىس جاشىكتەرىنىڭ ءوزى اقىل-وي جەتىستىگى دەۋگە بولادى. تەك... جارتى كوشەنى الىپ تۇراتىن كولەمىنە كوز ۇيرەتسەڭىز عانا بولعانى.
-
ارالايتىن جەردىڭ كوپتىگى. بارسەلونا مادەني ورىندارعا دا، ويىن-ساۋىقتىق وتاۋلارعا دا، سەرۋەن قۇراتىن جاسىل باقتارعا دا باي قالا ەكەن. بىرنەشە «كوكتوبەسى» («تي-بي-تاو»، «مونجۋيك»، «كولسەرولا»), ونداعان مۋزەيلەرى مەن تاريحي ورىندارى، ساياباقتارى بار بۇل قالانى ارالاۋدان دا، تانۋدان دا ەش جالىقپايسىز. (ونى شارشامايتىنداي ەتىپ ارالاۋدى ويلاستىرىپ قويعان ەل مەن قالا باسشىلىعىنا راقمەت). تاريحي-مادەني-سپورتتىق جادىگەر-نىساندارىن مۇرتىن بۇزباستان، سول كۇيى ساقتاپ قويىپ، ءوز ماقتانىشتارىنا اينالدىرا بىلگەن قاتتى قۋانتتى.
-
قولجەتىمدى باعاداعى، الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرىلگەن ءتول برەندتەر. يسپاندىقتار ءسان الەمىندە دە ويىپ تۇرىپ ورنىن الا بىلگەن مىقتى حالىق. سول مىقتىلىعىن ءوز قالتاسىن قامپايتۋعا جاقسى قولدانا بىلگەن جەڭىل ونەركاسىپ يەلەرى تۇتىنۋشىعا، قالا قوناقتارىنا ساپالى، قولجەتىمدى تاۋار ۇسىنا الىپ وتىر. قولجەتىمدى باعالار – تەك كيىمگە عانا ەمەس، ازىق-تۇلىك سياقتى باسقا دا تاۋار تۇرلەرىندە بايقالادى. ەۋروپانىڭ كوپتەگەن قالالارىنان سوڭ، بارسەلونادا اقشا جاراتۋ كادىمگىدەي كوڭىلگە جاعارى ءسوزسىز.
-
ۇلتتىق «اڭىز تۇلعالار». يسپان جۇرتشىلىعى ءوز ەلىمەن، ونىڭ تانىمال تۇلعالارىمەن ماقتانادى، ال ولاردىڭ داڭقىن اسقاقتاتۋ جولىندا بارىنە بارۋعا دايار سەكىلدى كورىندى. ۇلتىنا ادال بولعان ۇلداردى وسكەلەڭ ۇرپاققا ۇلگى ەتىپ قانا قويماي، سىرتان كەلەن تۋريستەر الدىندا دا تامسانا ايتىپ، بۇيىمدارىن كورسەتىپ جاتقاندىعىن كورگەندە، قىزىعا قارادىم... ءتىپتى سالىنىپ بىتپەگەن كەشىرىم عيباداتحاناسىنىڭ ءوزىن «اڭىز» ەتىپ، ونىڭ ارحيتەكتورى گاۋدي تۋرالى اۋزىنىڭ سۋى قۋري اڭگىمەلەۋىندە ناعىز ۇلتتىق يدەولوگيا جاتقانداي كورىندى.
-
تۋريستەرگە جايلىلىق. بارسەلونا سەكىلدى اسا ۇلكەن ەمەس قالانىڭ وزىندە 400 قوناقۇي بار، ءار قوناقۇيدىڭ، ءار عيماراتتىڭ الدىندا سارى اراداي ءتىزىلىپ قولجەتىمدى تاكسيلەر تۇرادى. زىعىرداندى قايناتاتىن كولىك كەپتەلىسى جوق دەۋگە بولادى.
-
بار نارسەسىن ساقتاي ءبىلۋى. بۇل ۇعىم بارلىعىنا قاتىستى: 1881 جىلدان باستاپ جۇمىس جاسايتىن ءدامحانالارىنان باستاپ، 1911 جىلدان بەرى جۇمىس جاسايتىن ويىن-ساۋىقتىق ساياباقتارىنا دەيىن، 1926 جىلدان بەرى جولاۋشىنى قالتقىسىز تاسىپ كەلە جاتقان كوك ترامۆايدان باستاپ، ونداعان جىل بويى قولدانىلا بەرەتىن تۇرمىستىق تەحنيكا، جيھازعا دەيىن وسى ۇعىمعا سىيىپ كەتەدى. وسىدان 8 جىل بۇرىن ءدال وسى يسپانيانىڭ كانار ارالدارىنا بارعان كەزدە نە تۇتىنىپ ءجۇردى، ءالى دە سول بۇيىمدارىن كۇتىپ ۇستايتىندىقتارىن قوناقۇيدىڭ ينتەرەرىنەن، فاسادىنان ايقىن اڭعارۋعا بولادى. (اراعا 2-3 جىل سالىپ، ءبۇتىن نارسەنى قيراتىپ، جاڭاسىن ورناتقىش كەيبىر ىسىراپقۇمار اعايىندار ەسكە ءتۇستى...)
-
ۇلتتىق فۋتبول كومانداسى. 1899 جىلدان بەرى ۇلت مەرەيىن اسقاقتاتىپ كەلە جاتقان فۋتبول كومانداسى بۇگىنگى يسپانيانىڭ باس قاھارمانى. «بارسەلونا» فۋتبول كلۋبى – اڭىز، «بارسەلونا» فۋتبول كلۋبى – برەند، «بارسەلونا» فۋتبول كلۋبى – مول قاراجات. فۋتبولعا دەگەن ۇلتتىق قۇلشىنىس پەن ونى بەسىگىندە الديلەپ وتىرعان «كامپنوۋ» ستاديونى كوپكە دەيىن ەسىمنەن شىقپاسى انىق.
-
ءوز تىلىنە دەگەن قۇرمەت. ەۋروپانىڭ قاي ەلى بولماسىن، بىرىنەن ءبىرى قاتتى الشاق تۇر دەپ ايتۋ قيىن. جاھاندانۋ زامانىندا، تۋريستەر ميلليونداپ اعىلىپ جاتقان مىنا قالانىڭ تۇرعىندارى تەك يسپانشا نەمەسە ونىڭ ەگىز ءتىلى كاتالونشا سويلەيتىندىگى ۇنادى. ءتىپتى قىزمەت كورسەتەتىن جۇمىسشىلاردىڭ ءوزى اعىلشىنشا ء«يا» نەمەسە «جوقتان» باسقا كوپ ءسوز بىلە قويمايتىنىن اڭعاردىق. ەسەسىنە ءوز تىلىندە سايراپ، ىم-يشاراسىن قوسىپ تۇسىندىرۋدەن جالىقپايتىن بەينەسىنەن مەملەكەتتىك تىلگە – تۋعان تىلىنە دەگەن زور سۇيىسپەنشىلىكتى اڭعاردىق.
«كوپ ەكەن ۇناماعاننان ۇناعانىڭ» نەمەسە «قايتا اينالىپ كەلگەنشە!..»
ال ەندى كوڭىلىمىزگە اسا قونا قويماعان، جاقتىرىڭقىراماي قالعان ساتتەردى ايتۋدىڭ كەزەگى كەلدى-اۋ دەيمىن:
بىرىنشىدەن، بۇل جەردىڭ مەديتسيناسى وتە قىمبات ەكەن. ماسەلەن، ءسابيدى دارىگەرگە ءبىر رەت قاراتۋىڭىز 15-20 مىڭ تەڭگەگە بارا-بار. ارينە، ول جاقتىڭ حالقىنىڭ ورتاشا ايلىق پەن بىزدىكىن سالىستىرعان ۋاقىتتا بۇل «كەمشىلىك» سول ساتتە-اق ء وز كۇشىن جويىپ جىبەرۋى مۇمكىن. ويتكەنى، بىزگە قىمبات سەكىلدى كورىنگەن قىزمەت ءتۇرى ساپا مەن جاعدايعا قاراعان كەزدە قالىپتى سومما بولىپ كورىنەرى انىق. الايدا، مويىندايتىن ءبىر نارسە، مەديتسينالىق قوندىرعىلارى ەرەكشە زاماناۋي تۇردە جاساقتالعان. مويىندامايتىن ءبىر نارسە، بىزگە كەزىككەن دارىگەردىڭ بىلىكتىلىگى مەن جاساعان ەمى ءبىزدىڭ دارىگەرلەردەن كەم تۇسپەسە، اسىپ ءتۇستى دەپ ايتۋ قيىنداۋ.
ەكىنشى ۇناماعان نارسەسى – كەز كەلگەن اسقا شوشقانىڭ ەتىن قوسقىسى كەلىپ تۇرادى ەكەن. كانار ارالدارىنا بارعان كەزدە دە ءدال وسى جايتقا بايلانىستى قينالعان ەدىك. مەيلى ول تاڭعى اس بولسىن، تۇسكى اس بولسىن، كەشكى اس بولسىن... ابايلاماساڭىز كوزدىڭ جاۋىن الىپ، مۇرنىڭىزدى جارعان ىستىق تاماقتاردا سول قورسىلبايدىڭ ەتى بولۋى مۇمكىن... بىراق تەڭىز پورتتارىنىڭ قاق ورتاسىندا ءجۇرىپ، ىستىقتاي قۋىرىپ بەرەتىن بالىق تاپپاي قينالدىق. ستامبۋل بۇل جاعىنان العاندا، الدەقايدا وزىق تۇر.
ەلگە قايتار كۇن جاقىندادى... بارسەلونانى كۇنى بويى ارالاپ، كەشكىسىن ءبىر دامحاناعا باس سۇققان ەدىك. ءبىر كەزدە قاسىمىزعا كەلگەن داياشى بالا اعىلشىن تىلىندە «قاي جاقتىكى بولاسىزدار؟..» دەپ سۇراق قويدى. ء«بىز كىدىرمەستەن، «قازاقستاننان» دەپ جاۋاپ بەردىك. سويتسەك الگى يندۋستىڭ قارا بالاسى: «قازاقستاننان ەكەندەرىڭىزدى ءبىلىپ تۇرمىن. الماتىدان با الدە استانادان با؟» دەمەسى بار ما؟ قاپەلىمدە اڭتارىلىپ، نە ايتارىمىزدى بىلمەي قالدىق. سويتسەك، بۇل سابازىمىز وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن الماتىداعى مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتتە وقىعان ەكەن. ازدى-كوپتى قازاقتىڭ اراسىندا جۇرگەنى بار، ءبىزدىڭ قازاق ەكەنىمىزدى جازباي تانىعانى سول ەكەن. بۇنىسى ۇنادى، ارينە. تەك ۇناماعانى – ءبىزدىڭ ەلدە قانشاما جىل ءبىلىم الىپ، دارىگەر بولىپ ەلىنە كەتكەن بۇل ورەن ءوز ەلىنىڭ سىرقاتتارىن ەمدەۋگە نە سەبەپتى قابىلەتسىز بولىپ، ەۋروپانىڭ قاراپايىم ءدامحاناسىندا داياشى بولىپ ءجۇر ەكەن؟ ءبىزدىڭ ديپلوم كۇشىنىڭ قاۋقارسىزدىعى ما، الدە بۇل جىگىتتىڭ جىگەرسىزدىگى مەن تۇراقسىزدىعى ما؟ ونى سۇراۋعا باتىلىم بارمادى...
ال انار اتتى جەرلەسىمدى، كاتالون كەلىنىن كەزدەستىرە المادىم. شىنىندا 1 ملن.600 مىڭ ادامنىڭ ىشىنەن ونى كەزدەيسوق قالاي كەزدەستىرۋشى ەدىم؟ ول بۇل كەزدە يسپاندىقتان تاپقان بالاسىنىڭ جاي-كۇيىمەن شاپقىلاپ جۇرگەن بولار. كورمەگەنىم دۇرىس بولعان دا شىعار. ول قىز ەندى بىزگە جوق. كورمەيىن دە، كۇيمەيىن دە... امان بولسىن.
سونىمەن، ءبىزدىڭ يسپانياعا ساياحاتىمىز دا ءوز مارەسىنە جەتىپ كەلەدى. جالپى ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ۇناماعان نارسەسىنە قاراعاندا ۇناعان تۇسى كوپ، قىنجىلتقان تۇستارىنا قاراعاندا، تامسانتقان جەرى ءجيى بولعان بۇل ەل كوڭىلىمىزگە جىلى سەزىم سىيلاي ءبىلدى. تابيعاتى قانداي جايماشۋاق بولسا، حالقى قانداي جىلىشىراي بولسا، ءبىزدىڭ دە بۇل ەلگە دەگەن قارىم-قاتىناسىمىز ءدال سونداي بولارى زاڭدىلىق. «قايتا كەلگىڭ كەلە مە؟» دەگەن سۇراقتى كۇتپەستەن، «مەن يسپانياعا، بارسەلوناعا قايتا بارعىم كەلەدى، كورىپ ۇلگەرمەگەن كوپتەگەن دۇنيەنى تانىپ-بىلگىم كەلەدى!..» دەر ەدىم. بىراق ازىرگە ساۋ بولىپ تۇر. وزگە ەل قانشاما ادەمى بولسا دا، ءوز ەلىمە جەتپەيدى، ەشتەڭە! ەندەشە، قازاقتىڭ اسەم انىمەن يسپانياعا قاتىستى ءسوزىمىزدى قورىتىندىلايىق: «قوش بول، ساۋلەم، كورگەنشە! قايتا اينالىپ كەلگەنشە!...»
الما سايلاۋقىزى
جۋرناليست
استانا-بارسەلونا-استانا
Abai.kz
