ادام بالاسى ءومىرى بىردەڭەگە اسىعۋمەن جۇرەدى. نە نارسەگە، قانداي جاعدايعا دا اسىعۋمەن كەلەدى. تۋراسىن ايتقاندا، نەگە بولسا دا «جەتسەم» دەۋمەن بولادى.

بالا انا قۇرساعىندا جاتىپ، «جارىق دۇنيەگە شىقسام» دەپ تىپىرشۋمەن كۇنەلتەدى. «ىڭگالاپ!» جارىق دۇنيەگە كەلەدى. ول بىرتىندەپ ەڭبەكتەي باستايدى، قاز باسىپ، ءوز اياعىنان تۇرادى. جۇرۋگە، جۇگىرۋگە اسىعادى. ءوزى دۇنيەگە كەلگەن ورتاعا بايلانىستى الدىنداعى ەرەسەكتەرگە ۇقساعىسى كەلەدى. ەسى كىرگەنشە، جاقسىعا دا، جامانعا دا اۋەس ءارى قۇمار كەلەدى.

ءوزى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان زامانعا ساي، ول الدىنداعى ءوزى سياقتى قاتارلاستارىن، بالالاردى كورىپ، «سولار سياقتى بولسام، مەن دە سول جاققا بارسام» دەيدى. بارادى. ماسەلەن، ول ەل قاتارلى مەكتەپ تە بىتىرەدى، ەل قاتارلى تاڭداعان ماماندىعىنا وقۋعا دا تۇسەدى نەمەسە وقىماي ەلدە قالادى. جىگىت بولادى، ءبىر قىزعا كوڭىلى اۋىپ، عاشىقتىق دەرتىن باستان كەشەدى. ۇيلەنەدى نەمەسە اجىراسادى. ال، ۇيلەنگەن پەندە سوسىن «بالام بولسا» دەيدى. بالا دا سۇيەدى. ەندى ول «نەمەرە سۇيسەم» دەۋمەن ەلەگىزەدى. نەمەرە دە كورەدى. نەمەرەدەن كەيىن «شوبەرە كورسەم» دەيدى.

وسىلايشا ۋاقىت وتە بەرەدى. الۋان جۇمىستىڭ ءبىرىن تاڭدايدى. ەل قاتارلى ەڭبەك ەتەدى نەمەسە ەڭبەك ەتپەيدى، اراماتاماق بولادى. ال ەڭبەك ەتكەن وسەدى، بايىيدى، اراماتاماعى اقىرىندا وشەدى. جاس تا بىرازعا تايايدى. ول بولسا، ء«الى دە ءومىر سۇرە بەرسەم» دەۋمەن كەلەدى. اقىرى ءبىر كۇنى ءدامى تاۋسىلىپ، بۇل دۇنيەمەن حوشتاسادى. بابالار ىزىمەن «كەلمەستىڭ كەرۋەنىنە» ىلەسىپ كەتە بارادى. مىنە، وسىلايشا ءبىر پەندەنىڭ عۇمىرى وتەدى. تومپايىپ، قالىڭ بەيىتتىڭ ىشىندە جاتادى. سوڭىندا ۇرپاعى، اعايىن-تۋىسى بولسا، سولار كەلىپ، مۇسىلمانى -  قۇرانىن وقىتىپ، كاپىرى - كاپىرشە مازىرەتتەرىن جاساپ تۇرادى. بولماسا، وعان دا وكپە جوق. «جوققا - جۇيرىك جەتپەيدى». ولگەندەر - وكپەلەمەيدى. سەن جوقسىڭ، وسىمەن ءبارى دە ءبىتتى!

ەگەر بۇل ومىردە ۇلتىڭا ەڭبەگىڭ سىڭگەن ونەرلى نەمەسە تانىمال تۇلعا بولساڭ، ارتىڭدا قالعان ۇرپاق ءارتۇرلى يگى شارالار ارقىلى سەنى اسپەتتەپ، ەستەرىنە الىپ جاتادى. ولگەن ادام سولاردىڭ جاقسىسىن دا، جامانىن دا بىلمەيدى. ول شارالار - ولگەندەر ءۇشىن ەمەس، تىرىلەر ءۇشىن جاسالادى. ەگەر وندايلاردىڭ قاتارىنا جاتپاساڭ، ءولدىڭ، سونىمەن ۇمىت بولاسىڭ. جوقسىڭ!

جالعىز قازاق ەمەس، جەر بەتىندەگى بارشا ادام بالاسىنىڭ باسىنان كەشەتىنى، مىنە، وسىعان ۇقساس بىردەي بولادى. الگى اتام قازاقتىڭ: ء«ولدىڭ ماماي، قور بولدىڭ» دەگەنىنىڭ كەبىن كيەسىڭ.  «وزەكتى جانعا ءبىر ءولىم» دەپ ءبىزدىڭ قازاق باياعىدا-اق وسىلاي دەپ ايتىپ كەتكەن. ونى ەشقانداي پەندە جوققا شىعارا المايدى. ادام، ادامنان ارتىق تا ەمەس، كەم دە ەمەس. «ارتىقپىن» نەمەسە «كەممىن» دەيتىندەر - تۇقىمىنان ازعاندار. سورلى پەندە تاعدىردىڭ باسقا سالعانىن كورەدى، نە سالسا دا سوعان كونەدى. كونبەۋگە ونىڭ كۇشى دە، شاراسى دا جوق.

مىنە، ادام بالاسىنىڭ عۇمىرى دەگەنىمىز - ارتىق، كەمى جوق، وسى عانا. قانداي دانىشپان بولساڭ دا، بۇدان اسىرىپ ەشتەڭە ايتا المايسىڭ! شىندىق وسى! ءومىر دە، ءولىم دە - شىندىق! شىندىق - ادام بالاسى سياقتى- جالعىز! قازاق «بىرگە تۋماق بولعانمەن، بىرگە ولمەك جوق» دەپ، كەسىپ ايتقان. مەنىڭ بۇعان الىپ، قوسارىم جوق. كەلىسپەسەم دە كەلىسەمىن. ءومىردىڭ قاتال زاڭى وسى.

«توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي تۇيىنىنە» كەلەتىن بولساق، «شىندىق تەورياسى» دەگەنىمىز وسى عانا!..

 جۇماش كەنەباي

Abai.kz