بۇگىندە ەلىمىزدە «جەلىلىك ماركەتينگ» ۇعىمى ەشكىمگە تاڭسىق ەمەس. دوسىمىز، تانىسىمىز نەمەسە تۋىسىمىز ايتەۋىر ءبىر جەلى ارقىلى تۇتىناتىن تاۋار ساتىپ الادى. ول ادەتتە، بيولوگيالىق بەلسەندى قوسىمشا اتالىپ كەتكەن ۆيتاميندەر، كىر، ىدىس-اياق جۋاتىن تازالاعىش زاتتار، بولماسا كوسمەتيكالىق قۇرالدار. ءبىر قاراعاندا، نارىق ۇسىناتىن تاۋارلار ىشىنەن  اركىم وزىنە ۇناتقانىن ساتىپ الادى، قالا بەردى اركىم ءوز قالاعانىمەن اينالىسادى، بۇل اناۋ ايتقانداي ەرسى كورىنبەسى انىق.

دەگەنمەن، الاڭداتاتىنى سول، بۇل كۇندە جەلىلىك ماركەتينگ قوعامدىق سيپات الىپ كەلە جاتىر. ول دەگەنىڭىز – ءبىر نەمەسە بىرنەشە جەلى ارقىلى نان تاۋىپ جەپ جۇرگەندەردى كۇندەلىكتى ءوزىمىز بايقاپ ءجۇرمىز، بولماسا ايتەۋىر ءبىر تۋىسىڭىز نەمەسە تانىسىڭىز وسىناۋ بيزنەس ءتۇرىن تاڭداپ بەل شەشىپ كىرىسىپ كەتتى. ايتا كەتەرلىك ءبىر جايت، ادەتتە، مۇنداي كومپانيالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى امەريكا قۇراما شتاتتارى،  ەۋروپا، وڭتۇستىك كورەيا نەمەسە قىتاي ەلىنىكى ەكەنىن بىلەمىز.  ءبىزدىڭ ەلدەگى تۇتىنۋشىلار سايكەسىنشە، وسى اتالعان مەملەكەتتەردەگى كومپانيالاردىڭ قالتاسىن تولتىرۋعا ۇلەس قوسۋدا. 

تۇتىناتىن تاۋارلارىمىزدىڭ باسىم بولىگى يمپورتتالاتىن بولعاندىقتان ءبىزدىڭ بۇل ۋاجىمىزگە دە قارسى كەلەتىندەردى تۇسىنۋگە بولادى. سوندىقتان،  جەلىلىك ماركەتينگ ارقىلى جاسالاتىن بيزنەس ءتۇرى مەن جالپى كاسىپەرلىكتىڭ ارا-جىگىن اجىراتىپ كورەلىك.

كاسىپكەر – تاۋەكەلگە بارىپ، قاجەت جاعدايدا قاراجات سالىپ، زاڭمەن تىيىم سالىنباعان كەز كەلگەن كاسىپكەرلىك قىزمەت تۇرلەرىمەن، اتاپ ايتقاندا، كوممەرتسيالىق دەلدالدىقپەن، ساۋدا جاساۋمەن، ساتىپ الۋمەن، كەڭەس بەرۋ قىزمەتىمەن جانە دە باعالى قاعازدارعا بايلانىستى وپەراتسيا جاساۋمەن اينالىسا الادى. قاراپايىم سوزبەن ايتقاندا، كاسىپكەر – بەلگىلى ءبىر سالادا قىزمەت كورسەتۋ، ءونىم شىعارۋ، بيرجادا ويناۋ، دۇكەن اشۋ، زاڭ نەمەسە وزگە دە ماسەلەلەر بويىنشا كەڭەس بەرۋمەن اينالىسادى.  ادام نەمەسە اقىل-وي رەسۋرستارىن، قارجى  جانە شيكىزات پەن وزگە دە ادام ومىرىنە قاجەتتى زاتتاردى قولدانا وتىرىپ، بەلگىلى ءبىر ءونىم شىعاراتىن، نە قىزمەت كورسەتەتىن، ساتۋ نەمەسە ساتىپ الۋ ماسەلەسىمەن اينالىساتىن كاسىپتىڭ يەسى دەگەن ءسوز. باستى ارتىقشىلىق – كاسىپكەردىڭ  تابىسى ءوزىنىڭ شىعارعان ءونىمى نەمەسە جاساعان ساۋداسى، كورسەتكەن قىزمەتىنىڭ كولەمىنە تىكەلەي بايلانىستى

جەلىلىك ماركەتينگ – «Multilevel marketing» (MLM), اعىلشىن تىلىنەن كوپ دەڭگەيلى ماركەتينگ دەپ اۋدارىلادى.  بۇل بەلگىلى ءبىر تاۋار مەن قىزمەت ءتۇرىن تاۋەلسىز ديستريبيۋتورلار جەلىسىن قۇرۋ ارقىلى وتكىزۋ دەگەن ءسوز.

ءبىر قاراعاندا، اناۋ ايتقانداي ورەسكەل ەشتەڭە جوق سەكىلدى. الايدا، قۇرىلىمى جاعىنان بۇل كاسىپ ءتۇرى ءوزىمىز بىلەتىن قارجىلىق پيراميدالارعا وتە ۇقساس.  ويتكەنى، مۇندا كەز-كەلگەن ديستربيۋتوردىڭ تابىسى ءوزى جانە وزىنەن كەيىن جەلىگە تىركەلگەن ادامداردىڭ ساتىپ العان تاۋارى نەمەسە تۇتىنعان قىزمەت اقىسىنىڭ كولەمىنە بايلانىستى. ءوزىڭنىڭ ارتىڭنان نەعۇرلىم كوپ ادام جيناساڭ جانە ولاردىڭ بارلىعى دا اي سايىن تاعى ءبىر توپ ادامدى وزدەرىنەن كەيىن تىركەسە، بارلىعى دا جينالىپ وسى كومپانيا ۇسىنعان تاۋار مەن قىزمەت تۇرلەرىن نەعۇرلىم كوپ پايدالانسا، جەلىنىڭ ەڭ باسىندا تۇرعان ادامنىڭ ايلىعى دا ارتا بەرەدى.

پيراميداعا ۇقساي ما، ۇقسايدى! مۇندا دا باستاپقى سالىم كەرەك جانە اي سايىن قاجەتتى باللدى جيناپ تۇرعاندا عانا تابىسىڭىز بولادى، تۇپتەپ كەلگەندە جەلىنىڭ ءبىر ۇشىنداعى ادام  تابىس تابۋشى ەمەس، تەك تۇتىنۋشى بولىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قارجىلىق داعدارىس كەزىندە ادەتتە جەلىلىك ماركەتينگتەن تابىس كوزىن ىزدەيتىندەر سانى ارتادى جانە بۇل MLM كومپانيالاردىڭ جۇمىسى جۇرە باستايتىن ۋاقىتى. ول تۇسىنىكتى دە، داعدارىس كەزىندە قوسىمشا قارجى كوزىن تابۋ، ارزان ءارى پايدالى ءونىم نەمەسە قىزمەت كورسەتۋ تۇرلەرىن ىزدەۋ ادامدارعا ءتان قاسيەت. مۇنىمەن قوسا، جەلىلىك ماركەتينگ وكىلدەرى  بۇل كاسىپ ءتۇرىن تەز ارادا بايۋدىڭ ەڭ وڭتايلى جولى رەتىندە تانىستىرادى، كوپشىلىكتى دە سونىسىمەن تارتادى.

بۇگىنگى تاڭدا 130 مەملەكەتتە 5000-نان اسا MLM كومپانيا جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ 2000-نان اسا ءتۇرى امەريكا قۇراما شتاتتارىندا قىزمەت ەتەدى. ايتا كەتەرلىك ءبىر جايت، امەريكانىڭ كەيبىر شتاتتارىندا كەيبىر جەلىلىك كومپانيالاردىڭ قىزمەتى زاڭمەن شەكتەلگەن.

ال، ميللياردتاردىڭ ەلى قىتايدا بار بولعانى الەمدىك 14 جانە جەرگىلىكتى 4 كومپانيا عانا قىزمەت ەتۋدە. ولاردىڭ دا قىزمەتى زاڭمەن قاتاڭ شەكتەلگەن. الەمدىك MLM كومپانيانىڭ ديستريبيۋتەرلەرى سول كومپانيانىڭ رەسمي تۇردە قىزمەتكەرى بولىپ ەسەپتەلەدى.

ال، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە جەلىلىك ماركەتينگپەن اينالىسۋعا زاڭمەن شەكتەۋ قويىلماعان، اشىق قىزمەت ءتۇرى بولىپ ەسەپتەلىنەدى، الايدا، مۇنداي كومپانيالاردىڭ قىزمەتىن رەتتەيتىن ءبىر دە ءبىر زاڭ جوق. قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا 50 MLM كومپانيا جۇمىس ىستەيدى.

دەگەنمەن، دۇنيەجۇزىندە الەمدىك تىكەلەي ساۋدا اسسوتسياتسياسى MLM كومپانيالاردى تىركەپ، تىركەلگەن كومپانيالاردىڭ قۇقى مەن تاۋارىن تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىن قورعاۋ ماسەلەسىن ءوزى مىندەتىنە العان. مۇنداي اسسوتسياتسيا 2010 جىلى ەلىمىزدە دە قۇرىلعان. بۇل ۇيىمعا تىركەلۋ ارقىلى كومپانيالار ءوز بيزنەستەرىن ءونىم ساپاسى مەن تۇتىنۋشى قۇقىن قورعاۋ سالاسىنداعى ەڭ جوعارعى تالاپتارعا ساي جۇرگىزىپ وتىرعانىنا كەپىلدىك بەرە الادى.

اسسوتسياتسيا باسشىلىعىمەن تىكەلەي سويلەسۋ مۇمكىن بولمادى. ال، ۇيىمنىڭ ينتەرنەت پاراقشاسىندا كورسەتىلگەن مالىمەت بويىنشا، ەلىمىزدەگى MLM كومپانيالاردىڭ ىشىندە اسسوتسياتسياعا ەمۆەي، ەيۆون، فاۆەرليك، گەربالايف، حيلز ەند بيۋتي، گەربالايف، مەري كەي، وريفلەيم، تيەنس، بارلىعى 9-ى عانا مۇشە ەكەن.

جەلىلىك ماركەتينگ اتى ايتىپ تۇرعانداي تاۋار نەمەسە قىزمەت ءتۇرىن تۇتىنۋشىلار سانىن ارتتىرۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ماركەتينگتىك ءادىس. ء يا، تەك قانا ماركەتينگتىك ءادىس، بىراق – ءبىزدىڭ ۇعىمىمىزداعى بيزنەس ەمەس.  تەك بەلگىلى ءبىر كومپانيانىڭ ءوز ءورىسىن كەڭىتۋ ءۇشىن قولداناتىن ءتاسىلى.

ال، ءوز ۋاقىتىڭىزدى جانە قاراجاتىڭىزدى، ءوز پوتەنتسيالىڭىزدى ءتيىمدى پايدالانعىڭىز كەلسە – ءوز كاسىبىڭىزدى اشۋعا تالپىنعان ءجون.  قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە جەكە كاسىپكەرلىكتى، شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرىن قولداۋعا ارنالعان كوپتەگەن باعدارلامالار بار.  «دامۋ»   قورى مەن بانكتەر تاراپىنان دا كاسىپكەرلىكتى نەسيەلەۋگە قاتىستى جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان.

ەگەر، «كاسىپ باستاۋ» دەگەن سوزگە قورقىنىشپەن قارايتىن بولساڭىز، «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلىك پالاتاسى جانىنان قۇرىلعان وڭىرلەردەگى كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ورتالىقتارىنا بارىپ،  جەكە كاسىپ اشۋعا قاتىستى بارلىق اقپاراتتاردى الۋىڭىزعا بولادى. مۇنداي ورتالىقتاردا زاڭنامالىق اكتىلەردەن باستاپ، بيزنەس-جوسپار جاساپ، ونى قارجىلاندىرۋ ماسەلەسىنە دەيىن تەگىن كەڭەستەر الا الاسىز.

باستىسى ءوزىڭىز قالاعان سالادا، جاقسى كورەتىن ىسىڭىزبەن اينالىسا وتىرىپ، قاراجات تابۋدىڭ جولدارىن مەڭگەرەسىز، قورقىنىشىڭىز سەيىلەدى. تولىق اقپاراتتى  ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ عالامتورداعى پاراقشاسىنان الا الاسىز!

جەكە كاسىبىڭىزدى اشىپ، ءوزىڭىزدىڭ قارجىلىق پوتەنتسيالىڭىزدى ارتتىرۋدى قالايسىز با، الدە جەلىلىك ماركەتينگ  ارقىلى ادامدار پيراميداسىنىڭ ءبىر كىرپىشى بولعىڭىز كەلە مە، تاڭداۋ – ءوز قولىڭىزدا.  تەك وپىق جەپ قالماڭىز، قىمباتتى وقىرمان!

ريزا يساەۆا

Abai.kz