ءادىل سايلاۋدىڭ بىرنەشە بۇلجىماس شارتتارى بار. سونىڭ ءبىرى – سايلاۋدىڭ زاڭدا بەلگىلەنگەن مەرزىمدە وتكىزىلۋى. بۇل شارت – بيلىكتىڭ سان ءتۇرلى سىلتاۋ ايتىپ، وزدەرىنە كەرەك كەزدە پارلامەنتتى تاراتىپ، كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋگە تىرىسۋىنا نەمەسە وزدەرىنە قولايلى دەپۋتاتتاردىڭ مەرزىمىن ۇزارتۋعا قويىلعان ناقتى توسقاۋىل. جەر سىلكىنىپ، توپان سۋ قاپتاسا دا، سايلاۋ بەگىلەگەن مەرزىمدە ءوتۋى ءتيىس.

ارينە، كەيبىر جاعدايلاردا، مىسالى، مەملەكەت قاندى سوعىس جۇرگىزىپ جاتقان ۋاقىتتا سايلاۋ مەرزىمىنىڭ وزگەرۋى مۇمكىن. قۇدايعا شۇكىر، قازاق ەلىنىڭ اسپانى - اشىق، ءومىرى – تىنىش... سوندىقتان ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋگە بايلانىستى باستاماسىن ەستي سالا، ولاردىڭ ۋاجدەرىنە قۇلاق سالدىم (مۇمكىن ەلىمىزدە ءبىز بىلمەيتىن ەرەكشە ءبىر جاعداي تۋعان بولار دەگەن نيەتپەن). باستاما كوتەرۋشى دەپۋتاتتىڭ سوزىنە قاراعاندا، كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋ قاجەتتىلىگىنىڭ باستى دالەلدەرى («سىلتاۋلار» دەگەن دۇرىس شىعار) مىنالار: «بىرىنشىدەن، قازىرگى ءماجىلىس ءوزىنىڭ مىندەتىن تولىق ورىنداپ، ۇلت جوسپارىنىڭ زاڭدىق نەگىزىن قۇردى. پارلامەنت 80 زاڭ قابىلدادى. قازىر جاڭا تاريحي كەزەڭ تۋىپ كەلەدى. ەلدە مودەرنيزاتسيا باستالىپ جاتىر جانە پرەزيدەنت رەفورماسىنىڭ بارلىق باعىتى بويىنشا ىسكە اسۋى ءۇشىن پارتيالاردىڭ سايلاۋشىلار تاراپىنان جاڭا مانداتقا يە بولعانى ماڭىزدى».

ەندى وسى «دالەلدەردى» تالداپ كورەلىك.

- «بىرىنشىدەن، قازىرگى ءماجىلىس ءوزىنىڭ مىندەتىن تولىق ورىنداپ، ۇلت جوسپارىنىڭ زاڭدىق نەگىزىن قۇردى». ءماجىلىستىڭ مىندەتى – مەملەكەتكە قاجەتتى زاڭداردى 5 جىل بويى (!) دايىنداۋ جانە قابىلداۋ. ولاردا بەلگىلەنگەن جوسپار بولمايدى. مەنىڭشە، ءبىزدىڭ ءماجىلىس 2012 جىلى «بەس جىلدىقتىڭ جوسپارىن ءتورت جىلدا ورىندايمىز!» دەگەن سوتساليستىك مىندەتتەمە العان جوق سياقتى. سوندىقتان باستاما كوتەرۋشىلەردىڭ بۇل ءۋاجىن «بالانىڭ ساندىراعى» دەپ قابىلدايمىن.

- «پارلامەنت 80 زاڭ قابىلدادى». باستاما كوتەرۋشىلەر حالىقتى بالا دەپ ەسەپتەيتىن سياقتى. ء«ماجىلىس 80 زاڭ قابىلداعاننان كەيىن تاراتىلۋ كەرەك» دەگەن ەرەجەنى دە ەش جەردەن كەزدەستىرمەيسىز. سوندىقتان بۇل ۋاجگە «دالباسالىق» دەگەن باعا بەرەمىن.

- «قازىر جاڭا تاريحي كەزەڭ تۋىپ كەلەدى». وسى «جاڭا كەزەڭ» تۋرالى 25 جىل بويى ەستىپ كەلەمىز. مەنىڭشە، جاڭا كەزەڭ 1991 جىلى تۋدى، بىراق كوممۋنيست كوسىرەۆتىڭ پارلامەنتتە وتىرعانىنا قاراعاندا – «جاڭا كەزەڭىمىز» ەسكى كەزەڭگە اينالىپ كەتكەن سياقتى...

- «ەلدە مودەرنيزاتسيا باستالىپ جاتىر». «مودەرنيزاتسيا باستالدى» دەگەن ءسوزدى ەستىگەلى دە تالاي جىلدار ءوتتى. ەگەر «مودەرنيزاتسيا» باستالعان ۋاقىتتا بيلىككە جاڭا توپتىڭ، جاڭا ادامداردىڭ كەلۋى مىندەتتى بولسا (بۇل جونىندە مەن كوسىرەۆتى تولىق قولدايمىن), اتقارۋشى بيلىكتىڭ بۇرىنعى باسشىسى ك. ماسيموۆتىڭ قايتىپ كەلۋىن قالاي تۇسىنەمىز؟ الدە، «مودەرنيزاتسيا» باستالعان ۋاقىتتا تەك قانا زاڭ شىعارۋشى بيلىكتىڭ اۋىسۋى قاجەت پە؟ ايتا كەتۋ كەرەك، «مودەرنيزاتسيا باستالعان ۋاقىتتا ءماجىلىس دەپۋتاتتارىن قايتا سايلاۋ كەرەك» دەگەن باپتى دا ەشقانداي زاڭنان كەزدەستىرە المادىم.

- «پرەزيدەنت رەفورماسىنىڭ بارلىق باعىتى بويىنشا ىسكە اسۋى ءۇشىن پارتيالاردىڭ سايلاۋشىلار تاراپىنان جاڭا مانداتقا يە بولعانى ماڭىزدى». شيراتىلا جازىلعان، شۇبالاڭقى سويلەمنەن مەنىڭ ۇققانىم – قازىرگى ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ مانداتتارى ەسكىرىپ، كىرلەپ قالعانعا ۇقسايدى. الايدا، كىرلەپ قالسا دا، بۇل – حالىقتىڭ 5 جىلعا بەرگەن مانداتى ەمەس پە؟ رەفورما – قوعام ومىرىندە پەرمانەنتتى تۇردە جۇرگىزىلەتىن، ساياسي-ەكونوميكالىق جاعدايدان تۋىندايتىن تابيعي ماسەلە. پرەزيدەنتتەردىڭ باستامالارى (رەفورمالارى) ەشقاشان تاۋسىلمايدى، ءاربىر رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءماجىلىس دەپۋتاتتارىن كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋ، قانشا باي بولسا دا، قازاق ەلىنىڭ بيۋدجەتىنە سالماق تۇسىرەرى انىق.

كونستيتۋتسيامىزدا ءار الۋان پىكىرلەرگە مۇمكىندىك بەرىلگەن ەل ەكەندىگىمىز جازىلعانمەن، كەيبىرەۋلەر «سىن ايتۋ وڭاي، وسى ماسەلەنى دۇرىستايتىن ناقتى پىكىر ءبىلدىرۋ قيىن» دەپ كۇڭكىلدەۋى عاجاپ ەمەس. سوندىقتان وسى كەلەڭسىز جاعدايدان شىعۋ ءۇشىن (1991 جىلعى جوعارعى كەڭەس 1993 جىلى «وماقاسا قۇلادى»، 1994 جىعى پارلامەنت 1995 جىلى «قايتىس بولدى»، 1996 جىلعى پارلامەنت 1999 جىلى «ومىرەم قاپتى»، 1999 جىلعى پارلامەنت عانا قالت-قۇلت ەتىپ اللانىڭ بەلگىلەنگەن ءومىرىن سۇرسە، 2004 جىلعى پارلامەنت 2007 جىلى «دۇنيەدەن وتسە»، 2007 جىلعى زاڭ شىعارۋشى بيلىك 2011 جىلى «مەرت بولىپتى»، ال 2012 جىلعى پارلامەنتكە قازىر «دەم سالىپ» وتىرمىز), «امان قالسا» قازىرگى پارلامەنتكە، ول كەلمەسكە كەتسە، جاڭا پارلامەنتكە تومەندەگىدەي ەكى ناقتى ۇسىنىس بەرگىم كەلەدى:

بىرىنشىدەن، وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىزدىڭ پارلامەنتتىڭ زاڭدى مەرزىمنەن گورى كەزەكتەن تىس تارتىلۋىنىڭ كوپ بولىپ كەتكەندىگىن ەسكەرە وتىرىپ، قر سايلاۋ تۋرالى زاڭىنا «قر ءماجىلىس دەپۋتاتتارىن سايلاۋ ارقاشان كەزەكتەن تىس وتكىزىلەدى» دەگەن تۇزەتۋ ەنگىزۋ قاجەت.

ەكىنشىدەن، قر سايلاۋ تارۋلى زاڭىندا پارلامەنت دەپۋتاتتارى وزدەرىن كەزەكتەن تىس تاراتۋ تۋرالى باستامانى قانداي جاعدايلاردا (مىسالى، ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ ۇشتەن ەكىسى وبەكتيۆتى سەبەپتەرمەن جۇمىس ىستەي الماي قالعاندا، نەمەسە سوعىس جاعدايىندا، ت.ب.) كوتەرە الاتىنى تۋرالى ناقتى باپ ەنۋى قاجەت.

Abai.kz