2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان «5 ينستيتۋتتىق رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا 100 ناقتى قادام» – ۇلت جوسپارىن ورىنداۋدىڭ پراكتيكالىق كەزەڭى باستالدى.

مەملەكەتتى، ەكونوميكا مەن قوعامدى دامىتۋ ءۇشىن قاعيداتتى جاڭا قۇقىقتىق ورتا قالىپتاستىراتىن 59 زاڭ كۇشىنە ەندى.

بىزگە تاريحىمىزداعى بۇرىن-سوڭدى بولماعان اۋقىمداعى ۇلتتىق زاڭناماعا وزگەرىستەردى باعامداۋ ماڭىزدى. ونىڭ ۇستىنە، ولار ءبىزدىڭ قازاقستاندىق ارمانىمىز – ءححى عاسىردا كوشباسشى وتىز ۇلتتىڭ ءبىرى بولۋعا قول جەتكىزۋىمىزگە جول اشادى.

ءار ۇرپاقتىڭ ءوز ارمانى بار، ولاردا تەك جەكە جانە وتباسىلىق يگىلىكتەرگە عانا ۇمتىلىس كورىنىس تاپپايدى.

ولاردا قاشاندا تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى، ءوز حالقى مەن وتانىنىڭ باقىتى تۋرالى اڭسار ايقىن كورىنەدى.

اتا-بابالارىمىزدىڭ كوپتەگەن ۇرپاقتارى ءۇشىن قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى اسىل ارمان بولىپ كەلدى.

ءبىز ولاردىڭ ازات جانە تاۋەلسىز وتاندى اڭساعان كوپ عاسىرلىق قيالدارىن ءىس جۇزىنە اسىردىق.

ءبىز، قازىرگى قازاقستاندىقتار ءۇشىن تاۋەلسىزدىك كوپەتنوستى قوعامىمىزدىڭ ناقتى جوعارى ومىرلىك قۇندىلىعىنا اينالدى.

ءبىز وسىدان بار-جوعى شيرەك عاسىر بۇرىن عانا بارلىق اقىل-ويىمىز بەن جۇرەگىمىزدى باۋراپ العان كوپتەگەن وي-نيەتتەرىمىزگە قول جەتكىزدىك.

ءبىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەگەمەندىگى كونستيتۋتسيا مەن زاڭداردىڭ بەرىك ارقاۋى مەن حالىق مۇددەسىنە قىزمەت ەتەتىن مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ كاسىبي جانە نەگىزدى ءىس-قيمىلىنا ارقا سۇيەۋىن قامتاماسىز ەتتىك.

ونى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ناقتى تابىستارىمەن، ۇلتتىق بايلىقتىڭ جانە حالىق يگىلىگىنىڭ وسىمىمەن نىعايا تۇسەتىن ەتتىك.

تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ جوعارى حالىقارالىق بەدەلمەن جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ءتيىمدى جۇيەسىمەن سەنىمدى قورعالۋىن قامتاماسىز ەتتىك.

ءبىز ءوز جەرىمىز بەن ونىڭ بايلىعىنىڭ ۇقىپتى يەسى بولۋعا ۇيرەنۋدەمىز، جاڭا تەحنولوگيالاردى مەڭگەرىپ، تاريحىمىزدا ەشقاشان بولىپ كورمەگەن وندىرىستىك قۋاتتار مەن ەكونوميكانىڭ تۇتاس سالالارىن ىسكە قوسۋدامىز.

جانە ەڭ باستىسى – ءبىز جاڭاشا ارمانداۋدى، تاۋەلسىز قازاقستانىمىز ءبىر بولشەگى بولىپ وتىرعان جاھاندىق الەمدەگى قيىندىقتارعا قاراماستان، ەل مەن قوعامدى دامىتۋدا ناقتى مىندەتتەر قويۋدى جانە ولاردى شەشۋدى ۇيرەندىك.

 

جاڭا قازاقستاندىق ارمان

ءبىز تاۋەلسىزدىكتىڭ 25-ءشى جىلدىعىنا جاڭا قازاقستاندىق ارمانمەن اياق باستىق، ونىڭ باستى ماقساتى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان «2050» ستراتەگياسىمەن بارا-بار.

ءححى عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي ءبىز قازاقستاننىڭ الەمدەگى اسا دامىعان 30 مەملەكەتتىڭ قاتارىنا قوسىلۋىنا قول جەتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

بۇل 2015 جىلدىڭ ساۋىرىندە ءوتىپ، قازاقستاندىقتاردىڭ ءابسوليۋتتى كوپشىلىگى قولداۋ كورسەتكەن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنتتىك سايلاۋ بارىسىندا پايدا بولعان بۇكىلحالىقتىق ارمانعا اينالدى.

شىن مانىندە، وسى بۇكىلحالىقتىق سەنىم كەپىلى ءبىزدىڭ بولاشاعى ءبىرتۇتاس ۇلت تۋىنداۋىنداعى تاريحي اكت بولدى.

ءبىز ءوزىمىزدىڭ جاڭا ارمانىمىزعا قاراي جاقىنداۋدى بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا 100 ناقتى قادام – ۇلت جوسپارىن جاساۋدان باستادىق.

وسى جاڭعىرتۋلارعا شەشۋشى ءرول بەرىلىپ وتىر. ولار قازاقستاندى، ونىڭ ەكونوميكاسىن، مەملەكەت پەن قوعامدى وزگەرتەتىن تاريحي مىندەتتەر كەشەنىن شەشۋگە داڭعىل جول سالادى.

ولار پلانەتاداعى اسا دامىعان مەملەكەتتەردى بىرىكتىرەتىن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ ستاندارتتارىنا سايكەس كەلەتىن ەلدى دامىتۋ، ەكونوميكالىق ءوسىم مەن بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىرىن جاقسارتۋ ءۇشىن جاڭا لايىقتى جاعدايلار قالىپتاستىرادى.

ءبىزدىڭ قازاقستانىمىز سەرپىندىرەك، لايىقتىراق، سەنىمدىرەك جانە  داۋلەتتىرەك بولادى.

2015 جىلدىڭ بىرنەشە ايىنىڭ ىشىندە عانا بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانىڭ باستالۋىن زاڭنامالىق جانە ۇيىمداستىرۋ تۇرعىسىنان قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا وراسان زور جۇمىس اتقارىلدى.

بۇل جۇمىس مەنىڭ جارلىعىم بويىنشا قۇرىلعان جاڭعىرتۋلار جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ باسشىلىعىمەن جۇرگىزىلدى.

مەن بىرقاتار كەڭەس وتكىزىپ، ساراپشىلارمەن، ساياساتكەرلەرمەن، بيزنەس جانە قارجى ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارىمەن اڭگىمەلەستىم.

حالىقارالىق ساپارلارىم مەن كەزدەسۋلەرىم شەڭبەرىندە مەن ءوزىمنىڭ ارىپتەستەرىممەن – وزگە ەلدەردىڭ مەملەكەت جانە ۇكىمەت باسشىلارىمەن تالاي رەت كەڭەستىم.

تۇتاستاي العاندا، مەنىڭ قازاقستاندى تەرەڭدەتە جاڭعىرتۋ جونىندەگى وي-نيەتىمە بارلىق تاراپتان جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىلدى.

الەۋمەتتىك ساۋالدامالار دا ۇلت جوسپارىنىڭ بارلىق بەس رەفورماسىنا تۇراقتى جوعارى قولداۋ كورسەتىلىپ كەلە جاتقانىن ايعاقتاپ بەرىپ وتىر. قازاقستاندىقتار رەفورمالاردىڭ ۋاقتىلى جانە كوكەيكەستى ەكەنىمەن ءبىراۋىزدان كەلىسەدى.

قازىردىڭ وزىندە بارلىق قاجەتتى زاڭدار قابىلداندى جانە زاڭدىق كۇشىنە ەندى.

پارلامەنت پەن ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ ۇيلەسىمدىلىگىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. وتە قىسقا مەرزىمدە جۇزەگە اسىرىلعان زاڭنامالىق جۇمىستاردىڭ وسىنداي قارقىنى مەن ساپاسى بۇعان دەيىن قازاقستاندا بولىپ كورگەن ەمەس.

بۇل – ءبىزدىڭ پارلامەنتتىك مودەلىمىزدىڭ جانە مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ وكىلەتتى جانە اتقارۋشى تارماقتارىنىڭ ءوزارا ءىس-قيمىل جۇيەسىنىڭ جوعارى تيىمدىلىگىنىڭ ايعاعى.

ۇلت جوسپارىن ورىنداۋ بويىنشا پراكتيكالىق جۇمىستار جاڭا مۇمكىندىكتەر مەن الەمدىك دامۋداعى ىقتيمال تاۋەكەلدەردى ەسەپكە الا وتىرىپ، وزگەرمەلى جاھاندىق جاعدايلارعا تولىق سايكەس ءتۇزىلىپ جاتقانىن كورۋ ماڭىزدى.

بۇل تۋرالى مەنىڭ 2015 جىلدىڭ 30 قاراشاسىنداعى قازاقستان حالقىنا جولداۋىمدا ەگجەي-تەگجەيلى بايان ەتىلگەن.

بەس ينستيتۋتتىق رەفورما قازاقستان ەكونوميكاسى جاھاندىق ەكونوميكالىق قيىندىقتاردىڭ كۇشتى ىقپالىن سەزىنىپ وتىرعان قازىرگى كەزەڭدە ەرەكشە ماڭىزدى.

ءبىز ولاردى ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ سەنىمدى قارقىنىن قالپىنا كەلتىرۋ مەن بۇكىل حالىققا بەرىك الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەردى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان مەملەكەتتىڭ داعدارىسقا قارسى كەڭ اۋقىمدى شارالارىنىڭ باستى قۇرامداسى رەتىندە قاراستىرامىز.

قازاقستاننىڭ دامۋدىڭ جوعارى الەمدىك ستاندارتتارىنا قول جەتكىزۋىنە ىقپال ەتەتىن جاڭا قازاقستاندىق زاڭنامالار قازىردىڭ وزىندە جۇمىس ىستەي باستادى.

سوندىقتان قازىر قازاقستاندىقتاردىڭ ولار تۋرالى تەك ءبىلىپ قانا قويماي، سونداي-اق، ولاردىڭ پراكتيكالىق ومىردە، ەكونوميكالىق قىزمەتتە نەمەسە قوعامدىق قاتىناستاردا بەرەتىن جاڭا مۇمكىندىكتەرىن قولدانۋلارى ماڭىزدى.

بارشانىڭ بويىندا قۇقىقتىق جاڭالىقتار نەگىزىندە مەملەكەتتىك باسقارۋ مەن قۇقىق ءتارتىبىنىڭ جۇيەسى قالاي اۋىساتىنى جايىندا بارىنشا تولىق تۇسىنىك بولۋى ءتيىس. جاڭا جاعدايلاردا بيزنەستى قالاي دامىتۋعا نەمەسە مەملەكەتتىك ەمەس سەكتوردىڭ قىزمەتىن قانداي پەرسپەكتيۆالى باعىتتاردا بەلسەندى ەتۋگە بولادى دەگەن سياقتى.

وسىنىڭ ءبارى، تۇتاستاي العاندا، تۇرعىنداردىڭ ءبارىنىڭ ەكونوميكالىق جانە ازاماتتىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋعا قۋاتتى سەرپىن بەرەتىن بولادى.

وسىنىڭ ارقاسىندا ءبىز ءوزىمىزدىڭ قازاقستاندىق ارمانىمىزعا قاراي سەكىرىس جاساپ، ءححى عاسىردىڭ ورتاسىنداعى باستى ماقساتىمىزعا جاقىنداي تۇسەتىن بولامىز.

بەس رەفورمانىڭ ارقايسىسى بويىنشا ءىس-قيمىلدىڭ جول كارتاسى جاسالعان جانە ءبىز ولاردى دايەكتىلىكپەن جۇزەگە اسىرامىز.

 

مەملەكەتتى كاسىبيلەندىرۋ

ءبىزدىڭ ءبىرىنشى رەفورمامىز «مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» جاڭا زاڭ نەگىزىندە مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.

مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ رەفورماسىن ءبىز العاشقى زاڭنامالىق اكت – پرەزيدەنتتىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» زاڭ كۇشى بار جارلىعى قابىلدانۋىنىڭ 20 جىلدىعى تۇسىندا جۇزەگە اسىرا باستاۋىمىزدىڭ نىشاندىق ءمانى بار.

1995 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا بۇل قۇجات تەك قازاقستان ءۇشىن عانا ەمەس، سونداي-اق، بۇكىل تمد كەڭىستىگى ءۇشىن يننوۆاتسيا بولعانىن اتاپ ءوتۋ ماڭىزدى.

ءبىز بارلىق پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ ىشىندە العاش بولىپ مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جاڭا كادرلىق كورپۋسىن كونكۋرس جانە مەريتوكراتيا قاعيداتتارى ارقىلى قالىپتاستىرۋعا كىرىستىك.

قازىر قازاقستاندىق مەملەكەتتىك قىزمەتتى دامىتۋدىڭ جاڭا كەزەڭى باستاۋ الدى.

مەنىڭ جارلىعىممەن مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جونىندەگى مينيسترلىك، ونىڭ قۇرىلىمىندا – جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ ۇلتتىق بيۋروسى قۇرىلدى.

وسىلايشا، تەك مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسى عانا ەمەس، سونداي-اق، جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تانىتاتىن، ياعني جەمقورلىق كورىنىستەرىنىڭ بارىنشا الدىن الۋعا باعدارلانعان جۇيە دە جاڭعىرتىلىپ وتىر.

بۇل جەردە جەمقورلىقپەن كۇرەستىڭ ءوزى بارىنشا دايەكتى بولا تۇسەدى جانە جۇيەلى سيپاتقا يە بولادى.

مىنە، جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى جاڭا زاڭ وسىنداي ۇستانىمدارعا نەگىزدەلسە، ونىڭ ءوزى حالىقارالىق ستاندارتتارعا باعدارلانعان جانە جاڭا جىلدان باستاپ كۇشىنە ەندى.

جەمقورلىققا قارسى جاڭا زاڭنامامەن ءوزارا بايلانىستا جانە سونىمەن قاتارلاسا قابىلدانعان مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى جاڭا زاڭ مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ جاڭارتىلعان مودەلىنىڭ نەگىزگى شەڭبەرلەرىن جانە مەملەكەتتى باسقارۋدىڭ بارلىق جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن كۇشەيتۋ بويىنشا ودان ارعى ءىس-قيمىلداردىڭ رەت-ءتارتىبىن ايقىندايدى.

بىرىنشىدەن، اكىمشىلىك مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ مانسابى ونىڭ بىلىكتىلىگى جانە جيناقتاعان تاجىريبەسى ەسەپكە الىنا وتىرىپ قۇرالادى.

مانساپتىق ساتىنىڭ ءار باسپالداعىندا ول ءوزىنىڭ كاسىبي جارامدىلىعىن دالەلدەپ وتىرۋعا ءتيىس بولادى.

جاڭا زاڭعا بىرقاتار قاعيداتتى نورمالار ەنگىزىلگەن.

مەملەكەتتىك قىزمەتكە ورنالاسۋ تەك كەشەندى ىرىكتەۋ مەن جۇمىستى تەك تومەنگى لاۋازىمداردان باستاۋدىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا مۇمكىن بولادى.

جۇمىس تاجىريبەسى مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ مانساپتىق ىلگەرىلەۋىنىڭ باستى شارتى بولادى جانە مۇندا دا تەك كونكۋرستىق نەگىزدە جۇزەگە اسىرىلادى.

سونداي-اق، جەكەلەگەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر روتاتسيالارىنىڭ مۇمكىندىگى كولبەۋىنەن جانە تىگىنەن ولاردى قىزمەتتىك باسپانامەن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ قاراستىرىلعان.

ەكىنشىدەن، مەملەكەتتىك قىزمەتكە اشىق كونكۋرس ارقىلى جانە كادر ساياساتى جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ شەشىمى بويىنشا كەلىسىمشارتتىق نەگىزدە مەملەكەتتىك ەمەس سەكتورداعى باسقارۋشىلار قاتارىنان ازاماتتار جانە شەتەلدىك مەنەدجەرلەر تارتىلا الادى.

ۇشىنشىدەن، مەملەكەتتىك قىزمەتشىگە ەڭبەكاقى تولەۋدىڭ جاڭا جۇيەسى ونىڭ بىلىكتىلىگى مەن اتقاراتىن جۇمىسىنىڭ سيپاتىنا، كولەمى مەن ناتيجەسىنە بايلانىستى زاڭ تۇرعىسىنان بەكىتىلەدى. اسا ناتيجەلى قىزمەت ءۇشىن بونۋستار تولەۋ قاراستىرىلعان.

مۇنداي جۇيەنى 2017 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.

بۇل جەردە 2016 جىلى بۇگىندە «ب» كورپۋسىنا كىرەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ەڭبەكاقىسى جوعارىلايتىنىن ايتا كەتۋ كەرەك.

تورتىنشىدەن، زاڭدا ساياسي مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر اۋىسقان كەزدە مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ اۆتونومدىعى مەن تۇراقتىلىعى قاعيداتى ناقتى جازىلعان.

مينيسترلەر مەن ورتالىق اتقارۋشى ورگانداردىڭ جاۋاپتى حاتشىلارىنىڭ وكىلەتتىكتەرى ەگجەي-تەگجەيلى دالدەپ اجىراتىلعان.

بەسىنشىدەن، شەنەۋنىكتەر ورتاسىندا ەتيكالىق نورمالاردى بۇزۋعا اكەلەتىن جانە جەمقورلىق قۇبىلىستار تۋىنداتاتىن جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ بويىنشا قاتاڭ شارالار قاراستىرىلعان.

مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جۇمىس پەن تۇرمىستاعى ءجۇرىس-تۇرىسىنىڭ قالىپتارى رەگلامەنتتەلگەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جاڭا ەتيكالىق كودەكسى جاسالدى.

سونداي-اق، جاڭا ينستيتۋت – ەتيكا بويىنشا وكىلەتتى وكىلدەر ينستيتۋتىن قۇرۋ كوزدەلىپ وتىر. ولار ازاماتتار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە كەڭەس بەرىپ، ولاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەتىن بولادى.

التىنشىدان، مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى جاڭا زاڭنىڭ ماڭىزدى قىرى ونىڭ ارقاۋلىق نورمالارىنىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا دا قاتىستى بولاتىنىمەن بايلانىستى.

بۇل جەردە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنداعى قىزمەتتىڭ ەرەكشەلىگى قولدانىستاعى «قۇقىق قورعاۋ قىزمەتى تۋرالى» زاڭدا ەسكەرىلگەن.

جەتىنشىدەن، جاڭا زاڭ نەگىزىندە جانە ەڭبەككە اقى تولەۋدىڭ جاڭا جۇيەسى ەنگىزىلگەننەن كەيىن «ب» كورپۋسىنىڭ اكىمشىلىك مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرىن جاڭا بىلىكتىلىك تالاپتارىنا سايكەستىگى بويىنشا كەشەندى اتتەستاتتاۋدان وتكىزۋ جوسپارلانعان.

اتتەستاتتاۋ كەزەڭىندە مەملەكەتتىك قىزمەتكە ورنالاسۋعا كونكۋرستار وتكىزۋگە موراتوري جاريالاناتىن بولادى.

قىزمەتشىلەردىڭ بىلىكتىلىگىن 3 جىلدا ءبىر رەتتەن كەم بولمايتىنداي ەتىپ مىندەتتى ارتتىرىپ وتىرۋ زاڭ تۇرعىسىنان بەكىتىلەدى.

تۇتاستاي العاندا، مەملەكەتتىك قىزمەتتى جاڭعىرتۋدىڭ نەگىزگى قىرلارى وسىنداي.

مەن ونى قازاقستانداعى بارلىق جاڭعىرتۋ ۇدەرىسى وي-نيەتى تابىسىنىڭ شەشۋشى تەتىگى رەتىندە قاراستىرامىن.

 

قۇقىق ءتارتىبى جانە زاڭدىلىق

ەكىنش رەفورمانىڭ ءمانى تاۋەلسىز سوت تورەلىگى مەن قازاقستاننىڭ بۇكىل قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىنىڭ تەك قانا ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قامتاماسىز ەتۋگە، زاڭداردى قاتاڭ ورىنداۋعا جانە قۇقىق ءتارتىبىن نىعايتۋعا باعىتتالۋى تيىستىگىندە.

ونى زاڭنامالىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتۋ اياسىندا جاڭا ازاماتتىق ءىس جۇرگىزۋ كودەكسى مەن جاڭا «جوعارى سوت كەڭەسى تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. «سوت جۇيەسى جانە سۋديالاردىڭ مارتەبەسى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭعا، قىلمىستىق-ءىس جۇرگىزۋ كودەكسىنە جانە اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە قاجەتتى وزگەرىستەر ەنگىزىلدى.

بارىنەن بۇرىن، جاڭارتىلعان زاڭنامالار قوعامنىڭ سوت جۇيەسىنە سەنىمىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەتىن بولادى. ادىلدىك ناق سوتتا سالتانات قۇراتىنى بەلگىلى.

قازاقستان سوتتارىن رەفورمالاۋداعى تەمىرقازىق ماسەلە – ساپالى سۋديالار كورپۋسىن جاساقتاۋ.

سۋديالىققا كانديداتتاردى ىرىكتەۋدىڭ قاتاڭ تەتىگى مەن ولارعا قويىلاتىن جوعارى بىلىكتىلىك تالاپتارى زاڭ تۇرعىسىنان قاراستىرىلعان.

سوت تورەلىگىن ۇلكەن ومىرلىك تاجىريبەسى بار جانە جوعارى مورالدىق ۇستانىمدارعا يە ەڭ لايىقتى ءارى بارىنشا دايىندالعان كاسىبي شەبەرلەر جۇزەگە اسىرۋلارى ءتيىس.

سۋديالاردى ىرىكتەۋ مەن تاعايىنداۋ ۇدەرىستەرى قوعام ءۇشىن ءمولدىر جانە اشىق بولادى.

وسىمەن بايلانىستى ءوزىنىڭ اپپاراتى بار، قۇرامى مەن وكىلەتتىلىگى كەڭەيتىلگەن اۆتونومدى مەملەكەتتىك مەكەمەگە اينالاتىن جوعارى سوت كەڭەسى تۇبەگەيلى رەفورمالاندى.

سوت رەفورماسىنىڭ ماڭىزدى قىرى – سوت تورەلىگىنىڭ بەس ساتىلى جۇيەسىنەن ءۇش بۋىندى جۇيەسىنە ءوتۋ.

تەك ءبىرىنشى، اپەللياتسيالىق جانە كاسساتسيالىق ينستانتسيالار قالادى. بۇل جەردە كوپ ءىس قارالاتىن ءبىرىنشى جانە اپەللياتسيالىق ينستانتسيالار سوتتارىنىڭ رولدەرى ايتارلىقتاي كۇشەيتىلەتىن بولادى. مۇنداي قادام سوتتىق اۋرە-سارساڭنىڭ الدىن الىپ، سوت شەشىمىن قابىلداۋدىڭ مەرزىمىن قىسقارتادى.

قازاقستانداعى سوت تورەلىگى ازاماتتاردىڭ جەكە ءومىرىنىڭ قۇپيالىعىنا كەپىل قۇقىن ەسەپكە الا كەلگەندە بارىنشا اشىق بولا تۇسەدى.

سوت زالدارى سوت ىستەرىن اۋديو جانە ۆيدەوجازۋدىڭ اپپاراتۋرالارىمەن جاراقتاندىرىلادى جانە جازبالاردى قانداي دا ءبىر توقتاتۋعا نەمەسە رەداكتسيالاۋعا مۇمكىندىك بەرىلمەيدى.

بۇل سۋديالاردى جانە سوت ماجىلىسىنە باسقا دا قاتىسۋشىلاردى تارتىپكە شاقىرادى، سوت پروتسەسى مەن سوت قابىلداعان شەشىمنىڭ وبەكتيۆتىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى.

سوت جۇيەسىن رەفورمالاۋ شەڭبەرىندە بىرقاتار ينستيتۋتتىق شەشىمدەر جۇمىس ىستەي باستايدى.

بىرىنشىدەن، جوعارعى سوت جانىنداعى سوت ءجيۋريى تۇبەگەيلى قايتا قۇرىلادى.

سوت ءجيۋريى ازاماتتاردىڭ سۋديالاردىڭ ءىس-ارەكەتىنە جانە سۋديالىق كورپۋس وكىلدەرىنىڭ قابىلدانادى دەپ كۇتىلىپ وتىرعان ەتيكالىق كودەكستى بۇزۋ جاعدايلارىنا بايلانىستى ارىز-شاعىمدارىن قارايتىن بولادى.

ەكىنشىدەن، جوعارعى سوت جانىنان داۋلاردى، ونىڭ ىشىندە، ءىرى ينۆەستورلار قاتىساتىن داۋلاردى قاراۋ ءۇشىن مامانداندىرىلعان القا قۇرىلاتىن بولادى.

ونىڭ شەڭبەرىندە شەتەل ينۆەستورلارىنىڭ قۇقىن وزدەرىندە تۋىنداعان قۇقىقتىق داۋلار بويىنشا ساپالى ءارى ءادىل شەشۋ جۇزەگە اسىرىلادى.

ۇشىنشىدەن، قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋ شەڭبەرىندە سوتتاردا، ونىڭ ىشىندە سوتقا دەيىنگى كەزەڭدە، ايىپتاۋ مەن قورعاۋ اراسىندا تەڭگەرىم قامتاماسىز ەتىلەتىن بولۋى ءتيىس.

بۇعان ادامنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقى مەن بوستاندىعىن شەكتەيتىن تەرگەۋ سۋدياسىنىڭ بارلىق تەرگەۋ ارەكەتىن سانكتسيالاۋ بويىنشا وكىلەتتىلىكتەرىن ودان ءارى قاراي كەڭەيتۋ ەسەبىنەن قول جەتكىزىلەتىن بولادى.

تورتىنشىدەن، قازاقستاندىق سوتتاردىڭ توراعالارى – قۇقى تەڭدەردىڭ ىشىندەگى جولى كەڭدەرى ەكەنىن ۇمىتپاۋ ماڭىزدى.

سوندىقتان ولاردىڭ تاراپىنان باسقا سۋديالار قابىلدايتىن شەشىمگە ىقپال ەتۋ مۇمكىندىگى مۇلدەم بولمايدى.

بەسىنشىدەن، مەملەكەتتىك سوت ورىنداۋشىلارىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن قىسقارتۋ ارقىلى جەكە سوت ورىنداۋشىلارىنىڭ ينستيتۋتى ودان ءارى دامىتىلادى.

سوت جۇيەسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتاتىن شارالاردىڭ ماڭىزى ەرەكشە.

مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا بۇگىندە قۇرمەتتى زەينەتكە شىققان سۋديالاردى زەينەتاقىلىق قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا بارلىق ماسەلەلەرىن شەشۋدى قاراستىراتىن زاڭ قابىلدانعانى بەلگىلى. بۇل سۋديالارعا بار كۇش-جىگەرىن سوت تورەلىگىن بارىنشا وبەكتيۆتى اتقارۋعا اۋدارۋ مۇمكىندىگىن بەرەدى.

بۇدان بولەك، بىزگە بارلىق قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جانە بارىنەن بۇرىن پوليتسيانىڭ ادامداردىڭ مۇددەسى مەن قۇقىقتىق ءتارتىپتى نىعايتۋ قىزمەتىندە تۇرۋىنا قول جەتكىزۋىمىز قاجەت.

بۇل ءۇشىن جەرگىلىكتى بيىك ورگاندارى مەن جەرگىلىكتى قوعامداستىقتارعا ەسەپ بەرەتىن جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى قۇرىلادى. وسىنداي قىزمەت تۇتاستاي ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنا مۇشە بىرقاتار ەلدەردە ءوزىن جاقسى تانىتتى.

جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ قاراۋىنا قوعامدىق ءتارتىپ كۇزەتى، تۇرمىستىق قىلمىسقا قارسى تۇرۋ، جول قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ مەن ۇساق قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا اتىمەن توزبەۋشىلىك ماسەلەلەرى بەرىلىپ وتىر.

وسى جاڭالىقتار جاڭا زاڭنامادا كورىنىس تاپقان. وندا، سونداي-اق، ازاماتتاردىڭ ەتيكالىق نورمالاردى بۇزعان پوليتسيالاردىڭ ۇستىنەن تۇسىرگەن ارىز-شاعىمدارىن قارايتىن قوعامدىق كەڭەستەر مەن وزگە دە كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەستىك ورگاندار جۇيەسىن قۇرۋ قاراستىرىلعان.

سونداي-اق، «قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق كارتاسى» ينتەرنەت-پورتالى قۇرىلاتىن بولادى. مۇنداي تەتىك الەمنىڭ بىرقاتار ەلدەرىندە تابىستى قولدانىلىپ كەلەدى. وسى ۆەب-رەسۋرسقا ەلدەگى بارلىق قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار جەدەل ەنگىزىلەدى. بۇل جۇرتشىلىقتىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن باقىلاۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

پەنيتەنتسيارلىق جۇيەنى جاقسارتۋ كوكەيكەستى ماسەلە بولىپ تابىلادى. بۇل جۇمىس مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىگىن دامىتۋ شەڭبەرىندە جۇرگىزىلۋى ءتيىس.

شەتەلدەردىڭ تابىستى تاجىريبەلەرى جەكە سەكتوردى پەنيتەنتسيارلىق مەكەمەلەردى سالۋ مەن پايدالانۋعا تارتۋ جونىندەگى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ نەگىزى بولۋى ءتيىس.

سونداي-اق، بۇعان دەيىن زاڭنان اتتاپ، سونىسى ءۇشىن جازاسىن وتەگەن ادامدارعا كومەك كورسەتۋ مەن ىقپال ەتۋ ماڭىزدى.

بۇل ءۇشىن الەۋمەتتىك وڭالتۋ كەشەندى دامىتىلىپ، جازاسىن وتەپ جاتقان ازاماتتار ءۇشىن ارنايى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ستاندارتتارى ەنگىزىلەتىن بولادى.

تۇتاستاي العاندا، قازاقستاندا قۇقىقتىق مەملەكەتتىڭ ورنىقتىرىلۋى – ءبىرتۇتاس جاڭعىرتۋ ۇدەرىسى اياسىندا شەشىلىپ جاتقان ءبىزدىڭ كونستيتۋتسيالىق مىندەتىمىز. بەلگىلەنگەن شارالار مەن قادامداردى جۇزەگە اسىرۋ ازاماتتاردىڭ، سونداي-اق، شەتەل ينۆەستورلارىنىڭ ۇلتتىق سوت جانە قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىنە سەنىمىن ارتتىرىپ، تۇتاستاي العاندا، ەلىمىزدەگى بيزنەس-احۋالدى جاقسارتادى.

 

بيۋروكراتتىق شىعىنسىز ەكونوميكاعا قادام باسۋ

اۋقىمدى جۇمىس ءۇشىنشى رەفورماتورلىق باعىتقا – يندۋستريالاندىرۋ مەن ەكونوميكالىق ءوسىمدى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا جاڭعىرتۋلار كەشەنىمەن بايلانىستى.

ءبىزدىڭ ۇزاق مەرزىمدى ۇستانىمىمىز ەكونوميكا قىزمەتىندەگى ترانزاكتسيالىق شىعىنداردى ۇدايى قىسقارتۋ بولۋى ءتيىس.

ولاردىڭ كولەمى، ەڭ الدىمەن، مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىنە بايلانىستى.

سالىقتىق جانە كەدەندىك اكىمشىلىك جۇرگىزۋدى جاقسارتۋعا باعىتتالعان شارالار زور ماڭىزعا يە بولادى.

بىرىنشىدەن، بۇل ارادا اڭگىمە سالىقتىق جانە كەدەندىك جۇيەلەردى كىرىكتىرۋ تۋرالى بولىپ وتىر.

بىرتە-بىرتە ەلەكتروندى پىشىمگە كوشىرىلەتىن تاۋارلى-كولىكتىك جۇكقۇجات باقىلاۋى ەنگىزىلەدى. سونداي-اق، قۇجاتتاردىڭ سايكەستەندىرىلۋى ءپىشىنى نەگىزىندە سالىقتىق جانە كەدەندىك تەكسەرۋلەر رەسىمى وڭتايلاندىرىلادى.

تەكسەرۋلەرگە شاعىم بەرۋ رەسىمى ءبىرتۇتاستاندىرىلادى.

ەكىنشىدەن، تابىس پەن مۇلىكتى جالپىعا ورتاق دەكلاراتسيالاۋعا كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشۋ قاراستىرىلادى.

2017 جىلى دەكلاراتسيالاردى مەملەكەتتىك كاسىپورىندار مەن مەكەمەلەردىڭ، ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ قىزمەتكەرلەرى – بۇل شامامەن 1,7 ميلليون ادام – ۇسىناتىن بولادى. 2020 جىلدان باستاپ جالپىعا ورتاق دەكلاراتسيالاۋمەن بارلىق جەكە تۇلعالار قامتىلادى.

ۇشىنشىدەن، سالىقتىق اكىمشىلىك جۇرگىزۋدى وڭايلاتۋ ماقساتىندا قوسىمشا قۇن سالىعىنىڭ ورنىنا ساتۋعا سالىق ەنگىزۋدىڭ ورىندىلىعى ماسەلەسى قاراستىرىلىپ جاتىر.

تورتىنشىدەن، قولدانىستاعى سالىقتىق رەجىمدەردى وڭتايلاندىرۋ جوسپارلانىپ وتىر، وندا 2017 جىلدان سالىقتىق كىرىستەر مەن شىعىستاردىڭ ەسەبى مىندەتتى تۇردە ەنگىزىلەتىن بولادى. بۇل كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ دەڭگەيىن تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

ەىدۇ ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسى كورسەتىپ وتىرعانداي، تابىستى جۇمىس ىستەپ تۇرعان ەكونوميكانىڭ ماڭىزدى قاعيداتى مەملەكەتتىڭ شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋى، ونى قورعاۋدىڭ ءتيىستى دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى. بۇل جايلار بيزنەستىڭ وڭالتىلۋى مەن بانكروتتىعىنىڭ جاڭعىرتىلعان قۇقىقتىق قىرلارى بار كاسىپكەرلىك كودەكسىندە كورىنىس تاپقان.

بيزنەستى قورعاۋ مەن كاسىپكەرلەرگە قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋدىڭ ورتالىق تەتىگى بولۋى ءتيىس بيزنەس-ومبۋدسمەن ينستيتۋتى نىعايىپ كەلەدى. ونىڭ قىزمەتىنىڭ زاڭنامالىق نەگىزى دە كاسىپكەرلىك كودەكسىندە بەكىتىلگەن.

بۇدان بولەك، وندا مەملەكەتتىك مونوپولياعا قارسى قىزمەتتىڭ قۇقىقتىق شەڭبەرلەرى ەىدۇ ستاندارتتارىنا سايكەس ەگجەي-تەگجەيلى بايان ەتىلگەن.

جاڭارتىلعان مونوپولياعا قارسى قىزمەت ەركىن باسەكەلەستىكتى جان-جاقتى دامىتۋعا باعدارلانۋى ءتيىس.

2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ دومينانتتار ءتىزىلىمى تەك رەتتەلەتىن رىنوك بويىنشا جۇرگىزىلەدى، ال 2017 جىلدان باستاپ تولىقتاي الىنىپ تاستالادى.

ءتيىستى تاۋارلى رىنوكتارعا سۋبەكتىلەردىڭ ۇلەسىن ۇلعايتۋعا مۇنداي ءىس-قيمىلدار باسەكەلەستىكتى شەكتەۋ بەلگىسى بولماعان كەزدە عانا جول بەرىلەتىن بولادى.

2017 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ باعالىق رەتتەۋ الىنىپ تاستالادى، ونىڭ ورنىنا تەك مونوپولياعا قارسى رەتتەۋ مەن باقىلاۋ قۇرالدارى عانا پايدالانىلادى.

مونوپولياعا قارسى قىزمەت جانىنان جاڭا ينستيتۋت – مونوپولياعا قارسى زاڭنامانى بۇزۋشىلىقتار قورىتىندىلارى بويىنشا قابىلداناتىن شەشىمدەردىڭ وبەكتيۆتىلىگى مەن مولدىرلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن كەلىسىم كوميسسياسى قۇرىلاتىن بولادى.

مەملەكەتتىڭ كاسىپكەرلىكپەن ءوزارا ءىس-قيمىلى مەن ارىپتەستىگىنىڭ جاڭا قاعيداتتارى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار تۋرالى زاڭنىڭ جاڭارتىلعان رەداكتسياسىندا كورىنىس تاپقان.

ولار ءونىمدى ساتۋ ءۇشىن ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارتتار جاساسۋ ارقىلى تىكەلەي ينۆەستيتسيالار تارتۋعا جاڭا مۇمكىندىكتەر اشادى. بۇل، سونداي-اق، قازاقستاندا جاڭا جوعارى تەحنولوگيالى وندىرىستەر قۇرۋعا قىزمەت ەتەتىن بولادى.

فەرمەرلىك پەن بۇكىل اگرارلىق سەكتوردى دامىتۋ ءۇشىن ايتارلىقتاي ىنتالاندىرۋشى كۇش جەر كودەكسىنە ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر بولدى.

جاڭا قۇقىقتىق نورمالار جۇمىس ىستەپ تۇرعان 224 مىڭنان استام اگروونەركاسىپتىك كەشەن سۋبەكتىلەرىنە ولار جالعا العان 97,4 ملن. گا جەردى جەكەمەنشىككە الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ونىڭ ۇستىنە، كاداسترلىق قۇنىنىڭ 50 %-ى كولەمىندە 10 جىل مەرزىمگە ءبولىپ-ءبولىپ تولەۋ قاراستىرىلعان.

بۇدان بولەك، 102 ملن. گەكتار زاپاس جەردىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن جۇرگىزۋگە ارنالعان 85,3 ملن. گەكتارىن دا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدى جانە جەكە تۇلعالارى جەكەمەنشىككە اۋكتسيون ارقىلى ساتىپ الا الادى.

مۇلىكتى زاڭداستىرۋ مەرزىمى 2016 جىلدىڭ 31 جەلتوقسانىنا دەيىن ۇزارتىلدى. مۇلىك پەن اقشانى زاڭدى اينالىمعا قايتارۋ ءۇشىن قوسىمشا ىنتالاندىرۋ شارالارى قابىلداندى. قۇپيالىلىقتى ساقتاۋعا، سونداي-اق،  قىلمىستىق جانە اكىمشىلىك قۋدالاۋدان قورعاۋعا كەپىلدىك بەرىلىپ وتىر.

بۇل كاپيتال اعىنىن ۇلعايتىپ، كولەڭكەلى ەكونوميكا دەڭگەيىن ايتارلىقتاي تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

زاڭدى تۇلعالاردىڭ وڭالتىلۋى مەن بانكروتتىعى رەسىمدەرى زاڭنامالىق دەڭگەيدە ناقتى جانە تۇسىنىكتى بەكىتىلگەن.

كومپانيالاردىڭ بانكروتتىعى، الەمدىك تاجىريبەگە سايكەس، كاسىپورىنداردىڭ جۇمىسشىلارىن قىسقارتۋ ارقىلى توقتاپ قالۋىنا الىپ كەلمەۋى ءتيىس.

ءوندىرىستىڭ ومىرشەڭدىگى مەن جۇمىس ورىندارىن ساقتاۋ ءۇشىن تولەۋگە قابىلەتسىزدىكتى سوتقا دەيىنگى تارتىپتە رەتتەۋدىڭ جاڭا تەتىگى جاسالدى. ول بورىشكەر مەن كرەديتورعا كاسىپورىندى قارجىلىق ساۋىقتىرۋ ماقساتىندا قايتا قۇرىلىمداۋ ماسەلەلەرىن بىرلەسىپ شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ينۆەستورلار وزدەرىنىڭ شىعىندارىن ازايتۋعا، قالپىنا كەلتىرۋگە مۇمكىندىك الادى.

مەملەكەت يەلىگىنەن الۋ مەن جەكەشەلەندىرۋدى بەلسەندى ەتە ءتۇسۋ ءۇشىن جەكەشەلەندىرۋدەن، اكتيۆتەردى ءادىل نارىق باعاسى بويىنشا ساتۋدان، سونداي-اق، قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك ينۆەستورلارعا جەكەشەلەندىرۋگە بارىنشا قاتىسۋعا جاعداي جاساۋ ءۇشىن شەكتەۋلەردى الىپ تاستاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن زاڭنامالىق وزگەرىستەر قابىلداندى.

جەكەشەلەندىرۋدىڭ شەشۋشى تەتىگى اكتسيالاردى قور رىنوكتارىنا اشىق اۋكتسيوندار ارقىلى ورنالاستىرۋ بولادى.

2016 جىلدىڭ ءى توقسانىندا مۇلىكتەن ايىرۋعا جاتاتىن نىسانداردىڭ ءتىزىمى قىسقارتىلىپ، بارلىق اكتسيونەرلەردىڭ كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردا يەلىكتەن شىعارىلعان اكتيۆتەرىن ساتىپ الۋعا باسىم قۇقىقتارىن الىپ تاستاۋدى قاراستىراتىن زاڭ جوباسى جاسالاتىن بولادى.

جاڭا تەتىكتەردى ەسەپكە الا وتىرىپ جەكەشەلەندىرۋدىڭ 2016-2020 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋ باستالدى.

وسى قۇجات شەڭبەرىندە باسەكەلەستى ورتاعا «سامۇرىق-قازىنا» ۇاق، «بايتەرەك» اق پەن «قازاگرو» اق-تىڭ مەملەكەتتىك مەنشىكتەگى اسا ءىرى 65 كومپانياسى، «سامۇرىق-قازىنا» ۇاق» اق-تىڭ قۇرامىنا كىرەتىن 173 ەنشىلەس جانە تاۋەلدى ۇيىمدارى بەرىلەتىن بولادى.

سونداي-اق، 545 ۇيىمنان تۇراتىن جەكەشەلەندىرۋ نىساندارىنىڭ قولدانىستاعى تىزىمىنە وزەكتى سيپات بەرىلەدى.

2016-2018 جىلدارى «سامۇرىق-قازىنا» ۇاق» اق، «بايتەرەك» ۇبح» اق پەن «قازاگرو» ۇبح» اق اكتيۆتەرىنىڭ ءبىر بولىگى باسەكەلەستى ورتاعا وتكەننەن كەيىن ولار ىقشام حولدينگتەرگە قايتا قۇرىلاتىن بولادى.

مەملەكەتتىك مەنشىكتى جەكەشەلەندىرۋ مەن كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور اكتيۆتەرىن بەرۋ وتاندىق كاسىپكەرلىكتى، جەكە بيزنەستى ودان ءارى نىعايتۋ مەن دامىتۋ ءۇشىن جۇرگىزىلىپ وتىر.

جەكەشەلەندىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋ شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا جاڭا سەرپىن بەرەدى.

پايداسىن ۇلعايتۋعا مۇددەلى جەكە بيزنەس قىزمەت كورسەتۋ اۋقىمىن كەڭەيتىپ، ءونىمىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتادى، باسەكەلەستىك وسەتىن بولادى، دەمەك – ۇسىنىلاتىن قىزمەتتىڭ باعاسى تومەندەيدى.

اگرارلىق سەكتوردا اكىمشىلىك كەدەرگىلەر قىسقارادى.

قازىردىڭ وزىندە اۋكتسيون تەتىگىن ەنگىزۋ جولىمەن جەر قويناۋىن پايدالانۋ قۇقىعىن ۇسىنۋ رەسىمى جەڭىلدەتىلدى.

ال بولاشاقتا ءبىز ىزدەۋدى، باعامداۋ مەن كەن ورنىن يگەرۋدى قوسا العاندا، گەولوگيالىق جۇمىستاردىڭ بارلىق ءتۇرىن جۇرگىزۋ ءتاسىلىن وڭايلاتۋدى قاراستىراتىن جەر قويناۋىن پايدالانۋدىڭ اۆستراليالىق مودەلىنە كوشەمىز.

ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ جاڭا باستاۋىن قالىپتاستىرۋ مەن قازاقستاندىق بيزنەستىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋدا بۇگىندە «ۇلتتىق چەمپيوندار» باعدارلاماسى ماڭىزدى شارا بولىپ وتىر.

وعان قاتىسۋشىلار – يمپورت الماستىرۋعا باعىت ۇستانعان ءوندىرىس سەكتورىنىڭ اسا پەرسپەكتيۆالى كومپانيالارى.

32 كومپانيا – «ۇلتتىق چەمپيوندار» 2019-2020 جىلدارعا قاراي ىشكى تىكەلەي ينۆەستيتسيالاردى شامامەن 750 ملن. دوللار كولەمىندە ءوسىرۋدى، شامامەن 15 مىڭ جۇمىس ورنىن قۇرۋدى، ەڭبەك ونىمدىلىگىن 30-50 %-عا ارتتىرۋدى جانە شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورت كولەمىنىڭ ءوسىمىن 260 ملن. دوللارعا دەيىن جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتەدى.

 

سىرتقى ينۆەستيتسيالاردىڭ جاڭا كوزدەرى

ۇلت جوسپارىنىڭ ەكونوميكالىق بلوگىنا كىرەتىن شارالار ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدىڭ وڭدەۋشى سەكتورىنا كەم دەگەندە 10 ترانسۇلتتىق كورپوراتسيانى تارتۋدى قاراستىرادى.

«زاكىرلى ينۆەستورلارمەن» بىرلەسكەن كاسىپورىندار قۇرۋ جونىندەگى جۇمىستارمەن وڭدەۋشى ونەركاسىپتىڭ، ينفراقۇرىلىمداردىڭ، ەنەرگەتيكانىڭ جانە باسقا وتاندىق كومپانيالاردىڭ 3 توبى قامتىلاتىن بولادى.

ءبىرىنشى توپ – قايتا ينۆەستيتسيالاۋ ارقىلى تەرەڭ جاڭعىرتۋعا جاتاتىن كاسىپورىندار.

ەكىنشى توپ – ترانسۇلتتىق كورپوراتسيالاردىڭ الەۋەتى پايدالانىلاتىن كاسىپورىندار.

ءۇشىنشى توپ – «زاكىرلى ينۆەستورلار» ءۇشىن جوعارى نارىقتىق باسەكەلى كاسىپورىن مەن ەكسپورتتىق برەندتەردىڭ پايدا بولۋى.

قازىردىڭ وزىندە 26-دان استام تۇك-پەن كەلىسسوز جۇرگىزىلسە، ولاردىڭ بىرقاتارىمەن ناقتى ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزۋ مۇمكىن بولدى.

ۇلت جوسپارىنىڭ ءۇشىنشى باعىتىنىڭ تەمىرقازىق ماسەلەسى تاۋەلسىز سوت جۇيەسى، اعىلشىن ءتىلىن قولدانۋ جانە ينۆەستيتسيالىق رەزيدەنتتىك قاعيداتىن ەنگىزۋ قۇقىعىمەن جەكە زاڭ قۇزىرەتى قاعيداتى بويىنشا استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن (احقو) قۇرۋ بولىپ تابىلادى.

«استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭى قابىلدانىپ، كۇشىنە ەندى.

احقو قىزمەتىنىڭ ەكونوميكالىق ناتيجەلەرى قازاقستاندىق كاپيتال رىنوگىنا تىكەلەي شەتەل ينۆەستيتسيالارىنىڭ اعىنى ەسەبىنەن جىل سايىن ورتا ەسەپپەن ءىجو-ءنىڭ 1 پايىزعا دەيىن جەدەلدەتە وسۋىندە كورىنىس تاباتىن بولادى.

مۇنىڭ سىرتىندا احقو شەڭبەرىندە 2 مىڭنان استام بىلىكتى جۇمىس ورىندارى قۇرىلادى.

ءبىزدىڭ ەلوردامىز استانا ەۋرازيانىڭ ىسكەرلىك، مادەني جانە عىلىمي ورتالىعى رەتىندە دامىپ، اۋەجايدىڭ جاڭا تەرمينالىن قوسا العاندا، زاماناۋي حالىقارالىق كولىكتىك-لوگيستيكالىق جۇيەگە يە بولادى.

 

يننوۆاتسيالىق يندۋستريالاندىرۋ كوكجيەكتەرى

ۇلت جوسپارىندا ەكونوميكانىڭ بىرقاتار پەرسپەكتيۆالى سەكتورلارىن دامىتۋ بويىنشا شارالار قاراستىرىلعان.

ءبىرىنشى كەزەكتە ول ەلەكتر ەنەرگياسى سەكتورىنا جانە ەنەرگيالىق تيىمدىلىكتىڭ وسۋىنە قاتىستى.

بىزگە 2020 جىلعا قاراي ءىجو-ءنىڭ ەنەرگيا سىيىمدىلىعىن 25 پايىزعا جانە عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي 50 پايىزعا تومەندەتۋگە قول جەتكىزۋ كەرەك.

ول ءۇشىن ەنەرگيا سەرۆيستىك كەلىسىمشارتتار تەتىگى ارقىلى ەنەرگيا ۇنەمدەۋ سالاسىنا ستراتەگيالىق ينۆەستورلاردى تارتۋ قاجەت.

جەكە ەنەرگيا سەرۆيستىك كومپانيالاردى دامىتۋدى بەلسەندىلەندىرۋدىڭ، ولاردى ەنەرگيا ۇنەمدەۋ سالاسىنا قىزمەتتەر كەشەنىن ۇسىنۋعا ىنتالاندىرۋدىڭ ماڭىزى زور.

ەلدىڭ تۇتىنۋشىلارىن ەلەكتر ەنەرگياسىمەن سەنىمدى جابدىقتاۋ – ەلەكتر ەنەرگەتيكاسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى.

ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى زاڭناماداعى وزگەرىستەر ەنەرگيا ءوندىرۋشى ۇيىمدارعا «بىرەگەي ساتىپ الۋشى» مودەلىن ەنگىزۋ ارقىلى نەگىزگى قورلاردى جاڭعىرتۋعا، قايتا قۇرۋعا، ۇلعايتۋعا جانە جاڭارتۋعا سالىنعان ينۆەستيتسيالاردى قايتارۋدا ۇزاق مەرزىمدى كەپىلدىكتەر بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيدى.

ەنەرگيا مەن جابدىقتاۋ سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە تۇپكى تۇتىنۋشىلار ءۇشىن ەلەكتر ەنەرگياسى باعاسىنىڭ باقىلاۋسىز ءوسۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن وڭىرلىك ەلەكتر جەلىلىك كومپانيالار مەن ەلەكترمەن جابدىقتاۋشى ۇيىمداردى نىعايتۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلەدى.

ول سالاعا ينۆەستيتسيالار تارتۋ ءۇشىن قولايلى جاعدايلار تۋعىزىپ، ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ حالىقارالىق اعىندارىن ىشكى تۇتىنۋشىلار پايداسىنا قاراي رەتتەۋدى قامتاماسىز ەتەدى، سالانى مەملەكەتتىك باسقارۋ ساپاسىن ارتتىرادى.

ءبىز عىلىمدى قاجەت ەتەتىن ەكونوميكانى قالىپتاستىرۋ بويىنشا جۇمىستاردى جالعاستىرا بەرەمىز.

بۇل ورايدا باسەكەگە قابىلەتتى، جوعارى تەحنولوگيالى وندىرىستەردىڭ سىني ماسساسىن وسىرۋگە قول جەتكىزۋ ماڭىزدى.

قازىر دۇنيەجۇزىلىك بانكپەن «تەحنولوگيالاردى كوممەرتسيالاندىرۋ» باعدارلاماسىن بىرلەسىپ جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندە 65 عىلىمي جوبا ورىندالۋدا.

زاكىرلىك تۇك-تەردى تارتۋ تەحنولوگيالىق دامۋ ورتالىقتارىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. 

يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ ەكىنشى بەسجىلدىعىنىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا-اق بىرقاتار شەشۋشى كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزىلمەك.

بيزنەستىڭ يننوۆاتسيالىق بەلسەندىلىگى ءىجو-ءنىڭ 20 پايىزىنا دەيىن، يننوۆاتسيالىق ونىمدەر ۇلەسى 2,5 پايىزعا دەيىن ارتادى.

كولىك تاسىمالدارى جۇيەسى مەن ءترانزيتتى دامىتۋ ماقساتىندا، «نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا قارالعانداي، رەسپۋبليكالىق ماڭىزداعى 7 مىڭ شاقىرىمنان استام اۆتوموبيل جولدارى قايتا جاڭعىرتىلاتىن بولادى.  ولاردا اقى الۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ جوسپارلانعان.

2022 جىلعا قاراي جول جۇرۋدەن تۇسكەن الىمدار شامامەن 41 ملرد. تەڭگەنى قۇرايتىن بولادى، ال ول رەسپۋبليكالىق ماڭىزداعى اۆتوجولداردىڭ بۇكىل جۇيەسىن ۇستاۋعا جاعداي جاسايدى.

قازاقستاندى حالىقارالىق كولىكتىك-كوممۋنيكاتسيالىق اعىندارعا ينتەگراتسيالاۋ ماقساتىندا مۋلتيمودالدى «ەۋرازيالىق ترانسقۇرلىقتىق ءدالىزىن» قۇرۋ بويىنشا جوبا باستالدى.

ول جۇكتەردىڭ ازيادان ەۋروپاعا كەدەرگىسىز ءترانزيتىن قامتاماسىز ەتەدى، جۇك جەتكىزۋ قۇنىن 2 ەسەدەن استامعا تومەندەتەدى.

قازاقستاندىق مارشرۋتتارعا قوسىمشا جۇك اعىندارىن تارتۋ كولىكتىڭ بارلىق تۇرلەرىمەن ترانزيتتىك تاسىمالدى 2020 جىلى قازىرگى 18 ملن. توننادان 33 ملن.تونناعا دەيىن جانە 2030 جىلى 50 ملن. تونناعا دەيىن ۇلعايتادى.

كونتەينەرلىك تاسىمالداردى مەملەكەتتىك رەتتەۋدەن بوساتۋ تاياۋداعى 5 جىلدا ولاردىڭ كولەمىن 500 مىڭ توننادان استامعا ۇلعايتۋعا جاعداي جاسايدى.

ازاماتتىق اۆياتسيا سالاسىندا اۋە تاسىمالدارى، ەڭ الدىمەن، وتاندىق تاسىمالداۋشىلاردىڭ ترانزيتتىك الەۋەتى ماقساتتى تۇردە ۇلعايتىلاتىن بولادى.

اۋە تاسىمالدارىنىڭ رەنتابەلدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن الماتى ماڭىندا حالىقارالىق اۆياتسيالىق حاب قۇرىلادى.

استانانىڭ الەمدىك دەڭگەيدەگى قارجى ورتالىعى رەتىندە قالىپتاسۋى ءۇشىن 2019 جىلعا دەيىن توكيو، سينگاپۋر جانە گونكونگ سياقتى جەتەكشى قارجى ورتالىقتارىمەن جاڭا حالىقارالىق باعىتتار اشىلاتىن بولادى.

قۇرىلىس سالاسىندا قۇرىلىس سالۋشىلاردىڭ بۇكىل رۇقسات بەرۋ رەسىمدەرىن ء«بىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا ءوتۋ ۇدەرىسىن رەتتەيتىن بىرەگەي نورماتيۆتىك قۇجات قابىلدانادى.

ساراپتامانىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرى، جۇمىستىڭ تەحنولوگيالىق كۇردەلىلىگىنە بايلانىستى، جەكە سەكتورعا بەرىلەتىن بولادى. 2016-2020 جىلدارى جوبالاردىڭ 90 پايىزعا دەيىنىن جەكەمەنشىك رىنوكقا بەرۋ جوسپارلانىپ وتىر.

سول سياقتى قۇرىلىستىڭ سمەتالىق قۇنىن انىقتاۋدىڭ رەسۋرستىق ادىسىنە كوشۋ دە جوسپارلانعان، ول قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ، جۇمىس كۇشىنىڭ جانە باسقا دا قىزمەتتەردىڭ اعىمداعى نارىقتىق قۇنىن ەسكەرۋگە جاعداي جاسايدى.

ونىڭ سىرتىندا 2015 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن ەۋروكودتارعا نەگىزدەلگەن جاڭا قۇرىلىس نورمالارى ىسكە قوسىلعان بولاتىن.

تۋريزم سياقتى پەرسپەكتيۆالى سالادا نەگىزىنەن اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى تومەندەتۋ، جاڭا تۋريستىك نىساندار مەن مارشرۋتتاردى دامىتۋ، كورسەتىلەتىن قىزمەت ساپاسىن ارتتىرۋ ەسەبىنەن ايتارلىقتاي وسىمگە قول جەتكىزۋ قاراستىرىلۋدا.

 

الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋ ىنتالاندىرۋشىلارى

ەكونوميكانىڭ قارقىندى دامۋى ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ جاڭا ءتۇرىن قالىپتاستىرۋ ۇدەرىسىنە ايرىقشا نازاردى قاجەت ەتەدى.

وسى ماقساتپەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا ەڭبەك كودەكسى قابىلداندى.

ول حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمى مەن ەىدۇ-نىڭ ەڭبەك ستاندارتتارىنا نەگىزدەلگەن.

ەڭبەك شارتى جاعدايلارىن وزگەرتۋ رەسىمدەرى زاڭنامالىق تۇرعىدا وڭايلاتىلعان، ەڭبەك ۇجىمدارىندا ءوزىن ءوزى باسقارۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ بويىنشا شارالار، جۇمىسشىلار مەن جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ ۇجىمدىق كەلىسسوزدەرى تەتىگى قاراستىرىلعان.

ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ سالالارىن رەفورمالاۋ ادام الەۋەتىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا جاعداي جاسايدى.

ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا مەكتەپكە دەيىن جانە مەكتەپتە ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا ۇيلەستىرىلگەن ستاندارتتارىن ازىرلەۋ جانە بەكىتۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. 

ءبىلىم بەرۋ ءۇش تىلدە – قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندە جۇرگىزىلەتىن بولادى.

مەملەكەتتىك يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى (ميدب) جوبالارى ءۇشىن كادرلار دايارلاۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداندى.

تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ سالاسىنداعى باستى مىندەت – مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋدى ەنگىزۋ. ارقاۋلىق مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدەندىرىلگەن كولەمىن كورسەتۋدە جەكە سەكتوردىڭ ۇلەسىن ۇلعايتۋ ەسەبىنەن باسەكەلەستىك ورتا كەڭەيەدى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتىنىڭ ساپاسى ارتادى.

مەديتسينالىق قىزمەتتىڭ ساپاسى بويىنشا بىرلەسكەن كوميسسيا قۇرىلاتىن بولادى.

مەديتسينالىق مەكەمەلەردە باسقارۋدىڭ كورپوراتيۆتىك مودەلىن ەنگىزۋ قاراستىرىلعان.

سول سياقتى مۇقتاج تۇرعىندارعا ونىڭ اتاۋلى سيپاتىن كۇشەيتۋ ارقىلى الەۋمەتتىك كومەك كورسەتۋ جۇيەسىن وڭتايلاندىرۋ جوسپارلانىپ وتىر.

مۇنداي كومەك تابىستارى وتباسىنىڭ ءار مۇشەسىنە شاققاندا ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن 50 پايىز تومەن وتباسىلارىنا كورسەتىلەتىن بولادى. سونىمەن بىرگە كومەك الۋشىلار جۇمىسپەن قامتۋعا ىقپال ەتۋ جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەلۋ باعدارلامالارىنا مىندەتتى تۇردە قاتىساتىنى تۋرالى الەۋمەتتىك كەلىسىمشارت بەكىتەدى.

الەۋمەتتىك كومەك كورسەتۋدىڭ مۇنداي تۇرلەرى مەن قاعيداتتارى 2018 جىلدان باستاپ ەنگىزىلەدى.

بۇتىندەي العاندا، جاڭا الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ اسا ماڭىزدى قىرى ادام الەۋەتىن دامىتۋعا ينۆەستيتسيالاردىڭ بىرتىندەپ ءوسىپ وتىرۋىنا بايلانىستى بولماق.

بىزگە جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامى يدەياسىن تاباندى تۇردە ومىرگە ەنگىزۋ قاجەت.

قارجىلاندىرۋ كولەمىن ارتتىرا وتىرىپ، جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى وزەكتى ەتىلە تۇسەدى. ونىڭ باعدارلامالارىنا قاتىسۋ ەڭبەككە قابىلەتتى حالىققا قىسقا مەرزىمدى قايتا دايارلاۋ كۋرستارىنان وتۋگە، ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا، شاعىن نەسيە الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن بىرگە، جاھاندىق داعدارىستىڭ اعىمداعى ىقپالىنا بايلانىستى وبەكتيۆتى قيىندىقتاردى ەڭسەرۋگە جاعداي جاسايدى.

2017 جىلى «بارشا ءۇشىن تەگىن كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم» جاڭا جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ باستالادى.

وعان قاتىسۋ، اسىرەسە، جاس قازاقستاندىقتارعا ولاردىڭ ومىرلەرىندە كادەگە اساتىن ارقاۋلىق ەڭبەك داعدىلارىن الۋعا جاعداي جاسايدى.

 

رەفورمالار تابىسى – ۇلت بىرلىگىنە باستار جول

قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ شيرەك عاسىرى توپتاسقان حالىقتىڭ عانا دامۋدىڭ تاڭعاجايىپ شىڭدارىنا جەتە الاتىنىن كورسەتىپ بەردى.

ءبىزدىڭ ەلىمىز ءوزىنىڭ تابىستى دامۋ مودەلىمەن تۇراقتىلىقتىڭ، بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن كورسەتتى.

قازىرگى زامانعى الەمدە بارلىق دامىعان مەملەكەتتەر – ءبىرتۇتاس ۇلتتار.

ولار بىرىڭعاي ەكونوميكالىق، ساياسي جانە مادەني رەت-تارتىپپەن ءومىر سۇرەدى، ولاردى دامۋدىڭ ورتاق ماقساتتارى، جەكە ادامنىڭ تابىسى مەملەكەتتىڭ قۋاتىمەن جانە تابىستىلىعىمەن اجىراعىسىز بايلانىستى ەكەندىگىنە دەگەن بىرەگەي تۇسىنىك بىرىكتىرەدى.

بۇگىندە الەمنىڭ بارلىق دامىعان ەلدەرى وزدەرىنىڭ جاڭعىرتۋشى جوبالارىن بۇرىننان قالىپتاسقان بىرتەكتىلىك نەگىزىندە جۇزەگە اسىرادى. قازاقستانعا كەلەر بولساق، ءبىز دە وسى جولعا تۇستىك.

الەمدىك تاجىريبە كورسەتىپ وتىرعانداي، بىرتەكتىلىك پەن بىرتۇتاستىق سالاسىندا امبەباپ ستاندارتتار مەن ۇسىنىمدامالار جوق. الەمدە بىردە-ءبىر ەل وسى سالاداعى سىن-قاتەرلەرگە دايىن رەتسەپتتەرگە، مودەلدەر مەن جاۋاپتارعا يە ەمەس.

الەمدە ءالى ەشكىم دە ءومىردىڭ وسى سالاسىن ولشەۋگە قابىلەتتى قانداي دا ءبىر جالپىعا ورتاق بىرتەكتىلىك پەن بىرتۇتاستىق يندەكسىن نەمەسە فورمۋلاسىن ويلاپ تاپقان جوق.

سونىمەن بىرگە، ءبىزدىڭ بىرتەكتىلىك پەن ۇلت بىرلىگى سالاسىنداعى جۇمىستارىمىزدىڭ تۇپكى ماقساتتارى – نەمەسە تەحنوكراتتىق تۇردە بەينەلەگەندە – كۇتىلەتىن ناتيجەلەر – ەىدۇ ەلدەرىمەن ورتاق.

ءبىزدىڭ جولىمىز – ول بىرلىك جولى جانە ازاماتتىق بىرتەكتىلىك نەگىزىندە ۇلتتى دايەكتىلىكپەن قالىپتاستىرۋ جولى.

قازاقستاندىقتاردىڭ ازاماتتىق بىرتەكتىلىگى مەن بىرتۇتاستىعىن نىعايتۋعا باعىتتالعان ءتورتىنشى رەفورمانىڭ ءمانى دە ءدال وسىندا.

بىزدە قازىردىڭ وزىندە ەكى نەگىز بار، ولاردى دامىتا وتىرىپ، ءبىز ءوزىمىزدىڭ بولاشاعى ءبىرتۇتاس ۇلتتى دايەكتى تۇردە نىعايتا بەرەتىن بولامىز.

بىرىنشىدەن، ول – قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى. ونىڭ ميسسياسى – ءبىزدى ەتنوسارالىق بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ مىزعىماستىعىنا باستايتىن جول.

عىلىم جەردەگى ءاربىر ەتنوس كەم دەگەندە ءبىر ايرىقشا ساپاعا يە دەگەندى ايتادى.

ءبىزدىڭ ءومىرىمىز قازاقستاندىق 100 ەتنوستىڭ 100-دەن كەم ەمەس، ايرىقشا جانە قايتالانباس ەرەكشەلىكتەرى بار ەكەنىن كورسەتىپ وتىر. ولاردىڭ ءبارى جينالىپ كەلگەندە ءبىزدىڭ ءبىرتۇتاس ۇلتىمىزعا تاماشا ارتىقشىلىقتار بەرەدى.

كوپەتنوستىق – ءبىزدىڭ ورتاق ۇلى قازىنامىز! مىنە، 20 جىلدان بەرى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى وسى بايلىقتىڭ باستى ساقتاۋشىسى ميسسياسىن تابىستى اتقارىپ كەلەدى.

اسسامبلەيا – ءبىزدىڭ قازاقستاندىق بىرتەكتىلىكتىڭ نەگىزى دە وسى.

ەكىنشىدەن، ءبىز ماڭگىلىك ەل  جالپىۇلتتىق يدەياسىنا يە بولدىق.

«ەل» سوزىندە ۇلكەن بىرىكتىرۋشى كۇش بار، ويتكەنى، بارلىق ۋاقىتتاردا دا تۋعان جەر قازاقستاندىقتار ءۇشىن ەڭ جاقىن جانە وزىنە تارتۋشى قۇندىلىق بولعان جانە بولىپ قالا بەرەدى.

ماڭگىلىك ەل يدەياسىندا بولاشاققا دەگەن جالپىحالىقتىق سەنىم ايناداعىداي كورىنىس تاپقان.

جاسامپاز قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمنىڭ وسىناۋ نەگىزىن ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلى ىستەرىمىزبەن قالىپتاستىردىق.

ونى نىعايتىپ جانە كوبەيتىپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە، ۇرپاقتان ۇرپاققا، داۋىردەن داۋىرگە ۇلاستىرىپ وتىرۋ كەرەك.

ماڭگىلىك ەل  پاتريوتتىق اكتىسىنىڭ تاريحي جانە رۋحاني كۇشى دە وسىدان تانىلۋى ءتيىس.

ءبىز ءبىرتۇتاس ازاماتتىق، ماڭگىلىك ەل جالپىۇلتتىق قۇندىلىقتارى قاعيداتىندا، تاۋەلسىزدىك جىلدارى ىشىندەگى ءبىزدىڭ جەتىستىكتەرىمىزدى جۇمىلدىرۋ، سونداي-اق، ءۇش تۇعىرلى ءتىل مادەنيەتىن ەنگىزۋ نەگىزىندە قازاقستان قوعامىن دامىتۋ ارقىلى ورتاق بىرتەكتىلىك پەن ەل بىرلىگىن نىعايتۋدى ماقسات ەتۋدەمىز.

ءبىزدىڭ كۇرەتامىرلىق باسىمدىقتارىمىز دا وسى.

وسى باعىتتار بويىنشا جۇمىستى جالعاستىرۋ ءۇشىن، ءسوز جوق، ەىدۇ ەلدەرىنىڭ تەتىكتەر جۇيەسى پايدالانىلادى.

ولار قازاقستاندىق ەرەكشەلىكتى ەسكەرە وتىرىپ، ەڭ الدىمەن، مادەنيەت پەن ءبىلىم بەرۋ سالاسىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن، جاستاردى الەۋمەتتەندىرۋ جانە پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ ءۇشىن بەيىمدەلگەن.

سونىمەن بىرگە، مەملەكەت قۇرۋدىڭ جاڭا بەلەسىندە ۇلت بىرتەكتىلىگى مەن بىرتۇتاستىعىن نىعايتۋداعى ءبىزدىڭ ستراتەگيامىزدا قاعيداتتى ماڭىزدى ءسات بار.

بىرتەكتىلىك پەن بىرتۇتاستىق بويىنشا بۇكىل جۇمىستى ءبىز قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى اينالاسىندا تۇزەتىن بولامىز. ول شەشۋشى قاعيدات.

ەىدۇ ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسى بىرتەكتىلىك پەن بىرتۇتاستىقتىڭ تەك ناقتى فاكتورلارعا – مەريتوكراتياعا، كاسىبي مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ ءتيىمدى جۇمىسىنا، زاڭنىڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، ەكونوميكالىق وسىمگە، ەسەپ بەرەتىن مەملەكەتتىڭ ترانسپارەنتتى جۇمىسىنا عانا ارقا سۇيەي الاتىنىن كورسەتىپ وتىر.

باسقاشا ايتقاندا، ۇلت جوسپارىنىڭ بارلىق 100 قادامىنىڭ تابىستى ناتيجەلەرىنە ارقا سۇيەيتىن بولادى.

بىرتەكتىلىك پەن حالىقتىڭ بىرلىگى نەگىزىندە بىرتەكتىلىكتى نىعايتۋ ءۇشىن ينستيتۋتتىق نەگىز قۇرۋ ماقساتىندا زاڭدار، پرەزيدەنت جارلىقتارى، ۇكىمەت قاۋلىلارى، مەملەكەتتىك حاتشى وكىمدەرى پىشىمىندە بىرقاتار قۇجاتتار ازىرلەندى.

ۇلت جوسپارىنىڭ ءتورتىنشى باعىتىن جۇزەگە اسىرۋدى زاڭنامالىق قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن پارلامەنت قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى، مەملەكەتتىك رامىزدەر، مادەنيەت جانە تاريحي-مادەني مۇرالار، تۋريزم، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار قىزمەتى ماسەلەلەرى تۋرالى زاڭدارعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزدى. 

سونداي-اق، قايىرىمدىلىق، دەمەۋشىلىك جانە مەتسەناتتىق قىزمەت تۋرالى جاڭا زاڭ قابىلداندى.

3 جاڭا تۇجىرىمداما ازىرلەندى – بىرتەكتىلىك پەن بىرتۇتاستىقتى نىعايتۋ جانە دامىتۋ، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن 2025 جىلعا دەيىن دامىتۋ، دەنە تاربيەسى مەن سپورتتى 2025 جىلعا دەيىن دامىتۋ.

مادەني ساياسات تۇجىرىمداماسىنا، مەملەكەتتىك دامۋ جانە تىلدەردىڭ جۇمىس ىستەۋى، ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنا ماڭىزدى وزگەرتۋلەر ەنگىزىلدى. ونىڭ سىرتىندا تۋريستىك سالانى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى، 2020 جىلعا دەيىن ءۇش ءتىلدى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ جول كارتاسى ازىرلەندى.

ۇكىمەت قازاقستاننىڭ ۇلتتىق برەندىن ىلگەرىلەتۋ بويىنشا ءىس-قيمىلدار جوسپارىن بەكىتەدى.

قازاقستاندىق مۋزەيلەردى جانە مەملەكەتتىك رامىزدەردى پايدالانۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.

دەربەس ءىس-قيمىلدار جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندە مەملەكەتتىڭ ۇەۇ-لارمەن ءوزارا ءىس-قيمىلىن نىعايتۋ ۇلكەن ماڭىزعا يە.

بىرەگەي ۇلتتىق مەرەكەلەر كۇنتىزبەسىن قۇرۋ بويىنشا جۇمىس جوسپارى دا وزەكتى.

قازاقستاندىق باق-تاردى جاڭعىرتۋ، جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامى يدەياسىن ىلگەرىلەتۋ، بىرقاتار مادەني-ءبىلىم بەرۋ جانە اقپاراتتىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلارى جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى.

قازاقستاندىق بىرتەكتىلىك – مەملەكەتتىڭ، قوعامنىڭ، جەكەلەي العاندا، ءاربىر ازاماتتىڭ تابىسىنىڭ بىرتەكتىلىگى ەكەنىن ەرەكشە اتاپ كورسەتكىم كەلەدى.

 

قوعامعا ەسەپ بەرەتىن اشىق مەملەكەت

ترانسپارەنتتى جانە ەسەپ بەرەتىن مەملەكەت قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان بەسىنشى رەفورما شەڭبەرىندە بىرنەشە ءتۇيىندى مىندەتتەردى شەشۋگە تۋرا كەلەدى.

بىرىنشىدەن، «ۇكىمەت ازاماتتار ءۇشىن» مەملەكەتتىك كورپوراتسياسى قۇرىلاتىن بولادى.

بۇل جاڭا قۇرىلىمعا قازىر جۇمىس ىستەپ تۇرعان «حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى»، «جىلجىمايتىن مۇلىك ورتالىعى»، «جەر كاداسترى عىلىمي-وندىرىستىك ورتالىعى»، «زەينەتاقىلار تولەۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك ورتالىق» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك كاسىپورىندارى بىرىكتىرىلەدى.

ازاماتتار مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ ورتاق پروۆايدەرىنە عانا ءوتىنىش بەرەدى.

بۇل ولاردى ۇسىنۋدىڭ مولدىرلىگىن قامتاماسىز ەتىپ، قاجەتسىز اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى جانە سۇراۋ سالىناتىن قۇجاتتار ءتىزىمىن قىسقارتادى.

قىزمەت كورسەتەتىن مەملەكەتتىك ورگاندار كورپوراتسياعا ءوز وكىلەتتىكتەرى شەڭبەرىندە بارىنشا ىقپال جاساپ، سونداي-اق، بۇكىل مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋلەردىڭ 2017 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن بەرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس.

مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنا ۇكىمەت وكىلى جاڭا كورپوراتسيا بولىپ تابىلاتىن ورتاق پروۆايدەر، سونداي-اق، ۇەۇ قۇراتىن ارناۋلى قوعامدىق كەڭەس باقىلاۋ جاسايتىن بولادى.

ەكىنشىدەن، مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ بۇكىل جۇيەسى ناقتى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە باعدار ۇستانادى.

ول ءۇشىن جىل سايىن ۇكىمەت، مينيسترلەر، اكىمدەر ءۇشىن جانە وسىلايشا مەملەكەتتىك ورگاننىڭ ءاربىر قۇرىلىمدىق بولىمشەلەرىنە دەيىن ماقساتتى ينديكاتورلار قابىلداناتىن بولادى. بارلىق مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر وزدەرىنىڭ باسشىلىعى بەكىتكەن جەكە جوسپارلار بويىنشا جۇمىس ىستەيدى.

مانساپتىق دارەجە، ولاردىڭ بىلىكتىلىگى، اتقاراتىن فۋنكتسياسى جانە وعان بەكىتىلگەن وكىلەتتىكتەر نەگىزىندە مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ اعىمداعى تاپسىرمالاردى ورىنداۋ جۇيەسىن جەڭىلدەتۋ دە ماڭىزدى.

ۇشىنشىدەن، ساپالى جوسپارلاۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ستاتيستيكانىڭ انىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت.

سوندىقتان ساپالى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر بەرۋدە رەسپوندەنتتەر مەن اكىمشىلىك كوزدەرىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ ماڭىزدى.

وسى جايلاردىڭ ءبارى نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەرگە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ بارىسىندا ەسكەرىلگەن.

تورتىنشىدەن، مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باعدارلامالىق قۇجاتتارىنا رەۆيزيا جانە وڭتايلاندىرۋ جۇرگىزىلدى.

بۇدان ءارى دە بارلىق دەڭگەيلەردەگى باعدارلامالاردى جوسپارلاۋدا، ازىرلەۋدە جانە جۇزەگە اسىرۋدا ەىدۇ ۇسىنىمدامالارىنا نەگىزدەلگەن 5 شەشۋشى قاعيدات – نەگىزدىلىك، ساباقتاستىق، ترانسپارەنتتىلىك، مونيتورينگ جانە باقىلاۋدى ناقتى ساقتاۋ قاجەت.

اۋماقتاردى دامىتۋ باعدارلامالارى دا وسى تۇرعىدا قايتا پىشىمدەلۋى ءتيىس.

بارلىق جاڭا مەملەكەتتىك جانە ۇكىمەتتىك باعدارلامالاردى پرەمەر-مينيستر باسقاراتىن كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەس بەرۋشى ورگان قاراۋى كەرەك.

بەسىنشىدەن، بيۋدجەت كودەكسىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار قابىلداندى.

مەملەكەتتىك ورگاندارعا تۇپكى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن بيۋدجەت قارجىلارىن شۇعىل تۇردە قايتا ءبولۋ قۇقى بەرىلدى.

قۇرىلىم جانە شتات سانى بويىنشا شەشىمدەر قابىلداۋدا ولاردىڭ وكىلەتتىكتەرى كەڭەيتىلدى، ول بىلىكتى ماماندار تارتۋ ءۇشىن ماڭىزدى.

التىنشىدان، مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىسىنا باعا بەرۋدىڭ جاڭا جۇيەسى سىرتقى تاۋەلسىز ءاۋديتتىڭ مىندەتتىلىگى، جاريالىلىعى جۇرتشىلىقپەن كەرى بايلانىس، باسشىلاردىڭ دەربەس جاۋاپكەرشىلىگى قاعيداتتارىنا نەگىزدەلەدى.

باعدارلامالىق قۇجاتتاردىڭ ورىندالۋى مەن مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتى باعاسىنىڭ بەرىك ءوزارا بايلانىسىن قالىپتاستىرۋ ماڭىزدى.

مەملەكەتتىك اۋديت جۇيەسىن جەتىلدىرۋ شەڭبەرىندە ەسەپ كوميتەتى مەن قارجىلىق باقىلاۋ ورگاندارىن رەفورمالاۋ جوسپارلانىپ وتىر. ولار ساراپتامالىق-تالدامالىق قۇرامداستاردى كۇشەيتە وتىرىپ، الەمدىك اۋديتورلىق كومپانيالار مودەلى بويىنشا جۇمىس ىستەۋى ءتيىس.

ونىڭ سىرتىندا كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ جىل سايىنعى ءاۋديتى، اسىرەسە، بيۋدجەت قارجىلارىن پايدالانۋ بولىگىندە اۋتسورسينگكە بەرىلەدى.

جەتىنشىدەن، مەملەكەتتىڭ ترانسپارەنتتىلىگى مەن ەسەپتىلىگىنىڭ نەگىزگى كريتەريلەرىنىڭ ءبىرى حالىقتىڭ اقپاراتتارعا قولجەتىمدىلىگىن كەڭەيتۋ بولىپ تابىلادى.

2016 جىلدان باستاپ ازاماتتار مەن زاڭدى تۇلعالاردىڭ ساۋالدارى بويىنشا، مەملەكەتتىك قۇپيالار مەن وزگە دە زاڭمەن قورعالاتىن قۇپيالاردان باسقا، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بارلىق اقپاراتتارىنا قولجەتىمدىلىك قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى.

جەكە كومپانيالار دا، ەگەر ولار قوعامدىق فۋنكتسيالار اتقارسا نەمەسە بيۋدجەت قارجىلارىن الۋشىلار بولىپ تابىلسا، اقپاراتتار اشىقتىعى ەرەجەسىن ۇستانۋعا ءتيىس بولادى.       

بۇل ورايدا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جاڭا، ازاماتتار ءۇشىن قولايلى جانە تۇسىنىكتى اقپاراتتاردى بەرۋ ءپىشىمىن ازىرلەۋى جانە ەنگىزۋى تالاپ ەتىلەدى. قازىرگى بار پورتالداردى جاڭعىرتۋ، سول سياقتى سەلولىق ەلدى مەكەندەردى جوعارى شاپشاڭدىقتى ترافيكپەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ۇلكەن جۇمىستار اتقارۋعا تۋرا كەلەدى.

2016 جىلدان باستاپ ورتالىق جانە جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگانداردا اۆتونومدى، دەربەستىك، جاريالىلىق، مەرزىمدى روتاتسيا قاعيداتتارىندا جاڭا قوعامدىق كەڭەستەر قۇرىلىپ، جۇمىس ىستەپ تۇرعاندارى قايتا پىشىمدەلەتىن بولادى.

«قوعامدىق كەڭەستەر تۋرالى» زاڭعا سايكەس بۇل ينستيتۋت قوعامدىق باقىلاۋدىڭ جاڭا ءتيىمدى تەتىكتەرىنە يە بولدى.

كەڭەستەر قۇرامى كۆوتالىق قاعيدات بويىنشا قۇرىلادى، بىراق ولاردىڭ مۇشەلەرىنىڭ ۇشتەن ەكىدەن كەم ەمەس بولىگىن جۇرتشىلىق وكىلدەرى قۇراۋى ءتيىس.

كەڭەستەر باسىندا مەملەكەتتىك قىزمەتتە جوق بەلگىلى قوعام قايراتكەرلەرى تۇرۋى ءتيىس.

قوعامدىق كەڭەستەرگە مەمورگانداردىڭ بيۋدجەتتىك باعدارلامالارىنىڭ جوبالارىن جانە ولاردىڭ ورىندالۋىن، ستراتەگيالىق جوسپارلاردى، اۋماقتاردى دامىتۋ باعدارلامالارىن تالقىلاۋ قۇقى بەرىلەدى.

ولاردىڭ وتىرىستارىندا ماقساتتى ينديكاتورلارعا قول جەتكەندىگى تۋرالى اتقارۋشى ورگانداردىڭ ەسەپتەرى تىڭدالىپ، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىنا، بوستاندىقتارى مەن مىندەتتەرىنە قاتىستى نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ جوبالارى قارالاتىن بولادى.

اتقارۋشى بيلىكتىڭ بارلىق ساتىلارى مەن ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ ازاماتتار الدىنداعى ەسەپتەرى قاراستىرىلعان.

ولار، سونداي-اق، زاڭنامالاردى جەتىلدىرۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەپ، مەملەكەتتىك ورگاندارعا ۇسىنىستار ەنگىزەتىن بولادى.

كەڭەستەردىڭ شەشىمدەرى ۇسىنىمدامالىق سيپاتقا يە بولادى،  بىراق ولاردىڭ قارالۋى مەملەكەتتىك ورگاندار ءۇشىن مىندەتتى.

 

مەملەكەت فۋنكتسيالارىن باسەكەلەستى ورتاعا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋعا بەرۋ

مەملەكەتتىڭ دامۋى بىرقاتار مەملەكەتتىك فۋنكتسيالاردى باسەكەلەستىك ورتاعا بەرۋدى تالاپ ەتەدى، ال ولار بۇگىندە، بۇتىندەي العاندا، 4,5 مىڭعا جۋىق.

وسى ماقساتتا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارىنىڭ باسشىلىعىمەن، ونىڭ قۇرامىنا پارلامەنت دەپۋتاتتارىن، ورتالىق اتقارۋشى ورگاندار باسشىلارىن، «اتامەكەن» ۇكپ، قازاقستاننىڭ ازاماتتىق اليانسى وكىلدەرىن قوسا وتىرىپ، تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن كوميسسيا قۇرىلادى.

ونىڭ شەڭبەرىندە ءاربىر مەمورگان بويىنشا باسەكەلەستى ورتاعا بەرىلەتىن فۋنكتسيالار ءتىزىمى انىقتالادى. سونداي-اق، باسەكەلەستى ورتانىڭ بەرىلەتىن مەملەكەتتىك فۋنكتسيالاردى، جۇمىس ىستەپ تۇرعان رەگلامەنتتەردى، سونداي-اق، باعالار مەن ساپا كريتەريلەرىن جۇزەگە اسىرۋعا دايىندىعىن ەسكەرە وتىرىپ، ولاردى بەرۋ ءپىشىنىن تاڭداپ الۋ قاجەت.

كوميسسيا مەملەكەتتىك فۋنكتسيالاردى بەرۋ رەگلامەنتىن قاراستىرىپ، مونيتورينگ جۇرگىزەدى جانە ولاردىڭ ورىندالۋ ساپاسىنا باقىلاۋ جاسايدى.

ولارعا ءۇش ساتىدا بەرىلەتىن جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىنا قوسىمشا وكىلەتتىكتەر بەرۋ ورتالىق دەڭگەيدەگى رەفورمالاردىڭ زاڭدى جالعاسى بولۋى ءتيىس.

ءبىرىنشى ساتىدا (2016-2017 جىلدار):

- اۋدان اكىمىنىڭ اۋداندىق ماڭىزداعى قالا، كەنت، سەلو جانە سەلولىق وكرۋگ اكىمى لاۋازىمىنا ۇسىناتىن كانديداتۋراسىن ودان ءارى اۋدان ءماسليحاتىنا جانە سايلاۋ وتكىزۋگە ەنگىزۋ ءۇشىن كەلىسۋ;

- اكىمدى بوساتۋ تۋرالى ماسەلەگە باستاماشى بولۋ;

- جەرگىلىكتى قوعامداستىقتى دامىتۋ تۋرالى باعدارلامالىق قۇجاتتار جوبالارىن قاراۋ جانە اباتتاندىرۋ مەن قوعامدىق ءتارتىپتىڭ كوكەيكەستى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋ;

- قولما-قول اقشانىڭ باقىلاۋ شوتى ەسەبىنەن الىنعان مۇلىكتى يەلىكتەن شىعارۋدا اۋدان اكىمى ۇسىنىسىن قاراۋ;

- ەلدى مەكەندەر شەڭبەرىندەگى جەر تەلىمدەرىنىڭ ماقساتتى پايدالانىلۋىن جانە جەكە تۇلعالاردىڭ زاڭسىز يەلەنۋىنە جول بەرمەۋىن باقىلاۋ;

- جەرگىلىكتى قوعامداستىقتىڭ مەملەكەتتىك مەكەمەلەرىنە باسشىلار تاعايىنداۋ بويىنشا ۇسىنىستار ەنگىزۋ;

- ولارعا قوسىمشا ەكى سالىقتى – كولىك جانە زاڭدى تۇلعالاردان جەر سالىعىن الۋ قۇقىن بەرۋ جولىمەن جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدىڭ سالىقتىق الەۋەتىن كۇشەيتۋ.

ەكىنشى ساتىدا (2018 جىلدان باستاپ):

- اۋدان ءماسليحاتى بەكىتكەن جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ بيۋدجەتىن ساتىلاپ قالىپتاستىرۋ;

- اكىمنىڭ اۋداندىق ماسليحاتقا بەكىتۋ ءۇشىن ەنگىزگەن جەرگىلىكتى قوعامداستىق بيۋدجەتىنىڭ جوباسىن جينالىستىڭ كەلىسۋى جانە ولاردىڭ ورىندالۋى تۋرالى ەسەپتى ماسليحاتقا ۇسىنۋ ءۇشىن قولداۋ;

- جەرگىلىكتى قوعامداستىقتىڭ كوممۋنالدىق مەنشىكتى باسقارۋ ماسەلەلەرى;

- بيۋدجەتتى تۇرعىندارى 2 مىڭ ادامنان اساتىن اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىك ءۇشىن عانا ەنگىزۋ جانە ونى اۋداندىق ءماسليحاتتىڭ بەكىتۋى;

- «جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ كوممۋنالدىق مەنشىگى» ينستيتۋتىن ەنگىزۋ;

- ولاردىڭ الەۋەتىن ۇلعايتۋ ماقساتىندا سەلولىق وكرۋگتەر دەڭگەيىندە اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتى نىعايتۋ ماسەلەسىن ازىرلەۋ.

ءۇشىنشى ساتىدا (2020 جىلدان) تومەندەگىلەر قاراستىرىلادى:

- جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋدىڭ وكىلدى ورگانىن قۇرۋ;

- حالقىنىڭ سانى 2 مىڭ ادامنان كەم ەمەس ەلدى مەكەندەردە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدىڭ دەربەس بيۋدجەتىن ەنگىزۋ;

- قوعامدىق ماڭىزدى ماسەلەلەردى قامتيتىن جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ جوبالارى بويىنشا ازاماتتاردىڭ ۇسىنىستارىن قاراۋ رەسىمدەرىن ەنگىزۋ.

وسى شارالاردىڭ ءبارىن ورىنداۋ مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ شەشىمدەر قابىلداۋ ۇدەرىسىنىڭ مولدىرلىگىن ارتتىرادى جانە جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋ جۇيەسىن دامىتۋعا جاعداي جاسايدى.

 

ۇلت جوسپارى – قازاقستاندى كەڭ اۋقىمدى جاڭعىرتۋ جوباسى

ۇلت جوسپارىن ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭى باستالدى. ول جاڭعىرتۋ جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ باقىلاۋىمەن جۇرەتىن بولادى.

بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردان، قوعامدىق ينستيتۋتتار مەن ازاماتتاردان ءىس-قيمىلدىڭ ۇيلەسىمدىلىگى، تاباندىلىق، كرەاتيۆتىلىك جانە قاجىرلىلىق تالاپ ەتىلەدى.

بىزگە ۇلكەن جولدان وتۋگە تۋرا كەلەدى، ول بويىنشا ءبىز قازىر العاشقى 100 قادامدى جاساۋدامىز.

باسقا قادامدار دا بولادى، مەن وعان اينا-قاتەسىز سەنىمدىمىن.

ەۆوليۋتسيالىلىق جانە تۇتاستاي قامتۋشىلىق – شيرەك عاسىرلىق مەرەيتويىنا قادام باسىپ، ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تاريحىن العا باستىرىپ وتىرعان جاڭعىرتۋ ۇدەرىسىنىڭ باستى قاعيداتى دا وسى.

ءبىزدىڭ ءبارىمىز جاڭعىرتۋدىڭ تەك قۋاتتى مەملەكەت پەن ۇلتتىڭ توپتاسقاندىعى جاعدايىندا عانا تابىستى بولاتىنىن ەستەن شىعارماۋعا ءتيىسپىز. ول تارتىپكە باستاۋى ءتيىس.

بىرىنشىدەن، مەملەكەتتەگى تارتىپكە.

ەكىنشىدەن، بارشا ءۇشىن دە مىندەتتى زاڭداردىڭ قارىپىندە بەينەلەنگەن بيزنەستەگى بارشا ءۇشىن ءمولدىر جانە مىندەتتى ەرەجەلەردى ورناتۋعا.

ۇشىنشىدەن، قوعامدىق جانە ساياسي ومىردەگى ءتارتىپ پەن كەلىسىمگە.

ءبىز كوپتەگەن سىناقتارعا ابىرويلى توتەپ بەردىك، شىنىقتىق، رۋحىمىزدى كۇشەيتتىك. ءبىز جاڭا قازاقستاندى – ۇلى دالا ەلىن قۇردىق.

ۇلت جوسپارىن ورىنداي وتىرىپ، ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىڭ ورلەۋ ءداۋىرىنىڭ كوكجيەكتەرىن كەڭەيتەمىز، ءوزىمىز تاۋەلسىزدىك جىلدارى ىشىندە قول جەتكىزگەن جانە بىزگە جاھاندىق دامۋ بەرگەن بارلىق مۇمكىندىكتەردى پايدالانامىز.

الەمدە، ءسوز جوق، ءۇشىنشى الەمنەن بىرىنشىگە قادام باسقان ەلدەردىڭ مىسالدارى بار. ءبىز ولاردىڭ جارقىن تاجىريبەلەرىن زەرتتەيمىز جانە ەسكەرەمىز.

قازىر ءبىز ەكونوميكانىڭ، مەملەكەت پەن قوعام دامۋىنىڭ ەڭ تابىستى جاھاندىق مودەلدەرىن ولشەم رەتىندە الامىز.

بۇگىندە الەمدە ءوزىنىڭ جالپىۇلتتىق ارمانىن ۇمىت قالۋدىڭ جۇزجىلدىعىنان شىعا وتىرىپ، الەمنىڭ ەڭ ۇلى ۇلتتارىمەن ءبىر قاتاردا تۇرۋ تۇرعىسىندا بەينەلەيتىندەر كەم دە كەم.

ءبىز قازاقستاننىڭ وسىناۋ تاريحي تاعدىرىنا سەنەمىز.               

مەن قازاقستاندىقتاردى ۇلت جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋعا جانە رەفورمالاردى جۇرگىزۋگە بارىنشا بەلسەندى قاتىسۋعا، ولار اشاتىن مۇمكىندىكتەردى پايدالانۋعا شاقىرامىن.

ءبىز ءوزىمىزدىڭ قازاقستاندىق ارمانىمىزدىڭ ورىندالۋىنا جانە قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنە سەنىمدى تۇردە قول جەتكىزەتىن بولامىز!   

نۇرسۇلتان نازارباەۆ، قر پرەزيدەنتى

Abai.kz