جاقىندا قازاقستاندىق باق-تا بىرقاتار ونەر جانە سپورت جۇلدىزدارىنىڭ عىلىم دوكتورى اتانعاندىعى تۋرالى ماقالالار جارىق كوردى.

مىسالى، پروديۋسەر-ءانشى قىدىرالى بولمانوۆ رەسەي عىلىمي كەڭەسىندە زەرتتەۋ ەڭبەگىن قورعاپ، پسيحولوگياعا باعىتتالعان فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى اتاندى. بولمانوۆ زەرتتەۋىنىڭ ءالى قورعالماعان تىڭ تاقىرىپ ەكەنىن، تەكتى ۇلتىمىزدىڭ ەتنو-پەداگوگيكاسىنىڭ عاجاپتىعىن، بەسىك جىرىنىڭ بالا تاربيەسىنەن الار ورنىنىڭ بولەكتىگىن، ۇرپاق تاربيەسىندە ەرەكشە ورىن الاتىنىن ايتا كەلىپ، بۇل تاقىرىپتىڭ اۋاداي قاجەت ەكەنىن عىلىمي دالەلدەپ شىققانىنا قاتتى قۋانعان.

سونداي-اق، ەكى دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى  يليا يلين دە ەندىگى جەردە فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. سپورت پەن ءبىلىمدى قالاي ۇشتاستىرعانى بەلگىسىز، ايتەۋىر اۋىر اتلەت قازاق سپورتىنىڭ قارا شاڭىراعىنان وسىنداي اتاق الىپ شىقتى.

لوندون وليمپياداسىنان كەيىن سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسىنىڭ دوكتورانتۋراسىنا تۇسكەن ەكى دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى 2 جىلدىق ءبىلىمىنىڭ ناتيجەسىن كورسەتتى.

يلين «جوعارى بىلىكتى اۋىر اتلەتتەردى دايارلاۋدىڭ عىلىمي-ادىستەمەلىك نەگىزدەرى» تاقىرىبىندا دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىن 2 ساعاتتا ءساتتى قورعاپ شىققان. عىلىمي جەتەكشىسى بولگارياداعى «ۆاسيل لەۆسكي» اتىنداعى اكادەميانىڭ پروفەسسورى ستانيسلاۆ حاۋستوۆتىڭ ايتۋىنشا، يليننەن بولاشاقتا مىقتى عالىم شىعادى-مىس.

عىلىم دەگەن – ءبىلىمنىڭ جوعارعى ساتى­سى. بۇلار ءبىر-بىرىمەن استاسىپ، تۇتاسىپ جات­قان سالا. دەسەك تە، كەيىنگى بەس جىلدا عىلىمعا دا، بىلىمگە دە بولىنگەن قارجى ەكى ەسە كوبەيگەن. تاپ بۇگىنگى زاماندا عىلىمعا بولىنەتىن قارجى جاعىنان تمد ەلدەرىندە رەسەي، ۋكراينا، بەلارۋستەن كەيىن ءتورتىنشى ورىندامىز. ءازىربايجان بىزبەن قاتارلاس. مىسالى، ءبىزدىڭ ەلدە دوكتورانتۋراعا جانە ماگيستراتۋراعا كۆوتا ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن بولىنەدى.  راس.  عىلىم دەگەن – ينتەللەك­تۋال­دىق جۇمىس. عالىم قاپ ارقالاپ، بيداي تاسىمايدى. پروفەسسور.  ونىڭ تەك ءبىلىمى عانا ەمەس، جۇرگەن جولى، وي-پىكىرى، وتانعا، مەملەكەتكە دەگەن پا­تريوت­تىق سەزىمدەرى، ءبارى دە – جاستارعا ۇلگى.

جوعارىداعى جۇلدىزدارىمىزدىڭ ەكەۋىن دە، ءبىز اتاپ وتكەن ساناتقا جاتقىزا الامىز با؟ ءبىز نە دەسەك تە، قىدىرالى بولمانوۆ پەن يليا يلين فيليسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ەندى.

بىراق، بولمانوۆ پەن يلين سول اتاق، عىلىمي دارەجەگە ءزارۋ مە؟ ءبىرى – قازاق مادەنيەتى، ونەرى جولىندا ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ەلىنىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپ جۇرگەن جۇلدىز. ال ەندى ءبىرى – اۋىر اتلەتيكادان وليمپيادا جانە الەم چەمپيونى. ەل بايراعىن الەم كوگىندە جەلبىرەتىپ، عىلىم دوكتورى اتاعىنسىز-اق، حالىقتىڭ ەرەكشە سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنىپ ءجۇر. كادۋىلگى كۇندە-اق، يليا ءيليندى – عىلىم دوكتورى، بولمانوۆتى پروفەسسور رەتىندە ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. وسىنداي دا، اركىم ءوز سالاسىنىڭ ۇزدىگى بولۋ كەرەك دەگەن قاعيدا ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى.

وسى تۇستا قازاقستان پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى كامال بۋرحانوۆ مىرزانىڭ قازاقستاندىق باق-قا بەرگەن پىكىرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.

«قازىر ەكىنىڭ ءبىرى كانديدات، عىلىم دوكتورى. قولدا بار كوپ نارسەنىڭ قۇنى تومەندەيتىنى دە انىق. قازاقستاندا 140 ۋنيۆەرسيتەت بار. بۇل ءبىزدىڭ حالقىمىز ءۇشىن كوپ. ماسەلەن، انگليادا 67 ميلليون حالىققا 80 عانا ۋنيۆەرسيتەت بولسا، جاپونيادا ون مىڭ ادامعا 222 ستۋدەنت بار. ال، قازاقستاندا ون مىڭ ادامعا – 360 ستۋدەنت. جىل سايىن ەلىمىزدەگى جوو-لاردا 25 مىڭنان استام مامان دايىندالادى.  ال، سول مامانداردىڭ بارلىعى جىل سايىن بىزگە قاجەت پە؟ كەيبىر دەرەك كوزدەرىنە قاراعاندا، ءار جىلدا بەس مىڭ ديپلومانت دايىندايدى ەكەنبىز. سولاردىڭ ىشىندە، ەڭ كوپ دەگەندە، ون ديپلومانت جۇمىسقا ورنالاسسا، ناتيجە بولار ەدى. ويتكەنى، جاپپاي عىلىم دوكتورلارىن دايىنداۋدان گورى، ءار وڭىردەن ءبىر-ەكى ماماندى ورتالىق ۋنيۆەرسيتەتتەردە دوكتورانتۋراعا وقىتىپ، شەتەلگە تاجىريبە الماسۋعا جىبەرگەنىمىز ابزال. ساپا دا بولادى». بۇل – ءماجىلىس دەپۋتاتى، عالىم كامال بۇرحانوۆ مىرزانىڭ پىكىرى.

جالپى ءبىز دوكتورلارعا باي ەلمىز.  مىسالى، ءبىزدىڭ مينيسترلەر كابينەتىندەگى عالىمداردىڭ تىزىمنە كوز سالايىق. قاراڭىز:

1. كارىم ءماسىموۆ – ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى
2. باقىتجان ساعىنتاەۆ – ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى
3. داريعا نازارباەۆا – ساياساتتانۋ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى
4. يمانعالي تاسماعانبەتوۆ – ساياساتتانۋ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى
5. ۆلاديمير شكولنيك – فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى

6. ارىستانبەك مۇحامەديۇلى – تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى
7. تامارا دۇيسەنوۆا – ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى
8. اسلان ءسارىنجىپوۆ – ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

سونىمەن قاتار،  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى - ەربولات اسقاربەكۇلى دوساەۆ مىرزا، الماتى ەنەرگەتيكالىق ينستيتۋتىن ەلەكتروندى تەحنيكا ينجەنەرى ماماندىعى بويىنشا تامامداعانىمەن، ەكونوميكا ءمينيسترى قىزمەتىن اتقارىپ ءجۇر.  

ال جاڭادان اشىلعان قر مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى ءمينيسترى – تالعات  سوۆەتبەكۇلى دوناقوۆ س.م.كيروۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن، كسرو عىلىم اكادەمياسىنداعى مەملەكەت جانە قۇقىق ينستيتۋتىنىڭ اسپيرانتۋراسىن بىتىرگەن. ماماندىعى بويىنشا — زاڭگەر. زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى عىلىمي اتاعى بار، اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرگەن. قازىرگى قىزمەتى – قىزمەت ىستەرى ءمينيسترى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ ءمينيسترى – اسەت ورەنتايۇلى يسەكەشەۆ مىرزا 1994 ءجىلى ال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىن زاڭگەر-قۇقىقتانۋشى ماماندىعى بويىنشا تامامداعان. شەت ەلدە تاجىريبە العان. قازىر ينۆەستيتسيا ءمينيسترى بولىپ قىزمەت اتقارادى (http://ult.kz/?p=11359).

ءتۇيىن: ايتپاقشى، عالىم دەمەكشi, قا­زiر عىلىم دوكتورى بولۋ ءۇشiن «جيىرما مىڭ دوللار بەرسەڭ بولدى» دەيتىن ءسوز بار. قىسقاسى، قالتاڭدا مىڭ دوللار بولسا بولدى، مىڭ كiتاپ وقىپ كوز مايىڭدى تاۋىسپايسىڭ، شاشىڭدى اعارتىپ ارحيۆتەردە ايلاپ-جىلداپ وتىرمايسىڭ، داۋىسىڭ قارلىعىپ مىڭداعان ستۋدەنتتەرگە لەكتسيا وقىمايسىڭ، اينەگi­نiڭ قالىڭدىعى ەكi ەلi كوزiلدiرiك كيمەيسiڭ، قوراڭداعى جيىرما – وتىز سيىرىڭدى بۇلداپ ساتىپ، دومالانعان عىلىم دوكتورى بولىپ شىعا كەلەسiڭ. عاجاپ ەمەس پە، ءا؟! 

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz