سەنبى, 23 قاراشا 2024
مايەكتى 15323 1 پىكىر 15 جەلتوقسان, 2015 ساعات 13:25

اعىلشىن ءتىلى قازاقتى قايدا اپارادى؟

تاۋەلسىزدىك العان كەزەڭنەن بەرى قازاق ءتىلىن وركەندەتۋ جولىندا قانشاما ماڭىزدى قادامدار جاسالدى، بىراق قولعا العان كوپتەگەن ءىسىمىزدىڭ ويعا العانداي بولىپ ورىندالماۋىنان، ول – قوعامدىق ءومىردىڭ ءبىرتالاي سالاسىنا دەندەپ ەنە الماي جاتىر. تالاي ماسەلە كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز شەشىمىن ءالى تابا قويعان جوق. بۇنى ۇلتىمىزدىڭ وتكەن عاسىرلاردا باسىنان وتكەرگەن بوداندىق-توتاليتارلىق ساياسات پەن سولاردىڭ بۇگىنگە دەيىن ساقتالىپ وتىرعان زارارىنان كورىپ ءجۇرمىز.

راس، پاتشالىق رەسەي كەزەڭىن ايتپاعاندا، قازكسر كەزىندە ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك باسقارۋ ورىندارىنىڭ ءتىلى عانا ورىسشا بولىپ قويعان جوق، ونىڭ قاراماعىنداعى جوو-دا گۋمانيتارلىق عىلىمداردان باسقا عىلىمداردىڭ ءبارى دە ورىسشا وقىتىلاتىن. قازاق جۇرتىنا ەڭ قاجەتتى جوعارى ءبىلىمدى ماماندار مەن كاسىپ يەلەرى دە ورىسشا دايىندالاتىن. ناقتى، جاراتىلىستانۋ، تەحنيكا، مەديتسينا سەكىلدى عىلىمداردىڭ ادەبيەتتەرى كوپشىلىككە ارنالعان شاعىن كىتاپشا تۇرىندە نەمەسە مەرزىمدى ءباسپاسوز بەتتەرىندە عىلىمي-كوپشىلىك ماقالا رەتىندە عانا باسىلاتىنى بولماسا، قازاق تىلىندە زەرتتەلىپ جازىلمايتىن. مىنە، سودان قازاق ءتىلىنىڭ قوعامعا قىزمەت ەتەتىن ۇلكەن ءبىر سالاسى ءارى ونىڭ دامىپ جەتىلۋىنىڭ نەگىزگى ءبىر باعىتى بولىپ سانالاتىن عىلىم ءتىلى دامىماي قالدى. سان الۋان عىلىم سالاسىنىڭ تەرميندەرى عانا قازاقشالانباي قالعان جوق، ءتىلدىڭ قوعامدىق قىزمەتىنىڭ ءبىر سالاسى – عىلىمي ستيل بويىنشا ءسوز ساپتاۋ، سويلەم قۇرۋ، عىلىمي وي-پىكىردى ءماتىن رەتىندە جۇيەلى جەتكىزۋ دە ءوز دارەجەسىندە قالىپتاسپادى. سونى تاۋەلسىزدىك الىپ، ءوز الدىمىزعا دەربەس (ەگەمەن) ەل بولساق تا، كۇنى بۇگىنگە دەيىن ايقىن سەزىنىپ وتىرمىز. بۇعان ەلباسىنىڭ مىنا ءسوزى دە ناقتى دالەل: «ۇلتتىق سانا-سەزىم ءۇشىن ەتنيكالىق مادەنيەت پەن ءتىلدى قورعاپ دامىتاتىن قوعامدىق ينستيتۋتتار جۇيەسىنە ارقا سۇيەۋ مەيلىنشە ماڭىزدى. مۇنىڭ، اسىرەسە، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا قاتىسى بار. ءبىز ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ «قازاق ءتىلىن قالىس قالدىرۋ» ۇستانىمىنا قۇرىلعانىن كوردىك، وندا ەڭ ءبىر دىلگىر دە مۇقتاج كاسىپتەر مەن ماماندىقتار بويىنشا قازاقشا ءبىلىم الا المايتىن. سونىڭ سالدارىنان ۇلتتىڭ، اسىرەسە، قالاۋلى توبىنىڭ ءتىلدى جان-جاقتى مەڭگەرۋگە دەگەن ىنتا-زەيىنى تومەندەپ كەتتى» (تاريح تولقىنىندا. ا.: جىبەك جولى، 2010 ج.، 153-ب). دەمەك، سول ءداۋىردىڭ تىلىمىزگە تۇساۋ سالىپ، ۇلتتىق وي-سانامىزعا اكەلگەن قاسىرەتىن ەشقاشان ۇمىتۋعا بولمايدى.

پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆ 2006 جىلدىڭ قازانىندا وتكەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XII قۇرىلتايىندا «ۇشتۇعىرلى ءتىل» تۋرالى يدەيانى جاريا ەتتى. ال 2007 جىلعى قازاقستان حالقىنا ارنالعان جولداۋىندا «تىلدەردىڭ ۇشتۇعىرلىلىعى» اتتى مادەني جوبانى كەزەڭ-كەزەڭمەن ىسكە اسىرۋدى ۇسىندى. ەلباسى وعان 2009 جىلى استانادا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ قوعامدىق رولىنە بايلانىستى وتكەن باسقوسۋدا دا ءمان بەرىپ: «بۇل جەردە مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلىن ءبىلۋ پارىز. ەكىنشى، ورىس تىلىنەن ايىرىلىپ قالماۋىمىز كەرەك. بىلگەن تىلدەن اجىراۋعا بولمايدى. كوپ ءتىل بىلگەننىڭ زيانى جوق. مىسالى، شۆەيتساريادا تاكسي جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ ءوزى ءتورت ءتىلدى بىلەدى. ءۇشىنشى – اعىلشىن ءتىلى. ءبىز اعىلشىن ءتىلىن بىلمەسەك، الەمدەگى وزىق يننوۆاتسياعا، تەحنولوگيالارعا شىعا المايمىز. ويتكەنى، بارلىعى سول تىلدە جۇرگىزىلەدى. جاستارعا ايتاتىنىم – وسى. تىلگە مەملەكەت تاراپىنان كوڭىل بولىنە بەرەدى»، – دەدى.

2011 جىلعى ساۋىردەگى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءحVىى سەسسيادا سويلەگەن سوزىندە دە ەلباسى مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسىنە ارنايى توقتالا كەلە، ءوز ويىن اباي سوزىمەن ساباقتاستىرىپ: «ۇلى اباي بىلاي دەگەن ەدى: «باسقا حالىقتىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتىن ءبىلۋ ادامدى سول حالىقپەن تەڭ ەتەدى». بۇل جەردە اڭگىمە تەك قازاق ءتىلى تۋرالى عانا ەمەس، جالپى تىلدەر تۋرالى. ءتىلدى بىلسەڭ، سول حالىقپەن تەڭ بولاسىڭ. قانداي تەرەڭ سوزدەر! ياعني بۇل بارلىعى ارالاسقان، بۇكىل الەم ءبىر-بىرىمەن قاتىناسقا تۇسكەن بۇگىنگى جاھاندىق دۇنيەدە قاجەتتىلىك بولسا، ول ءبىز ءۇشىن جانە ءبىزدىڭ بالالارىمىز ءۇشىن دە اشىق», – دەگەن وي ايتتى. 

كىمگە دە بولسىن بەلگىلى، ەكى نەمەسە ءۇش ءتىل ءبىلۋ زور مۇمكىنشىلىككە جول اشادى. اسىرەسە، ەلىمىز دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا ەنۋى ءۇشىن ءوز انا ءتىلىن جەتىك بىلەتىن، ءۇش ءتىلدى، ءتىپتى ودان دا كوپ ءتىلدى يگەرگەن قازاقستاندىق ازاماتتاردىڭ، سونىڭ ىشىندە جوعارى ءبىلىمدى جاستاردىڭ كوپ بولعانى قاجەت-اق. بۇنى بۇگىنگى الەمدىك دامىعان عىلىمي-تەحنولوگيالىق تۇرمىس-تىرشىلىك تە، قازاقتىڭ ءوز تىلىندەگى عىلىم-بىلىمدىك قورىنىڭ (رەسۋرس) قاجەتتى ادەبيەتتەرمەن جەتكىلىكتى قامتاماسىز ەتىلمەۋى دە تالاپ ەتىپ وتىر. ول – قازاقستاندىق «تىلدەردىڭ ۇشتۇعىرلىعى» ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى جالپىعا بىردەي ورتاق قالىپتى تالاپقا دا، ءتىپتى جاعدايعا دا اينالا باستادى. وسى ساياساتتىڭ تۇجىرىمداماسىنا جۇگىنسەك، ەلىمىزدىڭ ءوزىن ءبىلىمدى، بىلىكتى سانايتىن ءار ازاماتى (!) اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋى – عالامنىڭ اقپاراتتىق-يننوۆاتسيالىق اعىنىنا ىلەسۋ ءۇشىن قاجەت ەكەن. دۇرىس-اق، بىراق وسى ماقسات ۇلتتىق مۇددەگە قايشى كەلمەيتىندەي باعدارلامامەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر ما؟ جالپى، ونىڭ ۇلتتىق باعدارلاماسى جاسالعان با؟!

قازىرگى ۋاقىتتا ەل قوعامى اراسىندا ءۇش ءتىلدى قاتار مەڭگەرگەندەر شىنىمەن دە قالىپتاسا باستادى. الايدا ولاردىڭ سول بىلىكتىلىگى قانشالىقتى دارەجەدە ۇلت يگىلىگىنە قىزمەت ەتەتىنى نەمەسە بىزگە زۋرۋ شەتەلدىك ادەبيەتتەردى قازاقشالاۋ ارقىلى قىزمەت ەتىپ جاتقاندىعى تۋرالى كەلەلى تەرەڭ زەرتتەۋلەر ءالى جاسالا قويعان جوق. مۇمكىن، ونىڭ قانداي دا ءبىر ناتيجەسىن كۇتۋگە ءالى ەرتەرەك بولار، ال قوستىلدىلىكتىڭ پايدالى جاعى مەن زارارى تۋرالى تالاي مارتە ايتىلدى دا، جازىلدى دا، قازىر دە ايتىلىپ-جازىلىپ جاتىر. ارىگە بارماي-اق، وسى ماسەلەگە ءوز پايىمداۋىمىزشا كوڭىل قويساق، قازاقستاندىق قوستىلدى (قازاقشا-ورىسشا) ازاماتتار قوعامدىق-الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناستىڭ ءتۇرلى جاعدايى مەن ماقساتىنا بايلانىستى بالەندەي دايىندىقسىز، ەشقانداي قينىندىقسىز ءبىر تىلدەن ەكىنشى تىلگە ەركىن اۋىسىپ، ەكى ءتىلدى بىردەي قولدانا بەرەتىنىن جانە كەيدە، ءتىپتى كوپ جاعدايدا ەكى ءتىلدى ارالاستىرىپ شۇبارلاپ سويلەي بەرەتىنىن كورىپ ءجۇرمىز. بۇل ەرەكشەلىك، نەگىزىنەن، قازاقتىلدى قازاقتارعا ءتان بولىپ كەلەدى. ال ءورىستىلدى قازاقتار ءوز قانداستارىنىڭ ورىسشا ء«بىرشاما» بىلەتىنىن پايدالانىپ، ولارمەن تەك ورىسشا تىلدەسەدى. بۇنى، ءبىر ەسەپتەن، ءبىزدىڭ ەلدەگى قازاق قوعامىنىڭ تىلدىك تاجىريبەسى دەپ تە قاراۋعا بولاتىنداي.

ەلباسى 2006 جىل 11-17 مامىرداعى «انا ءتىلى» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا دا ابايدىڭ: «ورىسشا وقۋ كەرەك، حيكمەت تە، مال دا، عىلىم دا – ءبارى دە ورىستا تۇر. زارارىنان قاشىق بولۋعا، پايداسىنا ورتاق بولۋعا ءتىلىن، وقۋىن، عىلىمىن بىلمەك كەرەك»، – دەگەن ءسوزىن مىسالعا كەلتىرىپ، ۇلى ويشىلدىڭ زامانىندا ورىستىڭ ءتىلىن دۇنيەنىڭ كىلتىنە بالاپ، ونى مەڭگەرۋگە شاقىرعان وسيەتىنە ەرەكشە نازار اۋداردى. اقيقاتىنا كەلسەك، قازاق قوعامىنىڭ ساۋاتتىلىعى جاپپاي تومەن بولعان سول تۇستا ابايدىڭ ورىس ءتىلىن ۇيرەن، عىلىمىن يگەر دەگەنى دۇرىس باعدار بولعان ەدى. سونىڭ ەرىكتى-ەرىكسىز تۇردە جۇزەگە اسۋىنىڭ ارقاسىندا حالقىمىز از ولجالى بولعان جوق. قازاقتىڭ اباي، ىبىرايدان كەيىنگى ورىسشا حات تانىعاندارىنىڭ كوبىسى – ورىس تىلىنە جۇيىرىك بولدى، بىراق ولاردىڭ كوپشىلىگى اۋەلدە قازاقى تاربيە كورىپ، اراب جازۋىمەن ءوز انا تىلىندە ساۋات اشقاندىقتارىنا بايلانىستى بولار، ۇلتتىق بولمىستان تامىرلارىن ۇزبەدى، ۇلتتىنىڭ قامىن ارىدەن ويلاپ، وزدەرىنىڭ نەگىزگى ەڭبەكتەرىن ءوز انا تىلىندە جازدى، ءسويتىپ، سوڭدارىنا وشپەس مۇرا قالدىردى. دەگەنمەن ورىس ءتىلىن ءبىلىپ، عىلىمىن يگەرەمىز دەپ ماقسات قويعانداردىڭ بىرقاتارى، اسىرەسە ورىسشا وقىپ، تاربيە العاندارى ابايدىڭ «زارارىنان قاشىق بول» دەگەن وسيەتىن ەسكەرۋسىز قالدىرىپ، ءوز انا ءتىلىن مۇلدەم ۇمىتىپ، كوزقاماندارعا (نيگيليستەرگە), ياعني ءوز ۇلتىن جانە ونىڭ قۇندىلىقتارىن قورسىناتىندارعا اينالدى. ولار وزدەرىنىڭ سۇبەلى ەڭبەكتەرىن ورىس تىلىندە جازىپ، ونىڭ عىلىم ءتىلى (ناۋچنىي ستيل) مەن عىلىمىن دامىتۋعا ۇلكەن ۇلەس قوستى. ءسويتىپ، قازاق قوعامىنىڭ قوماقتى ءبىر بولىگى ورىستانىپ كەتتى. زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، قر-دەگى جالپى حالىقتىڭ 60%-دايى دەلىنەتىن قازىرگى قازاق قوعامىنىڭ جارتىسىنان استامىن ءورىستىلدى قازاقتار قۇرايدى ەكەن. ەلىمىزدە ورىس ءتىلىنىڭ وتە ۇستەم قولدانىسقا يە بولىپ وتىرۋىنىڭ دا باستى سەبەبى – وسى. ەگەر دە ۇلى ابىز عايىپتىڭ جازۋىمەن ورتامىزعا كەلە قالىپ، ونىڭ بۇگىنگىدەي سيپاتىن كورسە، سول عيبراتىنان اينىپ تا قالار ما ەدى دەگەن وي كەلەدى. دەمەك، جاستارعا ءۇش ءتىل ۇيرەتىپ شىعارۋ ساياساتىن جان-جاقتى ويلاستىرىپ، ابايلاپ جۇرگىزبەسە، قازاق قوعامىنىڭ قازىرگى تىلدىك جاعداياتى ۇلت تۇتاستىعى ءۇشىن ۇشتىلدىلىك تۇرماق، قوستىلدىلىكتىڭ ءوزى اسا قاۋىپتى ەكەنىن بايقاتادى.

بۇل ماسەلەگە كەزىندە زامانىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشى م.و.اۋەزوۆ تە نازار اۋدارعان ەكەن. ول ءوزىنىڭ «انا ءتىل ادەبيەتىن سۇيىڭدەر» دەگەن ماقالاسىندا ءتىل مەن ادەبيەتىنىڭ قادىر-قاسيەتىن ايتا كەلە، ورىس تىلىنە تىم بەرىلىپ كەتكەن قازاق ازاماتتارىن سىنعا الىپ، كەز كەلگەن سانالى ازامات ءوز انا ءتىلىن جاقسى بىلۋگە مىندەتتى دەگەن تالاپ قويادى. ء«وز ءتىلىن، ادەبيەتىن بىلمەگەن، قادىرلەمەگەن ادام تولىق ءماندى ينتەلليگەنت ەمەس دەۋگە بولادى. سەبەبى، ول قاندايلىق ءبىلىمدى بولسا دا، رۋحاني وي تاربيەسىندە سىڭارجاق بولادى»، – دەيدى. دەگەنمەن قوس ءتىل بىلگەنىڭ ارتىقشىلىعىنا دا ءمان بەرىپ: «ابايدىڭ اباي بولۋى ەكى ءتىلدىڭ ادەبيەتىن بىلگەندىگىنەن»،– دەيدى. «ەكى بىردەي انا ءتىلىڭ بولۋى – ەكى ەنەگە تەل وسكەندەي، ەكى جاقتى، ەگىزەكى ءنار قاسيەت، قۋات بەرەدى» (حح توم. ا.، جاز.، 1985 ج. 411-413),– دەپ جازادى. بۇل رەتتە اكادەميك-جازۋشى قوس ءتىل ءبىلۋ – ءبىلىم مەن عىلىمدى يگەرۋدىڭ قۇرالى دەپ وتىرعانى داۋسىز. اتام قازاق تا «قوس ءتىل – قوس قاناتىڭ»، «جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل» دەپ ايتقاندا وسىنى ەسكەرسە كەرەك.

قوستىلدىلىكتىڭ (كوپتىلدىلىكتىڭ) بىردەن اڭعارىلا قويمايتىن، تالاي جىلدار وتە كەلە سەزىلەتىن زارارى دا بار ەكەنى اقيقات. بۇنى ەشقاشان ەستەن شىعارۋعا بولمايدى. بۇل زارار وزگە ءبىر ءتىلدى ءبىلىم-عىلىمدى يگەرۋدىڭ قۇرالى رەتىندە وقىپ-ۇيرەنۋدەن ەمەس، نەگىزىنەن، وزگە تىلدە ءبىلىم-تاربيە (ورىس مەكتەپتەرى جانە قازىرگى ۋاقىتتا وتاندىق كەيبىر زياتكەرلىك مەكتەپتەر مەن جوو-لاردا جۇزەگە اسىرىلا باستاعان ماتەماتيكا، فيزيكا، حيميا سياقتى ت.ب. پاندەردى اعىلشىنشا وقىتۋ) الۋدان بولادى. وزگە تىلدە ءبىلىم-تاربيە الۋدىڭ زارارىن كەزىندە ءۇندى حالقىنىڭ دانىشپان ۇلى – دجاۆاحارلال نەرۋ دە ءدوپ باسىپ اڭعارعان ەكەن. ول: «باسقىنشى تاربيەسىن العان زيالى – ءوز حالقىنىڭ باستى جاۋى (ينتەلليگەنتسيا، ۆوسپيتاننايا كولونيزاتوروم، ياۆلياەتسيا گلاۆنىم ۆراگوم سوبستۆەننوگو نارودا)» دەگەن تۇجىرىم جاساپتى.

ۇشتۇعىرلى ءتىل ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋ قولعا الىنعاننان بەرى ايعايعا اتتان قوسىپ، ناۋقانشىلدىققا بوي ادىرىپ جۇرگەندەردىڭ ناسيحاتىنا سەنسەك، ونىڭ نەگىزگى ماقساتى – ء«وزىنىڭ تاريحى مەن سالت-ءداستۇرىن تەرەڭ مەڭگەرگەن (!), ءۇش تىلدە ەركىن قارىم-قاتىناس جاساي الاتىن (!), ءوز بەتىمەن ىزدەنە الاتىن، زەرتتەۋ ارقىلى وقيتىن، جان-جاقتى، كوپتىلدى تۇلعا تاربيەلەۋ» ەكەن. ءبىزدىڭ پايىمداۋىمىزشا، بۇل تۇجىرىم ءاتۇستى ويلاۋدان تۋىنداپ جاتقانداي. ويتكەنى كوپتىلدى تۇلعادان، كوپ جاعدايدا، ءوز ۇلتىنىڭ مۇددەسىن كوزدەيتىن ۇلتتىق كادر شىعا قويمايدى. ولار ەل باسىنا تۋعان كەز كەلگەن قيىن دا قاتەرلى ساتتە وزدەرىنىڭ سول بىلىكتىلىگىن (ارتىقشىلىعىن) پايدالانىپ، وزگە ەلگە قونىس اۋدارۋعا بەيىم تۇرادى. وعان ءورىستىلدى نەبىر ماماندارىمىزدان (ارالارىندا اعىلشىن، نەمىس ت.ب. ۇلت تىلدەرىن جەتىك مەڭگەرگەندەر دە بار) ەل تاۋەلسىزدىگىنەن باستاپ بۇگىنگە دەيىن ايىرىلىپ قالىپ جاتۋىمىز ناقتى دالەل. بۇنى الەمدىك قاتىناستا «اقىل-وي يەلەرىنەن ايىرىلۋ (ۋتەچكا ۋموۆ)» دەپ اتايدى.

وسى ماسەلە بىزدەن باسقا جۇرتتا بار ما، جوق پا دەپ زەرتتەپ-زەردەلەسەك، ءوزىن ۇلتتىق مەملەكەت سانايتىن جانە جەرگىلىكتى ۇلت تىلىنە نەگىزدەلگەن مەملەكەتتىك ءتىلى بار دەربەس ەلدەردىڭ ەشقايسىسى ءوز جەرىندە (!) وزىنە قاجەتتى مامانداردى كورشى ەل ءتىلى تۇرماق، حالىقارالىق ءتىل سانالىپ جۇرگەن اعىلشىن تىلىندە دە دايىندامايدى ەكەن. ءبىز بولساق، رەسەي فەداراتسياسىنىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە ماماندار دايىنداپ، سوسىن ولاردى مەملەكەتتىك تىلىمىزدە جۇمىس ىستەتە الماي جۇرگەنىمىز ازداي-اق، ەندى بۇگىن ەل جاستارىن اعىلشىنشا وقىتىپ، اعىلشىن داستۇرىنە تاربيەلەپ، جوعارى ءبىلىمدى ماماندار ەتىپ دايىنداۋدى قولعا العالى جاتىرمىز. سوندا ولار ەرتەڭ كىمگە، قاي تىلدە قىزمەت ەتەدى؟ مۇمكىن، ەلىمىز ترانسۇلتتىق كورپوراتسيالار ەلىنە اينالاتىن شىعار؟ بالكىم ولار ءبىلىم-بىلىكتىلىكتى اعىلشىن تىلىندە مەڭگەرىپ، اعلشىنشا مۇلتىكسىز سايراپ، بىراق مەملەكەتتىك تىلدە ارەڭ سويلەيتىندەي دارەجەدە مامان بولعان كەزدەرىندە ولاردىڭ قاراۋىندا جۇمىس ىستەيتىن قازاقستان ازاماتتارىنىڭ بارلىعى اعىلشىنتىلدى بولىپ كەتە مە ەكەن؟! وسىندايدا بىلىكتى ماماندار ۇلت مۇددەسى، ەل تۇرمىسى ءۇشىن كەرەك پە، الدە شەتەلدىكتەرگە قىزمەت ەتۋ ءۇشىن كەرەك پە دەگەن وي كەلەدى. سوندىقتان دا جاس ۇرپاققا ورىس، اعىلشىن جانە ت.ب. شەتەل تىلدەرىن الەمدىك ءبىلىم-عىلىمدى يگەرۋدىڭ قۇرالى رەتىندە عانا بارىنشا ساپالى وقىتىپ-ۇيرەتىپ، سوسىن ولاردىڭ سول بىلىكتىلىگىن ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىمدى دامىتۋ ماقساتىندا ءتيىمدى پايدالانىپ، ۇلت وركەنيەتىنىڭ وزەگى بولىپ سانالاتىن ۇلتتىق تىلدە ءبىلىم-تاربيە بەرۋگە باسا ءمان بەرۋىمىز قاجەت. كەرىسىنشە بولىپ، ناقتى عىلىمدار مەن جاراتىلىستانۋ، تەحنيكا مەن مەديتسينا پاندەرىن اعىلشىنشا وقىتاتىن بولساق، بۇرىنعى قاتەلىگىمىزدى تاعى دا قايتالايمىز.

ب.بايەلۇلى

Abai.kz

1 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1487
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3256
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5522