شەكسىز تاۋەلسىزدىك بولمايدى...

ءبىز كىم نە ايتسا دا، ەگەر اقيقاتقا تۋرا قارايتىن بولساق، ءالى كۇنگە رەسسەيگە ۆاسسالدىق باعىنىشتىلىقتان شىعا الماي وتىرعان ۇلتپىز. بۇعان سەبەپتەردى جان-جاقتان كەلتىرە بەرۋگە بولادى. ءبىرىنشى سەبەپ – مەملەكەتتىك ورگاندارداعى جىلدار بويى قالىپتاسىپ قالعان ءىس باسقارۋ مەن بانك-قارجى ءتىلىنىڭ ورىستىلدىلىگى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى بارلىق وقۋلىقتار مەن وقىتۋ ادىستەمەلەرىنىڭ ورىستىلدىلىگى. وسىدان كەلىپ مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسىنداعى ورىس تىلدىلەر مەن ورىستىق پيعىلدىلاردىڭ ۇستەمدىگى. قازىر: ا) بارلىق تۇپنۇسقا وقۋلىقتار ورىس ءتىلدى، رەسسەيلىك ونىمدەر. ءا) ءتىپتى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن وقىتۋ ءادىسى دە ورىستىق پەداگوگيكا ۇردىسىمەن جاسالعان. ب) قازاق مەكتەپتەرىندەگى وقىتۋ ءتىلى قازاق تىلىنە كوشىرىلگەنىمەن وقىتۋ ءادىسى ورىستىق ۇردىستە ساقتالىپ قالدى... ولار وسى احۋالدان ەش ايىرىلعىسى كەلمەيدى. ولار ءبىز رەسسەيدەن بەت بۇرعان ساتتە-اق وزدەرى يە بولىپ وتىرعان قوعامداعى بارلىق ارتىقشىلىقتار مەن قۇندىلىقتاردان ءبىرجولاتا ايىرىلىپ قالاتىنىن جاقسى ۇعادى.

ەكىنشى سەبەپ –  مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسى مەن بۇكىل مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جۇمىس رەگلامەنتى دە رەسسەيلىك نۇسقادا. باسقاسىن بىلاي قويعاندا، حالقىمىزدىڭ 70 پايىزعا جۋىعى وزدەرىن مۇسىلمان سانايتىن ەل بولا وتىرىپ، دەمالىس كۇنىمىز حريستيان داستۇرىنە ساي جەكسەنبى بولىپ وتىر. وسىنىڭ ناتيجەسىندە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ العاشقى جىلدارىنداعى جاپپاي قۇدايىزدەۋشىلىك كەزىندە قانشاما قانداستارىمىز جات دىندەردىڭ ەتەگىنە كىرىپ كەتتى.  بۇگىنگى تاڭدا دا، وسىنىڭ زاردابىنان قانشاما زاڭقۇرمەتتەگىش مۇسىلماندار جۇما كۇنى جۇمىستان شىعا الماي، جۇما نامازدارىن قازا قىلسا، زاڭعا نارازى اسىرەدىنشىلدەر وسى كۇنى مەشىتتەر مەن باسقا دا ءدىني عيباداتحانالاردا كوپشىلىككە اينالىپ، ءوز ىقپالدارىن ەمىن-ەركىن ىسكە اسىرىپ ءجۇر.

ءۇشىنشى، ءتورتىنشى، بەسىنشى، التىنشى، جالپى بارلىق سەبەپتەر ءبىزدى قولدى-اياقپەن جەتەلەپ، تۋرا رەسسەيگە اپارىپ تىرەپ تۇر. ءتىپتى ءبىزدىڭ مەكتەپتەر مەن ارنايى جانە جوعارعى وقۋ ورىندارىنداعى تاريح ءپانىن تاپ بۇگىننىڭ وزىندە رەسسەي عالىمدارىنىڭ جازىپ بەرگەن ءىزىن جالعاستىرىپ، تاريحىمىزدى تەك قانا رەسسەيلىك وتارشىلدىق پەن كوممۋنيستىك دىنسىزدىك ارقىلى وقىتىپ كەلەدى. قوعام تانۋ مەن فيلوسوفيادا ءتىپتى ماسقارا. بۇكىل الەمدە فيلوسوفيادا «ماتەرياليزم» دەگەن تەرمين ماعىناسىز، ءمانسىز ءبىر كوزقاراس قانا بولسا، ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەرگە ماركستىك-لەنيندىك اداسۋ يدەولوگياسى باستى فيلوسوفيالىق ءىلىم، باستى كىتاپ تۇرىندە وقىتىلىپ كەلەدى. ساناسى وزگەرمەگەن ۇلتتىڭ ءىسى وزگەرە مە؟ البەتتە – جوق!

ءبىزدىڭ رەسسەيگە ەكونوميكالىق تاۋەلدىلىگىمىز دە شىندىق. ءبىز قانشا قارسى بولايىق، جاقتىرمايىق، ۇناتپايىق الداعى جۋىق جىلداردا رەسسەيمەن وداقسىز العا باسۋدىڭ ەشبىر جولى جوق. اسكەري تاۋلدىلىگىمىز تاعى بار... باسقاسىن ايتپاعاننىڭ وزىندە بارشا عالام قازاقستاندى رەسسەيدىڭ ۆاسسالى رەتىندە تانىپ، تاپ وسى تۇسىنىكپەن قارىم-قاتىناس جاسايتىنىن دا ەشكىم جاسىرا دا، جالعاندىققا شىعارا دا المايدى.

بۇل ورايدا قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن تاۋەلسىز ەتۋ ءۇشىن ەل پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ دا، ونىڭ كومانداسىنىڭ دا اتقارعان، اتقارىپ جاتقان ءىسى مەن جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتى ءسوز جوق، وتە ءىرى. بىراق ءبىزدىڭ ەلدىڭ احۋالى وتە ۇساق. ونىڭ ۇساقتان بەتەر ۇساقتالىپ كەتۋىنە سەبەپ بولعان ءبىزدىڭ ۇلتتىق ەليتامىزدىڭ قالىپتاسپاعان كۇيى جوق بولىپ جوعالىپ كەتۋى ەدى. بۇل ورايدا دانا بابالارىمىز «قانداي حالىق – سونداي پاتشا» دەپ دۇرىس ايتقان. قازىرگى كۇنى نازارباەۆتى سىناۋشىلاردىڭ قايسىبىرى پرەزيدەنت بولعانىمەن ەلدىڭ قازىرگى كۇيىن بۇدان ارى دامىتا الماس ەدى.

بۇل ءۇشىن، قازىر، كەڭەستىك ورتالىق بيلىكتى ايىپتاۋعا بولادى. بۇل – سول زامانداعى زۇلىم ساياساتتىڭ سالدارى. ماسكەۋدىڭ قازاقتىڭ عانا ەمەس، باسقا ۇلتتاردىڭ دا ۇلتتىق ەليتاسىن قاساقانا الالاپ، بولشەكتەپ، ءبىر-بىرىنە ايداپ سالىپ ۇستاعانى راس. وسىنىڭ سالدارىنان قازاقتىڭ ۇلتتىق ەليتاسى ەگەمەندىك العان العاشقى جىلدار ۇلتتىقتان ۇساقتالىپ، رۋلىق دەڭگەيگە دەيىن قۇلدىراپ، توپتار مەن توپشىقتارعا ءبولىنىپ كەتتى. تاريحشىلار ءوز رۋىنىڭ تاريحىن قازبالاپ، جازۋشىلار ءوز رۋىنىڭ باتىرىن دارىپتەپ، تۋ-تالاپاي بولىپ جاتتى. بۇنداي «ەليتانىڭ» كومەگىنە سۇيەنىپ ەل باسقارۋ مۇمكىن ەمەس بولاتىن. ساياساتشىلارىمىزدا دا وسىنداي كەسەل بولدى. بۇل احۋال كەز كەلگەن قوعام مەن ۇلت ءۇشىن تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنا ءتان، زاڭدى قوعامدىق قۇبىلىس بولاتىن. بۇنى «تاۋەلسىزدىكتىڭ بالالىق اۋرۋى» دەسە دە بولادى. وسى اۋرۋدىڭ شەكتەن شىعىپ كەتۋىنەن تاۋەلسىزدىك ءۇشىن بىرىگىپ كۇرەسكەن ءۇندى حالىقتارى بىرنەشە مەملەكەتتەرگە ءبولىنىپ كەتسە، ەندىگى ءبىر ەلدەردەگى ويانعان ازاماتتىق سوعىستار ءالى كۇنگە جالعاسىپ كەلەدى. بۇل كەسەلدىڭ تىم ۇزاپ، جالعاسىپ كەتۋى قاۋىپتى تەندەنتسيا. تاريحتا بۇنداي ۇساقشىلدىقتار اياۋسىز باسىپ-جانشۋ، جويۋ ارقىلى دوعارىلعان، توقتاتىلعان. گەگەلدىڭ مورالدىق ادامگەرشىلىك تاربيەدەن زاڭدىق تاربيەنى بيىك قويۋىنىڭ شىندىعى دا وسىندا ەدى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بۇل اۋرۋدان اينالىپ وتپەدى. بىراق ونى اسقىندىرمادى.  پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ ونىڭ يميدجمەيكەرلەرىنىڭ حالىققا جەتكىزە الماي جۇرگەن قىزمەتى وسى بولاتىن. نازارباەۆ ساياساتكەر رەتىندە بۇل الالىقتى نە ۇلتارالىق، نە ساياسي،  نە ازاماتتىق الاۋىزدىققا دەيىن جىبەرتپەدى. ءبارى دە بولدى. بىراق قالاي دەگەنمەن، ءبىزدىڭ ساياسي باسشىلار دا، ۇلتتق ەليتامىز دا بۇل ورايدا ەۆوليۋتسيالىق جولدى تاڭدادى.

كەڭەس وداعى كەزىندە ورتالىق بيلىككە قارسى تۇرۋ قابىلەتتەرى بار ۇلتتىق ەليتا قالىپتاسىپ، وزدەرىنىڭ ۇلتشىلدىق بولمىسىن كورسەتە بىلگەن ەدى. جاڭا قوعامدىق قاتىناستار مەن قوعامدىق قۇرىلىم، قۇندىلىقتار ولشەمى ول ەليتانى قوعامدىق-ساياسي ساحنادان شىعارىپ تاستادى. ونىڭ ورنىن جاڭا، بارىنشا مارگينالدانعان توپ باستى. ءبىزدىڭ قازىرگى پروبلەمامىز وسى توپ بولىپ وتىر. بۇل دا تاريحتاعى، نەمەسە ادامزات قوعامىنىڭ دامۋىنداعى توسىن جايت ەمەس. بار بولعانى قوعامنىڭ دامۋ ديالەكتيكاسىنداعى تەرىستى تەرسكە شىعارۋدى تەرىستەۋدەگى ءبىر بۋىن عانا. ءبىزدىڭ مىسالدا توتاليتارلىق كوممۋنيستىك رەجيم تەرىسكە شىعارىلىپ، ونىڭ ورنىنا دەموكراتيالىق ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ ماقسات بولدى. كەڭەستىك كوممۋنيستىك قوعامدا تەرىستەردى تەرىستەۋ بۇعان دەيىن دە بىرنەشە رەت ورىن العان ەدى. ەڭ الدىمەن ۆ.لەنين ك.ماركستى تەرىسكە شىعاردى. ك.ماركستە «سوتسياليستىك» دەپ اتالاتىن قوعامدىق فورماتسيا جوق ەدى. وندا «اسكەري كوممۋنيزم» سوسىن «كوممۋنيزم» عانا بولدى. ي.ستالين ۆ.لەنيندى تەرىسكە شىعاردى. ونىڭ سوتسياليزم تۋرالى تەرمينىن ساقتاپ، جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتىن تەرىسكە شىعاردى. جارتىلاي اسكەري كوممۋنيستىك قوعام قۇردى. ۆ.ستاليندى ن.حرۋششەۆ، ونى ل.برەجنەۆ، ونى يۋ.اندروپوۆ، ولاردى م.گورباچەۆ، ونى ب.ەلتسين تەرىسكە شىعارىپ، اقىر سوڭى ۇلتتىق رەسپۋبليكالار بۇنداي وداقتان باس تارتتى. قوعامدىق دامۋ دەگەنىمىز وسى – ەسكىنى جاڭا ۇدايى تەرىستەپ وتىرادى. قازاقتار مۇندايدا «اداسقاننىڭ الدى ءجون، ارتى سوقپاق» دەپ تۋرا ايتادى. ءبىزدىڭ ۇلتتىق ەليتامىز وسى تەرىستەۋ مەكتەبىنەن وتكەن، سوعان عانا بەيىمدەلگەن ەليتا بولاتىن.

وسىدان كەلىپ، ءبىزدىڭ ۇلتتىق ساياسي ەليتامىز دا،  رۋحاني ەليتامىز دا، جالپى حالقىمىز دا قوعامدىق-ەكونوميكالىق فورماتسيا تۇبەگەيلى وزگەرىپ، بارشا قۇندىلىقتار الماسقان جاعدايدا ونى تانۋ مەن سوعان ساي امالدار ۇيىمداستىرۋدا دايىن بولماي شىقتى. 1991-جىلعى تاۋەلسىزدىك شەرۋىنەن سوڭ قازاقستاندا بيلىككە تالاسۋشى، قوعام مەن ۇلتتى دامىتۋداعى وزىندىك باعدارلاماسى بار «مەن» دەگەن تۇلعا، ء«بىز» دەگەن ساياسي ۇيىم بولعان جوق. ناتيجەسىندە ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىك تۋرالى دەكلاراتسياسىن ەڭ سوڭىنان جاريالاعان ەل قازاقستان بولدى. بۇل ءۇشىن قازىرگى «دانىشپاندار» سول كەزدەگى بيلىك باسىندا وتىرعانداردى كىنالايدى. بۇل تەگىندە قاتە تۇجىرىم. شىندىعىندا تاۋەلسىزدىككە حالىق تا، سول حالىقتى بىرىكتىرۋشى ۇلت تا دايىن ەمەس ەدى. وعان 1991-جىلعى ناۋرىز ايىندا «وداقتى ساقتاپ قالۋ، قالماۋ جايلى» وتكەن رەفەرەندۋمنىڭ قورىتىندىلارىمەن تانىسقان كىسىنىڭ كوزى بىردەن جەتەدى.

ەگەر سول كەزدە ەل باسقارىپ وتىرعان كەز-كەلگەن ادام اتويلاپ العا ۇمتىلىپ، ەلدى «رەۆوليۋتسياعا»، انتيرەسسەيلىك، انتيوداقتىق باستامالارعا شاقىراتىن بولسا، ول كىسىنىڭ احۋالى «ۋاقىتىنان بۇرىن شاقىرعان اتەشتىڭ احۋالىنداي» بولار ەدى. ءبىز باسقا رەسپۋبليكالار مىسالىنان ونداي ۋاقيعالاردى جاقسى بىلەمىز. گرۋزي حالقى دا، ازەربايجان حالقى دا ءبىر ساتتەردە ۇلتشىلدىق ۇرانىمەن وزدەرى سايلاعان ۇلتشىل پرەزيدەنتتەردەن وزدەرى باس تارتىپ، بۇرىنعى پرەزيدەنتتەرىن قايتا تاپتى. سەبەبى، ولاردىڭ دا  تاڭداعان جولى ەۆوليۋتسيالىق جول ەدى. ولار ءبىر زاماندا ميلليونداعان وتانداستارىنىڭ ءومىرىن جويعان رەۆوليۋتسيانىڭ قۇنىن جاقسى ءبىلدى. ال، ەۆوليۋتسيالىق دامۋ تەندەنتسياسىندا بۇرىنعىنى تەرىسكە شىعارۋدىڭ بۇنداي ءادىسى ەسكىنىڭ ىشىندەگى جاقسىلارىن عانا ەمەس، جاقسى پايدا بولعانعا دەيىنگى وزگەرتۋ امالى جوق ەسكىلەردى دە ساقتاپ قالۋعا ءماجبۇر. ءتىپتى، رەۆوليۋتسيالىق سەكىرىس ۋاقيعالارىندا دا جاڭا ەسكىنى تولىق لاقتىرىپ تاستامايدى، تۇگەلدەي جويىپ جىبەرە ءالمايدى. رەسسەيدەگى كوممۋنيستىك توڭكەرىستەن كەيىنگى «بۇرىنعى مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەر» مەن «اسكەريلەردى» مەملەكەتتىك قىزمەتكە قايتا تارتۋعا ماجبۇرلىگىنىڭ سەبەبى دە وسى بولاتىن. تەك وسى امالداردان سوڭ عانا كەڭەس ۇكىمەتى قۇرىلىپ، مەلەكەتتىلىك قامتاماسىز ەتىلگەن ەدى. سەبەبى ەسكىسىز ەشقانداي جاڭا بولا المايدى. ەسكى نارسە جاڭانىڭ پايدا بولۋىنىڭ تەگى، تىرەگى بولىپ تابىلادى. ەگەر ودان تولىق قول ۇزىلسە جاڭانىڭ احۋالى تامىرسىز تەرەككە تەڭ.  سەبەبى ولاردىڭ اراسىندا ءتۇپسىز تۇڭعيىق جوق، سەبەپ پەن سالدار تۇرىندەگى مىقتى بايلانىس بار. جاڭا ەسكىدەن ءوزىنىڭ الدىنداعى دامۋدىڭ بارلىق جەتىستىكتەرىن قابىل العاندا عانا جاڭا بولا الادى.

ەسكى جانە جاڭا

بۇل تۋرالى كونە جازبالاردا ا.ماكەدونسكيدىڭ تاجىريبەسى مىسال رەتىندە الىنادى. الەكساندر ماكەدونسكي جاستىق شاعىندا اكەسىنىڭ قاراماعىنداعى بيلەۋشىلەر مەن امىرلەرىنە وتە نارازى بولعان ادام. كەيبىر تاريحشىلار وسى ءۇشىن اكە مەن بالانىڭ اراسىندا تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر دە بولعانىن ايتادى. اكەسى ءولىپ، تاققا وتىرعان سوڭ الەكساندر ماكەدونسكي اكەسىنىڭ تۇسىنداعى جەمقور، جاتىپىشەر، ماسكۇنەم بولعان اكىمدەر مەن بيلەۋشىلەردى تۇگەل قىزمەتتەن قۋ تۋرالى وكىم شىعارتادى. سوندا اريستوتەل شاكىرتىنە وعان قول قويماي تۇرىپ، بازاردى ارالاپ، حالىقتىڭ احۋالىن كورىپ كەلۋدى ۇسىنادى. ماكەدونسكي مۇنى قابىل ەتىپ، ەكەۋى بازار ارالاپ، قايتار جولدا قاقپا الدىندا وتىرعان قايىرشىنى كورەدى. ول بايعۇستىڭ بەت-اۋزىنداعى جاراعا شىبىنداردىڭ قۇجىناعانى سول، رەڭى دە كورىنبەي وتىر ەكەن. اريستوتەل ونى اياعان بولىپ، قايىرشىنىڭ بەتىندەگى شىبىندى جەلپۋىشىمەن قۋادى. سوندا قايىرشى وعان: «ەي، جاقسى ادام. مەنىڭ ساعان نە جازعانىم بار ەدى، ماعان سونشالىقتى جاماندىق ويلاپ، جانىما ازار بەرەتىندەي؟» دەيدى. اريستوتەل وعان «مەن ساعان قورلىق كورسەتپەدىم، جاقسىلىق ويلادىم. بەتىڭدى شىبىننان قورىدىم» دەپ جاۋاپ قاتادى. قايىرشى وعان: «ەي، جاقسى ادام. ول شىبىندار مەنىڭ بەتىمە ەرتەسىمەن قونىپ، جەيتىنىن جەپ، ىشەتىنىن ءىشىپ، ەندى توقتىقتارىن باسىپ، تىنىش وتىر ەدى. مەنىڭ دە جانىم تىنىش تاۋىپ ەندى كوز ءىلىپ ەدىم. سەن ولاردى قۋدىڭ. ولار قونعان جەرىنەن ماعان قايتىپ كەلمەيدى. ولاردىڭ ورنىن اش شىبىن باسىپ، مەنى قايتا سورادى عوي. بۇل ەندى قورلىق، قورلىقتىڭ ەڭ جامانى ەمەس پە؟!» دەپ جاۋاپ قاتادى. اريستوتەل بۇرىلىپ الەكساندر پاتشاعا قارايدى. الەكساندر پاتشا ءوزىنىڭ ءامىرى تۋرالى ويلايدى. جارتى الەمدى جاۋلاپ العان بۇل پاتشا سول ۋاقيعادان سوڭ اكەسىنەن قالعان بىردە ءبىر اكىمدى دە، ءامىردى دە، ءۋازىردى دە ورنىنان اۋىستىرماي ۇلى ەرلىكتەردى ىسكە اسىرىپ،  جارتى عالامدى جاۋلاپ الىپ، ادىلەتتى قوعام ورناتقان. كونفۋتسي ۇستاز دا بارشا زامان ءۇشىن دۇرىس ايتادى: «ماسەلە ورىنداۋشىلاردا ەمەس، ولارعا وكىم بەرۋشىلەردىڭ قولدارى مەن ارلارىنىڭ تازالىعىندا».

ماتەرياليستىك ديالەكتيكادا «قاجەتتىلىكپەن» قاتار جۇرەتىن «كەزدەيسوقتىق» دەگەن كاتەگوريا بار. بۇنى ماركسشىلدەردەن باسقا ديالەكتيكتەر مويىندامايدى. سول مويىنداماۋشىلاردىڭ پىكىرى دۇرىس سەكىلدى. وسى تۇرعىدان العاندا قازاقستاننىڭ ەگەمەندىك العانى بىرەۋلەر ويلاعانداي ەشبىر كەزدەيسوقتىق ەمەس. ۇزاق جىلدار بويعى ۇلتتىڭ ىشكى دامۋىنىڭ، تولىسۋ مەن تولىعۋىنىڭ، ءپىسىپ-جەتىلۋىنىڭ جەمىسى. تاپ وسى تۇستا بيلىك باسىندا بولعانداردىڭ بيلىك باسىندا وتىرۋى دا كەزدەيسوق ۋاقيعا ەمەس. ءبارى وسىعان دەيىنگى قوردالانىپ، جيناقتالىپ قالعان جاعدايلاردىڭ شەشىمى، شەشىلۋى.

بۇنداي دامۋ پروتسەسىنە بايلانىستى گەگەل مىناداي مىسال كەلتىرەدى: وسىمدىك وسە كەلە گۇل جارادى. گۇل-وسىمدىكتەن باسقاشا. گۇل ءوزىن شىعارعان نارسەنى تەرىسكە شىعارادى. ول وعان قاراما-قارسى نارسەگە اينالادى.  بىراق سولاي بولا تۇرا، ول وسىمدىكتىڭ ءوز تۋىندىسى، ول وسىمدىكتى تەرىستەۋ ارقىلى عانا ونىڭ بولمىسىن راستايدى، بەكىتەدى، ودان ارى جالعاستىرادى. گۇلدەن شىققان جەمىس تە گۇلدەن ءتىپتى باسقاشا، ءتىپتى بوتەن بولىپ كورىنەدى. جەمىس گۇلدى دە، ول ارقىلى وسىمدىكتى دە تەرىسكە شىعارادى. ونىڭ وسىنداي تەرىسكە شىعارۋى وسىمدىكتىڭ ءبۇتىن بولمىسىن جالعاستىرىپ، ودان ارى دامىتۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى.

ءبىزدىڭ ۇلتتىق قوعامىمىزدىڭ دامۋى تاريحى وسى وسىمدىككە ۇقسايدى. قازاق حالقى ۇلت بولىپ ساقتالىپ قالۋ ءۇشىن تاعدىردىڭ ءتۇرلى سوقپاعىنان ءجۇرىپ وتىردى. ول بىردە پاتشا، بىردە قۇل بولدى. داۋىلعا دا شالدىقتى، باسقاعا دا ۇشىرادى. ازايدى، ازدى، توزدى، قايتا تولىقسىدى. سونىڭ بارىندە ءبىر احۋال ءبىر احۋالىن تەرىستەپ تە وتىردى. ەڭ سوڭى اتەيستىك-كوممۋنيستىك بيلەۋشى پارتيا ورناتقان توتاليتارلىق ءتارتىپ ءتۇرلى امالدارمەن مىڭداعان جىلدار بويى قالىپتاسقان حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق مادەنيەتتەرىن تۇنشىقتىرىپ، «مازمۇنى جاعىنان سوتسياليستىك، فورماسى بويىنشا ۇلتتىق» دەيتىن جالعان ۇراندى جامىلىپ تەك قازاقتاردىڭ ەمەس، باسقا دا بارشا ۇلتتاردىڭ دا مادەنيەتىن تەمىر تور شەڭبەرىنەن شىعارماي ۇستاپ كەلدى. سول تاپتالعان ۇلتتاردىڭ ىشىندە كسرو-نى قۇرۋشى ۇلت – ورىس حالقى دا بولدى.

توتاليتارلىق رەجيم بۇل حالىقتاردىڭ بولمىسىنىڭ سىرتقى فورمالارى مەن كەيبىر جەكەلەنگەن مازمۇندارىن وزگەرتە العانىمەن رۋحاني مازمۇندارىن، ۇلتتىق زەردەسىن وزگەرتە المادى. تاپ وسى سەبەپتى دە بۇل ۇلتتار گەگەل مىسال ەتكەن گۇل سەكىلدى ءبىر ساپادان ەكىنشى ساپاعا قۇبىلىپ تۇرعانىمەن تۇپكى ماندەرىن وزىندە ساقتاپ قالدى. ءبىرىنشى مۇمكىندىك پەن جاعداي تۋىسىمەن سىرتقا شىقتى.

ءبىز بۇگىنگى قوعامدى قۇرۋ ارقىلى ناعىز ءدۇبارا قوعام، ءدۇبارا ۇلتتىق قۇندىلىقتار، ءدۇبارا بولمىس جاسادىق. بۇل ەسكى دەۋ ءۇشىن ەسكى دە ەمەس، ەسكىگە ءتىپتى ۇقسامايدى. جاڭا دەيتىندەي جاڭا دا ەمەس، تۇلا بويى ەسكىنىڭ قالدىقتارى. بۇل ناعىز وتپەلى كەزەڭ. بۇل قوعام ءدۇبارا قوعام. سوندىقتان وندا ۇلتتىق سانا دا ءدۇبارا كۇي كەشەدى.

(جالعاسى بار. باسى مىنا سىلتەمەدە: http://abai.kz/post/view?id=7470)

ابدىكارىم ءابدىمومىنوۆ

Abai.kz