ەندى ساناۋلى كۇندەردەن سوڭ، ەلىمىزدە  قر پارلامەنتىنىڭ ءماجىلىسى مەن ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا ۇمىتكەرلەردىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتەدى.  پارتيالار سايلاۋ الدى ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن ءتامامداپ، حالىقتىڭ داۋسىنا جۇگىنەتىن كۇننىڭ قارساڭىندا  «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى ورتالىق كەڭەسىنىڭ حاتشىسى، قر پارلامەتى ءماجىلىسىنىڭ  دەپۋتاتتىعانان ۇمىتكەر بەرىك دۇيسەمبينوۆ مىرزا «Abai.kz» پورتالىنا سۇحبات بەردى. 

-اعا اڭگىمەمىزدى اۋەلى ءسىزدىڭ «اق جول» پارتياسىنا كەلۋىڭىزدەن باستاساق. ءسىزدىڭ تاڭداۋىڭىز نە ءۇشىن «اق جولعا» ءتۇستى؟

-مەن نە ءۇشىن «اق جولدى» تاڭدادىم دەگەنگە ايتارىم، مەن ازەكەڭمەن (ازات پەرۋاشەۆ-رەد.) پارتياعا دەيىن، «اتامەكەن» كاسىپكەرلەر پالاتاسىندا جۇرگەن كەزدەن تانىسپىن. ول كەزدە ول پالاتا ەمەس، وداق ەدى. ءبىز ازەكەڭ ەكەۋىمىز بىرگە قىزمەتتەس بولدىق. جاقىن ارالاسا باستادىق، ءبىر-ءبىرىمزدى جاقىن تاني باستادىق. ونىڭ يدەولوگيالىق ۇستانىمى، ونىڭ ساياسي باستامالارى مەنىڭ كوڭىلىمنەن شىقتى. سول كەزدىڭ وزىندە ءبىز جاس كاسىپكەرلەرگە قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن ءبىرشاما شارۋالاردى، جوبالاردى بىرگە اتقاردىق. شاما-شارقىمىزدىڭ كەلگەنىنشە كاسىپكەرلەرگە قولداۋ جاساۋ ءۇشىن تىرىستىق. ءبىز:ء"بىر قازاق ءۇش قازاقتى اسىراسا، وعان كومەكتەسسە، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ حالقى الدەقاشان  باي بولىپ شىعا كەلەر ەدى" دەگەن ۇستانىمدا بولدىق. «اتامەكەن» وداعىندا جۇرگەن كەزدە وسىنداي يدەيالارمەن كوپتەگەن جوبالاردى جۇزەگە اسىردىق.

كەيىننەن ازەكەڭ،  «پارلامەنتكە تۇسەيىن دەپ جاتىرمىن، ماعان قولداۋ ءبىلدىر، مەنىمەن بىرگە بول» دەپ ايتتى. مەن، ارينە، بىرگە جۇرگەن دوسىمدى، قازاقستاننىڭ دامۋىنا ءبىر كىسىدەي اتسالىسىپ كەلە جاتقان ازاماتتى قولدادىم. بۇل 2011 جىلى ەدى.

«اق جول» - بۇل كەشەگى مال باققان، وتىرىقشى مەنتاليتەتتەگى قازاقتان، كاسىپكەر، باي، اۋقاتتى قازاق شىعارۋ ءۇشىن كۇرەسىپ كەلەدى. ويتكەنى ءبىز قازاقستاننىڭ باستى قۇندىلىعى - مۇناي مەن مەتالدار ەمەس، ءبىزدىڭ تالانتتى حالقىمىز دەپ ەسەپتەيمىز.

-ءسىز ساياساتكەرسىز بە، الدە كاسىپكەرسىز بە؟ «اق جولداعى» ورنىڭىز قانداي؟

-بۇل دەگەنىڭىز ساياسي ۇستانىم عوي. ەڭ ءبىرىنشى مەنىڭ ساياسي ۇستانىمىم – تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىرىنە جەتۋ. اتا-بابالارىمىز نايزانىڭ ۇشىمەن، بىلەكتىڭ كۇشىمەن قورعاپ قالعان وسىناۋ دالانى ەرتەڭگى ۇرپاققا ساقتاپ، جەتكىزۋ. وسى جولدا قۇربان بولعان ۇلتىمىزدىڭ ارىس ۇلدارىنىڭ ەرلىگىن ءوز ۇرپاعىمىمىزعا ناسيحاتتاۋ. بۇل - مەنىڭ ازاماتتىق بورىشىم. سوناۋ توقسانىنشى جىلدارى، قازاقتىڭ ەركەكتەرى ۇيىندەگى جىلقىسىن ساتۋعا بازارعا ايەلىن جىبەرەتىن. وزدەرى بازاردا ساۋدا جاساۋدى ۇيات سانايتىن. وسىنداي قازاقتان كاسىپكەر قازاق جاساپ شىعارۋ ءۇشىن مەن دە ءوز ۇلەسىمدى قوسامىن جانە قوسىپ كەلەمىن دە. مەنىڭ ۇستانىمىم – ءبىر قازاق جاعدايى كەلىپ تۇرسا، تىم قۇرىعاندا ءوزىنىڭ جاقىندارىنا، تۋىستارىنا، دوستارىنا جاردەمدەسۋى ءتيىس.

ەكىنشىدەن، ءبىزدىڭ وسىناۋ ۇلان-عايىر جەرىمىزدىڭ استى دا، ءۇستى دە باي. وكىنىشكە وراي، سول بايلىقتىڭ قىزىعىن قازىر وزگەلەر كورىپ ءجۇر. بۇل - ءسىز بەن ءبىزدىڭ بايلىعىمىز.

ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك الۋى - قازاق حالقىنىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن جانە  رۋحاني قۇندىلىقتارىن ىعىستىرۋدى قالايتىن كۇشتەردى توقاتا الدى، ولاردى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ بارلىق ەتنوستارىنىڭ ءتىلى جانە ءتول مادەنيەتىن ساقتاي وتىرىپ، ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ يگىلىگىنە اينالدىرۋعا مۇمكىندىك بەردى.  سىرتقى الەمگە اشىقتىعىمىزدىڭ ارقاسىندا قازاقستان ازاماتتارى جالپى الەمدىك قۇندىلىقتارعا: عىلىمي-تەحنيكالىق جانە مادەني جەتىستىكتەرگە بارعان سايىن كوبىرەك ارالاسا باستادى.  جەكە تۇلعانىڭ كاسىبي، شىعارماشىلىق، رۋحاني دامۋىنا ەل ىشىندەگى  ساياسي تۇراقتىلىق، ۇلتارالىق، دىنارالىق كەلىسىم قولايلى جاعدايلار جاساۋدا.

-ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، «اق جول» پارتياسىنىڭ پارلامەنتتەگى ورنى قانداي؟ "مىنە، مىناۋ" دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي، پارتيانىڭ V شاقىرىلىمداعى پارلامەنت قابىرعاسىندا كوتەرگەن   وزەكتى ماسەلەلەرىن اتاپ كورسەتە الاسىز؟

-قازاقستاننىڭ «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ پارلامەنتتەگى ورنى ەرەكشە. "اق جول"  -كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەلەردى قوزعاپ، باستاما كوتەرىپ جۇرگەن بىردەن-ءبىر پارتيا. ارينە، اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي اتقارىلعان يگى ىستەر جەتەرلىك. سولاردىڭ ىشىندە، باق ارقىلى بۇقاراعا تاراپ، حالىق وڭ باعاسىن بەرگەن شارالاردىڭ ءبىرسىپارىسىن اتاپ وتۋگە ابدەن بولادى. مىسالى، «اق جول» پارتياسىنىڭ باستاماسى بويىنشا، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەلەرi جونiندەگi كەيبiر زاڭ اكتiلەرiنە وزگەرiستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگiزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭ جوباسى قابىلداندى. بۇل زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزىندە حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋدا جاڭا جولدار اشىلدى.

قازاقتا ايتادى عوي، «جالعىزدىڭ اتى شىقپاس، جاياۋدىڭ شاڭى شىقپاس» دەپ. سول دەگەندەي، ءبىزدىڭ پارتيا وتكەن شاقىرىلىمدا پارلامەنتكە از عانا قۇراممەن باردى. بار بولعانى سەگىز ادام ماجىلىستە وتىرىپ، كوپتەگەن يگى باستامالاردىڭ وتۋىنە تۇرتكى بولدىق. مارگارەت تەتچەر ايتىپتى عوي، ء«بىر ادامنىڭ ءوزى قوعامنىڭ بۇكىل ءومىر ءسۇرۋ قۇندىلىقتارىن وزگەرتىپ جىبەرۋگە مۇمكىندىگى بار» دەپ. ءبىزدىڭ پارتيا وسال ەمەس. ءبىزدىڭ ارتىمىزدا قانشاما حالىقتىڭ سەنىمى جاتىر. ءبىزدىڭ ارتىمىزدا جاقتاستارىمىز بار. ءبىزدىڭ تىرەگىمىز بار. دەمەك، ءبىزدىڭ پارالامەنتتە ورنىمىز بار دەگەن ءسوز. ءبىز - حالىقتىق پارتيامىز. مىسالى، وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىزدىڭ «اق جول» دەپۋتاتتارى حالىقپەن تىكەلەي بايلانىس ورناتتى. ءار سەيسەنبى كۇنى ءبىز ونلاين جۇزدەسۋلەر وتكىزىپ تۇردىق. حالىق دەپۋتاتپەن تىكەلەي سويلەسە الدى. سول ارقىلى ءبىز كوپتەگەن ءىرىلى-ۇساقتى ماسەلەلەردى شەشۋگە تىرىستىق.

-حالىق بىلەتىندەي، «اق جول» باستاماسىمەن «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنىڭ» كەيبىر كەلەڭسىزدىكتەرى اشكەرەلەندى...

-دۇرىس ايتاسىز... قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنىڭ باعدارلاماسى - ءوز مۇمكىنشىلىگىمەن، قولما-قول باسپانا ساتىپ الا المايتىن قاراكوزدەرىمىزگە باسپانالى بولۋعا جول اشاتىن باعدارلاما ەدى. كەيىننەن بۇنىڭ دا ءوز كەلەڭسىزدىكتەرى بولدى. سودان كەيىن ءبىزدىڭ پارتيا پارلامەنت قابىرعاسىندا بىرنەشە مارتە ساۋال قويدى. كەيىن بۇل ماسەلەلەر ەلباسىنىڭ قۇلاعىنا جەتكەننەن كەيىن ماسەلە شەشىلدى. قازىر اتالعان بانك كەيبىر جوبالاردى «اق جول» پارتياسىمەن اقىلداسىپ وتىرىپ جۇزەگە اسىرۋدا.

ودان بولەك، ريددەر قالاسىندا بۇكىل اۋىل اۋىز سۋسىز وتىرعاندا، ءبىزدىڭ پارتياعا كومەك سۇراپ، حات كەلىپ ءتۇستى. ءبىز اۋىز سۋسىز وتىرعان ريددەرلىكتەرتىڭ ماسەلەسىن پالامەنتتە كوتەردىك. بۇل ماسەلە دە شەشىمىن تاپتى.سونداي-اق، شقو دا قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن اكىمدەردىڭ، مەكتەپ ديرەكتورلارىنىڭ ماسەلەسىن دە از كوتەرگەن جوقپىز. ويتكەنى قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن ادام ول باسشى بولا المايدى. ول زاڭدى قۇرمەتتەمەيتىن ادام دەگەن ءسوز.

-«اق جولدىڭ» ەلىمىزدىڭ رۋحانياتى مەن مادەنيەتىنە قوسقان ۇلەسى از ەمەس ەكەنىن كورىپ ءجۇرمىز. مىسالى بيىل يۋنەسكو كولەمىندە مەرەيتويى اتالىپ وتىلەتىن ءاليحان بوكەيحاننىڭ  150 جىلدىعىن مەملەكەت دەڭگەيىندە اتاپ ءوتۋ تۋرالى باستاما كوتەردىڭىزدەر...

-ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ءوزى ايتقانداي، ءبىزدىڭ قازاقتىڭ تاريحىندا ۇيالاتىنداي ەشتەڭە جوق. ءبىز وتكەن كۇنىمىزبەن ماقتانامىز، ەرتەڭىمىزگە ۇلكەن سەنىممەن اتتانامىز. ءبىز، «اق جول» پارتياسى، ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىعىن لايىقتى دەڭگەيدە وتكىزۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرۋ قاجەت دەپ سانايمىز. ءاليحان نۇرمۇحامەدۇلى بوكەيحان (بوكەيحانوۆ) جانە احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ (بايتۇرسىنوۆ) ءومىرى مەن قىزمەتتەرىنە قاتىستى تەرگەۋدىڭ ارحيۆتىك ماتەريالدارىن زەرتتەۋگە سۇلتان حان اققۇلۇلى ءجۇسىپ جەتەكشىلىك ەتەتىن الاشتانۋشى زەرتتەۋشىلەر توبىنا رۇقسات بەرۋىن دە سۇرادىق. وسى جانە بىرقاتار رۋحاني شارالاردىڭ ءار كەز باسى-قاسىنان تابىلاتىن «اق جول» پارتياسى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنا عانا قىزمەت ەتپەيدى. سونداي-اق، ونىڭ رۋحانياتى مەن مادەنيەتىنە، ادەبيەتىنە شىن جاناشىر بولىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ پارتيامىز وسى جىلدار ىشىندە پوەزيا كەشتەرىنە قولداۋ ءبىلدىرىپ، ءمۇشايرالار ۇيىمداستىردى. ءبىز الداعى ۋاقفىتتا دا ءتىل ماسەلەسى، قازاقى قۇندىلىق، الاش قۇندىلىقتارى سەكىلدى ەلىمىزدىڭ، ۇلتىمىزدىڭ رۋحانياتىنا ۇلەس قوساتىن جوبالاردى اتقاراتىن بولامىز.

-ءسىز قازاقستاننىڭ كەلەشەگى تۋرالى نە ايتاسىز؟

-قازاقستاننىڭ بولاشاعى وتە جارقىن بولاتىنىنا سەنۋىمىز كەرەك. قازاقتىڭ دالاداي دارقان كوڭىلىنەن بولار، مىنا ءبىزدىڭ ىرىسىمىز، بەيبىتشىلىگىمىز ەرتەڭ دە ساقتالىپ قالادى. سول ءۇشىن ءبىز بۇگىن ايانباي ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. «اق جول» پارتياسى جاستارعا سەنەدى. ويتكەنى، بۇگىنگى وسكەلەن ۇرپاق – ەرتەڭگى ەل تىزگىنشىسى.

ۋاقىت ءبولىپ، سۇحبات بەرگەنىڭىزگە راحمەت!

سۇحباتتاسقان – نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

سۇحباتتىڭ جاريالانۋ اقىسى “اق جول” پارتياسىنىڭ سايلاۋ قورىنان تولەندى. 

Abai.kz