الدەبiر اقىن ادەبي ۇيiرمە اشىپتى، الدە بiر جازۋشى جاس ادەبيەتشiلەر مەكتەبiن قۇرىپتى دەگەن حابار ەستiمەيمiز. ەستيتiنiمiز - جازۋشىلار وداعىنداعى مىڭعا جۋىق جازۋشى الدەبiر سىيلىق ءۇشiن تالاسىپ ءجۇر دەگەن قارا قاۋىمعا قاجەتسiز اڭگiمە. قازiر ولار مەملەكەتتiك سىيلىق الۋ ناۋقانىندا اق تەر، كوك تەر بولىپ ءجۇر.

ال بۇگiنگi تارشىلىق زاماندا توكپە كۇيدiڭ شەبەرi ايگۇل ۇلكەنباەۆا ارنايى مەكتەپ-ستۋدياسىن اشىپ، كۇيشi شاكiرتتەر تاربيەلەۋدە. ايگۇلگە اسپانداي اتاقتار قاجەت ەمەس. ونەر ساۋداعا تۇسكەن قوعامدا ونىڭ بۇل iسiنە تاڭدانباسقا لاج جوق. «سارسەنبiدەگi سۇحباتىمىزدىڭ» قوناعى بولعان كۇيشi: «بiلگەنiمدi باۋىر-سiڭلiلەرiمە ۇيرەتەمiن دەگەن ماقساتىم بار ەدi»، - دەيدi. ايگۇلدiڭ كۇي مەكتەبiنە مەملەكەتتەن بەرiلiپ وتىرعان كومەك جوق. ەندەشە، ونەرگە كوزسiز عاشىق قىزدىڭ اڭگiمەسiنە قۇلاق ءتۇرiڭiز.

- ايگۇل حانىم، قازiرگi جاستار اراسىندا دومبىراعا اۋەستiك ازايىپ بارا جاتقان جوق پا؟

- بiلمەيمiن... مەنiڭ اڭعارعانىم - بالالارىنىڭ دومبىرا ۇيرەنۋiنە قۇشتار اتا-انالار كوپ. تiپتi ورىستiلدi بولىپ وسكەن قالانىڭ بالالارىنا دەيiن وزدەرiنiڭ ىقىلاستارىمەن ستۋدياعا كەلiپ دومبىراعا قاتىسۋدا. سوعان قاراعاندا، بۇرىنعى ۋاقىتپەن سالىستىرعاندا، قازiرگi قالا تۇرعىندارىنىڭ دومبىراعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى باسىم سياقتى.

- ماسەلەن، كەزiندە كەز كەلگەن مەكتەپتە دومبىرا وركەسترi بولۋشى ەدi. ال قازiر الماتىنىڭ وزiندە وسىنداي ونەر ۇجىمى بار مەكتەپتەر ازايىپ كەتتi عوي...

الدەبiر اقىن ادەبي ۇيiرمە اشىپتى، الدە بiر جازۋشى جاس ادەبيەتشiلەر مەكتەبiن قۇرىپتى دەگەن حابار ەستiمەيمiز. ەستيتiنiمiز - جازۋشىلار وداعىنداعى مىڭعا جۋىق جازۋشى الدەبiر سىيلىق ءۇشiن تالاسىپ ءجۇر دەگەن قارا قاۋىمعا قاجەتسiز اڭگiمە. قازiر ولار مەملەكەتتiك سىيلىق الۋ ناۋقانىندا اق تەر، كوك تەر بولىپ ءجۇر.

ال بۇگiنگi تارشىلىق زاماندا توكپە كۇيدiڭ شەبەرi ايگۇل ۇلكەنباەۆا ارنايى مەكتەپ-ستۋدياسىن اشىپ، كۇيشi شاكiرتتەر تاربيەلەۋدە. ايگۇلگە اسپانداي اتاقتار قاجەت ەمەس. ونەر ساۋداعا تۇسكەن قوعامدا ونىڭ بۇل iسiنە تاڭدانباسقا لاج جوق. «سارسەنبiدەگi سۇحباتىمىزدىڭ» قوناعى بولعان كۇيشi: «بiلگەنiمدi باۋىر-سiڭلiلەرiمە ۇيرەتەمiن دەگەن ماقساتىم بار ەدi»، - دەيدi. ايگۇلدiڭ كۇي مەكتەبiنە مەملەكەتتەن بەرiلiپ وتىرعان كومەك جوق. ەندەشە، ونەرگە كوزسiز عاشىق قىزدىڭ اڭگiمەسiنە قۇلاق ءتۇرiڭiز.

- ايگۇل حانىم، قازiرگi جاستار اراسىندا دومبىراعا اۋەستiك ازايىپ بارا جاتقان جوق پا؟

- بiلمەيمiن... مەنiڭ اڭعارعانىم - بالالارىنىڭ دومبىرا ۇيرەنۋiنە قۇشتار اتا-انالار كوپ. تiپتi ورىستiلدi بولىپ وسكەن قالانىڭ بالالارىنا دەيiن وزدەرiنiڭ ىقىلاستارىمەن ستۋدياعا كەلiپ دومبىراعا قاتىسۋدا. سوعان قاراعاندا، بۇرىنعى ۋاقىتپەن سالىستىرعاندا، قازiرگi قالا تۇرعىندارىنىڭ دومبىراعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى باسىم سياقتى.

- ماسەلەن، كەزiندە كەز كەلگەن مەكتەپتە دومبىرا وركەسترi بولۋشى ەدi. ال قازiر الماتىنىڭ وزiندە وسىنداي ونەر ۇجىمى بار مەكتەپتەر ازايىپ كەتتi عوي...

- كونسەرۆاتوريانى تامامداعان شاكiرتتەرiمiز مەكتەپتەگi ۇيiرمەلەردە ساباق بەرەدi. مەكتەپ اكiمشiلiگiنiڭ تاراپى مۇنداي ماسەلەگە قالاي قارايتىنىن بiلمەيمiن، بiراق ەكi قولعا جۇمىس iزدەگەن ادام مەكتەپتەرگە بارىپ، حابارلاندىرۋ جاساپ، دومبىرا ۇيرەتۋiنە مۇمكiندiك بار بولار.

- سiز ءۇشiن كۇيدiڭ قاسيەتi مەن كيەلi دومبىرانىڭ قۇدiرەتi نەدە؟

- قازاقتى دومبىراسىز ەلەستەتۋ مۇمكiن ەمەس. ويتكەنi شەتەلگە كەتكەن قانداستارىمىز اننەن گورi, كۇيدiڭ تاسپاسىن كوپ سۇرايدى. الدە ماعان سونداي سۇرانىستاعى ادامدار تاپ كەلە مە... ايتەۋiر، كوپشiلiگi قازاقتىڭ كۇيiن تىڭداعاندا الاتىن اسەرiن تامسانا ايتۋمەن بولادى. احمەت جۇبانوۆتىڭ تiلiمەن ايتار بولساق، كۇي - قازاقتىڭ سان عاسىر بويعى باسىنان وتكەن تاريحى. شىنىمەن دە، اتا-بابالارىمىز باسىنان وتكەرگەن قيلى كەزەڭدەردi بiر عانا كۇيگە سىيدىرعان عوي. مiنە، مەن ءۇشiن كۇي مەن دومبىرانىڭ قۇدiرەتi وسىندا.

- ال سوڭعى كەزدەرi كۇنiگە وتەتiن كونتسەرتتەردەن دومبىراسىن قۇشاقتاعان ايگۇل حانىمدى كەزiكتiرە بەرمەيتiندiگiمiز نەلiكتەن؟

- شىنى كەرەك، كەيبiر ادامداردى كورiپ ءجۇرمiز عوي، حالىق قول سوعىپ، قوشەمەتتەمەسە دە، ساحنادان كەتكiسi كەلمەيدi. ال ءوزiڭدi ءسۇيسiنiپ تىڭدايتىن ورتادا ونەر كورسەتۋدi ءوزiڭ دە قالاپ تۇراسىڭ عوي. ايتسە دە، ەفيردەن كورiنۋ ماقساتىندا كەز كەلگەن كونتسەرتتەن قالماي تىڭدارمانىمدى جالىقتىرعىم كەلمەيدi.

- جۇرت سiزدiڭ دومبىرا مەكتەپ-ستۋدياسىن اشىپ، شاكiرت تاربيەلەۋمەن اينالىساتىنىڭىزدى جاقسى بiلەدi. بۇل كيەلi ونەرگە دەگەن iڭكارلiكتiڭ بەلگiسi مە، الدە كۇنكورiستiڭ قامى ما؟

- اقشاڭنىڭ بولعانى جاقسى عوي، ارينە. بiراق مەن سول كۇنكورiستiڭ ماسەلەسiن الدىعا شىعارمايمىن. ماسەلەن، جاز ۋاقىتى باستالعاندا، شەتەلدەن كەلگەن قانداستارىمىز بالالارىن بiراز ۋاقىتقا بولسا دا دومبىرا ۇيرەنسiن دەپ، ماعان تاپسىرىپ جاتادى. تiپتi شىعارماشىلىق ساپارلارعا شىققان كەزدە دە، ۇلكەن ادامدار نەمەرەسiن نەمەسە بالاسىن شاكiرت ەتiپ الۋعا ءوتiنiش بiلدiرەدi. قاراپ وتىرساق، ادام بالاسىنىڭ ومiرگە كەلگەندەگi مiندەتi دە وزiنەن كەيiنگiلەرگە بiلگەنiن ۇيرەتۋ عوي. مەن وسى ماقساتتا دومبىرا ستۋديا­سىن اشقان ەدiم. الدىڭا ۇيرەنەمiن دەپ ىنتالى شاكiرت كەلiپ جاتسا، وعان نەگە قۋانباسقا؟ ۇستازدىڭ مەرەيiنiڭ وسكەنi شاكiرتiنiڭ وزعانى ەمەس پە؟ بۇل كەز كەلگەن ۇستازدىڭ ارمانى دەپ ويلايمىن.

- «كۇنكورiس» دەمەكشi, سiزدiڭ ايلىق تابىسىڭىز تiرشiلiكتiڭ جىرتىعىن جاماۋعا جەتە مە؟

- مەن قاناعاتشىل اداممىن. ەگەر تيىنننىڭ سوڭىنا تۇسەم دەسەم، كەز كەلگەن ۋاقىتتا ەل ارالاپ جۇرە بەرگەن بولار ەدiم. تiپتi, شىنىمدى ايتسام، شىعارماشىلىق ساپارعا شىقپاعانىما دا ەكi جىلداي ۋاقىت ءوتiپتi. بiراق شاقىر­عان جەرلەردەن قالمايمىن.

- ال تويعا بارىپ، تابىس تاپپايسىز با؟

- كiم، قانداي تويعا بارىپ تابىس تاپسا، ول ءوزiنiڭ ەڭبەگiمەن كەلگەن ناپاقاسى دەپ بiلەم. ءوز باسىم، توي-تومالاققا جيi بارماسام دا، شىعىپ تۇراتىنىم بار. بiراق iشەر اسىم مەن كيەر كيiمiمنiڭ كوزiن جيىن-تويعا تiرەپ قويعان جان ەمەسپiن.

- مەملەكەت تاراپىنان ۇلتتىق ونەرگە تيەسiلi قولداۋ كورسەتiلiپ جاتىر دەپ ويلايسىز با؟

- بiزدە كلاسسيكالىق ونەرگە كوپ كوڭiل بولiنەدi. كوبiنەسە ءداستۇرلi ورىنداۋشىلاردىڭ سىرىلىپ قالاتىنى جاسىرىن ەمەس. بiزدiڭ جوعارعى جاقتا وتىرعاندار وزگە مەملەكەتتەردiڭ ساحناسىندا وتەتiن كونتسەرتتەرگە وپەرا انشiلەرi مەن سكريپكاشىلاردى اپارىپ، سولاردى كورسەتۋگە اۋەس. شەتەلدiڭ تىڭدارماندارىنا ۇلتتىق ونەر­دەن قىزىق دۇنيە جوق ەكەنiن تۇسiنگiلەرi كەلمەيدi. ءار ۇلت ءوزiنiڭ قۇندىلىعىمەن ەرەكشەلەنبەي مە...

- ايگۇل حانىم، قوعامنىڭ قانداي دەرتi سiزدi قاتتى مازالايدى؟

- جوعارى وقۋ ورنىنداعى بiلiم جۇيەسiنە قاراپ قارنىم اشادى. تۋىستاس سiڭلiم اتى دارداي بiر وقۋ ورنىندا وقىدى. سولاردىڭ وقۋ جۇيەسiن كورگەندە جاعامدى ۇستادىم. اۋىزدارىنان «بiلiم الۋ» دەگەن ءسوز دە شىقپايدى. ەسi-دەرتتەرi - ۇستازدارىنا اقشا جيناۋ. ماسقارا! جاعامدى ۇستادىم! ءبارiن اينالدىرىپ اكەلiپ پاراعا تاڭىپ قويعان. شىنجىر سياقتى ءبارi بiر-بiرiنە ماتالعانى سونشا، ودان قاشىپ قۇتىلا المايسىڭ. بiلiم جۇيەسiنە ەنگەن «تەست» دەگەن پالە ءبارiن قۇرتتى. امەريكانىڭ پرەزيدەنتiنiڭ ءوزi: «وسى تەست اتاۋلىنى قۇرتپاساق، ماڭگۇرتتەردiڭ مەكەنi بولامىز»، - دەپ، تەككە دابىل قاعىپ جاتىر دەيسiز بە؟

قوعامنىڭ لايلانعانى سول - اۋزىن اشسا، جۇرەگi كورiنەتiن اۋىلدىڭ اڭعال ادامدارى دا وزگەرگەن. الىسقا بارماي-اق، بiر وتباسى بالالارىنىڭ iشiندە دە بەزبۇيرەكتiك قالىپتاسقان. رۋحاني توزىپ بارا جاتىرمىز. بiرەۋگە بiرەۋ سەنۋدەن قالدى. «قوي ۇستiنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان» زامان ءوتiپ كەتتi. سونداي الاڭسىز ۋاقىتتا جاستىق شاعى وتكەن بiزدiڭ جاستاعىلار باقىتتى شىعار، بالكiم.

- ەل اراسىندا اسiرەسە ارiپتەس­تەرiڭiزدiڭ iشiندە: «باتىستان كەلگەن ونەر (بالەت، وپەرا ت.س.س.) ەليتاعا تيەسiلi بولىپ قالدى دا، ال قازاقتىڭ ءتول مادەنيەتi قاراپايىم قازاقتىڭ ەنشiسiنە سىرىلدى. قالتاسى جۇقا قازاققا تيەسiلi ونەردiڭ جاعدايى دا سول سياقتى جۇتاڭقى. ياعني ونەر الەۋمەتتiك جاعدايدىڭ ايناسى iسپەتتi» دەگەن سىڭايداعى پiكiر ايتىلىپ جاتادى. سiز وسىمەن كەلiسەسiز بە؟

- قانداي دا بiر حالىقتى تانىتاتىن دۇنيە ول - ونەرi مەن سپورتتاعى جەتiستiگi. ماسەلەن، جاپونياعا بارعاندا بايقاعانىم - ءاربiر ونەر ادامى مەملەكەتتiڭ قۇندىلىعى رەتiندە ەسەپتەلiپ، ولە-ولگەنشە سول مەملەكەتتiڭ قامقورلىعىندا بولادى ەكەن. سەبەبi, ونەر - كەز كەلگەن ادامعا بەرiلمەيتiن ەرەكشەلiك. ولار وسىنىڭ بايىبىنا ۇڭiلەتiن حالىق. بiزدiڭ ۇكiمەتتەگiلەردە ونەر ادامدارىنا دەگەن ءدال وسىنداي كوزقاراس قالىپتاسسا دەيمiن. تiپتi ءومiرiن ونەرگە سارپ ەتكەن ادامدار دۇنيە­دەن وتكەندە، كوپ بولىپ شىعارىپ سالۋ بىلاي تۇرسىن، كومۋگە دە مۇمكiندiگi بولماي جاتادى. وسىنىڭ ءبارi جۇرەگiڭە اۋىر تيەدi.

سوندىقتان قايتالاپ ايتارىم - حالىق رۋحاني ازدى. ونداي دەرتتiڭ بەتiن قايتاراتىن بiر عانا جول بار - ول ۇلتتىق ونەردi كوتەرۋ. ايعاي-شۋ مەن تاسىر-تۇسىرعا الدانۋدان حالىق شارشادى. ەڭسەسi بيiك ەل بولامىز دەسەك، وسى باعىتتا جۇمىس iستەۋ كەرەك.

- ايگۇل حانىم، ەندi سiز بولىپ، بiز بولىپ، بۇگiنگi ايەلدەر جايىن قوزعاساق، قالاي بولادى ەكەن. ماسەلەن، سىنعا اۋەس جۇرتشىلىق نازiك جاندىلاردى ەركەككە ءتان تiزگiندi قولىنا الىپ، ەركەكشورالانىپ كەتتi دەگەندi ايتىپ مiنەيتiن بولدى. كەيبiرەۋلەر بۇعان ەر اتاۋلىنىڭ ءالجۋازدانىپ، جاۋاپكەرشiلiكتەن جالتاراتىنىن العا تارتىپ جاتادى. ال ءوزiڭiز وسى ماسەلەگە كiنالi ءتۇيiن قايدا جاتىر دەپ ويلايسىز؟

- ەگەر ەركەكتەر بەلسەندiلiك تانىتىپ تۇرسا، ايەل ونىڭ ەشقاشان الدىنا ءتۇسiپ كەتپەس ەدi. سەبەبi, قازiرگi كەي جiگiتتەردiڭ تiرلiگi iشiڭدi پىستىرىپ جiبەرەدi. كiم بولسا دا مويىندايتىن شىعار، بiز ايەل باسىمىزبەن ەركەكتەردiڭ مiندەتiن موينىمىزعا الىپ جاتامىز. كورiپ تۇرىپ: «مىناۋ ايەلگە ءتان ەمەس، اكەل، ماعان بەر»، - دەمەيدi. سودان سوڭ بiلەگiڭدi ءتۇرiپ، ءوزiڭ كiرiسپەگەندە قايتەسiڭ. دەسە دە، ناعىز ەر ازاماتتار بار. ونداي ەرلەردiڭ اراسىندا ءوزiڭنiڭ نازiك ايەل ەكەنiڭدi سەزiنەسiڭ.

اڭگiمەلەسكەن -

دينار كاميلوۆا،

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 25 (62) وت 23 يۋنيا  2010 گ.