اپتا باسىندا الماتىنىڭ قاق ورتاسىندا اتىس بولىپ، ايدىڭ كۇنى امانىندا التى پوليتسيا قىزمەتكەرى قازا تاپتى. شەتىن وقيعا كۇللى قازاقستان جۇرتىن بەي-جاي قالدىرمادى. مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ الماتىداعى اتىستى «تەراكتى» دەپ جاريالادى.

ەلباسىنىڭ الدىندا بايانداما جاساعان ۇقك باسشىسى ۆلاديمير جۇماقانوۆ، تۇتقىندالعان ازاماتتىڭ بۇرىن قىلمىستى بولعانىن جانە تۇرمەدە جازاسىن وتەۋ كەزىندە سالافيلىك اعىم وكىلدەرىمەن بايلانىسى بولعاندىعىن ايتتى.

ال وقيعا بولعان 18-ماۋسىمدا تۇندەلەتىپ الماتىعا ارنايى كەلگەن ءىىم باسشىسى قالمۇحامبەت قاسىموۆ قىلمىسكەردىڭ پوليتسيا وكىلدەرىمەن جەكە ەسەبى بولعاندىعىن مالىمدەدى. قاسىموۆ مىرزانىڭ ستسەنارينە سۇيەنسەك، قىلمىسكەردىڭ ارەكەتى تەراكتى ەمەس «بانديتيزمگە» كەلەتىن سەكىلدى.

سونداي-اق، باق-تا قىلمىسكەرگە كومەكتەسكەن تاكسي جۇرگىزۋشىسىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا ءدىني سيپاتتاعى ماتەريالدار بولعاندىعىن جانە ۇستالعان ازاماتتىڭ دارىن مۋباروۆتىڭ ۋاعىز-ناسيحاتتارىن تىڭداعاندىعى جازىلدى.

وسى ءبىر دەرەككە بولا، بۇل وقيعانى تەراكت دەپ باعالاۋعا بولا ما؟ جالپى، قىلمىستىڭ بولمىسىنا قاراساڭىز، كريمينالدىق سيپات ايقىن بايقالاتىن سەكىلدى.

بەلگىلى جۋرناليست مارات توقاشباەۆ: "الماتىدا وتكەن بريفينگ بارىسىندا قر ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆ پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە قارسى شابۋىل جاساعان قىلمىسكەردىڭ ماقساتى ولاردان «كەك الۋ بولعانىن» تايعا تاڭبا باسقانداي ايتىپ بەردى. ءسويتىپ قاندى وقيعا تەرروريزمنەن گورى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن «رازبوركاعا» جاقىن بولىپ شىقتى" دەپ جازدى. 

ارينە، بانديتتەردىڭ "رازبوركاسىنا" لانكەستىك سيپات بەرىلگەن سوڭ-اق قوعامدا ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلىپ جاتىر. قازىر ءتىپتى الەۋمەتتىك جەلىلەردە بۇل وقيعاعا ءسالافيزمنىڭ قاتىسى جوقتىعى جايلى جازبالار دا كوبەيىپ كەتتى. ياعني، الماتىداعى قاندىقىرعىن اقتوبەدەگى سالافيتتەر جاساعان تەراكتىنى "اقتاپ" الۋعا، بۇل اعىمنىڭ "سۋدان - تازا" ەكەنىن دالەلدەۋگە تاپتىرماس مۇمكىندىك بولىپ وتىر. 

جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ باتىرى قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ ءىنىسى تالعات رىسقۇلبەكوۆ Facebook-تەگى پاراقشاسىندا اتىس كەزىندە قازا تاپقان پوليتسيا ستارشيناسى ايان عاليەۆتىڭ دە بەس ۋاقىت ناماز وقىپ، دارىن مۋباروۆپەن داستارقانداس بولعاندىعىن ايتتى.

ياعني، بيلىك بۇل وقيعاعا اسىعىس باعا بەردى. ەندى مىنە، ولگەن دە، ولتىرگەن دە ء"سالافيت" بولىپ شىعىپ وتىر. 

ارينە، قاپىدا شەيىت بولعان ايان عاليەۆتى ء"سالافيت بولدى" دەۋدەن اۋلاقپىز. سوندىقتان دا، ءبىز مارقۇم ايان عاليەۆتىڭ ءىنىسى نۇرجان ەربولعانۇلىنا حابارلاسىپ ەدىك، «بۇل ماسەلەنى مەنىڭ اعام سايان جاقسى بىلەدى. ايان اعام ناماز وقىپ، مەشىتتەرگە باراتىن. ول كىسىنى ءبارى بىلەتىن جانە سىلايتىن. سوندىقتان قازىر مەن ەشتەڭە ايتا المايمىن»، - دەدى.

ال تەرگەۋ بارىسىندا ءوز كىناسىن مويىنداعان رۋسلان كۇلىكباەۆتىڭ ايەلى اياۋلىم ۇمبەتقۇلوۆا: «تۇرمەدەن شىققاندا ماعان "پارانجا كي، دىنگە قوسىل" دەدى. مەن قارسى بولدىم. مەنىمەن تۇرعىڭ كەلمەسە، تۇرماي-اق قوي، ورانىپ، جاۋىپ كيىنبەيمىن دەدىم. سوڭعى كەزدەرى اسىعىس بولدى. ءبىر ورىندا وتىرمايتىن ءبىر جاققا اسىعىپ تۇرعانداي بولدى. سونداي تىرلىكتەرىن بايقادىم. تۇرمەدە وتىرعاندا قيىندىق كورىپ، پوليتسەيلەرگە وشتەسكەن شىعار دەپ ويلايمىن. ول بەس ۋاقىت ناماز وقىپ ءجۇرىپ مىناداي تىرلىككە قالاي باردى؟ ەگەر شىنايى مۇسىلمان بولسا ناماز وقي تۇرىپ بىرەۋدى ولتىرمەك تۇگىلى، جەردە جاتقان جاندىكتى ولتىرۋگە قۇدايدان قورقادى عوي. قالاي مىنا ىسكە بارعانىن ءوزىم دە تۇسىنبەي قالدىم. سەنبەي تۇرمىن ءالى كۇنگە»، - دەيدى.  

وسى جەردەگى "پوليتسەيلەرمەن وشتەسكەن بولار" دەگەن ويعا ءمان بەرۋ كەرەك سەكىلدى. قاندىقىرعىن سالعان رۋسلان كۇلىكباەۆتىڭ قىلمىسى قۇقىق قورعاۋشىلاردان كورگەن ءجابىردىڭ وتەۋى ەمەس پە؟ ايەلىنىڭ ايتۋىنشا، كۇلىكباەۆ بايقوڭىرعا ءبىر جۇمىستارىن ءبىتىرىپ، ءبىرجولا كوشىپ كەتپەك بولعان. ياعني، ول ءوزىن جەزوكشەلەرگە قاتىستى ايىپتاعاندارمەن ەسەپ ايىرىسىپ، بايقوڭىرعا تارتىپ كەتۋدى جوسپارلاعان بولۋى مۇمكىن. جالپى، پوليتسەيلەردەن كورگەن جابىرگە اششى جاۋاپتى تارازدىق ەرلان بەكتىباەۆ ءوزىن ورتەپ جىبەرۋ ارقىلى بەرگەندىگىن حالىق ۇمىتا قويعان جوق. رۋسلاندىكى دە سونداي ارەكەت ەمەس پە؟

قوش! سونىمەن الماتىداعى شەتىن وقيعا «تەراكتى» مە، الدە «بانديتيزم» بە؟ قازاقستاندىق ساياساتكەرلەر مەن قوعام قايراتكەرلەرى «Abai.kz» پورتالىنا پىكىرلەرىن ءبىلدىردى.

تەرروريزممەن كۇرەسۋدە – قوعامدى دا بەلسەندى ارالاستىرۋ كەرەك

ءامىرجان قوسانوۆ، ساياساتكەر:

-كۇن وتكەن سايىن، 18 شىلدەدە الماتىدا ورىن العان سويقان اتىستىڭ ءمان-جايى ەكىۇشتالانىپ بارا جاتقان سەكىلدى. ەلباسى «تەراكت» دەسە، ىشكى ىستەر ءمينيسترى ونى «جەڭىل ءجۇرىستى ايەلمەن سوزگە كەلىپ قالعان، سوسىن سوت پەن پروكۋراتۋرادان كوڭلى قالعان» ءبىر ادامنىڭ عانا ارەكەتىنە تەلىپ قويدى. جالپى مەن وسىناۋ كۇردەلى وقيعالارعا ءاپ-ساتتە باعا بەرۋگە قارسىمىن: ءتيىستى تەرگەۋ جۇرگىزىلىپ، قولدا بار فاكتىلەر مەن دالەلدەر جان-جاقتى سارالانىپ قانا باعا بەرىلۋى ءتيىس. ال ءبىزدىڭ گەنەرالدار ساعات 11-دە بولعان قىلمىسقا تۇستەن كەيىن باعا بەرىپ جاتىر! ارينە، ولار ەلباسىنىڭ الدىندا وزدەرىن كورسەتىپ، ۇپاي جيناعىلارى كەلگەن دە بولار، بىراق ناتيجەسىندە ۇياتقا كالىپ جاتىر ەمەس پە؟!

«قويشى كوپ بولسا، قوي ارام ولەدى» دەمەكشى، بىزدە تەرروريزم سەكىلدى اسا قاۋىپتى قوعامدىق دەرتپەن كۇرەسۋدە بىرىزدىلىك، قۇزىرلى ورگانداردىڭ پىكىر مەن جۇمىسىنىڭ بىرلىگى ءتىپتى بايقالمايدى. كەرىسىنشە، ءبىرىنىڭ ايتقان ءسوزىن ءبىرى جوققا شىعارعانداي بوپ، ەل مەن ەلباسى الدىندا ماسقارا بوپ جاتىر! مۇنىڭ ءبارى رەسمي بيلىكتىڭ 18 شىلدەدەگى قاندى وقيعانىڭ سەبەپتەرىنە قاتىستى باعالارىنا دەگەن قوعامدىق سانادا ورىن العان كۇدىكتىڭ ودان سايىن كۇشەيە تۇسۋىنە ءسوزسىز اسەر ەتۋدە. جالپى، وسىناۋ ەلدى ەلەڭدەتكەن وقيعالارعا قاتىستى رەسمي اقپارات ساياساتى ەكى اياعىنان اقساپ جاتىر! اقپارات پەن كوممەنتاري اعىنىن ءبىر ورتالىقتان ۇيلەستىرۋ جاعى ءتىپتى سىن كوتەرمەيدى! اقپارات دەگەنىڭىز نە ءتايىرى؟! مەنىڭشە، ماسەلە ودان دا تەرەڭىرەكتە – تەرروريزممەن كۇرەس ءىسىن ءار مينيسترلىك ءوز تاراپىنان جەكەدارا قولعا الماي، تۇككە قاجەتى جوق ۆەدومستۆوارالىق باسەكەگە سالىنباي جۇرگىزۋ كەرەك ءتيىس! ول ءۇشىن ورتاق ءارى ىقپالدى شتاب كەرەك! ازىرشە، مەن ونداي قۇزىرلى دا قاۋقارلى قۇرىلىمدى كورىپ تۇرعان جوقپىن! جانە دە وسىناۋ ماڭىزدى ىسكە قوعامدى دا بەلسەندى تۇردە ارالاستىرۋ قاجەت! ونداي مەحانيزمدى قالىپتاستىرۋدىڭ جولدارى بارشىلىق. وعان تەك تەك ءتيىستى ساياسي ەرىك كەرەك. سوندا بەلگىلى ءبىر وقيعالارعا بەرىلگەن باعالار بۇدان گورى ناقتىراق ءارى راستاۋ بولارى ءسوزسىز.

"پرەزيدەنتتىڭ كولەڭكەسىنەن" ورىن الۋ جونىندە شايقاس ءجۇرىپ جاتىر 

ەرمۇرات باپي، جۋرناليست:

- ەل پرەزيدەنتى - "تەراكت" دەپ، ال ونىڭ ءمينيسترى - "كەك الۋ ءۇشىن جاسالعان بانديتيزم" دەگەنىنەن ەلدەگى سيتۋاتسيانى بيلىك بىلمەيدى، جۇيەلى جۇمىس جوق دەگەندى بىلدىرسە كەرەك. بىرىنشىدەن، پرەزيدەنتتىڭ اۋزىنا "تەراكت" دەگەندى كىم سالىپ بەردى؟ شاماسى، "ۇقك" بولسا كەرەك. بۇل تۇجىرىم ء"ىىم"-ءنىڭ پىكىرىنە قايشى كەلدى. باسقاشا ايتقاندا، ەكى ۆەدومستۆو اراسىنداعى جۇمىستا ۇيلەسىم جوق. ياعني، ولاردىڭ اراسىندا "پرەزيدەنتتىڭ كولەڭكەسىنەن" ورىن الۋ جونىندە شايقاس ءجۇرىپ جاتىر دەگەن ءسوز. كەزىندە فاشيستىك گەرمانيادا گەستاپو مەن "سس" اراسىندا وسىنداي تالاس بولعان: قايسىمىز فيۋرەرگە جاعامىز دەپ، ءبىرى-بىرىنەن اسىپ تۇسكەن قانقۇيلى ارەكەتتەرگە بارعان.

ال الەمدى لاڭكەستىك اپاتى شارپىعان كەزدە، ەلدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن ءبىرىنشى كەزەكتە قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىستى ەكى ورگان "كنب" مەن "مۆد" ءوزارا باسەكەگە تۇسكەنى راس بولسا، وندا بۇل ورگاندار مۇنداي لاڭكەستىك ارەكەتتەردى وزدەرى ۇيىمداستىرىپ، سوڭىنان ونى وزدەرى "اشىپ", ارقايسىسى وزدەرىنىڭ پرەزيدەنتكە قاجەتتىلىگىن جاساندى ستسەناريلارمەن دالەلدەۋگە كوشۋى ابدەن مۇمكىن.

ەكىنشىدەن، قاۋىپسىزدىك ورگاندارى اراسىنداعى ۇيلەسىمسىزدىك مەملەكەتتىك بيلىك جۇيەسىنىڭ ءىرىپ-شىرىگەنىن بىلدىرەدى. مەملەكەتتىك بيلىك جۇيەسى ءبىر ادامعا عانا باعىنىشتى بولعان جاعدايدا، بۇل كۇشتىك قۇرىلىمدار ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە ەمەس، ءوز قوجايىنىنا عانا قىزمەت ەتۋگە ولەارمان بولادى. بۇلاردىڭ قىزمەتىن باقىلاۋى ءتيىس پارلامەنتتىڭ قۇزىرلىق قۇقىعى قىرقىلىپ قالعان. ال كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ قىزمەتىن ۇيلەستىرۋى ءتيىس قر پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى قاۋىپسىزدىك كەڭەسى "سىرتتاي باقىلاۋشى" نەمەسە ستاتيستيكا جيناۋشى مەكەمە رولىندە عانا قالعان. بۇل كەڭەستىڭ قۇزىرى مەملەكەتتىك زاڭدارمەن، كونستيتۋتسيالىق جولمەن تولىق انىقتالماعان. ماسەلەن، اقش-تىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى مەملەكەتتىك ستاتۋسى بار ورگان بولسا، بىزدەگى كەڭەس اۋىل ىشىندەگى قوي جايۋدىڭ كەزەگىن باقىلاۋشى پىسىق شالدىڭ ارەكەتىنەن ارىگە اسپايدى.

ال مينيستر قاسىموۆتىڭ: "الماتىلىق اتقىشتىڭ" پوليتسيا مەن سوت ورىندارىندا كەتكەن جەكە كەگى بار ەكەن" دەگەنى قازاقستاندا ادام قۇقىعىن قورعاۋ جانە "ادىلەتتىلىك ورناتۋ" دەگەن تۇسىنىكتەردىڭ ماقۇرىم بولعانىن بىلدىرەدى. ياعني، ادىلەتكە جەتە الماعان ءار ادام ءوز بىلگەنىمەن ادىلەتتىلىك ورناتا بەرەتىن بولسا، قازاقستان - قۇقىقتىق مەملەكەت ەمەس، انارحيالىق ەلدەر ساناتىندا ماڭىپ جۇرگەن توبىرلار جيىنتىعى دەگەن ءسوز.

بانديتيزم - قاراقشىلىق ماقساتىندا جاسالادى

ارمان سقابىلۇلى، جۋرناليست:

- مəسەلە، كىمنىڭ ايتقانىندا ەمەس! قولدا بار ايعاقتاردا! ونىڭ تۇرمەدە سالافيتتەرمەن بايلانىسى بولعانىن ۇقك-ءنىڭ توراعاسى ايتتى. "اللاحاكبار" دەپ ايعايلاعانىن ەستىگەندەر جازىپ جاتىر. Əيەلى دە سوڭعى كەزدەرى دىنگە باس ۇرىپ، كۇمəندى جۇرىستەرى كوبەيگەنىن ايتادى. سوسىن پروكۋرورلاردان ءوش الماق بولعان ادام اۆتوماتپەن كوشە كەزىپ، ەلدىڭ ۇرەيىن الىپ جۇرمەس بولار؟ مەنىڭشە بۇل تەرراكت! جəنە دە بۇل كۇشتىك قۇرىلىمداردى əبىگەرگە ءتۇسىرىپ، تامىرىن باسىپ كورۋ ماقساتىندا جاسالۋى دا əبدەن مۇمكىن.

بانديتيزم - توناۋ، قاراقشىلىق ماقساتىندا جاسالادى. بۇل جەردە ول جوق!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz