ايگۇل جۇبانىش. قارا سومكە
تاڭ قىلاڭ بەرە باستاعاندا كوزىم ءىلىنىپ كەتكەن ەكەن، قالتا تەلەفونىما مايا ەسىمدى قۇربىم: ء«ومىر مەن ولىمگە انىقتاما بەرشى؟» دەپ حابارلاما جىبەرىپتى. ء«ومىر – مەن ءۇشىن جارىق الەم، جارقىن بولاشاق. ءولىم – قارا تۇنەك، قۋراعان سۇيەك» دەپ جاۋاپ قايتاردىم. بىرەر ۋاقىتتان سوڭ ول قوڭىراۋ شالدى.
– ۇيىقتاپ جاتىرسىڭ با؟
– ءبىراز قيسايىپ كوز شىرىمىن الدىم.
– سول ۇيىقتاعانىڭ جارايدى. بىلە بىلسەڭ، ۇيقى – ءولىمنىڭ كىشى ءتۇرى.
– ءومىر مەن ءولىمدى ءوزىڭ قالاي تۇسىنەسىڭ؟
– مەن ءۇشىن ءومىر – بيىك شىڭ ءتارىزدى. قانشا ورمەلەسەڭ دە، شىڭعا جەتۋ قيىن. ال ءولىم ومىردەن الدەقايدا جەڭىلىرەك كورىنەدى. اجال تىرناعىنا ىلسە بولدى، شىڭىراۋ شۇڭقىرعا باتىرا سالادى.
– سوڭعى ۋاقىتتا ءولىم تۋرالى ءجيى ويلاناتىن بولىپسىڭ؟
– تۇسىمە قۇرساعىمدا جاتقان نارەستەم كىردى. ەر بالا ەكەن دەيمىن. ءوزى ءبىرتۇرلى كوڭىلسىز. ءۇي الدىنا ەكى ۇلكەن سومكەنى كوتەرىپ اكەلىپ: «اناشىم، قايسىسىن الاسىز؟» – دەدى. «مۇنىڭ ىشىندە نە بار؟» دەپ ەم: «اق سومكەدە – ءومىر، ال قارا سومكەدە – ءولىم»، – دەدى. مەن سومكەنىڭ بىرىنە قولىمدى سوزىپ جاتىپ، ويانىپ كەتتىم.
– ەگەر ءتۇسىڭ وڭىڭە اينالسا قاي سومكەنى تاڭدار ەدىڭ؟
– ويلانباستان قارا سومكەنى ارقالاپ كەتەر ەم...
– وسىنشاما قاتىگەز بولار ما ەدىڭ؟!
– تۇسىنەسىڭ بە، مەن ونىڭ ءورىسىن كەڭەيتكىم كەلمەيدى! ەل بەتىنە قالاي قارايمىن. مەنى قويشى، شەشەم جەر بەتىن باسىپ جۇرە الماي قالادى عوي.
«مۇنى ەرتەرەك ويلانۋىڭ كەرەك ەدى» دەگىم كەلدى دە، ءتىلىمدى تىستەي قويدىم.
– مەن سەنىڭ ءتۇسىڭدى جورىپ كورەيىن. بۇل تەگىن ءتۇس ەمەس. بالكىم، تۇسىك جاساتپاسسىڭ. جاتىرداعى نارەستە ءوزىنىڭ جارىق دۇنيەنى كورە المايتىنىن ءبىلىپ، تۇسىڭە كىرگەن. دەمەك، بۇل تەگىن بالا ەمەس. ەكى سومكە دەگەنىڭ ىرىس-نەسىبە...
ول مەنىڭ ءسوزىمدى جاقتىرماي، اڭگىمەنى كىلت توقتاتتى.
– بالا كەزىمدە مارقۇم اجەمنىڭ اۋزىنان «نەكەسىز بالا تۋعاننان ساقتا» دەگەن ءسوزدى ءجيى ەستيتىنمىن...
تەلەفون جەلىسى ءۇزىلىپ كەتتى. شاماسى مايانىڭ قالتا تەلەفونىندا بىرلىك تاۋسىلسا كەرەك.
اسىلىندە مەن مايانى جەك كورەم. ەكەۋمىز جاتاقحانانىڭ اياداي بولمەسىندە ەكى جىل بىرگە تۇردىق. سىرت كوزگە سالماقتى كورىنگەنىمەن، بۇل قىز قاشاندا ەر جىگىتتەردىڭ نازارىندا ءجۇرۋدى قالايتىن. ويناپ ءجۇرىپ وت باسقان ءتۇرى، مىنە، وسى. وقۋعا كەلگەن جىلى اناسىنا: «قانداي ساتتە دە ءبىر-بىرىمىزگە دەمەۋ بولامىز» دەپ ۋادە بەرگەن ەدىم. «ۋادە – قۇدايدىڭ ءسوزى».
مايا قايتا قوڭىراۋ شالدى.
– مەنى جەك كورەتىنىڭدى سەزەمىن. بىراق مۇنداي قيىن ساتتە ادام دوسىن جارتى جولدا قالدىرماس بولار؟
– مىناداي قىلىعىڭنان كەيىن سەنى استە دوسىم دەپ اتاۋىمنىڭ ءوزى قيىن.
ول جاۋاپ قايتارمادى. جىلاعانداي سەزىلدى ماعان. جىلاپ، جەڭىلدەپ السىن دەپ ءتىل قاتپادىم. كوزدىڭ جاسى توگىلگەنىمەن، كوڭىلدىڭ دەرتىن جۋ قيىن. اياپ كەتتىم.
– مايا، بالانىڭ اكەسىنە ءتۇسىڭدى ايتىپ كورسەڭ قالاي بولادى؟ بالكىم، ويلانار. ۇيلەنۋ تويىن جاسارسىڭدار...
– ايتتىم... ول دا قارا سومكەنى تاڭدادى...
– قاتىگەزسىڭدەر!
– ءوزىمنىڭ كوز الدىمدا ءوزىم سولىپ بارا جاتىرمىن. ماعان ۇرىسا بەرمەشى.
تەلەفون ءۇزىلىپ كەتتى. قايتا قوڭىراۋ شالىپ ەم، ءسوندىرۋلى. مەن مايانىڭ جىگىتىمەن كەزدەسۋدى ءجون كوردىم...
***
– ء«سابيدىڭ ءبارى باقىتتى،
بولۋى ءۇشىن جارالعان»,-
دەگەن ءان جولدارىن ەستىگەن بولارسىز.
– قازاقشا اندەردى كوپ تىڭداي بەرمەيمىن.
– ءسىز ومىرگە كەلگەنىڭىزگە قۋاناسىز با؟
– البەتتە.
– ءومىر سىزگە نەسىمەن قىمبات؟
– ءسىز ءبىرتۇرلى قيالي قىز ەكەنسىز! ول ماعان قاراپ تارقىلداپ كۇلدى.
– جاۋاپسىز قالعىم كەلمەيدى.
– ءومىر – قايتا اينالىپ كەلمەيتىن ساتتەرىمەن قىمبات. جۇرەسىڭ، كورەسىڭ دەگەندەي. ال، ءولىم – ول ەندى ماڭگىلىك ۇيىقتاۋ.
– بالكىم، مايانىڭ قۇرساعىنداعى ءسابيىڭىزدىڭ جارىق الەمدى كورۋ باقىتىنا ءسىز سەبەپشى بولارسىز؟
ول ىرشىپ ءتۇستى. «جوق، مەن دارىگەرلەرمەن كەلىسىپ قويدىم».
– مايا ءسابيدى دۇنيەگە اكەلسە بولدى، ءبىزدىڭ ليرا ەسىمدى قۇربىمىز اسىراپ الادى. ليراعا انا بولۋ باقىتى بۇيىرماعان. تۇسىنەسىز بە؟
– مەن «ۇرپاعىمدى» اركىمگە تاراتاتىن جىندى ەمەسپىن.
– ەندەشە، مەن ءسىزدىڭ ۇستىڭىزدەن شاعىمدانامىن.
– «ەكەۋدىڭ ىسىنە ەسسىز تۇسەدى» دەگەندى ۇمىتپاعايسىز...
ول مۇنان ارى مەنىڭ سوزىمە قۇلاق اسپادى. ايتقان «اقىلىم» جەلگە ۇشتى. شەتەلدىك قىمبات كولىگىنە ءمىندى دە، لەزدە عايىپ بولدى. مەن بۇرقىراعان شاڭنىڭ استىنا كومىلىپ قالا بەردىم.
***
ليرا ەكەۋمىز مايا مەن الگى جىلپوس جىگىت كەلگەن جەكە كلينيكاعا جەتە الار ەمەسپىز. «وسى ءسابيدى قۇشاعىما الۋدى ءناسىپ ەتە گور»، - دەپ ليرا جىلاپ كەلەدى. كلينيكا تابالدىرىعىنان اتتاۋىمىز مۇڭ ەكەن، قولىنا شاعىن ادەمى سومكە ۇستاعان جىلپوس جىگىت دارىگەرگە العىسىن ايتىپ جاتىر ەكەن. ءبىز كەش قالدىق...
جىلپوس جىگىت جونىنە كەتتى. سالدەن سوڭ كلينيكادان اياعىن ءىلبي باسىپ مايا شىقتى. ءالسىز. قولىندا قارا سومكە. مەن العاش رەت قۇربىمنان جيرەندىم. ول مەن ءۇشىن پايدالانۋعا جاراماي قالعان ەسكى قارا سومكەگە ۇقساپ كەتتى.
«... اق سومكەدە – ءومىر، ال قارا سومكەدە – ءولىم». قايسىسىن تاڭدايسىز، اناشىم؟»
اbai.kz
