الماتىدا ء«دىن مەن تاريح تاعلىمى» تاقىرىبى اياسىندا دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى

الماتىدا ء«دىن مەن تاريح تاعلىمى» تاقىرىبىندا قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتى «عىلىم ورداسىندا» دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى، - دەپ حابارلايدى قمدب ءباسپاسوز قىزمەت.

باسقوسۋعا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقاراماسىنىڭ توراعا ورىنباسارى، نايب ءمۇفتي سەرىكباي قاجى وراز، مىسىر ەلشىلىگىنىڭ مادەنيەت جانە ءبىلىم ءىسى جونىندەگى ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى حەمدان يبراحيم، ءدىن فيلوسوفياسىن زەرتتەۋشى عالىم، ير –نىڭ مادەنيەت جانە ءدىن ىستەرى جونىندەگى كەڭەسشىسى دوكتور اكبار حاميدزادە، ءال فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى، پروفەسسور بايان نۇرسۇلتانقىزى، قر بعم عك فيلوسوفيا، ساياساتتانۋ جانە ءدىنتانۋ ينستيتۋتى ءدىنتانۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى باقىتجان مەڭلىبەكۇلى جانە تاريشى عالىمدار مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.

دوڭگەلەك ۇستەلدى جۇرگىزۋشى «عىلىم ورداسى» باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى نۇرلان باقىتجانۇلى يسلام ءدىنىنىڭ قازاقستانعا كەلۋى مەن تارالۋىنا جانە ونىڭ باستى كەزەڭدەرىن تالداي وتىرىپ، جالپى قازاق قوعامىنداعى يسلام ءدىنىنىڭ الاتىن ورنىنا عىلىمي تۇرعىدان پايىمداۋ جاسادى.

قمدب توراعا ورىنباسارى، نايب ءمۇفتي سەرىكباي قاجى وراز ءدىني باسقارمانىڭ ء«دىن مەن تاريح تاعلىمى» جىلى اياسىندا اتقارىپ جاتقان جۇمىستارىن بايانداۋ بارىسىندا يسلام ءدىنى VII عاسىردا پايدا بولىپ، VIII عاسىردا قازاق دالاسىنا كەلگەنىن، ح عاسىردىڭ سوڭىندا ورتا ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ رەسمي ءدىنى مارتەبەسىنە يە بولعانىن، يسلام ءدىنىن قابىلداعاننان كەيىن قازاق حالقىنىڭ رۋحاني، مادەني ومىرىندە ءوسىپ-وركەندەۋ پروتسەسسى قايتا جاڭعىرعانىن ء«داستۇرلى يسلام جاۋھارلارى» كىتابىنىڭ نەگىزىندە باياندادى.

«قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى جاقىندا تاريحي تۇلعالارىمىزدىڭ ءدىني سارىندا جازىلعان مۇرالارىن جيناقتاپ، ء«داستۇرلى يسلام جاۋھارلارى» اتتى كىتاپ شىعاردى. ونداعى اقىن-جىراۋلاردىڭ، ءدىن قايراتكەرلەرىنىڭ ولەڭ-جىرلارى ۇلتىمىزدىڭ عاسىرلار بويى ۇستانىپ كەلە جاتقان دۇنيەتانىمىنىڭ، ادامگەرشىلىك پرينتسيپتەرىنىڭ، سالت-داستۇرلەرى مەن ادەت-عۇرىپتارىنىڭ ءتول ءدىنىمىزدىڭ مۇراتتارىمەن ساي كەلەتىندىگىن، ەكەۋىنىڭ ءبىر ارنادا توعىساتىندىعىن كورسەتەدى. بۇل قازاق حالقى يسلام ءدىنىن تولىققاندى ۇستانعان ۇلت ەكەنىن دالەلدەي تۇسەدى. بۇل كىتاپتى جارىققا شىعارۋداعى ماقساتىمىز – تەرىس پيعىلدى يدەولوگيالىق باسقىنشىلىققا قارسى ۇلتتىق يماني يممۋنيتەتتى كۇشەيتۋ»، – دەدى  نايب ءمۇفتي سەرىكباي قاجى وراز.

عالىمداردىڭ ويىن جالعاستىرعان فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت ت.قىدىر جات اعىممەن كۇرەسۋدە ءدىني مۇرالارىمىزدى حالىققا جەتكىزۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى.

«قازىرگى ۋاقىتتاعى ەڭ باستى ماسەلە جات اعىممەن قالاي كۇرەسەمىز دەگەن سۇراق؟ تۇرىك دانىشپانى: «ادام ءتۇپ تىرەگىنەن الىستايدى، بىراق، ول نەگىزىنە قايتا ورالادى»، – دەيدى. دەمەك، ول ءتۇپ نەگىز دەگەنىمىز – تاريح.   سوندىقتان، ءبىز ءجۇرىپ وتكەن جولىمىزعا، تاريحىمىزعا ءدىني تۇرعىدان ءۇڭىلۋىمىز كەرەك. ەلىمىزگە يسلام ءدىنى 90-شى جىلدارى عانا كەلگەن جوق. ال، ءداستۇرلى ءدىني تانىمعا ورالۋىمىز ءۇشىن تاريحي جادىگەرلەرىمىزدى جاڭعىرتىپ، ءدىني شىعارمالاردى قايتا جارىققا شىعارۋىمىز قاجەت. قولداعى بارىمىزبەن ماقتانا بەرمەي وسى قۇندىلىقتارىمىزدى عىلىمي اينالىمعا ءتۇسىرىپ، حالىققا جەتكىزۋ ماڭىزدى»، – دەدى ت.قىدىر.

يسلامتانۋشى عالىم الاۋ ادىلباەۆ 90-شى جىلدارداعى دىنگە دەگەن كوزقاراس پەن يسلامنىڭ زەرتتەلۋ دەڭگەيىن ايتا كەلە، ءدىني مۇرالاردى عىلىمي اينالىمعا ءتۇسىرىپ، حالىققا جەتكىزۋ جولدارىن قاراستىرۋدى ۇسىندى.

«يسلام ءدىنىنىڭ قازاق قوعامىندا الاتىن ءرولىن ءدىن ماماندارى عانا تىلگە تيەك ەتەتىن، ەندى زيالى قاۋىم وكىلدەرى، تاريحشى عالىمدارىمىز تۇششىمدى پىكىرلەرىن ايتىپ جاتىر. سوندىقتان، بۇل باسقوسۋ ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن وتە ماڭىزدى. قازىرگى ۋاقىتتا ءدىن ماماندارى مەن تاريحشى عالىمدارىمىز بىرلەسىپ اتقاراتىن جۇمىس وتتە كوپ. وسى تۇستا ءبىر ۇسىنىس ايتقىم كەلەدى. ءدىني مۇرالارىمىزدى حالىققا جەتكىزۋ ءۇشىن ارنايى قور قۇرىلسا ەلدىڭ بولشاعىن ويلاعان ازاماتتار قولداۋ كورسەتەدى دەپ سەنەمىن»، – دەدى الاۋ ادىلباەۆ.   

شارا بارىسىندا قوناقتارعا عىلىمي كىتاپحانا قورىنداعى قۇندى جادىگەرلەر تانىستىرىلىپ، كەڭ كولەمدى كورمە ۇيىمداستىرىلدى.