ەلوردادا وتكەن ەۋزاريالىق ەكونوميكالىق وداق باسشىلارىنىڭ كەزەكتى كەڭەسى اياقتالىپ، بەس ەلدىڭ پرەزيدەنتتەرى ەاەو-نىڭ قازىرگى بەتالىسىنا باعا بەردى. بۇل تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رەسمي سايتى حابارلادى.

سونىمەن، استانادا وتكەن جيىنعا وداققا مۇشە بەس ەلدىڭ باسشىلارى: نۇرسۇلتان نازارباەۆ، سەرج سارگسيان، الەكساندر لۋكاشەنكو، المازبەك اتامباەۆ جانە ۆلاديمير پۋتين قاتىستى. استاناداعى القا-قوتان جيىندا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى دامىتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى مەن پەرسپەكتيۆالارى قاراستىرىلعان.

سونىمەن، الىس-جاقىننان جيىلعان ەسكى ءام جاڭا وداققا مۇشە ەل باسشىلارى ەاەو-نىڭ العاشقى 2 جىلدىق جۇمىسى تۋرالى ويلارىن ورتاعا سالدى. بىرەۋلەرى ەاەو-نىڭ كەلەشەگىنە ءۇمىت بىلدىرسە، ەندى بىرەۋلەرى «ەاەو-عا مۇشە بولعاننان تاپقان پايدامىز جوق» دەدى.

كەڭەستى وتكىزۋشى مەملەكەتتىڭ باسشىسى رەتىندە قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ەاەو تۋرالى كەلىسىمنىڭ جاسالعانىنا ەكى جىل تولۋىمەن قۇتتىقتاي كەلە، بۇكىل الەم بويىنشا ەكونوميكالىق بىرلەستىككە مۇددەلىلىك ارتىپ، ەاەو-نىڭ حالىقارالىق بايلانىستارى بارعان سايىن قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.

«بۇل قۇجاتقا 2014 جىلعى 29 مامىردا قازاقستان، رەسەي فەدەراتسياسى جانە بەلارۋس ەلدەرى وسىندا، استانادا، قول قويدى. قىسقا ۋاقىت ىشىندە ءبىزدىڭ قاتارىمىز ارمەنيا جانە قىرعىزستانمەن تولىقتى. قۇرىلعانىنا از عانا مەرزىم وتكەنىمەن جانە باستاپقىداعى ەكونوميكالىق قيىندىقتارعا قاراماستان، بۇگىندە ەاەو تولىققاندى ينتەگراتسيالىق بىرلەستىك رەتىندە قالىپتاستى دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولادى. ەكونوميكالارىمىزدى جاقىنداستىرۋ ءىسى ەندى  ەاەو تۋرالى كەلىسىمدە بەلگىلەگەن جوسپارلار مەن مەرزىمدەرگە سايكەس جۇزەگە اسىرىلۋدا. ۇكىمەتتەر جانە بيزنەس قاۋىمى ءبىر-بىرىمەن ىنتىماقتاسۋدىڭ قاجەتتى تاجىريبەسىن جيناقتاپ جاتىر. ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ ىشكى ماسەلەلەرى نەگىزىنەن  رەگلامەنتتەلدى. قويىلعان مىندەتتەر مەن وداق قىزمەتى قاعيداتتارىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى مەملەكەتتەرىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنا قۋاتتى سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ال بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو ەاەو-نىڭ جۇمىسىنا كوڭىلى تولمايتىنىن جەتكىزىپتى.

«وكىنىشكە وراي، ءبىز اۋەلدە جوسپارلاعانداي وداقتاس مەملەكەتتەردىڭ ءبارى بىردەي دامىپ كەتكەن جوق. كەيبىرىنىڭ ەكونوميكاسىندا ءوسىم كورسەتكىشى ءالى كۇنگە دەيىن تۇرالاپ تۇر. پروبلەما شەشىلمەگەن كۇيى تۇر. وسىنداي وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرسىپىراسىن بۇگىن تالقىلادىق. ەڭ اۋەلى ءبىزدىڭ قول جەتكىزگەن تەوريالىق جەتىستىكتەرىمىزدى ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىرۋ قاجەت»،-دەيدى الەكساندر گريگوريەۆيچ.

سونداي-اق، لۋكاشەنكو ەاەو-نىڭ جۇمىسىنىڭ ىلگەرى باسپاۋىنىڭ ناقتى سەبەبى مىنالار دەپ كورسەتىپتى:

1. وداققا مۇشە ەل باسشىلارى قاعاز جۇزىندە كەلىسىمدەرگە كەلگەنىمەن، وسى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ماسەلەسى سول قالپى قالىپ وتىر.

2. ەاەو كەڭىستىگىندەگى قويىلىپ وتىرعان شەكتەۋلەر وزگەرۋسىز، قالپىندا قالدى. ەاەو-عا مۇشە ەلدەرگە ورتاق تەڭدەي قۇقىقتىق جاعداي ءالى جاسالعان جوق.

3. ونىڭ ۇتىنە كەلىسىمگە قول قويعاننان كەيىن، ەلىمىزدەگى تاۋار اينالىمى قۇلدىراۋعا ۇشىرادى. 2012-2013 جىلدارى بەلارۋسيانىڭ جىلدىق تاۋار اينالىمى 65 ملرد دوللار بولسا، 2015 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، بۇل كورسەتكىش 45 ملرد دوللارعا دەيىن كەمىگەن. دەمەك، ەاەو كەلىسىمدەرىنىڭ كوپ تەتىكتەرى ءبىزدىڭ ەركىن جۇمىس جۇرگىزۋىمىزگە كەدەرگى كەلتىرۋدە. ۇتقان كىم، ۇتىلعان كىم؟

ال ەكونوميكالىق ينتەگراتسياعا سوڭىنان قوسىلعان قىرعىزستاننىڭ پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆ ەاەو اياسىندا قولدان جاسالعان قيىندىقتار بار ەكەنىن ايتتى.

«قىرعىزستاننىڭ ەۋرازيالىق ينتەرگاتسيانى قولداپ، ەاەو-عا كىرۋ جونىندە كەلىسىمگە قول قويعانىنا تۋرا ءبىر جىل ءوتتى. ينتەگراتسيانىڭ قىرعىز-قازاق شەكاراسىنان كەدەندىك باقىلاۋدىڭ الىنىپ تاستالۋى، رەسەيدە جانە ەاەو-نىڭ وزگە ەلدەرىندە ميگرانتتاردىڭ جاعدايى جاقسارعانى سەكىلدى وڭ ناتيجەلەرگە قاراماستان، بىرنەشە پروبلەمالاردى اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇلار تەمىرجول ءتاريفىن بىرىڭعاي سايكەستەندىرۋ، قىرعىز كارتوبىن قازاقستانعا اكەلۋگە شەكتەۋ قويۋ، قىرعىز-قازاق شەكاراسىندا ۆەتەرينارلىق باقىلاۋدى جانە رەسەي جانە وزگە ايماقتارعا تاۋار ءترانزيتىن الىپ تاستاۋ»، - دەدى اتامباەۆ.

ال رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ەۋرازيالىق وداق اياسىندا ورتاق اقپاراتتىق كەڭىستىك قۇرۋ يدەياسىن  ۇسىنعان.

«وداق اياسىندا ءبىرتۇتاس اقپاراتتىق كەڭىستىك قۇرۋدىڭ بولاشاعى زور. بۇل ءۇشىن ەۋرازيالىق كوميسسيا ارنايى تۇجىرىمداما دايىنداپ، ءتيىمدى جوبا ۇسىنۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار 2019 جىلعا قاراي ورتاق اقپاراتتىق نارىقتى قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت»، - دەيدى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين.

جاقىندا قوعام بەلسەندىلەرى مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى، الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى قازاقستانداعى كەيبىر رەسەيلىك ارنالاردىڭ حابار تاراتۋىن شەكتەۋدى ۇسىنعانى بەلگىلى. 

نۇرزات توعجان

Abai.kz