دىنىمىزدە ادال، ارام دەگەن ۇعىم بار. بۇل ەكەۋى ەشقاشان ءبىرىنىڭ ورنىن ءبىرى الماستىرمايدى. سەبەبى ادالدىقتىڭ دا، ارامدىقتىڭ دا ءاۋ باستاعى نەگىزى بىرگە جاراتىلادى. ال ول نەگىز – نيەت ارقىلى قالىپتاسادى. سوندىقتان قاي ىستە دە نيەتتىڭ تازالىعىنا جەتە ءمان بەرىلەدى. سەبەبى سىرت كوزگە ادال سياقتى كورىنگەن نە ءبىر يگىلىكتى ءىس ارەكەتتەر ءاۋ باستاعى نيەت كىناراتىنان كورىنىستە ساۋاپتى ءىس سياقتى اسەر قالدىرعانىمەن، شىنتۋايتىنا كەلگەندە كۇناھارلىققا قاراي بۇرىلىپ كەتىپ جاتادى. بۇل جايت بۇرىن «ادال دەگەن قازاننان شوشقانىڭ باسى شىقتى» دەلىنۋ ارقىلى نيەتتەن كەتكەن كاكىر كىناراتى شوشقانىڭ باسىنا تەلىنەتىن. 

كەيىن ماتەريالدىق تۇسىنىك العا شىقتى دا، رۋحانيات، ۇعىنىقتىلىق ءۇشىن ايتساق، الگى نيەت مۇلدە قاپەرگە الىنبايتىن بولدى. سودان باردى دا ءاۋ باستا ارام اسقا لايىقتالىپ جاسالعان «يتاياق» ادال داستارحان تورىنەن ورىن الدى. بايىبىنا بارساق، يتاياق ەشقاشان جۋىپ-شايۋ ارقىلى تازارمايدى. سەبەبى ونىڭ نەگىزگى بولمىسى نيەتتە تۇر. تاقۋا ادامداردىڭ ستاكانمەن سۋ ىشپەيتىنى، بوساعان اراق-شاراپ ىدىسىمەن دارەت المايتىنى سوندىقتان. 

دىنىمىزدە «ارۋاعىن سىيلا» دەگەن تىركەس بار. ارۋاق دەلىنەتىن سول ءبىز ايتىپ وتىرعان نەگىز. ارۋاق – نيەت ارقىلى تۇسكەن تاپسىرىستى قابىلداپ الادى دا، سونى جاساپ شىعارا بەرەدى. سوندىقتان وعان استە كىنا ارتا المايسىڭ. بار كىنا، دۇرىسى – جاۋاپكەرشىلىك وزىمىزدە تۇرادى. سوندىقتان نيەت تۇزەلمەيىنشە ەش ءىس وڭعارىلمايدى. ءتىپتى ءدىني ءبىلىم الۋ دا نيەتكە قاراي وڭ، نە تەرىس اسەر بەرەدى. ەگەر ءدىني ءىلىم ءاۋ باستا جەكە باس مۇددەسىنە قىزمەت ەتۋگە نيەتتەلسە، العان ءبىلىمى ونىڭ تەك كۇناسىن ارتتىرۋعا قىزمەت ەتەدى. سەبەبى نەگىزى، ياعني «يتاياعى» تازا ەمەس. راس، ءبىلىمى دە، كورىنىسى دە كەرەمەت. بىراق قانشا جەردەن التىنمەن اپتالىپ، كۇمىسپەن كۇپتەلگەنىمەن، يتاياقتىڭ ءاۋ باستاعى نەگىزى ارام بولعاندىقتان ادالدانبايتىندىعى سياقتى الگى ءدىني ءبىلىم نەگىزىندەگى ارامدىق تا وزگەرىسسىز قالادى. ءبىزدىڭ ءسوز باسىندا ادال مەن ارام ەشقاشان الماسپايدى دەۋىمىز سوندىقتان. 

بۇل كۇندە مەشىتسىز اۋىل جوق. شامالى تىرلىگى وڭعارىلا باستاعانننىڭ ءبارى ءبىر-ءبىر مەشىت سالىپ تاستادى. اللا نيەتتەرىن قابىل ەتسىن. ءيا، نيەتتەرىن. قۇراندا پايعامبارىمىزعا (س.ع.س.) قاراتا ايتىلاتىن «ولاردىڭ سالعان مەشىتىنە ناماز وقىما» دەگەن ايات بار. سەبەبى ول مەشىت سالۋشىلار نيەتى دۇرىس ەمەس. دەمەك ول جەردە جاسالعان عيباداتتا قايىر بولمايدى. قايىردان بۇرىن ونداي جەردە جاسالعان ساۋاپتى ءىس ناتيجەسىن اۋەلگى نيەت نەگىزى (ارۋاعى) سول مەشىت اتىن يەلەنگەن ادامعا كەرى اسەر ەتەتىندەي كۇناعا اينالدىرىپ جىبەرەدى. سوندىقتان نەگىزى عانا ەمەس، كورىنىسىنىڭ ءوزى ارامدىققا تۇنىپ تۇرعان مەيرامحانا، دۇكەن، تويحانا اتتارىنا ادام ەسىمى بەرىلمەگەنى ءجون. ونداي اتاۋلار ماتەريالدىق تۇرعىدا ولارعا جاسالعان قۇرمەت سياقتى كورىنگەنىمەن، نەگىزىنە ءمان بەرسەك، الگى ارداقتىلارىمىزعا جاسالعان قيانات ەكەنىن تۇسىنەر ەدىك. تۇپتەپ كەلگەندە مۇنىڭ ءبارى ارۋاق ءمانىن تۇسىنبەۋدەن شىعىپ جاتقان كىنارات. 

مىنانداي ءبىر ءتامسىل بار. حازىرەتى ءالي ءبىر حريستياننىڭ ۇيىنە قوناققا بارادى. الگى حريستيان اۋەلى وعان ءجۇزىم ۇسىنادى. حازىرەتى ءالي ءجۇزىمدى جەيدى. سالدەن كەيىن جۇزىمنەن جاسالعان شاراپ الىپ كەلەدى. حازىرەتى ءالي شاراپتى ىشپەي، ونىڭ حارام ەكەنىن ايتادى. حريستيان «مەن مۇسىلماندارعا تاڭ قالامىن. جۇزىمگە حالال، ال شاراپقا حارام دەيسىڭدەر. ال نەگىزىندە شاراپ جۇزىمنەن جاسالادى ەمەس پە؟» دەيدى. سوندا حازىرەتى ءالي «ايەلىڭ بار ما؟» دەپ سۇرايدى. حريستيان ء«يا، بار» دەيدى. حازىرەتى ءالي «قىزىڭ بار ما؟» دەپ سۇرايدى. ول «بار» دەيدى. حازىرەتى ءالي «ەكەۋى دە كەلسىن» دەيدى. ايەلى مەن قىزى كەلگەن سوڭ حازىرەتى ءالي «بۇل قىز مىنا انادان شىققان. بىراق اللا تاعالا ساعان اناسىن حالال، ال قىزىن حارام قىلعان» دەپ جاۋاپ بەرەدى. ورىندى جاۋاپقا قاناعاتتانعان حريستيان سول جەردە يسلام ءدىنىن قابىلدايدى. 

قورىتا ايتقاندا، ءبىر بايلامعا كەلمەس بۇرىن اۋەلى قاي نارسەنىڭ دە نەگىزىنە ءمان بەرگەنىمىز ءجون.

قۇديار ءبىلال

Facebook-تەگى پاراقشاسىنان