جىلدا كوكتەمنىڭ سوڭعى كۇنى ەلىمىزدىڭ ازاتتىعى جولىندا جازىقسىز قۇربان بولعان ارىستارىمىز بەن اشتىقتان قىرىلعان حالقىمىزدىڭ ميلليونداعان بوزداعىن ەسىمىزگە الىپ، ازا تۇتامىز. 
سونداعى تۇسىنگەنىمىز – قاسىرەتتى وتكەنىمىزدى ەسكە الۋ قاراپايىم حالىقتىڭ عانا پارىزى ەكەن دە، ال ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋعا قۇلىقسىز شەنەۋنىكتەرگە قاتىسسىز دۇنيە سياقتى. «ولاردىڭ اتا-باباسى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراماعان بولار، ەندەشە ولار كىمدەردىڭ ۇرپاعى؟» قر ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعاندار  قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى جۇمابەك اشۋۇلىنىڭ بۇگىنگى اتقامىنەرلەرگە دەگەن وكپەسى ءبىزدى امالسىز وسىنداي ويلارعا جەتەلەدى.
قازاق حالقىنداي وتارلىق ساياساتتىڭ زۇلىمدىعىن كورگەن حالىق جەر بەتىندە كەمدە-كەم. ەلىمىزدەگى ساياسي رەپرەسسيالار قالاي جۇرگەنىن ايتىپ بەرسەڭىز؟ 
– توتاليتارلىق جۇيە – كەڭەستەر وداعى كەزىندە ەلىمىزدە جالپى ساياسي جازالاۋ ناۋقانى بىرنەشە كەزەڭمەن ءجۇردى. العاشقى كەزەڭ – كەڭەس ۇكىمەتى ورناسىمەن الاشوردا قايراتكەرلەرىن قۋدالاۋ. ولاردى كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ جەڭگەنىن تۇسىنگەنىمەن،  لاۋازىمدى پارتيالىق قىزمەتتەرگە قويمادى، وقۋ-اعارتۋ، تاعى باسقاداي جاناما ىستەرگە پايدالاندى. ەكىنشى كەزەڭ – 1929 جىلى قازاقتىڭ ىسكەر، بەدەلدى، باي-داۋلەتتى ازاماتتارىنىڭ مال-مۇلكىن تاركىلەپ تارتىپ الدى دا، وزدەرىن ينجەككەنگە ايداپ، تۇرمەگە قامادى. سونىڭ سالدارىنان 1931-32 جىلدارى وراسان زاۋالعا ۇشىراپ، 2 ميلليوننان اسا قازاق اشتان قىرىلسا، 1,5 ميلليونداي قازاق شەتەل اۋىپ كەتتى. قازاقتىڭ ءوز ەلىندە، ءوز جەرىندە قازىر از حالىق بوپ سانالۋىنىڭ  باستى سەبەبى وسىدان. سول زۇلمات ناۋبەتتەر بولماعاندا، ءبىزدىڭ قازىر سانىمىز 30 ميلليوننان اسىپ جىعىلار ەدىك. ءۇشىنشى كەزەڭ – 1936-38 جىلدارى «حالىق جاۋلارىن» اشكەرەلەۋ جەلەۋىمەن قازاقتىڭ ءسۇت بەتىندەگى قايماقتاي ەڭ ماڭدايالدى، اسىل ازاماتتارىن قيناپ ءولتىردى. وسى كەزەڭدە قازاقستاندا 108 مىڭ ادام رەپرەسسياعا ۇشىراپ، 22 مىڭنان اسا ادام  اتىلىپ كەتتى. ارتىنشا ۇلى وتان سوعىسى باستالدى. بۇل سوعىستا ەركەكتەرىمىزدىڭ جارتىسىنا جۋىعى قىرىلدى. الايدا، باسقىنشىلاردىڭ تۇتقىنىنا تۇسكەن ادامدار فاشيستىك گەرمانيا كونتسلاگەرلەرىنىڭ ازابىن تارتقانى ازداي، سوعىس جەڭىسپەن ءبىتىپ، ەلگە ورالعان سوڭ دا قۋدالاندى. ولاردىڭ اراسىندا «قازاقتىڭ پوگونينيى» اتانعان  تۇڭعىش مامان سكريپكاشى ايتكەش تولعانباەۆ، زەكەن تەمىرعاليەۆ، ت.ب. بار. بۇدان سوڭ،  ءسال «تىنىستاپ» الىپ، «حالىق جاۋلارى» رەتىندە اقىن-جازۋشىلارىمىز بەن عالىمدارىمىزدىڭ سوڭىنا شىراق الىپ ءتۇستى. ولاردىڭ ىشىندە بەلگىلى تاريحشىمىز ەرمۇحامبەت ماحانوۆ، قاجىم جۇماليەۆ، اكادەميك قوڭىراتباەۆ، يسمايلوۆتار يتجەككەنگە ايدالىپ كەتسە، قانىش ساتباەۆ پەن مۇحتار اۋەزوۆ ماسكەۋدى پانالاپ، جان ساقتاپ قالدى. بۇل قۇرساۋ ستالين ولگەننەن كەيىن جازىلا باستاعانداي. دەگەنمەن اشىق جۇرگىزىلگەن ساياسات قازاقتى ابدەن جانشىپ تاستادى. ونىڭ ۇستىنە 1954 جىلى قازاقستاندا تىڭ كوتەرۋ باستالدى. حرۋششەۆتىڭ كەيىن. «رەسەي يمپەرياسىنىڭ قازاقستاندى 150 جىل بويى ورىستاندىرا الماعان ساياساتىن مەن ەكى-ءۇش-اق جىلدا ىسكە اسىردىم»،– دەپ ماقتاناتىنى بار. تىڭ كوتەرۋدىڭ سىلتاۋىمەن بۇكىل قازاقستانعا ءوز ەلىنە سىيماعان تۇرمەدەن شىققانداردىڭ ءبارى كەلدى. سودان بارىپ 1959 جىلعى ساناق بويىنشا قازاقتار ءوز جەرىندە 29-اق پايىزدى قۇرادى. سونىڭ كەسىرىنەن قازاق بالاباقشالارى مەن قازاق مەكتەپتەرى جابىلدى دا، ورىستانۋ، كەڭەستەندىرۋ ساياساتى قارقىندى ءجۇردى. حالقىمىز سالت-داستۇرىنەن، ادەت-عۇرپىنان ايرىلدى. ءتىلىمىز كەسىلىپ، سانامىز ماڭگۇرتتەندى.

تاريحي  مۇراجايىمىزدى  تاسماعامبەتوۆ ساتىپ جىبەردى...

الاش ارىستارىن ۇلىقتاۋعا قازاقستان ۇكىمەتى جۋىردا عانا بەيىل قويدى، دەگەنمەن بالەندەي تىندىرىپ جاتقان نارسە جوق. مۇنىڭ سەبەبىن بيلىك باسىنداعىلاردىڭ  ءالى كۇنگە  قورقىنىش پەن جالتاقتىقتان ارىلماعاندىعىنان  ىزدەۋ كەرەك شىعار؟ 
– ارينە، سولاي. تاۋەلسىز اتىمىز عانا، الاش ۇكىمەتىنىڭ دارەجەسىنە جەتۋ – قيالداعى ارمان عوي. سول الاش ۇكىمەتىنىڭ مينيسترلەر قۇرامىنداعى 15 ادام ىلعي رەسەيدە جوعارى ءبىلىم العان، جان-جاقتى بىلىكتى جاندار بولدى. ءاليحان بوكەيحانوۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ، قوشكە كەمەڭگەروۆ...  الماتى تۇبىندەگى جاڭالىق دەگەن جەردە «حالىق جاۋلارى» اتىلىپ، كومىلگەن ورنى بار. جىلدا 31-مامىردا تاعزىم ەتەمىز. مىسالى 1938 جىلدىڭ 25-اقپانىندا 69 ادام اتىلعان. «سول كۇنى 39 ادامنىڭ سۇيەگىن بورالدايدىڭ تۇبىندەگى قورىمعا اپارىپ جەرلەدىك. كەيىن زامان تۇزەلگەن سوڭ، ايتارسىڭ»،– دەگەن ەدى زۇلمات جىلداردىڭ ءتىرى كۋاگەرى، قازىر مارقۇم بەكبولات مۇستافين اعامىز. ال بىلايشا ءبىر دە ءبىر قۇجات قالماعان. كەيىن «ساكەن سەيفۋلليندى كولىمادان كوردىك»،– دەپ جۇرگەندەردىكى – «ادامدار ۇمىتتەنىپ جۇرمەسىن» دەگەن ماقساتپەن كگب-نىڭ  تاراتقان وسەگى ەكەن. اقپاننىڭ 25-ءى مەن ناۋرىزدىڭ 15-ءى ارالىعىندا كۇنىنە 30-40 ادامنان اتىپ وتىرعان. 11 ناۋرىزدا اتىلعانداردىڭ ىشىندە قازاقتىڭ بۇلبۇل ءانشىسى بيبىگۇل تولەگەنوۆانىڭ اكەسى، اتاقتى بالەت ءبيشىسى بولات ايۋحانوۆتىڭ اكەسى كۋۆاتوۆ تا بار. نەگىزى قۋاتوۆ قوي، ۇل-قىزى بولات پەن ميرا ناعاشىلارىنىڭ فاميلياسىنا جازىلىپ كەتكەن.
1993 جىلى جاپپاي  ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعانداردى اقتاۋ تۋرالى زاڭ شىقتى. قۋانىپ، قالپاعىمىزدى اسپانعا اتتىق. بىراق، سول زاڭدا اياققا تۇساۋ سالاتىن كوپ كەمشىلىكتەر بار. رەسەيدىڭ زاڭىندا كەزىندە تاركىلەنگەن ادامداردىڭ دۇنيە-مۇلىكتەرى مۇراعاتتاردا ساقتالىپ قالاتىن بولسا، قايتارىپ بەرەدى. ال ءبىزدىڭ مەملەكەتتە ونداي زاڭ جوق. وسى ماسەلەنى سۇراپ، جوعارىعا حات جازىپ ەدىم، رەسپۋبليكانىڭ باس پروكۋرورى: «وعان قۇقىقتىق نەگىز جوق»،– دەپ جاۋاپ بەردى. ال ادامنىڭ تاباناقى، ماڭداي تەرىمەن تاپقان جەكەمەنشىگىن تارتىپ العان كەزدە ەشكىم قۇقىقتىق نەگىزدى ەسكە العان جوق قوي. تارتىپ الدى دا، وزدەرىن يتجەككەنگە ايدادى دا جىبەردى. مۇراعاتتا ساقتالىپ تۇرعان باعالى زاتتارىن قايتارماۋ – ناعىز زاڭسىزدىق، ادام قۇقىن تاپتاۋ. 2000 جىلى ن.نازارباەۆتىڭ قولىمەن بەكىتىلگەن (وعان باس پروكۋرور، ادىلەت ءمينيسترى، ۇقك توراعاسى، ىشكى ىستەر ءمينيسترى قول قويعان) جوبا بويىنشا الماتى قالاسىنداعى ناۋرىزباي باتىر كوشەسى، №108 ۇيدە ورنالاسقان بۇرىنعى نكۆد ءۇيى (اۋلاسىندا ىشكى تۇرمە بار ەدى) مەن «پيونەرلەر باعى» اتالعان باق پەن ەكى كوشە ورتاسىنداعى اللەيا قازاقستانداعى ساياسي زۇلمات تاريحىنا  ارنالعان مۇراجاي كەشەنى بولۋى كەرەك ەدى. سول جوبا بويىنشا جۇمىستى باستاعانىمىزدا 2003 جىلى ىشكى تۇرمەنى بۇزىپ جاتىر ەكەن. اندا-مىندا جۇگىرىپ، گازەتتەرگە جازىپ، ەكى ايعا عانا توقتاتقان بولدىق، ارتىنشا تىپ-تيپىل بولدى. 1934 جىلى سالىنعان ناعىز تاريحي عيماراتتى وسىلايشا ءوز قولىمىزبەن قيراتتىق. 
جالپى، سانامىز ماڭگۇرتتەنگەن وسىنداي شاقتا قاۋىمداستىق قۇرىپ، جوقتاۋسىز ەتكەن ەسىل ەرلەرىمىز بەن تاريحي قۇندىلىقتارىمىزدى تۇگەندەۋگە اتسالىسىپ جۇرگەنىڭىزگە حالقىمىز ريزا.
– قاۋىمداستىقتىڭ نەگىزىن قالاعان – بيىل تۋعانىنا 100 جىل تولاتىن مارقۇم مۇستافين بەكبولات جانپەيىسۇلى اعامىز، شىنىندا دا، ۇلكەن جۇرەكتى، باتىر ازامات ەدى.  بار-جوعى 28 جاسىندا قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىندە ەكى بىردەي ءبولىمدى باسقارىپ، حاتشىلىق قىزمەت اتقارعان ب.مۇستافين ەكى رەت اتۋ جازاسىنا كەسىلىپ، 18 جىل ايداۋدا بولعان. ەلگە ورالعان سوڭ دا قوعامدىق جۇمىستارعا بەلسەنە قاتىسىپ، 97 جاسقا كەلگەنشە قاتاردان قالعان جوق. سول كىسى ەكەۋمىز ىشكى تۇرمەنى ارالاپ جۇرگەندە، قاي كامەرادا كىمدەردىڭ وتىرعانىنا دەيىن ايتىپ بەرىپ ەدى. جارايدى، قانشا جانتالاسساق تا، سول تۇرمەنى امان الىپ قالا المادىق. ەندى نكۆد ءۇيىن مۇراجايعا اينالدىرىپ، 1-قاباتىن 1916-1934  جىلدارعا ارناپ اشىپ، اجەپتەۋىر جۇمىس ىستەي باستادىق. وقۋشىلار، ستۋدەنتتەر كەلەدى، حالىققا قىزمەت ىستەپ، عيمارات تاريحي مىندەتىن اتقاردى. ال 2-قاباتىنا 1934 جىلدان 1986 جىلعا دەيىنگى دەرەكتەردى جيناي باستاعانبىز. ءبىزدىڭ تاريحي مۇراجايىمىزدى الماتى قالاسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ  «الماتى دامۋ كورپوراتسياسى» دەگەن قارجىلىق ۇيىمنىڭ يەلىگىنە ساتتى دا جىبەردى. تاريحي ورىننان وسىلاي ايرىلدىق.  
ەكسپوناتتارى قولدى بوپ كەتكەن جوق پا؟
– الماتى قالاسىنىڭ تاريحى مۇراجايىنىڭ قويماسىندا تىعۋلى جاتىر. سوندا ءبىز كىمگە قيانات جاساپ وتىرمىز؟ بۇل – ەلدىگىمىزگە سانالى تۇردە جاسالعان قىلمىس. ەكىنشى مىسال. 1993 جىلى ەلباسىمىز ابايدىڭ 150 جىلدىعىنا دايىندىق كەزىندە «اباي ءبىزدىڭ ۇلتتىق ۇرانىمىز بولۋى كەرەك»،– دەپ ايتقان بولاتىن.  2007 جىلى ابايعا قويىلعان ەسكەرتكىشتى كورگەندە، نامىستان ءولىپ كەتكىم كەلدى. ەكى اق تاستى قويعان دا، بىرەۋىنە قاڭىلتىر جاپسىرا سالعان. كەڭەس وكىمەتىنىڭ بايلاردى قۇبىجىق ەتىپ كورسەتەتىن كاريكاتۋراسى ىسپەتتى. سوندا ءبىز كىمدى قورلادىق؟

ەڭ كوپ ءفاشيستىڭ كوزىن جويعان جەرلەسىمىز ەسكەرۋسىز قالدى

ۇلى وتان سوعىسىندا ەڭ كوپ جاۋدى جەر جاستاندىرعان قۇرالايدى كوزگە اتاتىن قازاق جاۋىنگەرىنە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن بەرۋ جونىندە جوعارىعا ۇسىنىس بىلدىرگەن ەدىڭىز، سونىڭ اقىرى نە بولدى؟ ەسكەرۋسىز كەتكەن ەسىل ەر تۋرالى سىر شەرتسەڭىز...
– ۇلى وتان سوعىسىندا 397 ءفاشيستىڭ كوزىن جويعان تولەۋعالي ابدىبەكوۆ سەمەي وبلىسى جارما اۋدانىنىڭ تۋماسى. قۇجاتتارمەن تانىسىپ جۇرگەنىمدە كەمەلباي دەگەن كىسىنىڭ 1937 جىلى «حالىق جاۋى» رەتىندە جازالانعانىن ءبىلدىم. ال ونىڭ ءىنىسى ابدىبەكتىڭ ۇلى تولەۋعالي «حالىق جاۋىنىڭ» تۋىسى رەتىندە قۋعىندالىپ، وڭتۇستىك قازاقستانداعى تۋىسقاندارىن پانالايدى. 1942 جىلدىڭ مامىرىندا سوعىسقا كىرەدى دە، 1944 جىلدىڭ 23 اقپانى كۇنى اۋىر  جاراقاتتان مەدسانباتتا قايتىس بولادى. نەمىستىڭ سنايپەرىمەن جەكپە-جەككە شىعىپتى. نەمىس ءولىپتى، بىراق تولەۋعاليدىڭ ءوزى دە اۋىر جاراقاتتانىپ، اقىرى اجال قۇشادى. قۇندى قۇجات قولىما تيگەننەن كەيىن  28 پانفيلوۆشىلار ساياباعىنداعى ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مۇراجايىن ارنايى بارىپ كوردىم. مەرگەن وسى پانفيلوۆشىلار ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىندا سوعىسقان ەكەن. بۇكىل مايداندىق گازەتتەر ەرلىگىن جارىسا جازعان، بىراق مەملەكەت تاراپىنان رەسمي قۇجاتتى تاپپادىم. رەسمي قۇجات الۋ ءۇشىن دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ورتالىق اسكەري مۇراعاتىنا سۇراۋ سالدىم. 2008 جىلدىڭ 12 ناۋرىزىندا جاۋاپ كەلدى، ەكى انىقتاما جىبەرىپتى. ءبىرىنشىسى وردەندەرى تۋرالى، ەكىنشىسىندە تولەۋعالي ابدىبەكوۆتىڭ ەرلىگىن جازىپ كەلەدى دە، سوڭىندا: «پروسلاۆلەننىي ي نەپرەۆزايدەننىي» دەپ باعا بەرەدى. كوردىڭىز بە، رەسەي مەملەكەتىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ جەرلەسىمىزدى رەسمي مويىنداپ وتىر! قۋانعاننان رەسەيدىڭ پرەزيدەنتى ۆ.پۋتينگە «كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ مۇراگەرى رەتىندە سىزدەر تولەۋعالي ابدىبەكوۆكە  سوعىستا كورسەتكەن ەرلىگى ءۇشىن «رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ باتىرى اتاعىن بەرىڭىزدەر» دەگەن ۇسىنىس جاسادىم. جانە قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ اتىنا دا وسىنداي حات جولدادىم. ەڭ اتاقتى ورىس مەرگەنى زايتسەۆ 255 ءفاشيستى ولتىرگەن، جىلدا ماماەۆ قورعانىندا زايتسەۆتىڭ قۇرمەتىنە ساليۋت بەرىلەدى. سمالەشكوۆ دەگەن مەرگەن 125 ءفاشيستى ولتىرگەن. ەكەۋىن قوسقاندا ءبىر قازاققا جەتپەيدى. تاعى ءبىر جەرلەسىمىز بەزگولوسوۆ دەگەن شىعىس قازاقستاندا تۋعان مەرگەن 279 ءفاشيستى جەر جاستاندىرعان. ءبىر جارىم ايدىڭ ىشىندە رەسەي فەدەراتسياسى پرەزيدەنتىنىڭ اپپاراتىنان: «بىزدەگى ءتارتىپ بويىنشا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ باتىرى اتاعىن الدىمەن قازاقستاننىڭ قورعانىس  مينيسترلىگى ۇسىنۋى ءتيىس. سوندىقتان ءبىز ءسىز جىبەرگەن قۇجاتتىڭ بارلىعىن سوندا جولدادىق»،– دەگەن جاعىمدى جاۋاپ الدىم. ال ەندى مىنا تۇرعان استانادان جاۋاپ الا الماي، دىمىم قۇرىدى. پرەزيدەنت اپپاراتىنا «جاۋاپ بەرەسىڭدە مە، جوق پا؟» – دەپ قايتا-قايتا تەلەفون سوعىپ، فاكس جىبەرە باستادىم.  ەكى اي وتكەندە بىرەۋ تەلەفون شالدى، ەكەۋمىز سوزگە كەلىپ قالدىق.
– سوندا ولار نە دەيدى؟
– «تىرىسىڭدەر مە، قىرىلىپ قالعان جوقسىڭدار ما؟» – دەپ الدىمەن ءوزىم باس سالدىم. قانشاما ۋاقىت ءوتتى، ىزالانىپ جۇرگەنمىن عوي. «ءسىز قالاي-قالاي سويلەيسىز؟» – دەدى تۇتقانىڭ ارعى جاعىنداعى ادام شامدانىپ. «سەندەرمەن قالاي سويلەسۋگە بولادى؟ مەن اناۋ، بىزدەن ون ەسە ۇلكەن مەملەكەت – رەسەي فەدەراتسياسى پرەزيدەنتىنىڭ اپپاراتىنان ءبىر جارىم ايدىڭ ىشىندە جاۋاپ الىپ ۇلگەردىم. ال مىنا تۇرعان سەندەر...»،– دەپ داۋىس كوتەرىپ جىبەرىپ ەدىم، الگىم تەلەفون تۇتقاسىن قويا سالدى. كىم ەكەنىن دە ءبىلىپ ۇلگەرمەدىم. ارادا ءتورت اي وتكەندە جاۋاپ كەلدى. جاۋابىن وقىپ، قانىم  تاعى باسىما شاپتى. مازمۇنى مىناعان ساياسدى. «ءسىز،– دەيدى، – سوعىس ءبىتىپ، ارادا 60 جىلدان استام ۋاقىت ءوتىپ كەتكەننەن كەيىن  سوعىس ارداگەرلەرى مەن سوعىستا قازا تاپقانداردىڭ تۋىستارىنىڭ ورتاسىنا تۇسىنبەۋشىلىك، الاۋىزدىق تۋعىزىپ، نەسىن مۇنى كوتەرىپ ءجۇرسىز؟». وۋ، سەنىڭ باتىر ۇلىڭ تابىلىپ جاتسا، قۋانىشتان باسقا قانداي نارازىلىق تۋعىزۋى مۇمكىن؟! مۇنداي ءسوزدى قاتارداعى بىرەۋ ايتسا رەنجىمەيسىڭ عوي، قر پرەزيدەنتىنىڭ اپپاراتىنىڭ رەسمي جاۋابى وسىنداي. ءبىزدىڭ ەڭ جوعارى بيلىك پرەزيدەنت دەسەك، سول پرەزيدەنتتىڭ اينالاسىنداعىلاردىڭ جاۋابى جاڭاعىداي بولعاندا، باسقادان نە ءۇمىت، نە قايىر؟
– ءسىز سياقتى ساناۋلى ادام قازاقتىڭ ۇلتتىق نامىسىن كوتەرۋ جولىندا شارشاپ-شالدىعادى دا جۇرەدى. ءبارىبىر «باياعى جارتاس – سول جارتاس. نەلىكتەن؟
– بىزدە «اتادان بالاعا» دەگەن ۇلى ءسوز بار، «اكەدەن بالاعا» ەمەس. ياعني، اكەنىڭ ءوزى ءالى جاس،  اقىلى تولىسپاعان، تاجىريبەسى جوق، سوندىقتان جاس ۇرپاقتى اتالار تاربيەلەگەن. مەن اتامنىڭ بالاسى بولىپ ەركە ءوستىم. اتام قازاقتىڭ تاريحى مەن شەجىرەسىن جالىقپاي ايتىپ، ساناما قۇيا بەرەتىن. سوسىن: «ەرتەڭ سەن وسەسىڭ، ازامات بولاسىڭ. سول كەزدە ەڭ ءبىرىنشى ءوز ۇياتىڭنىڭ الدىندا ۇيالا ءبىل»،- دەيتىن. اتام مەن ون جاسقا كەلگەندە قايتىس بولىپ كەتتى. بىراق، سول سوزدەرىن وسكەندە وسيەت تۇتتىم، ءومىر جولىما شىراق ەتىپ ۇستاپ كەلەمىن. ال ءبىزدىڭ قوعام  اتا تاربيەسىن جويىپ جىبەردى. كەڭەستىك بالاباقشادان شىققان بالا ۇلتتىقتان، ازاماتتىق نامىستان ادا بولىپ ءوستى. ءالى ەسىمدە، 1983 جىلى شونا سماحانۇلى اعامىز قازاق مەكتەبىن اشۋ تۋرالى ۇران تاستاعاندا، ءبىز 1-سىنىپقا ازەر دەگەندە 7 بالا جينادىق. «نەعىپ جۇرگەن ادامسىڭدار؟ بارىڭدار تۇگە! مەن بالامدى ورىسشاعا بەرەمىن، ەرتەڭ كۇنىن كورە الماي قالادى»،– دەپ ءبىزدى بوقتاپ، تاياق الىپ ۇمتىلعان قازاقتار دا كوپ كەزدەستى. قۇدايعا شۇكىر، قازىر قازاق مەكتەبى دە، قازاق بالاباقشاسى دا اشىلىپ جاتىر. بىراق، ۇلتىمىزدىڭ اتا تاربيەسىن بويلارىنا سىڭىرە الامىز با؟ اڭگىمە وسىندا.

اۆتور گۇلجانات شوناباي   
«قازاقستان-زامان» گازەتى 28 مامىر 2009 جىل