قىرعىزستان پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆ «قىرعىزستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە 25 جىل جانە 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسكە 100 جىل تولۋىنا وراي جاريالانعان راقىمشىلىق تۋرالى» زاڭدى قابىلدادى.

وسى زاڭعا سايكەس، العاش رەت بەس جىلعا سوتتالعاندار جانە كامەلەت جاسقا تولماعاندار; 60 جاستان اسقان ەر كىسىلەر مەن 55 جاستان اسقان ايەلدەر; I جانە II توپتاعى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار; سونداي-اق اسا اۋىر ەمەس قىلمىس جاساعاندار قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن جانە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازالارىنان بوساتىلادى.

كولونيا قونىسىنداعىلار جازاسىنىڭ جارتىسى، ال ادەيى جاسالعان قىلمىستار ءۇشىن 10 جانە ودان از جىلدارعا سوتتالعاندار مەرزىمىنىڭ ۇشتەن ءبىرى قىسقارتىلادى.

كورشى قىرعىزداردىڭ وسى يگى باستاماسىن تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە وراي ءبىز دە جالعاستىرا الامىز با؟ قازاق مەملەكەتىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ قۇرمەتىنە قانداي ازاماتتارعا راقىمشىلىق جاساۋعا بولادى؟ بۇل باستاما نەنى وزگەرتۋى مۇمكىن؟

بىرىنشىدەن، ءبىز بۇعان دەيىن تۇتقىندارعا بىرنەشە رەت راقىمشىلىق جاساعان ەلمىز. ياعني، ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا تۇرمەدەگى اعايىن دا تاقياسىن اسپانعا لاقتىرىپ قۋاناتىنىنا سەنە بەرۋگە بولادى.

ال، ەكىنشى سۇراققا كەلەتىن بولساق، بىزدە كلانارالىق تارتىستار، ءتۇرلى ساياسي، ءدىني احۋالعا بايلانىستى بيلىكتىڭ ىڭعايىنا جىعىلا قويماعان بىرقانشا ازامات اباقتىعا توعىتىلعان ەدى. ولاردىڭ دەنى قال-قادارىنشا مەملەكەتىمىزدىڭ اياققا تۇرۋىنا سەپتىگىن تيگىزگەن ادامدار. ماسەلەن...

سەرىك احمەتوۆ

تەمىرتاۋ قالاسىنىڭ اكىمى، استانا قالاسى اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە ۇيىمداستىرۋ-باقىلاۋ جانە كادر ساياساتى جونىندەگى باسقارمانىڭ مەملەكەتتىك ينسپەكتسياسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى; «اتامەكەن» جىلپىۇلتتىق كاسىپكەرلەر مەن جۇمىسبەرۋشىلەر وداعىنىڭ باسقارما توراعاسى، اتقارۋشى ديرەكتور; قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كولىك جانە كوممۋنيكاتسيالار ءمينيسترى; قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى; قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى; قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترى قىزمەتتەرىن اتقارعان.

سەرىك نىعمەتۇلى حالىققا ەتەنە جاقىندىعىمەن ەستە قالعان ازامات. ونىڭ تۇرمەگە قامالۋى كلانارالىق تارتىستار سالدارىنان بولعانىن تالاي ءباسپاسوز جازدى.

ارون اتابەك

2006 جىلى شىلدەدە شاڭىراقتا بولعان جاپپاي تارتىپسىزدىكتى ۇيىمداستىرعان دەگەن ايىپپەن 18 جىلعا سوتتالعان اقىن. ارون اتابەك بۇعان دەيىن بىرنەشە رەت شاڭىراق وقيعاسى كەزىندەگى ءوزىنىڭ ءىس-ارەكەتتەرى ءۇشىن وكىنبەيتىندىگىن جانە بيلىكتەن راقىمشىلىق سۇرامايتىندىعىن ايتقان بولاتىن. تىركەلمەگەن «الاش» ۇلتتىق تاۋەلسىز پارتياسىنىڭ توراعاسى، ساياسي ديسسيدەنت ارون اتابەك قازىر قاراعاندى وبلىسىنىڭ قاراجال قالاشىعىنداعى 159/22 تۇزەۋ مەكەمەسىندە جازا مەرزىمىن وتەپ جاتىر.

مۇحتار جاكىشەۆ

1998–2009 جىلدار اراسىندا «قازاتومپروم» ۇلتتىق كومپانياسىن باسقارعان مۇحتار جاكىشەۆ اتالمىش كومپانيانى دامىتۋدا ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىن كورسەتكەن بىردەن ءبىر ازامات. 2009 جىلى اياق استىنان قاماۋعا الىنۋىنىڭ ەكى سەبەبى ءجيى ايتىلادى.

العاشقى سەبەپ رەتىندە ونىڭ 2003 جىلى وپپوزيتسيالىق وليگارح مۇحتار ءابليازوۆتى تۇرمەدەن بوساتۋدى سۇراپ «كەپىل بولعانداردىڭ» ىشىندە جۇرگەندىگى.

مۇحتار جاكىشەۆتىڭ قاماۋعا الىنۋىنىڭ ەكىنشى سەبەبى رەتىندە ونىڭ ۋران وندىرىسىندە رەسەي مۇددەسىنە قايشى كەلەتىن ارەكەت جاساپ، «قازاتومپروممەن» سەرىكتەس بولعىسى كەلگەن جاپونيالىق Toshiba كومپانياسى ارقىلى كانادالىق Uranium One-نىڭ جولىن كەسپەك بولعانى دا ايتىلادى.

قاماۋعا الىناردان از بۇرىن، 2008 جىلدىڭ قاڭتارىندا مۇحتار جاكىشەۆ ءوزى باسقاراتىن «قازاتومپروم» ۇلتتىق كومپانياسى 2010 جىلى ۋران ءوندىرىسى جونىنەن كانادا مەن اۆستراليانى ارتتا قالدىرىپ، الەمدە ءبىرىنشى ورىنعا شىعاتىنىن مالىمدەگەن ەدى. بىراق ول قىزمەتىنەن بوساتىلعاننان كەيىن رەسەي كانادالىق Uranium One كومپانياسىن قازاقستاننىڭ ۋران كەنىشتەرىندەگى ۇلەسىمەن قوسا ساتىپ الىپ، 2011 جىلى «ۋران قورى مەن ءوندىرىسى جونىنەن الەمدە العاشقى ورىنعا شىقتى.

ۆلاديمير كوزلوۆ

2011 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا «جاڭاوزەن وقيعالارىن ۇيىمداستىردى» دەگەن ايىپپەن جەتى جارىم جىلعا سوتتالعان ازامات. وپپوزيتسيالىق «العا» پارتياسىنىڭ بۇرىنعى جەتەكشىسى ۆلاديمير كوزلوۆ   قازىر جازاسىن الماتى ماڭىنداعى زارەچنىي كەنتىندەگى جالپى رەجيمدەگى تۇرمەدە وتەپ جاتىر. 

سايات ىبىراي

1966 جىلى دۇنيەگە كەلگەن سايات ىبىراي رەسپۋبليكالىق فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبىن التىن مەدالمەن تامامداعان. ماسكەۋدەگى لومونوسوۆ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ مەحانيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىن قىزىل ديپلوممەن بىتىرگەن. 25 جاسىندا كانديداتتىق، 29 جاسىندا دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىن قورعاعان. 1998-2000 جىلداردا گەرمانياداعى الەكساندر گۋمبولد اتىنداعى قوردىڭ ستەپەندياتى بولىپ عىلىم سالاسىنداعى ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ ەلگە ورالعان. اعىلشىن، نەمىس، ورىس تىلدەرىن جاقسى مەڭگەرگەن. تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور. ءۇش عىلىمي مونوگرافيا مەن 60-تان استام عىلىمي ماقالانىڭ اۆتورى. مەحانيكا مەن ماشيناجاساۋ سالاسى بويىنشا بەس پاتەنتكە يە بولعان. عىلىمداعى ءوز سالاسى بويىنشا الەمدەگى ەڭ مىقتى 5 عالىمنىڭ بىرەۋى. الماتىداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى. «سوپىلار قاۋىمىنىڭ جەتەكشىسى» سايات ىبىراي ءدىني اعىمدار تارتىسى سەبەبىنەن ءىستى بولىپ، تۇرمەگە توعىتىلعان بولاتىن.

تالعات ەرمەگياەۆ  

تالعات امانگەلدىۇلى ەرمەگياەۆ 1969 جىلى 7 مامىردا الماتى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1993-1998 جىلدار ارالىعىندا حالىقارالىق ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك رەفورمالار قورىنىڭ الماتى بولىمشەسىندە («رەفورما» قورى) ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى، اتقارۋشى ديرەكتور بولىپ جۇمىس ىستەدى. 1998-2002 جىلدارى «راحات» قازاقستان-اۆستريا بىرلەسكەن كاسىپورنى باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. 2002-2005 جىلدارى - «قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسى» جاق باس ديرەكتورىنىڭ كەڭەسشىسى، اتقارۋشى ديرەكتور، قۇرىلىس جونىندەگى باسقارۋشى ديرەكتور. 2005-2006 جىلدار ارالىعىندا - «قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسى» اق ۆيتسە-پرەزيدەنتى. 2006-2008 جىلدارى - «الماتى قۇرىلىس» ۇلتتىق حولدينگ كومپانياسى» اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەزيدەنتى لاۋازىمىن اتقاردى. 2008 – 2011 جىلدار ارالىعىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋريزم جانە سپورت ۆيتسە-ءمينيسترى بولىپ ىستەدى. 2011 جىلدان باستاپ – قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۋريزم جانە سپورت ءمينيسترى. 2012 جىلدان باستاپ – قر سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى بولدى. 2013 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ - «استانا ەكسپو – 2017»ۇلتتىق كومپانياسى» اق باسقارما توراعاسى قىزمەتىندە بولدى. سوڭعى قىزمەتىندە جۇرگەندە ء«ىرى كولەمدە قارجى قىمقىردى» دەگەن ايىپپەن ءىستى بولىپ جاتىر. جالپى، قازىر ەرمەگياەۆتىڭ دە ءىستى بولۋىنىڭ سەبەبىن كلانارالىق قاقتىعىستاردان ىزدەيتىندەر كوپ.

ماكس بوكاەۆ پەن تالعات ايان

بۇل تىزىمگە «جەرگە قاتىستى ميتينگىلەردى ۇيىمداستىردى» دەگەن ايىپ تاعىلعان تالعات ايان مەن ماكس بوكاەۆتى دە قوسۋعا بولادى. اتالعان ەكى ازامات شەتەلدىكتەرگە جەردى جالعا بەرۋگە قارسى شىعىپ، مەملەكەتشىلدىگىن كورسەتكەنى ءۇشىن تەرگەلىپ جاتىر.

قوش!

سونىمەن بۇل اتالعان ازاماتتارعا راقىمشىلىق جاسالسا، نە وزگەرەدى؟ بىرىنشىدەن، بۇلاردىڭ دەنى بەلگىلى ءبىر دارەجەدە حالىقتىڭ ىقىلاسىنا بولەنگەن ازاماتتار. ولارعا بوستاندىق بەرىلسە، ەلدىڭ بيلىككە ءھام بولاشاققا دەگەن سەنىمى كۇشەيەر ەدى. قازاقتىڭ رۋحى جەلپىنىپ، ساياسي ساناسى تۇلەر ەدى.

اتالعان ءار ازامات قازاق مەملەكەتىنىڭ ەرتەڭى ءۇشىن جانىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ كۇرەسكەنىن ەل جاقسى بىلەدى. تەك ساياسي ۇستانىم مەن پىكىرلەر قايشىلىعى عانا ولاردىڭ تاعدىرىن تالكەككە سالىپ وتىر. تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى تاۋەلسىز ويلى ازاماتتار مەن تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ ءبىر-ءبىرىن تۇسىنۋگە جول اشىپ بەرسە، ءبىز ماڭگىلىك ەلگە اينالامىز.

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz