ءبىز قانداي حالىقپىز؟ كىمدەر ەدىك، كىمدەر بولدىق؟ 1456 جىلدان باستاپ بەس عاسىر كەسكىلەس بارىسىندا بيولوگيالىق ەڭ تەكتى، تازا، عازيزلەگەن قانىمىزدان ايرىلدىق. بەس عاسىرعا سوزىلعان سوعىستىڭ، بەس ءجۇز جىلدىق «كەرى سەلەكتسيانىڭ» شىعىنىنا ەشبىر گەنوفوند توتەپ بەرە المايدى. كەرەي مەن جانىبەك، ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىم، سالقام جاڭگىر مەن ابىلاي زامانىنىڭ قازاقتارىن بىلاي قويىپ قويىڭىز، ءتىپتى اباي زامانىنداعى قازاقتارمەن قاي جاعىنان بولسا دا شەندەسە المايمىز.

ءيا، ءيا، تاڭقالماڭىز، سەبەبى قانداي تايعاق كەشۋدەن وتسە دە، قازاقتىڭ قانى ءوشىپ بارا جاتقان ينەرتسيا بويىنشا ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، ماعجان جۇماباەۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ، مۇحتار اۋەزوۆ، الكەي مارعۇلان سياقتى تۇلعالاردى جاراتتى.

كەرى سەلەكتسيانىڭ ناتيجەسىنەن بولعان بيولوگيالىق اپات ۇلتتىڭ بۇكىل رۋحاني الەمىن كۇيرەتتى. ەگەمەندىك ءبىزدىڭ كوزىمىزدەگى كىرەۋكەنى سەيىلتتى. ون توعىز جىلدىڭ ەگەمەندىك ءومىرى بارىسىندا ءبىز مادەنيەتىمىزدىڭ «پوكازۋحا»، سىرت كورىنىس قانا ەكەنىنە، ال ناداندىعىمىزدىڭ شەتسىز-شەكسىز ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك. ەشبىر جۇرت نادان، اقىلسىز بولىپ جاراتىلمايدى. حالىق اقىلىنان جۇرە ايىرىلادى. ءبىز اقىلىنان ايىرىلعان اقىماق توبىرعا اينالدىق. ءبىزدىڭ بۇل ينتەللەكتۋالدىق بانكروتتىعىمىز قانشاعا سوزىلماق؟ ءبىزدىڭ «عىلىم» دەپ جۇرگەن نارسەمىزگە كوز سالساڭىز، سوندا بۇل احۋالدىڭ قانشا عاسىرعا سوزىلاتىنىن شامالارسىز.

ءبىز قانداي حالىقپىز؟ كىمدەر ەدىك، كىمدەر بولدىق؟ 1456 جىلدان باستاپ بەس عاسىر كەسكىلەس بارىسىندا بيولوگيالىق ەڭ تەكتى، تازا، عازيزلەگەن قانىمىزدان ايرىلدىق. بەس عاسىرعا سوزىلعان سوعىستىڭ، بەس ءجۇز جىلدىق «كەرى سەلەكتسيانىڭ» شىعىنىنا ەشبىر گەنوفوند توتەپ بەرە المايدى. كەرەي مەن جانىبەك، ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىم، سالقام جاڭگىر مەن ابىلاي زامانىنىڭ قازاقتارىن بىلاي قويىپ قويىڭىز، ءتىپتى اباي زامانىنداعى قازاقتارمەن قاي جاعىنان بولسا دا شەندەسە المايمىز.

ءيا، ءيا، تاڭقالماڭىز، سەبەبى قانداي تايعاق كەشۋدەن وتسە دە، قازاقتىڭ قانى ءوشىپ بارا جاتقان ينەرتسيا بويىنشا ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، ماعجان جۇماباەۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ، مۇحتار اۋەزوۆ، الكەي مارعۇلان سياقتى تۇلعالاردى جاراتتى.

كەرى سەلەكتسيانىڭ ناتيجەسىنەن بولعان بيولوگيالىق اپات ۇلتتىڭ بۇكىل رۋحاني الەمىن كۇيرەتتى. ەگەمەندىك ءبىزدىڭ كوزىمىزدەگى كىرەۋكەنى سەيىلتتى. ون توعىز جىلدىڭ ەگەمەندىك ءومىرى بارىسىندا ءبىز مادەنيەتىمىزدىڭ «پوكازۋحا»، سىرت كورىنىس قانا ەكەنىنە، ال ناداندىعىمىزدىڭ شەتسىز-شەكسىز ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك. ەشبىر جۇرت نادان، اقىلسىز بولىپ جاراتىلمايدى. حالىق اقىلىنان جۇرە ايىرىلادى. ءبىز اقىلىنان ايىرىلعان اقىماق توبىرعا اينالدىق. ءبىزدىڭ بۇل ينتەللەكتۋالدىق بانكروتتىعىمىز قانشاعا سوزىلماق؟ ءبىزدىڭ «عىلىم» دەپ جۇرگەن نارسەمىزگە كوز سالساڭىز، سوندا بۇل احۋالدىڭ قانشا عاسىرعا سوزىلاتىنىن شامالارسىز.

ءبىز ءبىر-ءبىرىمىزدى الداپ، الاياق اتاندىق. «تەپ-تەگىس جۇرتتىڭ ءبارى بولدى الارمان» (اباي). بىراق ءبىر كۇندە ەمەس. ءحVىىى-ءحىح عاسىرلارداعى كەنەۋسىز بارىمتا، پاتشالىق رەسەي كەزىندەگى الابۇيرەك الارمان، سودان سوڭ سوتسياليزم كەزىندەگى جەمقورلىققا، جەبىرلىككە ۇلاستى. بۇگىنگى الاياقتىق وسى سوتسياليستىك جەمقورلىقتىڭ اياسىندا، ارناسىندا جەتىلگەن، كوركەيگەن. ءبىز بۇرىنعى مەتروپوليانىڭ بارلىق جامان قاسيەتتەرىن، بارلىق ازعىن داعدىلارىن مۇرالاندىق.

ەميگراتسيادا ولگەن ورىستىڭ ءبىر عالىمى: «ەم قونبايتىن، الاياقتار مەن ناقۇرىستاردان تۇراتىن قوعام ەشقانداي رەفورماعا قاراماستان ءبىرىن-ءبىرى الداپ ءومىر سۇرە بەرەدى جانە مۇشەلەرى اتالعان «قاسيەتتەرىنەن» ارىلمايىنشا، ول قوعام ەشقانداي كىسىلىك پەن ىزگىلىك تۋعىزا المايتىن رۋحاني بەدەۋ كۇيىندە قالماق» دەپتى.

حالقىمىزدىڭ بولاشاعى بار ما؟ بار. ەڭ باستىسى، ءبىز تاريحتىڭ ەڭ اۋىر وتكەلدەرىنەن جۇگىمىز اۋسا دا امان وتتىك. سودان سوڭ ءبىزدىڭ سانىمىز كوپ، بولاشاق بيولوگيالىق كومبيناتسيالارعا، بولاشاق سەلەكتسياعا جەتەرلىكتەي كوپ. الايدا، اياق استىنان كەرەمەت بولادى دەگەنگە سەنىپ كەرەگى جوق. قوعامنىڭ الدىندا سان عاسىرلىق اۋىر ەڭبەك كۇتىپ تۇر. ادام - ونىڭ قايتالانباس تىرشىلىگى، قۇقىعى، يگىلىگى، كىسىلىگى مەن نامىسى: باستى  قازىناعا، باستى قۇندىلىققا اينالۋعا ءتيىس. «ادام، ادام  ەڭ باستىسى ادام. ادام - اقشادان قىمبات. ادامدى ەشبىر بازاردان ساتىپ الا المايسىڭ، سەبەبى ولار ساتىلمايدى دا، ساتىپ الىنبايدى دا. ادام عاسىرلار بويى تاربيەلەنىپ قانا ادام بولىپ شىعادى»،  - دەگەن ەدى دوستوەۆسكي.

سودان كەيىنگى باستى شارتتىڭ ءبىرى - بەيبىتشىلىك بولۋى كەرەك. ۇلى الەۋمەتتانۋشى لە پلە بەيبىتشىلىكتى ادامزاتتىڭ باستى كونس تيتۋتسياسى   دەپ ەسەپتەگەن. ءوز زاما نىنىڭ دەگدار دەگەن بىلىمدىلەرىنىڭ كوبى «بەيبىتشىلىك، بەي ءبىت شىلىك» دەگەننەن تان باعان. ارينە، ءبىزدىڭ ەگەمەندىگىمىزدىڭ تاريحىنان  تالاي  انتەك  باسقان قادام، تالاي قاتەنى تابۋعا بولادى. الايدا ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىزدىڭ ساياساتىنىڭ قاشاندا بولسىن اينىماس، وزىق ءبىر سيپاتى بار. ول - ونىڭ بەيبىتشىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ جولىن داعى تۇبەگەيلى، جۇيەلى كۇرەسى. جانە بۇل قازاقستان شەگىندەگى عانا ەمەس، بۇكىل ايماق شەگىندەگى بەيبىتشىلىك ءۇشىن كۇرەس. مىنە، ءبىزدىڭ بولاشاق تۋرالى ءۇمىتىمىزدىڭ تياناعى وسى.

http://www.namys.kz/?p=1220