اۋزى ءۋالى ايتقىشسىماقتار «ماڭگى ەل» يدەياسىن سۇزگىدەن وتكىزبەي مۇيىزدەي جونەلگەندىكتەن، قانشاما قانداستارىمىز داركۇمان ويدىڭ شىلاۋىندا قالىپ، بۇل تاقىرىپقا تىكسىنە قاراي باستادى.

سوندا دەيمىن، ورحون-ەنەسەي بىتىگىندەگى «ماڭگى-ەل» يدەياسىن تاسقا قاشاپ قالدىرعان ەر-تۇرىك بابالارىمىز، جەلماياسىمەن جەلە جورتىپ، عۇمىر بويى «جەرۇيىقتى» ىزدەگەن دۇرتەكتى اسان قايعى بابامىز، تۇركى ەپوستارىندا جاعى جار، ءتىلى كەز بولىپ الىپ-ەرەندىكتى ناسيحاتتاپ، «جيدەلى-بايسىندى» جىرلاعان سايرۋ-سۋلۋكتەرىمىز، سيار جانە ساڭلاق ساحابالاردىڭ عۇمىرى – «التىن عاسىر» مەن «قۇتتى زاماندى» (جۇماققا كىرۋى الدىن-الا سۇيىنشىلەنگەن، ماڭگىلىك باقىتپەن قاۋىشار قاۋىم) ونەگە ەتىپ، ولەڭدەتكەن وزان-جىراۋلارىمىز، حالقىنىڭ ارىن ارلاپ، زارىن زارلاپ، ماڭگىلىك باقىتپەن قاۋىشۋىنىڭ قامىن جەگەن الاش زيالىلارى – ءبارى-ءبارى نەنى مۇرات ەتكەنىن اڭداماي، جاعى سەمبەستەن، قۇر ەلەس قۋىپ ساندالا بەرگەن بە؟ البەتتە، ولاي ەمەس دەپ كەسىپ ايتا الامىز...

ءيا، ەلباسى جولداۋىندا پاش ەتىلگەن «ماڭگى ەل» يدەياسىنا پەرەناۋىز وپپوزيتسيالىق پيعىلداعى توپ وكىلدەرى cاليقالى سىن ايتۋدىڭ ورنىنا، ماسەلەنى تولىق ۇعىنباستان جاپاتارماعاي كەلەمەجدەۋگە كوشتى. ءسىرا، ارىپتەستەرىمىزدىڭ كەيبىرى وپپوزيتسيونەر بولۋ – اقوردادان شىققان ءاربىر باستامانى باس-كوز جوق سىناي بەرۋ كەرەك دەپ ويلاپ جۇرسە كەرەك. ءبىر سەبەپتەن سەنىمسىزدىك تەندەنتسياسىنىڭ ورىن الۋىنا كەيبىر يدەولوگتاردىڭ ۇلتتىق مۇددەمىزگە كەرەعار قارەكەت ەتۋى ءھام ۇلتتىق تاقىرىپتاردى قۇر كوزبوياۋ ەتىپ جالاۋلاتۋى تۇرتكى بولعان ءتارىزدى. ال، ءبازبىر وقىمىستىلارىمىز يدەيانىڭ ىسكە اسىرۋ تەتىكتەرىن جوقتاۋدىڭ ورنىنا ماسەلەگە دوكترينالىق تۇرعىدان باعا بەرىپ، بەينە جاببار-حاقتىڭ ء«ال-باقي» سىپاتىنان قالىڭ بۇقارا ماقۇرىم دەپ ويلادى ما، امەريكانى اشقانداي ىسقاياقتىق تانىتىپ «اللا عانا ماڭگىلىك، قالعانىنىڭ ءبارى وتكىنشى» دەپ سوقتى. ال، شىن مانىندە، «ماڭگىلىك ەل» يدەياسى اۋمالى-توكپەلى ساياسات تۇرعىسىنان ەمەس، ءدىني-پالساپالىق تۇرعىدان باعالانۋى ءتيىس ەدى.

زادىندا، قانداي ءبىر قوعام، قايسى ءبىر ءداۋىردى الساڭىز دا، اللانىڭ جاماندىقتان تىيعانى مەن جاقسىلىققا بۇيىرعانىندا پالەندەي وزگەشەلىك بولعان ەمەس. ويتكەنى جاببار-حاق بەكىتكەن يلاھي قۇندىلىقتار ماڭگىلىك (رۇم، 30). بۇعان ەشكىم داۋلاسا المايدى. ەندەشە، يلاھي قۇندىلىقتار ماڭگىلىك بولسا، سول قۇندىلىقتاردى شاشاۋ شىعارماي تۇتىنعان شارعى پەندەلەرىنىڭ رۋحاني عۇمىرى دا ماڭگىلىك بولماق. باسقاشا ايتقاندا، جاراتۋشى ماڭگىلىك قۇندىلىقتاردى ىزگى پەندەلەرىنىڭ ماڭگىلىك باقىتپەن قاۋىشۋى ءۇشىن بەكىتكەن. راس، اللا-تاعالا ء«ال-اۋال» (باستالۋىنىڭ شەگى جوق) جانە ء«ال-باقي» (سوڭى جوق), بىراق ۇلى جاراتۋشىنىڭ سۇيىكتى قۇلدارىنا ازىرلەگەن جۇماعىنىڭ باستالۋىندا كەسىم بولعانمەن، ونىڭ سوڭى جوق (باقارا، 25). دەمەك، جۇماقتىق قاۋىم ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋ دە ماڭگىلىك.

ءاسىلى، شىن زيالىلارىمىز ءوز ۇلتىنىڭ تەك فانيلىك جىرتىسىن جىرتىپ قويماي، اقىرەتتىك قامىن ويلاۋى ءلازىم، حالقىنىڭ ماڭگىلىك باقىتپەن قاۋىشۋى ءۇشىن وسى دۇنيەدە جاماندىق اتاۋلىمەن ىمىراسىز كۇرەسۋى شارت. جالقى تۇلعا جۇرتىنان جىراق كەتىپ «ماڭگىلىكتى» نىساناعا السا دا، اسىل مۇراتىنا تولىق قول جەتكىزۋى نەعايبىل. «ماڭگىلىك ەل» بولۋ ءۇشىن نانىم-سەنىمىمىز ءھام قوعامدىق قاتىناستاردى رەتتەيتىن قۇقىقتىق نورمالارىمىز، جالپى قۇندىلىقتارعا دەگەن ولشەمدەرىمىز سوعان لايىقتى بولۋى كەرەك. وكىنىشتىسى، ءبىز بۇل ماسەلەنى شەشۋدى ءالى قولعا العان جوقپىز. ايتكەنمەن، اۋەلى الداعايلاپ ىزگى ويدىڭ قىلاڭ بەرەتىنىن، ال ونىڭ ىسكە اسۋى ەكىنشى كەزەكتەگى ماسەلە ەكەنىن ەسكەرسەك، «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ ءبىزدىڭ قوعامدا ايتىلا باستاعانىنا قۋانا بەرۋىمىز كەرەك سياقتى. ياعني، كەجەگەي تامىرىمىز كەيىن تارتىپ، بيلىككە قىساستىق قىلامىن دەپ «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جورگەگىندە تۇنشىقتىرعانشا، ويپازدار مەن اقىلماندارىمىز ونىڭ كەمشىل تۇستارىن تولىقتىرىپ، قوعامدىق سيپاتىن تارقاتا تۇسىندىرسە قۇبا-قۇپ بولماق.

مۇحان يساحان،

قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ءدىن ىستەرى كوميتەتى جانىنداعى ءدىن ماسەلەلەرى جونىندەگى عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تالداۋ ورتالىعىنىڭ ءبولىم باسشىسى

Abai.kz