تۇرسىن جۇرتباي. «بايبIشە – توقال» (جالعاسى)
جازۋشى، الاشتانۋشى عالىم تۇرسىن جۇرتبايدىڭ (سۋرەتتە) «بەسىگىڭدى تۇزە!..» كىتابىنىڭ جالعاسى. وتكەن بولىمدەرىن مىنا سىلتەمەلەردەن وقي الاسىزدار:
http://abai.kz/post/view?id=7271
http://abai.kz/post/view?id=7292
http://abai.kz/post/view?id=7363
http://abai.kz/post/view?id=7851
http://abai.kz/post/view?id=7819
http://abai.kz/post/view?id=7851
http://abai.kz/post/view?id=7963
http://abai.kz/post/view?id=8004
http://abai.kz/post/view?id=8164
http://abai.kz/post/view?id=8190
http://abai.kz/post/view?id=8438
http://abai.kz/post/view?id=8635
http://abai.kz/post/view?id=8747
http://abai.kz/post/view?id=8925
http://abai.kz/post/view?id=8955
http://abai.kz/post/view?id=9050
http://abai.kz/post/view?id=9536
http://abai.kz/post/view?id=9857
http://abai.kz/post/view?id=10194
http://abai.kz/post/view?id=10277
http://abai.kz/post/view?id=10532
http://abai.kz/post/view?id=10740
III
“بiز ءالi شيكi جۇرتپىز” دەپ كۇيiنۋiندە كوپ مەن بار ەدi. فەودالدىق قوعامنىڭ رۋلىق تارتىسى تالاي تاعدىرلاردى سورلاتتى. ەل اراسىنا iرiتكi سالۋعا نەگiزدەلگەن بولىستىق سايلاۋ – حالىقتى ابدەن ىعىر قىلىپ، تيتىقتاتىپ، دوستى – اراز، دۇشپاندى – جاۋ عىپ جiبەردi. قازاقتىڭ ەلدiگiنە، كەلەشەگiنە كەسiرiن تيگiزەتiن iندەتتەردi بارىنشا سىناپ، جەرiنە جەتە اشكەرەلەگەن “مادەنيەتكە قاي كاسiپ جۋىق؟”، “قازاق iشiندەگi پارتيا نەدەن” دەگەن سول جۋرنالداعى ماقالالارى، بەلگiلi-بەلگiسiز سەبەپتەرمەن ۇزاق ۋاقىت بويى باسىلماي كەلدi. “اباي” جۋرنالىنىڭ سوڭعى سانى قيىن جاعدايعا، اق پەن قىزىلدىڭ الماكەزەك اۋىسۋىنا بايلانىستى تولىق تارالماي قالدى. بۇعان مۇحتاردىڭ ءوزi ساقتاندىرعان سۇزەك iندەتi قوسىلدى. بۇل تۋرالى مۇحتاردىڭ ءوزi:
– “سىرلى ادەبيەتكە كiرiسۋدi پەسا جازۋدان باستادىم. 1918 جىلدىڭ 19 جىلعا قاراعان قىسىندا سۇزەك بولىپ اۋىرىپ، وقۋدى تاستاپ قىرعا شىعىپ تۇرىپ ەدiم. سوندا، ەڭ العاشقى پەسام –“ەل اعاسى” دەگەن 4 پەردەلi درامانى جازدىم. ءجا دەگەننەن پەسادان، درامادان باستاۋدىڭ ءوزi بەلدەن شاپقان سياقتى ورىنسىز باستالعان قۇر كەۋدە بولاتىن. بۇل دا كوپ ساندىراقتىڭ بiرi, بەرەكەسiز كەزدەر ەدi. سول سورلى پەسام قايدا ەكەنiن وسى كۇنگە شەيiن بiلمەيمiن. وزiمدە قاراسى دا قالعان جوق. قىس بويى ەلدە بولىپ. جاز تاعى ەلدە بولدىم. ونداعى جازعانىم “بايبiشە – توقال”- دەدi.
“ەل اعاسى” سول كۇيiنشە جوعالىپ كەتتi. ال، “بايبiشە – توقالدىڭ” جولى بولدى. مۇحتار شىعارماشىلىعىنداعى كوپ تالدانباعان شىعارمانىڭ بiرi دە وسى پەسا. ءدال وسى پەسا سياقتى ەلەۋسiز قالعان ماقالانىڭ بiرi مۇحتاردىڭ دوسى دانيال كاكiتايۇلىنىڭ “قورعانسىزدار” اتتى سىن ماقالاسى. مۇحتار تۋرالى ەڭ العاشقى دەربەس ماقالا بولعاندىقتان عانا قۇندى ەمەس، مۇندا تۇڭعىش رەت كوركەم شىعارمانىڭ الەۋمەتتiك استارىنا توقتالادى. مۇحتارمەن بiرگە جاستىق داۋرەنiن قاتار كەشكەن دانيال سول تۇستاعى قازاق قوعامىن جايلاعان رۋشىلدىق دەرتiن جانە مۇحتاردىڭ “بايبiشە – توقال” پەساسىنىڭ كوتەرگەن ماسەلەسiن بىلاي تۇسiندiرەدi.
“قازاقتىڭ سار دالاسىن وسىنداي تۇنەرگەن قارا بۇلت باسقان، حالقى بiر ۋدى جەپ العان، بiر زiلدi يiستi يiسكەپ ماس بولعان سىقىلدى. ول ۋ، ول يiس نە؟ ول – قۇرت اۋرۋداي دەنەنi ەزدiرiپ، كوزدi شەلگە تولتىرىپ، ادامشىلىقتان شىعارىپ كەلە جاتقان قازاقتىڭ ۇلت جولداسى، ۇلت مۇراسى، اۋەيi ساناعان، تۇقىم قۋعان ساسىق پارتياسى.
قازاقتىڭ بار الەۋمەتشiلدiگi, قۋانىش-قايعىسى، ءسۇيۋi, جەك كورۋi, تiلەگi, دوستىعى، قاستىعى، بار تiرشiلiگi سوندا. ءبارi سونىڭ پiشiنiنە قاراي بەلگiلەنەدi. بۇل دەرتپەن باي-كەدەي، جاقسى-جامان، جۋان-جiڭiشكە ءتۇپ-تۇگەل ءبارi بiردەي اۋىرادى، ءبارi سول دەرتپەن ساندىراقتايدى. وزگەنi بىلاي قويىپ بۇل اۋرۋدى ەڭكەيگەن كەمپiر-شالمەن ەڭبەكتەگەن بالاعا دەيiن جۇقتىرعان، زiلدi اۋرۋدىڭ شالىعى بۇلارعا دا تيگەن.
پارتيانىڭ ەمشەك سۇتiمەن جەتiلگەن جاس بالالار بولاشاقتا ۇشى-قيىرى جوق كوپ تiزبەكتiڭ بiر بۋىنى بولىپ قاتارعا قوسىلماق. بولاشاقتا ات جالىن تارتىپ مiنiسiمەن-اق دوس-جارانىن جارعا يتەرiپ، بiرەۋدiڭ قولىمەن وت كوسەپ، بiرەۋدiكiنە كوز ءسۇزiپ، ول ءۇشiن الداپ، ارباپ، ءالi جەتسە زورلىق، قيانات iستەپ، تۋعان-تۋىسقاندارىمەن تىشقاق لاق ءۇشiن، بiر ءتۇپ كودە ءۇشiن يتشە الىسپاق.
مiنە، وسى اۋدانى كەڭ، ءورiسi تارىلماعان زiلدi اۋىر، جاسىرىن بiتەۋ جارانىڭ اۋزى جارىلىپ سىرتقا شىققان شiرiگiن، اپ-ايقىن بولىپ كوزگە تۇسكەن جاۋىزدىعىن بiز مۇحتار اۋەز ۇلىنىڭ “بايبiشە-توقالىندا” كورەمiز”.
العاش “قورعانسىزدار” دەپ اتالعان بۇل سىن 1924 جىلى “سانا” جۋرنالىنىڭ № 2-3 ساندارىندا باسىلدى. جۋرنالدىڭ جابىلۋىنا بايلانىستى ماقالانىڭ ەكiنشi ءبولىمi جاريالانباي قالعان. بiز بۇل ماتەريالدى اراب ارپiنەن كريلل قارپiنە ءتۇسiرiپ “قازاق ادەبيەتi” گازەتiنiڭ 1988 جىلى 2 قىركۇيەكتەگi سانىنا كوشiرiپ باستىق. ماسەلە، سىننىڭ كەشەۋiلدەپ جاريالانعانىندا ەمەس، مۇحتاردىڭ شىعارماسىنىڭ ماقساتىن تەرەڭ تۇسiنۋiندە، ويتكەنi, مۇحتار بۇل پەسانى جازعاندا دانيالمەن اقىلداسقان، العاشقى نۇسقاسىن وعان وقىپ بەرگەن. سەبەبi, بۇل “قايعىلى حالدەگi” ومiرلiك شىندىقپەن دانيال دا ەتەنە تانىس ەدi. بiراق دانيال سول تانىس ادامداردىڭ iس-ارەكەتiنiڭ وزiنەن يسi قازاققا ورتاق دەرتتi تاني بiلەدi جانە ونىڭ الەۋمەتتiك سەبەبiن iزدەيدi. ونى قازاق حالقىنىڭ “قورعانسىزدىعىنان” كورەدi.
“بiزشە بۇلار كەز كەلەتiن، قازاق iشiندە بار ادامدار. قۇر باردى بىلاي قويىپ، بۇلار ەكiنiڭ بiرiندە كەز كەلەتiن ادامدار، تiپتi, بەيسەمبi, ءابدiلداسi جوق بولىس، وياز، ءازiرi كيiز تۋىرلىقتى قازاق جوق دەسەك وتiرiكشi بولمايمىز. بۇلار سونداي اۋداندانىپ، تامىرلانىپ العان جالپىعا قاس ادامدار. بۇلاردىڭ قازاق ومiرiندەگi ورنى، ەسەندiكتەردi بيلەۋدەگi كۇشi تۋرالى ايتۋعا دا اۋىز تولمايدى. بۇلارسىز قازاق دەنەسiنە قان تارامايدى، قىرداعى قازاق تiرشiلiگiنiڭ بۇلار كiندiگi, جۇرەگi, تامىرى. قىردىڭ بار تiرشiلiگi وسىلارمەن بايلانىستى. بۇلارسىز قىر جانسىز، سەزiمسiز، ويسىز ولiك بولىپ قالاتىن سىقىلدى. بۇلارسىز ەسەندiكتەر استىنداعى اتىنا، قوينىنداعى قاتىنىنا يە بولا الماي، قور بولىپ قالاتىن سىقىلدى.
بەيسەمبi, ءابدiلدالاردىڭ ماڭىزى، كۇشتەرi وسىنداي.
ەندi بۇلاردىڭ سەبەبi نە؟ سوعان كەلسەك، بۇل قيىن سۇراۋ. وڭعا، تەرiسكە جاڭىلۋىمىز مۇمكiن. بiراق ءوزiمiزدiڭ تۇسiنۋiمiزشە “مىنادان” دەپ جاۋاپ بەرiپ كورەلiك.
بiرiنشi سەبەپ – قورعانسىزدىق.
ءمانiسi مىناۋ:
قازاقتىڭ كوپشەلi دالاداعى تiرشiلiگiندە ادامنىڭ ادامشىلىعى، مال-مۇلكi قورعاۋلى ما؟ قورلىق كورسەڭ، زورلىق كورسەڭ وڭاي ەسەگە قولىڭ جەتiپ، تەنتەكتi تىيعىزىپ، كەگiڭدi الا الاسىڭ با؟ قالىڭ قازاقتىڭ iشiندە وتىرىپ ەشكiمگە قاقتىقپاي، ەشكiمگە سوقتىقپاي، بiرەۋگە ارقا سۇيەپ، بiرەۋمەن وداقتاسپاي وزiڭمەن-ءوزiڭ بولىپ مال مالدانىپ، جان جاندانىپ تىنىش تiرشiلiك ەتە الاسىڭ با؟
جوق، جوق. ونداي تiرشiلiك مۇمكiن ەمەس. كۇنi ەرتەڭ سەنiڭ مالىڭدى، نە قىز، نە قاتىنىڭدى تارتىپ، نە باسقا ادامشىلىعىندا تيەتiن زورلىقتار iستەمەسiنە ەشكiم كەپiل ەمەس.
سوندىقتان سەن قالىڭ قازاقتىڭ iشiندە وتىرىپ، يەسiز دالادا جالعىز كەلە جاتقان ادامداي ءوزiڭدi ءوزiڭ قورعانسىز سەزiنەسiڭ. قورعانسىزدىقتى سەزۋدiڭ سەبەبi تولىق. ارتىڭنان ەرتەڭ ەلiڭ بولماسا، نە سۇيەنەر، سۇيكەنەر سەنiمدi وداعىڭ بولماسا، نە مىقتى قورعانىڭ بولماسا، سەن بiر كۇن دە ەسەن-ساۋ تiرشiلiك ەتە المايسىڭ. قازiر-اق بىت-شىت قىلىپ تالاپ الادى. تالاپ الماسا ۇرلاپ الادى، الماسا قورقىتىپ الادى. ايتەۋiر، سەنi جەم قىلادى. امالسىز تۇس-تۇستان انتالاعان قۇزعىنداردىڭ قۇربانى بولاسىڭ...
...ءسويتiپ ءجۇرiپ بەيسەمبi, ءابدiلدالاردىڭ قۇرۋلى تورىنا تۇسەدi. مiنە، قىرداعى قورعانسىز تiرشiلiكتiڭ بiر قاراپ وتكەندەگi “سۇلۋ” سۋرەتتەرi”-دەيدi دانيال.
ال مۇحتار سول دەرتتi كوركەم شىعارماعا ارقاۋ ەتiپ، اراعا وت تاستاعان كەسەلدiڭ ومiردە قالاي بولاتىنىن جۇرتقا كورسەتۋ، كوزiن جەتكiزۋ نيەتiمەن پەسا جازدى. “بايبiشە – توقال” – ونىڭ ەكiنشi كوركەم تۋىندىسى. وقيعا جەلiسiن ومiردە بولعان جايدان الدى. بۇل – پەساعا ەل ىقىلاسىنىڭ اۋىنا تiكەلەي ۇيتقى بولدى.
وقيعا توڭكەرiس قارساڭىندا، مۇحتاردىڭ اتا مەكەنi ءبورiلi قىستاۋىنىڭ iرگەسiندەگi سىبان بولىسىندا وتكەن. ءبورiلi – شىعىسىندا سىبان، سولتۇستiگiندە – ۋاق، وڭتۇستiگiندە – توبىقتى بولىستىقتارىنىڭ اراسىندا. اۋەز اقساقال سولاردىڭ بارلىعىمەن قىز الىسىپ، قىز بەرiسiپ، سۇيەك-شاتىس بوپ كەتكەن. مۇحتاردىڭ اينالاسىن، تۋعان-تۋىسقاندارىن جاقسى بiلەتiن پروفەسسور مۇساتاي اقىنجانوۆ: “پەساداعى بەيسەمبi بiزدiڭ بiر اعايىننىڭ ناعاشى اتاسى ەدi. سايلاۋ ەرەگەسiندە بايبiشە مەن توقالدىڭ بالالارى ەكiگە جارىلىپ، ارقايسىسى ءوز ناعاشىسىنا تارتىپتى. توقالدىڭ ءتۇرت-تۇرتiمەن بايبiشەنiڭ ۇلكەن ۇلى وققا ۇشىپتى. كەلەڭسiز جاي توڭكەرiستiڭ قارساڭىندا بولىپتى. مۇحتار iزiن سۋىتپاي پەسا جازدى. بiراق ناقتى ادامداردىڭ اتى-ءجونiن ۇمىتىپ قالىپپىن. ايتەۋiر، ارقاتتىڭ، وردانىڭ سىرتىنداعى وقيعا ەكەنi انىق”،-دەيدi.
ۋاقىت شاڭى كومiپ، بۇرىنعى قىستاۋ يەلەرi تەمiر جول بويىن ساعالاپ، جان-جاققا تاراپ كەتكەندiكتەن “بايبiشە – توقالدىڭ” ومiرلiك شىندىعىن ەگجەي-تەگجەيلi انىقتاۋدىڭ ءساتi تۇسپەدi. اقىش تۇراعۇل قىزى دا جاس كەزiندە ەل اراسىندا وسىنداي اڭگiمەنiڭ جايىلىپ كەتكەنiن ەستiپتi. بiراق، ناقتى ادامدارىنىڭ اتىن جادىنان شىعارىپ الىپتى. تەك پەساداعى بولىس، ادام اتىنا سۇيەنە وتىرىپ، كۇندەستiك باسەكەنiڭ شىنىندا دا وردانىڭ سىرتىندا، سىبان بولىسىنىڭ جەرiندە قاندى كەشكە ۇلاسقانىنا كوز جەتكiزدiك. وعان ەلدi ەرەگەستiرگەن رۋ باسىلارى بەيسەمبi مەن ءابدiلدانiڭ ديالوگتارىنداعى ەمەۋiرiندەر مۇرىندىق بولادى. مىسالى: “بەيسەمبi: سەنiڭ جازىعىڭ جوق بولسا، مەنiڭ دە جازىعىم جوق. توقالدىڭ بالاسى – تۋىسقانىم. تۋىسقاندىقتان باسقا جات مiنەزدi كورسە ايتسىن... تۇبiندە جەم بولساڭدار – سەندەر بولارسىڭدار. ءابدiلدا-اق تاۋىسادى سەندەردi. (تىم-تىرىس). ەسكە الىنىپ، ەسەپكە تۇتىلماي كەرەي، ۋاقتىڭ كەلiمسەكتەرiندەي جاركەنiڭ بiرەۋiنە قوڭسى قونىپ جۇرەسiڭدەر”-دەيدi. وسىدان مىنا جاي اڭعارىلادى. كەرەي، ۋاق جۇرتى – اباي اۋىلىنا كوپ جيىلعان. ءارi وقيعاعا قاتىسى جوق، بەيتاراپ ايتىلادى. ءابدiلدانىڭ – ەل – جاركە، سىباننىڭ بiر تارماعى. سوندا بۇل توقالدىڭ توركiنi توبوقتى رۋىنان بوپ شىعادى جانە قايشانىڭ اكەسi بايسالباي: “اباي جارىقتىق ءوزiنiڭ ەل-جۇرتقا سيىمسىز بiر تۋىسقانىنا ايتىپتى عوي:
سوقاق-سوقاق جورتادى كوك بورiلەر،
سوندا دا جۇيرiك اتقا بوكتەرiلەر،
تابىنان بوتەن جۇرگەن سورلى جiگiت،
ءار جەردە جۇرت كوزiنە جەك كورiنەر” ”-
دەپ، جيدەبايدان قىزىل مولاعا اعايىنىنا وكپەلەپ كوشiپ كەتكەن ءامiر قۇدايبەردi ۇلى مەن مايباساردىڭ مۇحامەتجانىنا ارناعان ولەڭiن كەلتiرەدi. دەمەك، مۇساتاي اقىنجانوۆتىڭ دەرەگi شىندىققا سايادى. ال ءابدiلدانiڭ قولىنا كوشiپ كەلگەن “تولەش (عازيزگە): سەن سايلاۋدان حابار بiلدiڭ بە؟.. قالبا بولىسى سايلانىپ بولىپ قالعان جوق پا وسى؟” -دەپ سۇرايدى. قالبا – سىبانعا كورشi ءارi اعايىن بولىستىڭ جەرi. مالى – ورiستەس ەل. بۇل – بايبiشەنiڭ توركiنi. رەۆوليۋتسياعا دەيiنگi اكiمشiلiك ءبولiنiسiنiڭ رۋلىق نەگiزدە جۇرگiزiلگەنiن ەسكەرسەك، شىندىقتىڭ بەتi اشىلادى. وسى ءۇش بولاستىڭ جاپسارلاسقان تۇسى – سىبانداردىڭ اتا مەكەنi. بەيسەمبiنiڭ “جاركە” دەپ وتىرعانى سىباننىڭ iشiندەگi كiشi اتا، وزiمەن بiر بولىستاعى بەدەلدi بي بوپ شىعادى. ەلدiڭ بەرەكەسiن كەتiرگەن بەيسەمبi مەن ءابدiلدا جاس جiگiتتi وققا بايلاپ بەرەدi.
سىبان دالاسى قازiرگi اياكوز – سەمەي ارالىعىنداعى تەمiر جولدىڭ باتىس قاپتالىنداعى قىراتتان باستالادى. “بايبiشە – توقالدىڭ” كۇندەستiگi سول قىراتتىڭ قويناۋىندا تۇتانىپ، ارتى ورتكە ۇلاسقان.
جازىقسىز جاندارعا جانى كۇيگەن مۇحتار پەساسى ارقىلى قاتىگەزدiكتiڭ بەتiن اشكەرەلەي وتىرىپ، الەۋمەتتiك تەڭدiكتi نازاردان تىس قالدىرسا: “ەلدiڭ ەلدiككە ماحابباتى ويانبايدى. ەندi ناشاردى ورگە تارتىپ، تەڭدiككە الىپ، ادiلەت كوزبەن قاراپ، ەسەسiن وزiنە تاپسىرۋدى” ۇسىنادى. بۇرىن مۇحتاردىڭ قالامىنا iلiكپەگەن تىڭ تۇجىرىم. وسى ماقسات جەتەلەپ وتىرىپ قوعام قايراتكەرi دارەجەسiنە كوتەردi.
مۇنى دانيال كاكiتاي ۇلى دا ءدال اڭعارىپ:
“قايعالى حال جازۋشىنىڭ ۇسىنۋى بويىنشا – “بايبiشە – توقال” اتانادى. بiراق بiز اتقا قاناعاتتانبايمىز. بiزدiڭ تەكسەرگەلi وتىرعان اسەرiمiزدەگi قايعىلى حال – جالعىز بايبiشە – توقالدان عانا شىعىپ وتىرعان جوق. ونىڭ نەگiزiندە ودان دا زورىراق ماسەلەلەر جاتىر. ول ماسەلەنiڭ نە ەكەنiن جوعارىدا قىسقاشا ايتىپ وتتiك. كەيiن دە ايتامىز. ال قازiر ايتقالى وتىرعانىمىز: مۇحتار اۋەز ۇلى ءوزiنiڭ قايىعلى حالىنا تاپ باسىپ ات قويا الماعان. بiراق ونىڭ ورنىنا قايعىلى حالىنداعى سۋرەتتەپ، باسىن اشىپ وتىرعان ماسەلەلەرi, اتىمەن عانا بايلانىستى بولعان ماسەلەدەن گورi كۇشتiرەك، تەرەڭiرەك، نەگiزدiرەك دەمەكپiز.
قازاق تiرشiلiگiندە “بايبiشە – توقالدىق” دەگەن نارسەنiڭ زور ورىن الاتىنى راس. ءۇي-iشi, قالا بەرسە تۋعان تۋىسقان ورتاسىنداعى تالاس-تارتىستىڭ اسقىنداپ شيەلەنiسiپ كەتiپ وتىرۋىنا ونىڭ زور سەبەبi تيەدi. قازاق تiرشiلiگiندەگi تولىپ جاتقان جاۋىزدىقتىڭ نەگiزگi سەبەپتەرمەن بايلانىسسىز جەكە بايبiشە – توقالدىقتىڭ وزiنەن عانا تاۋىپ وتىراتىن كەسiرلەردi العان كۇندە دە وسال قايعىلى حال شىقپايدى، مۇنىڭ ارينە بiزدiڭ سەنiمiمiز كۇشتi, بiراق ونداي قايعىلى حال قانداي اسەرلi بولسا دا قازاق تiرشiلiگiندەگi, تولىپ جاتقان جاۋىزدىقتاردىڭ قىشۋلى ءتۇيiنiن شەشiپ، اۋدانىن تەرەڭ تۇردە سۋرەتتەي الادى دەپ ەش ۋاقىت ايتا المايمىز. قالايدا بايبiشە – توقالدىقپەن قازاق ومiرiندەگi جاۋىزدىقتاردىڭ تۇپكi سەبەپتەرiن ءتۇسiندiرiپ بولمايدى. ول تەك جۋان تۇبiردەن جارالعان بiر جiڭiشكە بۇتاق قانا. سوندىقتان ەگەر مۇحتار اۋەز ۇلىنىڭ “بايبiشە – توقال” اتاناتىن قايعىلى حالى جالعىز اتىمەن عانا بايلانىستى بولىپ، سونىڭ عانا سەبەپتەرiن نەگiز قىلىپ، قايعىلى حالiن سۋرەتتەگەن بولسا، بiز ونى قانداي جاقسى جازىلعان بولسا دا، قانداي اسەرلi بولسا دا “بايبiشە – توقالدىڭ” ءدال وسى كۇنگi تۇرiنە ەش ۋاقىت تەڭەمەس ەدiك. كۇشتi, تەرەڭ ەكەن ەش ۋاقىت ايتپاس ەدiك.
قازiر بiز ونى ايتا الامىز، سەبەبi, مۇحتاردىڭ اسەرiندە قازاقتىڭ تiرشiلiگi مەيلiنشە تەرەڭ، اۋداندى تۇردە سۋرەتتەلگەن”،- دەپ تۇجىرىم جاسايدى.
“بايبiشە – توقالدىڭ” سول تۇستا ۇلكەن تابىسقا يە بولۋىنىڭ باستى سەبەبi – الاساپىراندى شاقتا اپتىقپاي، “اقىرىن ءجۇرiپ انىق باسىپ”، زامانانىڭ اعىسىن اداسپاي بولجاپ، حالقىنا پايدالى، كەلەشەگiن كوگەرتەتiن جولدى قولىنا بiلiم شىراعىن ۇستاي ءجۇرiپ دۇرىس تابۋى ەدi.
عۇمىرعا ازىق بولاتىن تاريحي بەتبۇرىستارعا، بۋىرقانىستارعا تولى بiر جىلى، ياعني 1918 جىلى وسىلاي ءوتتi. مۇحتار ءۇشiن دە بۇل مەرزiمنiڭ قادiرi ەرەكشە ەدi.
(جالعاسى بار)
abai.kz
