ەلباسىنىڭ باسقا لاۋازىمدىق مارتەبەسىن بىلەسىز بە؟

1 جەلتوقسان – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كۇنى. بۇل كۇندى مەملەكەتتىك مەرەكە رەتىندە اتاپ ءوتۋ تۋرالى شەشىم 2011 جىلعى 14 جەلتوقساندا قابىلدانعان بولاتىن. رەسپۋبليكا جۇرتشىلىعى ونى 2012 جىلدىڭ 1 جەلتوقسانىندا العاش رەت مەرەكەلەدى. سودان بەرى ول جىلداعى تۇراقتى داستۇرگە اينالدى.

وسى ايتۋلى مەرەكە قارساڭىندا بۇگىن ءبىز مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ پرەزيدەنتتىكتەن باسقا قانداي لاۋازىمدىق مارتەبەلەرى بار ەكەندىگىنەن حاباردار ەتەتىن تانىمدىق سيپاتتاعى ارناۋلى جوبانى كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز. جوبادا ەلباسىنىڭ قانداي كەڭەستەر مەن قوعامدىق ۇيىمدارعا توراعالىق ەتەتىندىگى تۋرالى فوتوسۋرەتتەرمەن تولىقتىرىلعان كورنەكتى اقپارات بەرىلگەن.

جالپى، بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەت باسشىسىنىڭ پرەزيدەنتتىكتەن باسقا 10 لاۋازىمدىق مارتەبەسى بار.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ باس قولباسشىسى

كونستيتۋتسياعا سايكەس، مەملەكەت باسشىسى – ەلىمىزدىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ جوعارعى باس قولباسشىسى.

ەلباسى قارۋلى كۇشتەردى دامىتۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ كەلەدى. بۇگىندە تەك تەحنيكالىق جاڭعىرتۋعا، زاماناۋي قارۋ-جاراق ساتىپ الۋعا عانا ەمەس، سونداي-اق قازاقستاندىق اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ تۇرمىسىن، ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن دە ايتارلىقتاي قاراجات بولىنەدى. اسكەري كاسىپتىڭ بەدەلى دە بىرتىندەپ ارتىپ كەلەدى.

پرەزيدەنتىمىز ايتقانداي، قازىر ەلىمىزدىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ ءبىرتۇتاس جۇيەسىن قۇرايتىن زاماناۋي، سانى جاعىنان جيناقى، جاقسى جابدىقتالعان جانە ۇرىسقا قابىلەتتى قۇرلىق اسكەرلەرى، اۋە قورعانىسى كۇشتەرى مەن اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى بار. قارۋلى كۇشتەرىمىز ەل تاۋەلسىزدىگىن، حالىقتىڭ تىنىشتىعى مەن بەيبىتشىلىگىن كىرپىك قاقپاي كۇزەتەدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى

قاۋىپسىزدىك كەڭەسى – مەملەكەت باسشىسىنىڭ مەملەكەت ەگەمەندىگىن، تاۋەلسىزدىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن قورعاۋ، ەلدەگى الەۋمەتتىك-ساياسي تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ، ەلىمىزدىڭ قورعانىس قابىلەتى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن، ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى شەشىمدەرىن ازىرلەۋگە جانە وكىلەتتىكتى ىسكە اسىرۋعا جاردەمدەسەتىن كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەسشىلىك ورگان.

قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تاريحى 1991 جىلدان باستالادى. سول جىلى قازاق كسر پرەزيدەنتىنىڭ 21 تامىزداعى جارلىعىمەن قازاق كسر-ءنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى قۇرىلعان بولاتىن. كەيىننەن ول قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 1993 جىلعى 17 ماۋسىمداعى جارلىعىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى بولىپ قايتا قۇرىلدى.

قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى – پارلامەنت ءماجىلىسى مەن سەناتىنىڭ توراعالارى، پرەمەر-مينيستر، مەملەكەتتىك حاتشى، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى، سىرتقى ىستەر ءمينيسترى، قورعانىس ءمينيسترى، باس پروكۋرور، ىشكى ىستەر ءمينيسترى، «سىربار» سىرتقى بارلاۋ قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى، قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى – قارۋلى كۇشتەرى باس شتابىنىڭ باستىعى.

قاجەت بولعان جاعدايدا مەملەكەت باسشىسى وزگە دە لاۋازىمدى تۇلعالاردى كەڭەستىڭ مۇشەسى ەتىپ قوسىمشا تاعايىنداۋى مۇمكىن.

قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسى كەمىندە ءۇش ايدا ءبىر رەت وتكىزىلەدى. ول قابىلداعان شەشىمدەردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارىنىڭ ورىنداۋى مىندەتتى بولىپ سانالادى.

دۇنيە ءجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى

تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كەزەڭىندە نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۇركيانىڭ ىستامبۇل قالاسىندا قازاق دياسپوراسى وكىلدەرىمەن كەزدەسكەندە العاش رەت دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايىن وتكىزۋ تۋرالى اڭگىمە بولعان ەكەن. كوپ ۇزاماي، 1992 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا الماتى قالاسىندا تۇڭعىش رەت دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايى ءوتىپ، ەلباسى مازمۇندى بايانداما جاسادى. سوندا ول: «تورتكۇل دۇنيەنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن قارلىعاشتاي ۇشىپ كەلگەن كوڭىلدەرىڭىز ءۇشىن، قايدا جۇرسەڭىزدەر دە اتامەكەن مەن اتاجۇرتقا دەگەن ساعىنىش پەن سۇيىسپەنشىلىككە تولى پەرزەنتتىك پەيىلدەرىڭىزدى ساقتاعاندارىڭىز ءۇشىن ريزاشىلىق بىلدىرەمىز. سىزدەر ارقىلى بۇكىل الەمدەگى قازاق باۋىرلارىمىزعا ىستىق سالەمىمىزدى جولدايمىز!»، – دەپ تەبىرەنە سويلەگەن بولاتىن.

ءبىرىنشى قۇرىلتايدا شەتەلدەگى قازاق دياسپورالارىمەن جۇمىس ىستەيتىن قاۋىمداستىق قۇرىلدى. وتىزدان استام مەملەكەتتەن كەلگەن دەلەگاتسيا مۇشەلەرى ن.ءا.نازارباەۆتى دۇنيە ءجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ تورالقا توراعاسى ەتىپ سايلادى. ءبىرىنشى قۇرىلتايدان بۇگىنگە دەيىن پرەزيدەنتتىڭ قاتىسۋىمەن 2002 جىلى تۇركىستان قالاسىندا، 2005 جانە 2011 جىلدارى استانا قالاسىندا تاعى ءۇش قۇرىلتاي ءوتتى.

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ توراعاسى

ەلباسى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇرۋ يدەياسى تۋرالى العاش رەت 1992 جىلى تاۋەلسىزدىكتىڭ ءبىرىنشى جىلدىعىنا ارنالعان قازاقستان حالىقتارى فورۋمىندا ايتتى. 1995 جىلعى 1 ناۋرىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇرۋ تۋرالى جارلىعى شىقتى. قازىرگى تاڭدا بۇل ۇيىمنىڭ قىزمەتى 2008 جىلعى 20 قازانداعى «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» زاڭمەن رەتتەلەدى.

جۇزدەن استام ەتنوس وكىلدەرى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قازاقستان ءۇشىن ماڭىزدى مىندەت ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق ديالوگ پەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ بولىپ سانالادى. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ەلىمىزدە بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى قولداۋدىڭ ءتيىمدى تەتىگىنە اينالدى.

بۇگىندە ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىز ءتۇرلى ەتنوستار مەن كونفەسسيا وكىلدەرىنىڭ بەيبىت قاتار ءومىر ءسۇرۋىنىڭ جارقىن ۇلگىسىن كورسەتىپ وتىر. مەملەكەت باسشىسىنىڭ مۇنداي ساياساتى قازاقستان قوعامىنىڭ تۇراقتىلىعىنىڭ ىرگەتاسىنا اينالدى.

اسسامبلەيانىڭ ءبىرىنشى سەسسياسى 1995 جىلعى 24 ناۋرىزدا بولدى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن 24 سەسسيا ءوتتى.

«نۇر وتان» پارتياسىنىڭ توراعاسى

العاش 1999 جىلى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ نەگىزى قالاندى. سول جىلدىڭ 1 ناۋرىزىندا «وتان» رەسپۋبليكالىق ساياسي پارتياسى قۇرىلىپ، ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلگەن دەلەگاتتار نۇرسۇلتان نازارباەۆتى پارتيا توراعاسى ەتىپ سايلادى.

«وتان» پارتياسىنىڭ 2006 جىلعى جەلتوقسان ايىندا وتكەن كەزەكتەن تىس ح سەزىندە پارتيا اتاۋىن «نۇر وتان» دەپ وزگەرتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.

بۇگىندە «نۇر وتان» – ەلىمىزدەگى ەڭ باستى، ءىرى جەتەكشى ساياسي پارتيا. ول 2016 جىلعى 20 ناۋرىزدا 6-شاقىرىلىمداعى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ سايلاۋىندا 107 دەپۋتاتتىق ورىننىڭ 84-ىنە يە بولدى. سول ارقىلى جوعارى زاڭ شىعارۋ ورگانىندا باسىم كوپشىلىك ۇلەستى يەلەندى.

بۇل پارتيا – ەلىمىزدەگى ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ نەگىزگى باستاماشىسى جانە ىسكە اسىرۋشىسى. «نۇر وتان» مەملەكەتتىك بيلىك پەن قوعامدى، پرەزيدەنت پەن حالىقتىڭ ەكىجاقتى بايلانىسى مەن ءوزارا ءىس-قيمىلىنىڭ وزەگىنە، ءتيىمدى تەتىگىنە اينالدى.

بۇگىنگى تاڭدا «نۇر وتاننىڭ» 1 ملن-نان استام مۇشەسى بار. رەسپۋبليكا بويىنشا ونىڭ 243 فيليالى جانە 5 870 باستاۋىش پارتيا ۇيىمى جۇمىس جۇرگىزۋدە.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى شەتەل ينۆەستورلارى كەڭەسىنىڭ توراعاسى

شەتەل ينۆەستورلارى كەڭەسى 1998 جىلى مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن قازاقستان ۇكىمەتى جانە شەتەل ينۆەستورلارى اراسىندا تىكەلەي ديالوگ قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا، ولاردىڭ ەلىمىزدەگى ينۆەستيتسيالىق قىزمەتپەن بايلانىستى وزەكتى ماسەلەلەردى ءتيىمدى شەشۋ، رەسپۋبليكاداعى ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جاقسارتۋ ماقساتىمەن قۇرىلدى. كەڭەس ەلىمىزدىڭ ينۆەستيتسيالىق ساياساتى مەن ەكونوميكالىق تۇرعىدان دامۋىنىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرىنە قاتىستى ۇسىنىستار ازىرلەپ، ولاردى ەلباسى مەن ۇكىمەت قاراۋىنا ەنگىزىپ وتىرادى.

كەڭەستىڭ العاشقى دەربەس قۇرامى ەلباسىنىڭ 1998 جىلعى 16 قىركۇيەكتەگى وكىمىمەن بەكىتىلدى. قۇرىلعان ساتىندە وعان «ەۋروپا قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى»، «ابن امرو بانك»، «بەيكەر ەند ماكەنزي»، «بريتيش گاز ينتەرنەشنل»، «شەۆرون تەكساكو»، «دويچە بانك اگ»، «LHM گرۋپ» (يسپات كارمەت), كپمگ، «ميتسۋبيسي كورپورەيشن»، «سامسۋنگ»، «تراكتەبەل ينتەرنەشنل» سياقتى 11 شەتەلدىك كومپانيا مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جەتەكشىلەرى كىردى.

قازىرگى تاڭدا بۇل كەڭەسكە «CNPC»، «ازيا دامۋ بانكى»، «ارسەلورميتتال»، «سيتي»، «دەلويت»، «ەۆروپا قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى»، «لۋكويل»، «ميتسۋبيسي كورپورەيشن»، «رويال داتچ شەلل»، «توتال»، «فيليپ مورريس ينتەرنەشنل»، «شەۆرون»، «ەكسون موبيل» سياقتى 30-دان استام ءىرى حالىقارالىق كومپانيالار مەن ۇيىمداردىڭ باسشىلارى مۇشە.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى ۇلتتىق ينۆەستورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى

ۇلتتىق ينۆەستورلار كەڭەسى مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2014 جىلعى 9 ساۋىردەگى جارلىعىنا سايكەس قۇرىلدى. بۇعان دەيىن 2005-2014 جىلدار ارالىعىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى كاسىپكەرلەر كەڭەسى جۇمىس ىستەگەن بولاتىن.

ۇلتتىق ينۆەستورلار كەڭەسى – تۇراقتى قىزمەت اتقاراتىن كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەسشىلىك ورگان. ونىڭ جۇمىس ورگانى ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى بولىپ سانالادى.

كەڭەستىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى: كاسىپكەرلىك ماسەلەلەرى جونىندەگى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق بازانى جەتىلدىرۋ; نارىقتىق ەكونوميكانىڭ دامۋىن جانە وتاندىق ينۆەستيتسيالاردى ەل ەكونوميكاسىنا تارتۋدى ىنتالاندىراتىن جاعدايلار جاساۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ۇسىنىمدار مەن ۇسىنىستار ازىرلەۋ; ەلىمىزدە جۇمىس ىستەيتىن جەكە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ جانە ولاردىڭ بىرلەستىكتەرىنىڭ قىزمەتىن ۇيلەستىرۋ; كاسىپكەرلىك جانە ينۆەستيتسيالىق ساياسات سالاسىنداعى وزگە دە ماڭىزدى ماسەلەلەردى قاراۋ جانە تالقىلاۋ.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قورىن باسقارۋ جونىندەگى كەڭەس توراعاسى

جالپى، مەملەكەتىمىزدىڭ ۇلتتىق قورى ەلباسىنىڭ 2000 جىلعى 23 تامىزداعى جارلىعىمەن قۇرىلدى. ول ەلدىڭ تۇراقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ، بولاشاق ۇرپاقتار ءۇشىن قارجى جيناقتاۋ، ەكونوميكانىڭ قولايسىز سىرتقى فاكتورلار ىقپالىنا تاۋەلدىلىگىن ازايتۋ ماقساتىمەن قۇرىلدى.

ۇلتتىق قورعا سالىنعان العاشقى جارنا – 660 ملن اقش دوللارى. ول امەريكالىق «شەۆرون» كومپانياسى تولەگەن قارجىدان الىندى.

ۇلتتىق قوردى باسقارۋ كەڭەسى 2001 جىلعى 29 قاڭتاردا قۇرىلدى.

قارجى مينيسترلىگىنىڭ رەسمي سايتىنداعى 2016 جىلعى 28 قاراشاداعى مالىمەتكە سايكەس، ۇلتتىق قوردا شوعىرلانعان قارجى كولەمى بۇگىندە 60,9 ملرد اقش دوللارىنا جەتتى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى استانانىڭ ساۋلەت كەڭەسى توراعاسى

استانانىڭ ساۋلەت كەڭەسى پرەزيدەنتتىڭ 2007 جىلعى 12 قاراشاداعى جارلىعىمەن قۇرىلعان. ول – استانانىڭ اۋماعىن دامىتۋ مەن قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ جونىندەگى باس جوسپارىنىڭ ماسەلەلەرىن جالپى ۇيلەستىرۋ ءۇشىن تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەسشىلىك ورگان.

كەڭەستىڭ قۇرامىنا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وكىلدەرى، بەلگىلى ساۋلەتشىلەر، سونىڭ ىشىندە حالىقارالىق ماماندار كىرەدى.

كەڭەستىڭ جۇمىس ورگانى رەتىندە استانا قالاسىنىڭ اكىمشىلىگى بەكىتىلگەن. ونىڭ جوسپارلى وتىرىستارى جىلىنا ءبىر رەت وتكىزىلەدى.

كەڭەستىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى: قالا قۇرىلىسى قىزمەتىن دامىتۋ مەن ەلوردا اۋماعىندا قۇرىلىس سالۋ باعىتتارى جونىندە ۇسىنىستار ازىرلەۋ; ساۋلەت جانە قالا قۇرىلىسى سالاسىنداعى سوڭعى الەمدىك جەتىستىكتەردى زەردەلەۋ جانە پايدالانۋ مۇمكىندىگىن ەسكەرە وتىرىپ، ساۋلەت، قالا قۇرىلىسى جانە استانا سالۋ سالاسىنداعى باعدارلامالاردى ازىرلەۋ، استانا قالاسىن سالۋدىڭ زاماناۋي تاجىريبەسىن ەنگىزۋ جونىندە ۇسىنىمدار دايىنداۋ.

نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى جوعارى قامقورشىلىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى

بۇل كەڭەس – نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ، نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ جانە نازارباەۆ قورىنىڭ جوعارى باسقارۋ ورگانى.

جالپى، ەلوردادا حالىقارالىق دەڭگەيدەگى بەدەلدى ۋنيۆەرسيتەت اشۋ تۋرالى ويىن مەملەكەت باسشىسى قازاقستان حالقىنا ارناعان «قازاقستاننىڭ الەمدەگى باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ ستراتەگياسى» اتتى 2006 جىلعى جولداۋىندا ايتقان بولاتىن. سودان كەيىن 2007 جىلى ۋنيۆەرسيتەت قۇرىلىسى باستالدى.

2010 جىلعى 28 ماۋسىمدا ەلباسىنىڭ قاتىسۋىمەن نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اشىلۋ ءراسىمى ءوتتى، ال 2010 جىلعى 7 جەلتوقساندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەرىنە ارنالعان ءبىرىنشى ءدارىسىن وقىدى.

ۋنيۆەرسيتەتتەگى وقۋ ۇدەرىسى حالىقارالىق ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىنا نەگىزدەلگەن. بۇل – قىزمەتى بارىسىندا دەربەستىك جانە اكادەميالىق ەركىندىك قاعيداتتارىن باسشىلىققا العان قازاقستانداعى ەڭ العاشقى ۋنيۆەرسيتەت. ۋنيۆەرسيتەتكە «نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى»، «نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» جانە «نازارباەۆ قورى» مارتەبەسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى 19 قاڭتارداعى زاڭىنا سايكەس دەربەستىك مارتەبەسى بەرىلدى.