داريعا اپاي ماعان تەلەفون شالىپ:

- جۇمىستان كەيىن ماعان سوعا كەتشى، مىنا جاڭادان جازعان جىرلارىمدى سىناپ بەرەرسىڭ، ءارى نەمەرەلى بولعانمىن، قۋانىشىما ورتاقتاس -دەگەن سوڭ، اسىعا باسىپ كەلە جاتىپ، ونى ەلدەن ەرەكشەلەندىرىپ تۇراتىن مىنەزىن ەسكە الدىم. زەينەتكەرلىككە شىققانشا كوپ جىلدار مەكتەپتە مۇعالىم بولىپ ىستەگەن. اراسىندا  گازەت-جۋرنالدارعا اڭگىمە، ولەڭدەر جولداپ، كەي ساتتەردە جۇرتتىڭ ويىنا كەلە بەرمەيتىن پروبلەمالىق ماقالالار جازىپ تۇرادى.  مەن ودان كوپ كىشى بولعانمەن ارامىزداعى جاس الشاقتىعىن ەلەمەيمىز.  تەك مەنىڭ وعان ء«سىز» دەپ سويلەيتىنىم بولماسا، كەزدەسە قالساق اڭگىمەمىز تاۋسىلمايدى. بۇل ءسىرا، ەكەۋىمىزدىڭ دە ادەبيەتكە بۇيرەگىمىز بۇراتىندىقتان جانە كىتاپ وقۋعا قۇمارلىعىمىز ءبىر جەردەن شىققاندىقتان شىعار دەپ ويلايمىن. اپايدىڭ جالعىز قىزى گۇلنار بىلتىر كۇيەۋگە شىققان، بولەك تۇرادى.

جولدان «اكاتسيا» دۇكەنىنىڭ قاسىنداعى گۇل بازارىنان اپايدىڭ جاقسى كورەتىن سارى ءتۇستى  حريزانتەما گۇلدەرىن تاپپاعان سوڭ، ءوزىم جاقسى كورەتىن اپپاق روزا گۇلدەرىن الدىم. ءبىر قوراپ كونفەتا مەن ارميان كونياگىن الۋدى دا ۇمىتقان جوقپىن.

مەن كەلگەندە داريعا اپاي اس ۇيدە تاماققا قامىر سالعالى جاتىر ەكەن.

-  داكە، نەمەرە قۇتتى بولسىن، باۋى بەرىك بولسىن!

-  ايتسىن، ايتسىن، بىرگە بولسىن. ومىرگە ادام كەلگەن جاقسى عوي. بۇگىن قىزىما ەكى رەت بارىپ كەلدىم، نەمەرەمنىڭ سالماعى ءتورت كيلو بولىپ تۋىلىپتى.

داريعا اپاي ادەتتەگىدەن قۋانىشتى، جۇزىنەن ەرەكشە مەيىرىم توگىلىپ، جايناپ ءجۇر.

- سەن مىنا ولەڭدەرمەن تانىسا بەر، مەن تاماقتى قازىر دايىن ەتەمىن. اپايدىڭ ولەڭدەرىنىڭ كوبى ادامنىڭ كوڭىل-كۇيى مەن انالىق ماحاببات تۋرالى ەكەن. ەكەۋىمىز تاماق ءىشىپ، اڭگىمەلەسىپ كوپ وتىردىق، بۇرىن اپاي جۇمىستا بولعان كەزدە  كوبىنە جۇمىس تۋرالى نەمەسە باسقا دا رەسمي اڭگىمەلەر  ايتاتىنبىز. ەكەۋىمىزدىڭ دە ماماندىعىمىز قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى بولعاندىقتان، بۇل سالادا اڭگىمەمىز تاۋسىلمايتىن. مولداۆاننىڭ ءدامى ءتاتتى، قىزىل شارابىن دۇنيەگە كەلگەن ءسابيدىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن تاعى دا كوتەرىپ، شىن جۇرەكتەن تىلەك ايتىپ  جاتقانىمدا، مەنىڭ ويىما اپايدىڭ تەك جالعىز قىزى بار ەكەنى  ورالدى.

-     داكە، گۇلنارىڭىزدىڭ جالعىزدىعىنا  اعاي ەشتەڭە دەمەدى  مە؟- دەدىم، سۇراعىمدى بارىنشا سىپايى قويۋعا تىرىسىپ.

-     قانداي اعاي؟ - دەدى، داريعا اپاي ماعان كوزىلدىرىگىنىڭ استىنان سۇراۋلى جۇزبەن قاراپ.

-     كۇيەۋىڭىزدى ايتامىن، قازاقتار ەر بالانىڭ بولعانىن قالايدى عوي.

-     ا-ا، مەنى جۇرتتىڭ ءبارى كارى قىز اتايدى.  مەن كۇيەۋگە شىققان جوقپىن، ال قىزىمدى جاقسى كورەتىن ادامىمنان تۋىپ الدىم.

-     ا، سولاي ما؟ - دەدىم، ءارى قاراي نە ايتارىمدى بىلمەي قالدىم، مەن ونى اجىراسىپ كەتكەن شىعار دەپ ويلايتىنمىن.

-     اقىرى كەش بولىپ كەتتى، ودان دا سەن زاميراعا تەلەفون سوعا سال دا، بۇگىن وسىندا قون، اسىقپاي اڭگىمەلەسەمىز، قىزىمنىڭ قالاي دۇنيەگە كەلگەنىن دە ايتىپ بەرەيىن.

مەن اپكەمە تەلەفون شالىپ ەسكەرتتىم دە، اپايدىڭ قاسىندا قالدىم. ەكەۋىمىز ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن اڭگىمە سوقتىق. وتكەن جىلداردىڭ ىزىنە كوز جۇگىرتكەندەي بولعان اپاي ءبىر ءسات ءۇنسىز قالدى.

...وعان دا شيرەك عاسىرداي ۋاقىت ءوتىپتى. مەن ول كەزدە باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ الىس اۋداندارىنىڭ بىرىنە قارايتىن الىس اۋىلداعى مەكتەپتە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن ساباق بەرەمىن. ول كەزدە اۋىلدىق جەرلەردە جاسىڭ جيىرما بەستەن اسسا، وتىرىپ قالعان كارى قىز سانالاسىڭ. مەن بولسام ينستيتۋتتى ءبىتىرىپ، ءبىراز جىل جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىم ءوز الدىنا، وتىزدى دا ورتالاپ قالعانمىن. مەكتەپتەن كەيىن بىردەن ورالداعى پەدينستيتۋتقا كانديدات بولىپ وقۋعا ءتۇستىم.  سول كەزدە ءبىر-ەكى وقۋشىنى زاڭدى ستۋدەنت دەپ ساناماي، كانديدات ەتىپ الىپ، سودان سوڭ، وقي الماي، وقۋدان شىعىپ كەتكەن ستۋدەنتتەردىڭ ورنىنا قابىلدايتىن.  ول كەزدە قازىرگىدەي اقشاڭ بولسا بولدى كەز-كەلگەن وقۋ ورنىنا ءتۇسىپ، وقىپ، ءتىپتى وقىماي دا ديپلوم ساتىپ الاتىن كەز ەمەس، وقۋعا قۇرمەتپەن قارايتىن. قولدان باعالار قويىلىپ، جالعان قۇجاتتار تولتىرىلمايتىن. 

ءبىرىنشى كۋرسىم كىتاپتان باس الماي وقۋمەن ءوتتى. ەڭبەگىم اقتالىپ ستۋدەنت بولدىم، ەكىنشى كۋرستا دا ستيپەنديا الۋ ءۇشىن ساباق سوڭىندا ءجۇردىم.

ال ءۇشىنشى كۋرستا مەن ونى كەزدەستىردىم. اق سارى، ۇزىن بويلى، مىعىم دەنەلى، ءوزى اۋىزدىعا ءسوز بەرمەيتىن، اياقتىعا جول بەرمەيتىن پىسىق، دومبىرامەن حالىق اندەرىن ايتقاندا جۇرتتىڭ اۋزى اشىلىپ، كوزى جۇمىلاتىن. گيتارامەن ورىسشا اندەردى ورىنداعاندا ءىشى-باۋىرىڭدى سۋىرىپ الاتىن، ال بالالايكامەن تاتاردىڭ ويناقى ءازىل اندەرىن سالعاندا، ادام تۇرعان جەرىندە بيلەپ كەتكىسى كەلەتىن. ول بۇكىل ينستيتۋتتىڭ ماقتانىشى ەدى. باياعىنىڭ سال-سەرىلەرىندەي اينالاسىندا جىگىتتەر مەن قىزدار بالعا جابىسقان شىركەيدەي تولىپ جۇرەتىن. بايقاعانىم، ولار ۇنەمى  ءۇش جىگىت بىرگە جۇرەدى. ءبىرى-ماعان الىستاۋ اعايىن بولىپ كەلەتىن باقىت دەگەن ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ  جىگىتى.  ول اعايىم كەيدە مەن تۇراتىن پاتەرگە اۋىلدىڭ حابارىن ايتىپ سوعىپ كەتەدى، اۋىلعا بارسا، ۇيدەن بەرىپ جىبەرگەن ازىق-تۇلىك الىپ كەلەدى،   ينستيتۋتتاعى نەمەسە، اۋدانىمىزدىڭ جاستارى ۇيىمداستىرعان ءار  ءتۇرلى كەشتەرگە الىپ بارادى.

مەن ونى ءجيى كەزدەستىرىپ جۇرسەم دە، ول مەنەن الىستا ەدى. 

جۇرەگىمدە سوعان عانا ارنالىپ ءوسىپ شىققان اپپاق گۇلىمدى كۇن سايىن جۇلىپ تاستايمىن، كۇن سايىن ءوسىپ شىعادى. قاسىنان قىزدار كورسەم، قاراپتان قاراپ قىزعانامىن. ال، ول ماعان مۇلدە كوڭىل بولمەيدى، مەندەگى سەزىمنەن بەيحابار.  ءتىپتى ماعان بويجەتكەن تۇگىلى، ايەل بالاسى دەپ قارامايتىنىن سەزەمىن. اينانىڭ الدىندا وتىرىپ، تۇرىمە قارايمىن دا ىزام كەلەدى.  قيىلعان قاس جاسايمىن دەپ، قاسىمدى تەردىم. فاسونى كەلىسپەگەن سوڭ با، الدە ءوزىمنىڭ ەبىم جوق پا، بولمادى. كىشكەنە قارا كوزدەرىمدى، مولدىرەگەن شارالى كوز جاساي المايتىنىم ەكى باستان بەلگىلى.  قاپ-قارا، جىلقىنىڭ قۇيرىعىنىڭ قىلىنداي، سۋسىلداعان قالىڭ قارا شاشتارىم دەگەنىمە كونبەيدى. ايتەۋىر باسقا جىگىتتەردى ەلەمەيمىن، جاتسام دا تۇرسام دا ويلايتىنىم سول، ەسىل-دەرتىم دە  سول جىگىتتە بولدى.

ءسويتىپ، سەلدەگەن سەزىمىمە تۇنشىعىپ ءجۇرىپ ءۇشىنشى كۋرستى اياقتادىم.  جازعى كانيكۋلدان ورالىپ، ءتورتىنشى كۋرسقا كەلگەنىمدە مەن ونىڭ ۇيلەنەتىنىن ەستىدىم، اعايىم باقىتتان شىم-شىمداپ سۋىرتپاقتاپ وتىرىپ، بولاشاق ايەلى ءبىر دوكەيدىڭ قىزى ەكەنىن ءبىلدىم.

قاتتى اۋىرىپ قالدىم، ءبىر جۇما ساباققا بارعان جوقپىن. سول حاباردى ەستىگەندە اينالامدى قارا تۇنەك قاپتاپ، ايلار بويى قول بۇلعاپ، جەتەمىن دەگەن ارمانىم بىت-شىت بولعان.  وعان دەگەن الديلەپ جۇرگەن سەزىمىمدى نە وتقا جاعارىمدى، نە سۋعا اعىزارىمدى بىلمەي،  قايتسەم، جانىم مەن جۇرەگىمدى سول سەزىمنەن تازارتىپ،  قۇتىلارىمدى بىلمەي دال بولدىم. بۇل بىت-شىت بولعان سورلى سەزىمىمدى كىشكەنە سىنىقتارىنا دەيىن جيناپ، جۇرەك دەگەن ورامالعا ءتۇيىپ، جانىمنىڭ ءبىر بۇرىشىنا ءىلىپ قويدىم.  قالادان كەتكەنشە اسىقتىم، وقۋ-وقۋ دەپ، ساباقتان بوس ۋاقىتىمدا جايىق وزەنىمەن سىرلاسىپ، ولەڭ جازۋمەن ءجۇرىپ وقۋدى دا ءبىتىردىم. جولدامامەن بارعان باسقا اۋدانداعى مەكتەپتە  ءتيىستى ءۇش جىلىمدى ىستەپ، اۋىلعا جۇمىسقا اۋىسۋدى ويلاعانمىن.  بىراق، سول جەر ۇنادى، ءبىزدىڭ اۋدانداي جەرى شولەيت ەمەس، قالاعا دا ءبىر تابان جاقىنداۋ.  مەكتەپ ديرەكتورى جاقسى كىسى ەدى. باستىقتىڭ دا ءادىل، ادال، ءبىلىمدى، ادامگەرشىلىگى، تۇسىنىگى مول بولعانى دا جارتى باقىت ەكەن عوي، مارقۇم ومىرعالي اعايىمىز سونداي كىسى بولاتىن.  سول جەردە قالۋىما سونداي ءادىل، ادامگەرشىلىگى زور باسشىمنىڭ بولعانى دا اسەر ەتتى دەسەم، ارتىق بولمايدى. 

اعالارىم ايەلدەرىمەن ءوز جوندەرىنە كەتكەن سوڭ، ءار جازعى كانيكۋل كەزىندە شەشەمدى ەمدەتتىم، ءتىس سالعىزىپ، كۋرورت، ساناتوريالارعا اپاردىم.   شەشەممەن بىرگە تۇراتىن ءىنىمنىڭ بالا-شاعاسى كوپ، ونىمەن بىرگە تۇرعانى بولماسا شەشەمنىڭ ءىشىپ-جەمى، كيىم-كەشەگى مەنىڭ موينىمدا. ءبىر كۇنى ورايى كەلگەندە شەشەممەن اڭگىمەلەسىپ وتىرىپ:

- ماما، وتىزدان اسىپ بارامىن جاقسى جىگىت كەزدەسپەدى، شەتىنەن ىشكىش، جامان جىگىتتەرگە تيگىم كەلمەيدى. جاقسى كورەتىن ادامنان بالا تۋىپ السام، باعىپ بەرەسىڭ بە –دەدىم، ويىن-شىنى ارالاس.

- ءوي، الباستى، كۇيەۋگە تيمەي، بالا تۋام دەپ سەنى نە قارا باستى؟  نە سەن تيەتىن ەركەك تابىلماي قالدى ما، انا كورشىنىڭ بالاسى عازيز سەنى ءالى كۇنگە كۇتىپ جۇرگەن جوق پا؟ بۇكىل اۋىلدى، ودان قالسا اۋداندى شۋلاتايىن دەپ ءجۇرسىڭ بە؟ ءبىر ايدان كەيىن ايىرىلىسىپ كەتسەڭ دە، الدىمەن كۇيەۋگە تي، بالا تۋعىڭ كەلسە. «ۇيىندە وتىرىپ تۋىپتى» دەگەننەن، «اجىراسىپ كەتىپتى» دەگەن جەڭىل، الدە انا اعا-ىنىلەرىڭدى جەرگە قاراتقالى ءجۇرسىڭ بە؟ وسى سەن قىزعا وقۋ ءوتىپ كەتكەن، سودان بىردەڭە شىعاتىنداي كىتاپتان باس المايسىڭ، سول كىتاپ وقىعاننىڭ پايداسى بار ما؟ كوپ وقۋدان ميىڭ اعىپ كەتكەن عوي - دەپ، اۆتوماتشا تارسىلداعان شەشەم، ءسوزىنىڭ اياعىندا سويلەي الماي، اشۋعا بۋلىعىپ جىلاپ جىبەردى.

- ماما، تىڭداشى، مەن كۇيەۋگە تيمەي بالا تۋسام، ودان ەشكىمگە كەلىپ كەتەرى جوق قوي، قينالسام ءوزىم قينالامىن. ومىرگە ءسابي اكەلۋ قىلمىس ەمەس. كۇيەۋگە شىعىپ، تۇرمىس قۇرۋدى ماعان تاعدىر جازباسا قايتەمىن؟ ال مەنىڭ انا بولعىم كەلەدى.  عازيز سەكىلدىلەرگە كۇيەۋسىز وتسەم دە تيمەيمىن. ءسىز ءومىرى جۇمىرتقا جەمەيسىز عوي، عازيز دە ماعان سول جۇمىرتقا سەكىلدى - دەپ، ەڭ جاقىن ادامىم-انامنىڭ جانىمدى تۇسىنبەگەنىنە اشىنىپ مەن دە جىلاپ جىبەردىم.  ەكى ساعاتتان سوڭ شەشەم اۋىلىنا، ال ءبىر شەشىمگە كەلگەن مەن   وبلىس ورتالىعىنا اتتانىپ كەتتىم.

...مەن ونى وبلىس ورتالىعىنداعى جۇمىس ىستەيتىن مەكەمەسىنەن   قينالماستان ىزدەپ تاپتىم. وقۋ بىتىرگەن سوڭ قايىن اتاسىنىڭ  ارقاسىندا قالادا قالىپ، ۇلكەن قىزمەتكە ورنالاسقانىن بىلەتىنمىن. ورتاشا ءبىر مەكەمەنىڭ باسشىسى. كەڭ كابينەتى ادامنىڭ مىسىن باسقانداي ەكەن. ول جارقىلداپ، ورنىنان تۇرىپ قارسى الدى. مەنىڭ باقىت اعايىمنىڭ قاسىندا ءجيى جۇرەتىنىمدى ۇمىتپاپتى.

- كەل، كەل داريعاش، تورگە شىق، كورمەگەلى قانشا جىل - دەپ ماڭدايىمنان ءسۇيدى. ارادا كوپ جىلدار وتسە دە ۇمىتپاعانىنا، ونىڭ ۇستىنە جىلى قارسى العانىنا ريزا بولىپ قالدىم.  «جۇمىس باستىلى بولىپ كەتتىك قوي» دەپ، اقتالعانداي، باقىت اعايدىڭ حال-جاعدايىن سۇرادى. نەگىزگى اڭگىمەنى قالاي باستاپ، كەلگەن «جۇمىسىمدى» قالاي ايتارىمدى بىلمەيمىن. ۋاقىت ءوتىپ جاتىر. ول ىسكەر ادامنىڭ كەيپىمەن  امان-ساۋلىقتان سوڭ:

- داريعا، قابىلداۋ بولمەسىندە كىسىلەر جينالىپ قالعان بولۋى كەرەك، ۇيالماي جۇمىسىڭدى ايت - دەدى.

بىرەۋ كىرىپ قالا ما، الدە ايتۋعا ۇلگىرە الماي قالام با دەپ اسىققان مەن توبەدەن تۇسكەندەي:

- مەن سەنەن ءسابي سۇيگىم كەلەدى - دەدىم. ول «مىنانىڭ ەسى دۇرىس پا دەگەندەي» بەتىمە قاراپ وتىرىپ قالدى.  مەن تەزدەتىپ، ونى العاش كورگەن كۇننەن باستاپ سۇيەتىنىمدى، كۇيەۋگە شىعۋ تۇگىل، ەشقاشان ەركەكپەن بولماعانىمدى، وزىنەن ءسابي ءسۇيۋ ءۇشىن  بىرگە بولعىم كەلەتىنىن، سول ءۇشىن وسىندا ءبىر پاتەر  جالداعانىمدى، بار سىر ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدا قالاتىنىن، ونى كۇتەتىنىمدى، باسقا نە ايتقانىم ەسىمدە جوق، قولىنا ادرەس جازىلعان قاعازدى ۇستاتا  سالىپ، ول ەسىن جيعانشا شىعىپ كەتتىم. ءبىر اۋىز ءسوز قاتۋعا شاماسى كەلمەي ول قالدى. قابىلداۋ بولمەسىندەگى حاتشى قىزدان ونىڭ جۇمىس تەلەفونىن دا جازىپ الۋدى ۇمىتقان جوقپىن.

پاتەرگە كەلگەننەن كەيىن ءوزىمدى قويارعا جەر تاپپادىم.  «كەلە مە؟، كەلمەي مە؟»، «كەلىسە مە، جوق پا، كەلىسسە قالاي باستايمىز؟». ءالى ەركەكپەن بولماعان باسىم، «كەلىسسە قالاي بىرگە بولامىن؟»-دەگەن ويلاردان كوڭىلىم قوبالجىدى. وتىرىپ-وتىرىپ، نەگە بۇلاي جاسادىم، بۇل اقىماقشىلىق ەمەس پە؟ - دەپ، وسىلاي شەشكەنىمدى دە، وسىندا كەلىپ، پاتەر جالداعانىمدى دا دۇرىس ەمەس دەپ شەشتىم. پاتەردى تاپسىرىپ كەتىپ تە قالماقشى بولدىم. ونىڭ جۇمىسى كوپ، كەلمەيدى، سەنى نە قىلسىن  دەگەن ىشىمنەن ءبىر وي باس كوتەرەدى.

ۋاقىت وتە كەلە، ادامنىڭ ءار نارسەگە تالابى كۇشەيەدى. جانىڭ، ءتانىڭ، سەزىمىڭ ءبارى قاتايىپ قاتىپ قالعاندا  نەمەسە قاتايا باستاعاندا بىرەۋدىڭ دەگەنى مەن ىڭعايىنا كونۋ وڭاي ما؟ ايتەۋىر بالا تۋىپ الامىن دەگەن ويعا بەكىنگەنىم شىن جانە ونى ءبىرىنشى كەزەكتەگى ورىندايتىن ماقسات دەپ شەشىپ قويعانمىن.  ول كەلمەسە، ءيا كەلىسپەسە كىمنەن تۋامىن؟ جوق، كەلىسسە دە، كەلىسپەسە دە تەك سودان تۋامىن دەپ شەشتىم.  الاسۇرعان ويىممەن ارپالىسىپ، ەندى ول كەلمەيتىن بولدى، جۇمىس ۋاقىتى  باياعىدا اياقتالعان، قانداي باقىتسىز ەدىم دەپ جىلاپ  الىپ، پاتەردى ەرتەڭ تاپسىرماقشى بولىپ، ورەكپىگەن كوڭىلىمدى باسپاق بولىپ، ۆاليدول ءىشىپ الىپ جاتىپ ەدىم،  كوزىم ءىلىنىپ كەتىپتى.

ەسىك قوڭىراۋىنىڭ داۋسىنان اتىپ تۇردىم. ايناعا قاراۋدى دا ۇمىتىپ، ەسىكتى اشتىم دا، كىرىپ كەلە جاتقان ونىڭ موينىنا اسىلا كەتتىم. ونىڭ بويىنداعى كەڭسەلىك رەسمي داعدىنى وسىلاي كەنەتتەن بۇزىپ، ونىڭ ويلانىپ، مەنەن باس تارتۋىنا شاما كەلتىرمەۋگە تىرىستىم. بىراق، ول مەن ويلاعانداي كوتەرىپ الىپ، شىر اينالدىرىپ، باس سالىپ توسەككە كوتەرىپ اپارعان جوق.  تەك ماڭدايىمنان ءسۇيدى دە، سىپايى قۇشاعىنان بوساتتى. جەڭىل شاراپ ىشكەنى سەزىلەدى. ول دا اينالاعا كوز سالىپ، نە ىستەرىن بىلمەگەندەي تۇرىپ الدى. ءبىر كەزدە تاماعىن كەنەپ:

-     داريعاش، سەنى باقىت وسىلاي اتايتىن ەدى عوي. داريعاش، باعانا دۇرىس سويلەسە دە المادىق. مەن باقىتتان حابارسىز كەتكەنمىن، مەنەن ءبىر كومەك كەرەك پە وعان،  ءيا ساعان - دەپ، ماعان قارادى.

ەندى ءبىر مينۋت كەشىكسەم، سىپايى قوشتاسىپ كەتىپ قالاتىنىن سەزىپ، كەش بولاتىنىن ۇققانداي، مەن جانۇشىرا :

- سەنىڭ ماعان دەگەن سەزىمىڭ ەشقاشان ويانبايتىنىنا كوزىم جەتكەن، ونىڭ ماعان قاجەتى دە جوق. ەسەسىنە ەكەۋىمىزدى ءجۇز رەت وراپ الاتىن سەزىم بار مەندە، مەن سەنى وسى جىلدار بويى ءسۇيىپ كەلگەنمىن جانە ءسۇيىپ وتەمىن. مەن ەشقاشان ەركەكپەن بولعان ەمەسپىن. مەنىڭ جانىم مەن ءتانىمنىڭ پاكتىگى ساعان ارنالعان - دەپ، ۇستىمدەگى يۋبكامنىڭ تۇيمەسىن اعىتىپ جىبەرىپ ەدىم، سىرعىپ اياعىمنىڭ باسىنا ءتۇستى.  بەت ءتۇرىم ونشا بولماعانمەن ءمۇسىنىمنىڭ سۇلۋلىعىنا ماقتانا الامىن، باسسەين مەن وزەن كولگە شومىلۋعا بارسام، ماعان  جىگىتتەر قايىرىلا قاراپ جاتاتىن.  باتىلدىقتىڭ قايدان كەلگەنىن بىلمەيمىن، ونىڭ كويلەگىنىڭ تۇيمەسىن اعىتا باستادىم، ول دا قانشا دەگەنمەن ەركەك ەمەس پە، مەنى قۇشاعىنا الدى.

مەنىڭ وعان دەگەن سونبەگەن، بىراق، ونى ۇيلەنەدى دەگەندە قيراپ قالعان  سەزىمىمدى جۇرەك دەگەن ورامالعا ءتۇيىپ، جانىمنىڭ ءبىر بۇرىشىنا ءىلىپ قويدىم دەگەنىم  بەكەر بولىپ شىقتى، ول سەزىم تەك ءبىر بۇرىشتى عانا ەمەس، مەنىڭ بۇكىل  جان-ءتانىمدى تۇگەل وراپ العان ەكەن.  جۇرەگىم دە، الپىس ەكى تامىرىم دا ونىڭ اتىن قايتالاپ، سوعىپ جاتتى. ەكەۋىمىز بىرگە بولعان سول جەتى كۇن قايتىپ كەلسە، ونىڭ ورنىنا قالعان ءومىرىمدى بەرەر ەدىم. سول كەزدە مەن قانداي باقىتتى ەدىم،  كوپ جىلدار بويى  ءوزىم سۇيگەن ادامىممەن بىرگە ايەل باقىتىنىڭ ءدامىن تاتتىم! سول باسىمنان وتكەن  جەتى كۇندىك باقىتىمنىڭ  ساۋلەسى مەن جىلىلىعى قالعان ومىرىمە جەتىپ كەلەدى. مەنىڭ سول كەزدەن ەسىمدە قالعانى كۇن مەن ءتۇندى اجىراتا الماي قالعانىم، ءوزىمنىڭ شەكسىز باقىتتى بولعانىم، مەنىڭ ونى دا شەكسىز باقىتقا بولەگەنىم عانا.

-     جانىم، مەن باقىتتىمىن، باقىتتىمىن، سەن ءالى قىز ەكەنسىڭ عوي، قالايشا وسى كەزگە دەيىن پاكتىگىڭدى ساقتاعانسىڭ؟ شىنىمەن، وسى جىلدار بويى مەنى ءسۇيىپ، مەنى كۇتتىڭ بە؟

-     بولعان جوقپىن جانىم، سەن ءۇشىن ساقتادىم.

-     مۇنداي باقىت ماعان بۇيىرمايدى ما دەپ ەدىم، ايەلىم دە قىز بولماي كەلگەن. داريعاشىم مەنىڭ، مەن ساعان قارىزدارمىن، ەندى مەنىڭ ايەلىم بولاسىڭ -دەپ ەنتىكتى. ونىڭ ۇزدىكسىز قيمىلىنان شارشاڭقىراپ قالعان مەن، اراسىندا ەرنىمدى تىستەلەپ، ايقايلاپ جىبەرمەۋگە تىرىسىپ، قولدارىممەن جايمامدى قىسۋمەن بولدىم.  ونىڭ «ۋھ» دەپ، العان دەمىمەن بىرگە، «سەن ەندى  مەنىڭ ايەلىمسىڭ»، «مەن سەنى ەزىپ جىبەردىم بە؟» - دەگەن ءۇنى الىستان تالىپ ەستىلدى. ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن  قان-قان اق جايمانى اۋىستىرىپ جاتقانىن بايقادىم.

ەرتەڭىنە  كۇنى بويى توسەكتە جاتتىم.  ءوڭىم بە، ءتۇسىم بە بىلمەيمىن. ءبىر رەتىندە «تاماق ءىششى، نە جەگىڭ كەلەدى؟» - دەپ، جەمىس-جيدەكتەر مەن شىرىندار اكەلىپ، ەكىنشى رەت «يا تەبيا وچەن حوچۋ» دەپ قاسىما كەلگەن ونى جولاتپادىم. دەنەم دەل-سال بولىپ، بىراق، وزىمە-ءوزىم ريزا قالىپتا، ءبىر كوپتەن ارمانداپ جۇرگەن شىڭنىڭ باسىنا شارشاپ شىققانداي ءبىر وزگەشە  كۇيدەمىن. قىز-كەلىنشەك، جەڭگەلەرىمنىڭ اڭگىمەلەرىنەن  ەركەك پەن ايەل اراسىنداعى قۇپيالار تۋرالى كوپ ەستىگەنمىن. ول كەزدە بۇل تاقىرىپقا كىتاپتار جوق ەدى عوي، قازىر عوي كەز-كەلگەن دۇڭگىرشەكتە مەن مۇندالاپ تۇرعانى. بىراق، مەنىڭ باسىمنان كەشكەندەي بولادى دەپ ويلاماپپىن.  جان دۇنيەمدە ارپالىس ءجۇرىپ جاتتى، ءبىر جاعىنان اپپاق سەزىم، ءبىر جاعىنان، ءبىر ءتۇرلى قورقىنىش پا، جيىركەنىش پە ءبىر نارسە، ءتىپتى ونى سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايمىن. سول ماحاببات دەگەننىڭ ەركەك پەن ايەلدىڭ اراسىنداعى جىنىستىق قاتىناس دەگەنگە تىرەلگەندە كولەڭكەلى تۇسى دا بار ما دەيمىن. 

قانداي جاقسى، ءبىلىمدى، مادەنيەتتى ادام بولسا دا ول تابيعاتتىڭ

ءبىر بولشەگى.  ال، تابيعات ادامدار مەن  جانى بار تىرشىلىك يەسىنىڭ ءبارىن ەركەك-ۇرعاشى دەپ ەكى توپقا بولگەنىن،  ولاردىڭ باستى مىندەتى  تابيعي زاڭدىلىقپەن  الدىمەن ۇرپاق قالدىرۋ  ەكەنىن سونىمەن وتكىزگەن تۇندەردە عانا ۇقتىم.

ول  قايتا-قايتا بەتىمە ءتونىپ:

- ءبىر جەرىڭ اۋىرىپ قالعان جوق پا؟ - دەپ، استى-ۇستىمە تۇسەدى.  مەن بولسام ىستەگەن ارەكەتىمنىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىنا باعا بەرە الماي،  ءارى ءبىر شەشىمگە كەلە الماي، وي ءتۇبىن شارلاۋمەن بولدىم.  ەكىنشى كۇن وسىمەن ءوتتى، بۇل مەنىڭ جان ءلاززاتى مەن قوسا ءتان ءلاززاتىنىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىنىپ، ۇيرەنىپ، ءارى سوعان ازىرلەنگەن كۇنىم بولدى. ارا-اراسىندا بىرنەشە ساعاتقا كەتىپ قالعانى بولماسا، سودان ەكەۋىمىز جەتى كۇن بويى بىرگە بولدىق. قۇشتارلىق پەن قۇمارلىقتىڭ شىرقاۋ بيىگىنە جەتىپ، مەنىڭ جاعىمنان جان ءلاززاتىنا قوسا ءتان ءلاززاتىن الا باستاعانىم بولسا، ونىڭ جاعىنان ءتان ءلاززاتىن الىپ، وعان قوسا جان ءلاززاتىن دا قوسا الۋعا ۇمتىلىپ جاتقان كەزى ەدى.

-      جانىم - دەيدى، ول مەنى قۇشاعىنا الىپ جاتىپ. بار ءومىرىمدى توڭكەرىپ جىبەردىڭ عوي. ءتىپتى نە ىستەرىمدى بىلمەيمىن. جۇمىس باستىلىقتان با، جۇماسىنا ارەڭ جاتاتىن باسىم، ءوزىمنىڭ ساعان دەگەن قۇشتارلىعىمدى باسا الاتىن ەمەسپىن، مەنى جيىرما بەسىمە قايتا اپاردىڭ عوي...

ونى مەنىڭ وعان دەگەن جىلدار بويى الديلەپ كەلگەن اياۋلى سەزىمىم ەمەس، ەڭ باستىسى قىز بولىپ شىققانىم ريزا ەتەتىن سەكىلدى.  ول وسىنداي سوزدەردى تەبىرەنە ايتىپ، ءتانىمدى ايمالاپ، ءوز ىڭعايىنا بەيىمدەي باستايدى. بىرنەشە جىلدار بويى تالاي قىزدىڭ، ونىڭ ىشىندە مەنىڭ دە ارمانىم بولعان كوكتەگى جىگىت ءوزىنىڭ باقىتتىلىعىنان نە ىستەپ، نە قويعانىن بىلمەي، مەنىڭ ساندارىما دەيىن ايمالاپ، اياعىمنىڭ استىندا جاتتى.

ءۇيى مەن جۇمىسىندا ىسساپارعا كەتكەن بولىپ ەسەپتەلەتىن ول مەنەن بارىن اياعان جوق. ءتانىمنىڭ اۋىرعانىنا دا قاراماستان، ودان ەكى قابات بولۋدى تىلەگەن مەن، قالاي قيمىلداسا دا كونە بەردىم. ونىڭ تاجىريبەلى قولدارى مەن توسەكتەگى ءىس-ارەكەتى دە، ءوزىن ۇستاۋى دا مەنىڭ كوڭىلىمنەن  شىعىپ جاتتى. جەتىنشى، سوڭعى كۇنى  توسىمە باسىن قويىپ جاتقان ول:

-     داريعاش، مەن سەنىڭ قاسىڭدا ءوزىمنىڭ ناعىز ەركەك ەكەنىمدى سەزىنگەندەيمىن.

-     بۇل سوزدەرىڭدى قالاي تۇسىنەمىن؟ 

ول  قازاقشاعا جۇيرىك ەمەس،  مەن سەكىلدى  ورىسشاعا شورقاق اۋىل مۇعالىمىنە قازاقشا سويلەۋگە تىرىسقانمەن، اراسىندا كىبىرتەكتەپ قالىپ، ورىسشاسىندا قوسىپ جىبەرىپ وتىردى.

- ارينە ەركەكپىن عوي، ءبىر ۇلىم دا بار. بىراق، نەپولنوتسەننىي ەركەك بولعان سياقتىمىن.  ماعان سەنىڭ توبەدەن تۇسكەندەي ويدا-جوقتا سىيلاعان  پاكتىگىڭ، ۇزاق جىلدار بويى ساقتاعان تازا سەزىمىڭ، مەنى تورەدەي كورىپ كورسەتكەن  قۇرمەتىڭ مەنى ءبىر ۇلكەن بيىكتىكتىڭ باسىنا شىعارعانداي.  مەن ءوزىمدى 25-تەگى جىگىتتەي سەزىنەمىن. بۇلاي بولادى دەگەن نارسە ويىم تۇگىل تۇسىمە دە كىرمەگەن نارسە. سەنىڭ مەن ءۇشىن قانداي قۇرباندىققا بارعانىڭدى  دا جان-تانىممەن سەزىنىپ جاتىرمىن. جاس كەزىمدە بىرەۋ مەنى وسىنشالىقتى جاقسى كورەدى دەپ، ءۇش ۇيىقتاسام ويىما كىرمەپتى.  اعاڭ باقىتتىڭ قاسىنان كورگەندە «مىنا ءتامپىش مۇرىن قارا قىز نەگە سونشا تالپىشتەنەدى؟» دەپ ويلاۋشى ەدىم. 

ول باستى اڭگىمەنى باستامادى، ءيا باستاۋعا قورىقتى، ءيا كەيىنگە قالدىردى. ال ماعان ول قاجەتسىز ەدى، مەن سوزىمدە تۇرۋىم كەرەك بولاتىن. ءيا، ونىڭ الدىندا دا، ءوزىمنىڭ الدىمدا دا بەرگەن سوزىمدە تۇرۋىم كەرەك!

- مەنىڭ بۇگىن جالعان ءىسساپارىم بىتەدى. جۇمىسقا سوعىپ، ۇيگە بارامىن، ەرتەڭ ەرتەمەن جۇمىسقا بارىپ، قاسىڭا كەلەمىن - دەگەن ول ماعان كىنالى ادامداي قارادى. مەن توسەكتە جاتقان بويى ونى موينىنان قۇشاقتاپ ۇزاق ءسۇيدىم. ەگەر ودان جۇكتى بولسام، بۇل ونى سوڭعى كورۋىم ەكەنىن بىلەمىن، ال جۇكتى بولماسام، ونى ۋاقىت كورسەتەر، بالكىم تاعىدا كەزدەسەرمىز. ول قانشا سۇراسا دا قاي جەردە، قاي اۋىلدا   جۇمىس ىستەيتىنىمدى ايتقان جوقپىن.

مەن وعان «جوق، جوق، مەن دە اۋىلعا قايتۋىم كەرەك، مەندە سەنىڭ جۇمىس تەلەفونىڭ بار، قالاعا كەلگەندە ساعان ءوزىم حابارلاسامىن، مەنى ىزدەمە، حابار وزىمنەن بولادى» - دەپ، كوزىمە تولا باستاعان جاس پەن كوكىرەگىمدە ءاپ-ساتتە پايدا بولعان وكسىكتى بايقاماي تەز كەتسىن دەپ، «قاتتى ۇيقىم كەلىپ جاتىر، پوكا» - دەپ تەرىس اۋناپ ءتۇستىم.

اۋىلعا كەلىپ جۇمىسىمدى جالعاستىرا بەردىم، 1,5-2 اي شاماسى وتكەندە بويىمداعى وزگەرىستى سەزىنە باستادىم. اندا-ساندا باراتىن اۋىلىما دا  ات ءىزىن سالۋدى قويدىم. «اۋىلعا كەلمەگەلى كوپ بولدى، مەيرامدا كەلىپ قايتسىن»-دەگەن شەشەمنىڭ سالەمى دە جاۋاپسىز قالدى. قۇداي تىلەگىمدى بەرىپ، ءىشىم بىلىنە باستادى. ءبىر ءۇيدىڭ سيىرى تۋعانعا دەيىن ءبىلىپ وتىراتىن اۋىلدا مەن تۋرالى وسەك كوبەيدى. مەنى كىمگە تاڭارىن بىلمەيدى. بوتەن جەردە تۇراتىنىم قانداي جاقسى، مەنىڭ بۇل اۋىلدا ەشقانداي تۋىستارىم جوق. وسەكتەسە مەنى وسەكتەيدى، ال ماعان ءبارىبىر ەدى. سەبەبى، مەنىڭ ىشىمدە مەنىڭ جاۋاپسىز ماحابباتىمنىڭ، مەنىڭ بار عۇمىرىما تۇراتىن اسا باقىتتى وتكىزگەن جەتى كۇنىمنىڭ ەسكەرتكىشى ءوسىپ جاتىر. ءوزىم ماڭگىلىككە سۇيگەن، تازا سەزىمىمدى ارناعان ادامنىڭ ۇرپاعىنىڭ دۇنيەگە كەلەتىنىن ويلاسام، ول ماعان بارلىق قيىندىقتاردى جەڭەتىن بەلگىسىز ءبىر جويقىن   كۇش بەرەتىندەي كورىنەدى.

ءتىپتى مەنىڭ انشەيىندە ۇيىمنەن شىقپايتىن «پوريادوچنايا» دوس قىزدارىما دەيىن ۇيىمە ات ىزدەرىن سالماي قويدى. بىراق، شاكىرتتەرىم بار، مەن ولاردى جاقسى كورەمىن، اتا-انالارىنا ايتپاعان سىرلارىنا دەيىن ولار مەنىمەن بولىسەدى، سىرلاسادى، كەڭەس سۇرايدى. سولار مەن ءۇشىن كوپ جۇبانىش.  ەشكىمگە ارتىق ءسوز ايتىپ، بەتتەرىنە قاراپ كۇلمەسەم دە، وقتا-تەكتە ءىشىپ الىپ، ەسىگىمدى قاعاتىن ەركەكتەر پايدا بولدى.  جۇيكەم جۇقارىپ، ابدەن قينالعان سوڭ، وعان حابارلاسپاقشى دا بولدىم.

باسقا جۇكتى  ايەلدەرگە قاراساڭ وسكەن ىشتەرى مەن، كەيبىرىنىڭ بەتتەرىنە تۇسكەن سەپكىلى بولماسا، بالا تۋدىڭ ەش قيىندىعى جوق سەكىلدى.  جۇرتتىڭ بالالارىنا قاراساڭ، ولاردىڭ ءوزى ءوسىپ جاتقانداي بولاتىن. بىراق، ولاي ەمەس، انا بولۋدىڭ دا ءوزىنىڭ اۋىرلىعى بار ەكەن، اسىرەسە جالعىز ايەل ءۇشىن، بارىنەن دە كۇيەۋسىز ايەلگە بالا تۋ تەك ماتەريالدىق، كۇندەلىكتى ءومىر تۇرعىسىنان عانا ەمەس، اسىرەسە اۋىلدىق جەردە مورالدىق تۇرعىسىنان دا وتە  قيىن ەكەن. قالالىق جەردە ەشتەڭە ەمەس، وندا كورشىلەر دە ءبىر-بىرىمەن كوپ ارالاسا بەرمەيدى، ال اۋىلدا ول كەزدە وتە قيىن بولاتىن. قازىر عوي، زامان وزگەرگەن، وتىز بەس تۇگەل، ونبەسكە كەلگەن قىزىڭ دا ءار اۋىلدا تۋىپ جاتىر. اۋىلدا  جاعداي باسقا.  ول كەزدە، جۇماسىنا ءبىر رەت كينو بولاتىن، تەلەۆيزورى  جوق اۋىلدا وسەك پەن قىستاعى سوعىم كەزىندەگى قوناقتىقتان باسقا، جەلدەي گۋلەگەن وسەكتەن باسقا ەرمەك بولمايتىن.  اۋىرلىققا شىداماي ءولىپ تە قالعىم كەلگەن. بىراق، سۇيىكتى ادامىمنان جارالعان ءسابيدى يىسكەپ، جەتى كۇنگە سوزىلعان ايەلدىك باقىتىمدى ۇزاق تۇندەردە ەسكە الىپ وتىراتىنىمدى ويلاپ، تاس ءتۇيىن بولىپ بەكىنىپ، جۇمىسىمدى ىستەي بەردىم.

مەكتەپتەگڭ مۇعالىمدەردىڭ 95 پايىزى ايەلدەر ەدى. ەركەكتەردەن تەك ديرەكتور اعايدان باسقا، دەنە شىنىقتىرۋ، ەڭبەك، ءان، سۋرەتتەن بەرەتىن مۇعالىمدەر مەن شارۋاشىلىق مەڭگەرۋشىسى عانا.  مۇعالىمدەر بولمەسىنە كىرسەم، مەن ول ايەلدەردىڭ  كۇيەۋلەرىنەن جۇكتى بولعانداي، ءتىپتى كۇيەۋلەرىن تارتىپ العانداي  الا كوزدەرىمەن اتىپ، مەنى تىرىدەي جەرلەپ تۇرعانداي كورىنەتىن.  ولار مەنى جەڭىل جۇرىسكە سالىنىپ،  پەداگوگقا جات نارسە ىستەدى دەپ كىنالايدى. ال، مەنشە ءسۇيىپ، مەنشە عاشىق بولىپ، سول اياۋلى سەزىمى ءۇشىن مەنشە قۇرباندىققا بارۋ ولاردىڭ ءوڭى تۇگىل تۇستەرىنە دە كىرمەگەن.  ءبىر كۇنى ءوزى كوممۋنيست، ءوزى كاسىپوداق ءتورايىمى،  مەن ىشىمنەن «شولاق بەلسەندى» اتايتىن ساليما اپاي مۇعالىمدەر بولمەسىنە كىرىپ، مەكتەپ ديرەكتورى ومىرعالي اعايعا مۇعالىمدەردىڭ كوزىنشە:

- داريعا شاكەەۆانىڭ مورالدىق ءتارتىبىن قاراۋ كەرەك - دەگەن. ىشىمنەن جۇرت تالاسىپ وتە المايتىن پارتياعا، ديرەكتور اعايعا دەيىن «جاس مامانسىڭ، ىسكەرسىڭ، جوعارىلاۋىڭ كەرەك، مۇمكىن مەكتەپ ديرەكتورى بولىپ كەتەرسىڭ، پارتياعا ءوتىپ ال»- دەگەندە، وتپەگەنىم قانداي جاقسى بولعان دەيمىن، وندا مەنىڭ پارتيالىق ماسەلەمدى قارايتىن ەدى.  ومىرعالي اعاي دا ىلە-شالا  ساليماعا: «ول كوممۋنيست ەمەس، ەشكىمنىڭ سەمياسىن بۇزىپ جاتقان جوق، ءوزىم سويلەسەمىن»-دەپ، ماعان قاراپ:

- داريعا، ءسىزدىڭ ءتۇس قايتا ساباعىڭىز بار ما؟-دەدى.

- جوق.

-ساعات ەكىدە مەنىڭ كابينەتىمە كەلىڭىز - دەپ، مۇعالىمدەر بولمەسىنەن شىعىپ كەتتى. مەجەلى ۋاقىت وتكەنشە  سان ءتۇرلى ويلاردىڭ جەتەگىندە تۇرىپ، قوبالجۋلى كۇي كەشتىم. جامان ويلاردان مىڭ ءولىپ، مىڭ ءتىرىلىپ، جانىم بايىز تابار ەمەس. ديرەكتوردىڭ كابينەتىنىڭ ەسىگىن

ارەڭ اشىپ كىردىم.

- كەل، كەل داريعا - دەگەن اعايدىڭ داۋسى ادەتتەگىدەن دە جىلى ەستىلگەن سەكىلدى.

- داريعا، مەنىڭ اڭگىمەمە قۇلاق سالىپ، مۇقيات تىڭدا - دەگەن اعاي قارسىما كەلىپ وتىرىپ اڭگىمەسىن باستاپ كەتتى.

- مەن شامامەن سەنىڭ اكەڭمەن جاستى اداممىن.  ۇلى وتان سوعىسىندا بەس جىل ءجۇرىپ قايتتىم، جاقسىنى دا، جاماندى دا كوردىم.  سول كەزدە ءبىر اكەدەن جالعىز تۇياق بولعان سوڭ، قىرعىننان امان كەلۋدى ارماندادىم. قۇدايعا شۇكىر، قازىردە امان-ەسەن كەلىپ، ۇيلەنىپ، بالالار تۇگىل نەمەرە ءسۇيىپ وتىرعان جايىم بار.  سەنىڭ جاعدايىڭدى تۇسىنەمىن. مەن سەنىڭ ءسابي سۇيگەنىڭدى سوكپەيمىن، قايتا قولدايمىن. سەن مۇنداي سوزدەردى مەنەن ەستيمىن دەپ ويلاماعان شىعارسىڭ. ءوز ىشىڭنەن شىققان بالاڭ بولعانعا نە جەتسىن. وتاۋ قۇرىپ، وتباسىلى بولۋدى تاعدىر جازباسا، بۇنىڭ دا دۇرىس شىعار، بۇگىنگىمەن ءومىر سۇرمەي، الداعىنى دا ويلاۋ كەرەك. دەنساۋلىعىڭدى كۇت، ءسابيىڭنىڭ دەنساۋلىعى، سەنىڭ دەنساۋلىعىڭا بايلانىستى ەكەنىن ەستەن شىعارما.  تەك مەنىڭ تالاپ ەتەرىم، دەمالىسقا كەتكەنشە جۇمىسىڭا جاۋاپتى بول. بوساڭسىما. ەشقانداي جەل سوزگە جول بەرمە.  كومەك قاجەت بولسا، ۇيالماي وزىمە كەل، قولدان كەلگەن كومەگىمدى ايامايمىن.  سەن وقۋشىلاردىڭ قورىققانىنان ەمەس،  شىن كوڭىلدەن سىيلاپ، جاقسى كورەتىن از عانا وقىتۋشىلارىنىڭ ءبىرىسىڭ. ايەلدەردىڭ ءسوزىن كوڭىلىڭە الما،  قامىقپا.   بىراق، ءبىر ءوتىنىشىم، ەكەۋمىزدىڭ ارامىزداعى بۇل اڭگىمە وسى جەردە قالسىن.  كورشى سوۆحوزداعى اۋدان بويىنشا وزىق مەكتەپتىڭ ديرەكتورىن 8-ءشى كلاستىڭ ءبىر وقۋشى قىزى جۇكتى بولىپ قالعانى ءۇشىن الىپ تاستاعانىن ەستىگەن شىعارسىڭ. ورىن ءۇشىن ەمەس، مەن قالتامدا پارتبيلەتىم بار اداممىن، كوللەكتيۆتە  ارتىق ءسوز، پروبلەما بولعانىن قالامايمىن–دەدى.

مەن بورشا-بورشام شىعىپ جىلاپ وتىرمىن.  بۇل كىسى مەن كۇتكەندەي ماعان ۇرىسقان جوق، كەمشىلىكتەرىمدى شۇقىپ مورالدا وقىعان جوق.  مەنى وقۋشىلاردىڭ جاقسى كورەتىنىن دە بىلەدى ەكەن.  مەنىڭ ءوز شەشەم دە تۇسىنبەگەن جانىمدى بوتەن بىرەۋ، ءارى موسقال، ەر ادام  تۇسىنگەنىنە  جىلادىم. بىراق، انام مەن باۋىرلارىم تۇسىنبەگەن مەنىڭ جانىمدى  اق سامايلى، ەر ادام، ونىڭ ۇستىنە باستىعىم-سىرتتاي قاتال كورىنەتىن مەكتەپ ديرەكتورى – ومىرعالي اعاي تۇسىنەدى-دەپ ويلاماپپىن. انام مەن باۋىرلارىم  مەنەن سىرت اينالعاندا، ماعان كومەك قولىن سوزار ادام بار ەكەنىن ءبىلىپ جىلادىم.  مەنى ومىرعالي اعايدىڭ اكەلىك جىلى ءسوزى مەن وزىق ويىنىڭ اسەرى جىلاتتى. ءوزىمدى اۋىر قىلمىس ىستەپ، كىنالى ادامداي سەزىنىپ، ەندى جازا كۇتىپ جۇرگەندەي بولعانىمدا،  قولتىعىمنان دەمەپ، «بۇنىڭ سەنىڭ ەرلىك» دەگەن ومەكەڭدەي ادامداردىڭ بارلىعىنا، مەنىڭ ايەلدىك بولمىسىما قاتال ۇكىم ايتىپ ءوتىپ جاتقان جىلدارمەن تايتالاسىپ، انا  بولۋ قۋانىشىنا يە بولاتىنىما قۋانىپ جىلادىم.  جىلاعان سايىن بويىم جەڭىلدەنىپ بارا جاتتى. جۇرەگىمدە كوپتەن تۇرىپ قالىپ، يىستەنىپ كەتكەن ساسىپ كەتكەن سۋ-كوزدەرىمنەن جاس بولىپ شىعىپ جاتقانداي. ءومىرى كوزدەرىمنەن

بۇنداي توقتاۋسىز بۇرشاقتاعان جاس شىعىپ جىلاپ كورمەگەن  ەدىم.

اعاي اڭگىمەسىنىڭ سوڭىندا:

- داريعا، ءبىر سۇراق قويسام ايىپ ەتپە، بىراق، جاۋاپ بەرگىڭ كەلمەسە ءوزىڭ ءبىل، سەن بۇل ىسىڭە وكىنبەيسىڭ بە؟

- جوق، اعاي وكىنبەيمىن، وڭاي بولمايتىنىن بىلگەنمىن، بىراق، وكىنبەيمىن- دەدىم، نىق داۋىسپەن.

- ءسابيدىڭ اكەسى ناعىز باقىتتى جىگىت ەكەن –دەدى، اعاي.

مۇعالىمدەر مەنىڭ ءىسىپ كەتكەن كوزدەرىم مەن جىلاعان ءجۇزىمدى كورىپ، ديرەكتور مەنى سويىپ سالدى دەپ توپشىلاسا كەرەك. جانار دەگەن ءبىر جاس مۇعالىم عانا  اياۋشىلىقپەن قاراسا، باسقالارى بەدىرەيە قارايدى، اسىرەسە، ساليما اپاي ەسەسى قايتقان ادامداي مىسقىلداپ،  ماساتتانىپ تۇر. ىشىمنەن «بايعۇس، شولاق بەلسەندى»-دەپ، مەن دە جاقتىرماي كوز تاستادىم دا  سۋمكامدى الىپ شىعىپ كەتتىم. مەنىڭ جاعدايىمدى ەستىگەن بولۋى كەرەك،  كۇنىم جاقىنداعاندا قاسىما قايران انام  كەلدى، ءبىر ۇرسىپ، ءبىر جىلاپ ساباسىنا ءتۇستى، بالاسى قانداي بولسا دا تۋعان انا   بالاسىنان بەزسىن بە؟ بالا مەن تۋعاندى، بازاردان زات تاڭداعانداي تاڭداپ الا المايسىڭ عوي، تەك  ارالاسپاي كەتپەسە. 

ومىرعالي اعايعا وتە ريزا بولدىم. دەكرەتكە شىعىپ، سابيىممەن ۇيدە وتىرعاندا، مۇعالىمدەر ارقىلى جاعدايىمدى ءبىلىپ وتىردى. كومىر ءتۇسىرتىپ بەردى.  سوڭىنان، نەشە جىلدان بەرى پاتەر جالداپ تۇرادى، جاس مامان رەتىندە باياعىدا الۋى كەرەك ەدى دەپ،  بوساعان ەكى پاتەرلى سوۆحوز ءۇيىنىڭ ءبىر جاعىن الۋعا كومەكتەستى.  قىسقاسى، ول مەنىڭ كوللەكتيۆتەن ءبولىنىپ قالماۋىما كوپ كوڭىل ءبولدى.  ونداي باسشىلار  قازىر جوق قوي، بولسا دا سيرەك كەزدەسەتىن شىعار - دەدى، اپاي.

داريعا اپايدىڭ اڭگىمەسى باسقا ارناعا اۋىپ، سوزىلىپ بارا جاتقان سوڭ، ويىمداعى سۇراقتى قويىپ، جاۋابىن ەستىگەنشە اسىقتىم.

-     اپاي، قىزىڭىزدىڭ، گۇلناردىڭ اكەسى نە بولدى، سول تۋرالى ايتىڭىزشى؟ –دەدىم.

-     ونى سودان كەيىن كورمەدىم دە، كەزدەسپەدىم دە. ادام قينالعان ساتتە ءجيى ارالاسىپ جۇرگەن جاقىنىن، تۋىسقانىن ەمەس،  تۇسىنەدى-اۋ، كومەكتەسەدى-اۋ دەپ،  ءۇمىت ەتكەن، جانىنا جاقىن ادامدى ىزدەيدى ەكەن.  مەنىڭ وعان تالاي حابارلاسقىم دا، ىزدەپ بارعىم دا كەلگەن. بىراق، ونىڭ جانۇياسى بار، مەنىڭ وعان بەرگەن ۋادەم بار، مەنىڭ سوزىمدە تۇرۋىم كەرەك بولدى. بىرەۋدى ءسۇيۋ دەگەن، ول بىرەۋگە وتەمەلى سەزىم سىيلاۋ، نەمەسە وتەمەلى جاقسىلىق جاساۋ ەمەس، وتەمەسىز سۇيۋمەن قۇندى، سونىسىمەن بيىك.  بىرنەشە اي، «مەنى ىزدەمە، ءوزىم حابارلاسامىن، حابار وزىمنەن بولسىن دەگەن»-سوزدەرىمنەن شىعا الماسا كەرەك، ودان كەيىن، مەنى ىزدەۋمەن كۇندەرىن وتكىزگەن بولار. سودان ءبىر كۇنى قارنىم شەرميىپ جۇرگەندە، ونىڭ اتىنان ءبىر ادام ۇيگە  ىزدەپ كەلدى. مەن وتىرىك ايتىپ، كۇيەۋگە تيگەنىمدى، ونداي ادامنىڭ ەسىمدە جوق ەكەنىن، ۇيدە ەنەم بار بولعاندىقتان تەزىرەك كەتۋىن ءوتىندىم. ونىڭ الماتىعا اۋىسقانىن، ۇلكەن

ورىندا ىستەيتىنىن بىلەمىن، قازىر استانادا ءجۇزىن ءجيى كورىپ تۇرامىن.

-     كورىپ تۇرعانى قالاي ؟

-     سولاي، تەلەۆيزوردان.

-     اپاي، ول، ول دەيسىز، ونىڭ اتى-ءجونى بار ما ؟

-     بار، بىراق، ايتا المايمىن. ول وتە جوعارى ورىندا ىستەيدى.

-     ءسىز وعان قىزى بار ەكەنىن ايتقان جوقسىز با ؟

-     جوق.

-     نەگە؟

-     مەن ودان ءوز قالاعانىمدى الدىم، بەرگىم كەلگەن نارسەنى بەردىم، بولدى.

-     ونىڭ قىزى بار ەكەنىن بىلۋگە قۇقى بار ەدى عوي- دەدىم  تۇتىعىپ.

-     ۋاقىتى كەلگەندە بىلەدى، قىزى تۋرالى حات دايىنداپ، مەنىڭ قاسىمدا  بولعاندا ۇمىتىپ كەتكەن ساعاتىن قوسىپ، ازىرلەپ قويعانمىن، قىزىما «مەن ولگەننەن كەيىن، ونىڭ اتىنا جىبەر، قينالساڭ ىزدەپ  بار»-دەپ جازدىم.

-     ول بۇرىن ءولىپ قالسا شە ؟

-     جوق ولمەيدى، بەتى جىلتىراپ، مەنەن ونشاقتى جاستاي جاس كورىنەدى. تاماق توق، كويلەك كوك،  جاعدايى وتە جاقسى، نە ءىشىپ، نە  كيەمىن دەمەيدى، ءبارى بار، ءبارى ءازىر، تەك قاسقاباستانىپ، شاشىنىڭ ءتۇسىپ قالعانى بولماسا. ول مەنەن بۇرىن ولسە، بىلمەي-اق كەتەدى، بىراق، ءوزىم ءتىرى تۇرعاندا بەرگەن ءسوزىمدى  بۇزا المايمىن.

-     اپاي-اۋ، ەڭ بولماسا اتىن ايتىڭىزشى، تەلەۆيزوردان كورگەندە سىزدەي  ادامنىڭ بار عۇمىرىن سارپ ەتكەن ادامىن كورىپ جۇرەيىن. قانداي باقىتتى ادام ەدى.

-     جوق، ايتپايمىن.

-     ەڭ بولماعاندا قانداي سالادا ىستەيتىنىن ايتىڭىزشى، شامالاپ كورەيىن.

-     ايتا المايمىن، رەنجىمە، قىزىما دا ايتقان ەمەسپىن. ەشكىمگە دە  ايتپايمىن.

-     اپاي، سودان كەيىن كۇيەۋگە شىقپادىڭىز با؟

-     جوق كۇيەۋگە شىقپاق تۇگىل، ول ۇستاعان دەنەمدى قايتىپ ەشكىمگە ۇستاتقان دا ەمەسپىن.

-     نەگە ؟

-     العاشقىدا، مەن ونى وتە سۇيەتىن ەدىم، نەگە مەنى سۇيمەدى، سەزبەدى، ءتىپتى ەلەمەدى دەگەن،  بىرگە بولعاننان كەيىن «مەنى نەگە ءوزى ىزدەمەدى، ءبىر وبلىستان تابۋ قيىن با ەدى، نەگە كەلمەدى؟»-دەگەن وكپەم بولىپ، ونى جەك كورۋگە تىرىسسام دا، وعان دەگەن  تازا دا، تەرەڭ سەزىمىمدى ەش نارسە  وشىرە المادى. ونىڭ ۇستىنە مەن وزىمە-ءوزىم ونىڭ وتباسىن بۇزباۋعا، ايەلىنىڭ كوڭىلىنە قاياۋ سالماۋعا سەرت ەتكەنمىن. مەن سول ءوزىمنىڭ وزىمە بەرگەن سوزىمدە تۇردىم - دەپ، اپاي  تەلەۆيزوردى قويىپ، كانالدارىن بۇراي باستادى.

مەن وسى ساتتە  جۇمىستاعى ايەلدەردىڭ كەيدە ءبىر-بىرىنەن «قاي داريعانى ايتاسىڭ؟»-دەپ سۇراعاندا، اپاي تۋرالى «اناۋ كارى قىز داريعا شە»-دەيتىندەرىن ەسكە الدىم.

مەن ء  بارىبىر  جۇرتتىڭ  داريعا اپايدى  نەگە «كارى قىز» اتايتىنىن

تۇسىنبەدىم.  «كارى قىز» - دەگەن كۇيەۋگە شىقپاعانى ءوز الدىنا، بالا دا تۋماعان ايەلدى ايتپاۋشى ما ەدى؟

الدە داريعا اپايدىڭ جاس كەزىنەن باستاپ جەكە ءومىرىن اسقان ءبىر قۇپيالىقپەن، سىرلارىن شاشاۋ شىعارماي ساقتاپ، تۋعان قىزى تۋرالى بارىنشا ەشكىمگە بىلدىرمەي وسىرگەندىگىنەن شىعار؟  مەنىڭ بىلەتىنىم داريعا اپاي قىزىن تۋعاندا جۇمىسىنان بالامەن وتىراتىن دەمالىستا الماعان، نە ءسابيى اۋىرعاندا ەشقاشان ءسابيىنىڭ اۋرۋلىعىنا بايلانىستى جارامسىزدىق پاراعىنا دا   شىقپاعان، اۋرۋ ءسابيىن نە  ەڭبەك دەمالىسىن، نە  اقىسىز دەمالىس الىپ  كۇتكەن. قاڭتارداعى جاڭا جىلدا بالالارى بار قىزمەتكەرلەرگە كاسىپوداقتان، وتە جەڭىلدىكپەن سىيلىقتار بەرگەندە دە  داريعا اپاي «قاجەت ەمەس»-دەپ، باس تارتقان.   ودان داريعا اپايدىڭ قىزى سىيلىقسىز قالماعان، قىزىمەن بىرگە دۇكەنگە بارىپ تاڭداعان نارسەلەرى مەن تاتتىلەرىن الىپ سىيلىق جاسايتىن بولعان.  پيونەر لاگەرىنە دە جولداما بەرسە الماي، ءوزى تولىق باعاسىنا ساتىپ الاتىنى تۋرالى ەستىگەندەرىم ەسىمە ءتۇستى. مۇمكىن اپايدى سول سەبەپتى كارى قىز دەيتىن شىعار؟ داريعا اپاي قىزىن تۋعانىن تەك اكەسىنىڭ  الدىندا عانا  ەمەس، قوعام الدىندا دا ەش مىندەت ەتكىسى كەلمەگەندەي. ونىڭ ۇستىنە اپاي جاس كەزىنەن ەركەكتەردى قاسىنا جولاتپايتىنى ءوز الدىنا، قوعامدى ەركەكتەرسىز ەلەستەتەتىندەي، ولارمەن نە ازىلدەسىپ، نە ەلەپ، نە ولارعا ەش كوڭىل اۋدارمايتىن دا مىنەزى بار.

بارلىق كارى قىزداردىڭ سەزىمدەرى وسىنداي عۇمىرلى ما؟ - دەگەن سۇراق كوپكە دەيىن ويىمنان كەتپەي قويدى. تالايلاردىڭ قولى جەتپەگەن داريعا اپايدىڭ وسىنداي قۇرباندىققا بارىپ، پاك سەزىمىن سىيلاپ جانە ءومىر بويى ونى قاستەرلەپ وتكەن  ادامى قانداي ادام ەكەن؟ بۇل قۇرباندىق پا، ەرلىك پە؟ 

ر. قاميدۋللاقىزى

Abai.kz