ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان 24 جىل ىشىندە ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ مەن دامىتۋدىڭ وزىندىك مودەلىن قالىپتاستىردى. ەلىمىزدىڭ ىشكى رەفورمالارى قالىپتاسقان كۇننەن باستاپ،ۇلتتىق كەلىسىم ونىڭ باستى انىقتاۋشىسى بولىپ ايقىندالدى. قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ساياساتى – بەيبىتشىل جانە جاسامپاز، ءار ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءوزارا ءتۇسىنىسۋى مەن ەتنوسارالىق كەلىسىمىن ودان ءارى جانداندىرۋ بولىپ تابىلادى. 

ەلىمىزدىڭ بارلىق ۇلت وكىلدەرىنە دەگەن تولەرانتتىلىق ۇستانىمى ساياسي مادەنيەتتىڭ نورماسى عانا بولماي، دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋداعى باستى ۇستانىمدارىنىڭ ءبىرى بولىپ جالعاسىن تابۋدا. قازاق حالقىنىڭ سانعاسىرلىق مادەنيەتىندە ءوزارا ۇيلەسىمدىلىكتە ءومىر ءسۇرۋى قالىپتى جاعداي، ادامداردىڭ قوعامدا قالىپتاسقان قۇقىق، مورال نورمالارىنا ساي ۇستانىمى. 

قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگىنىڭ ودان ءارى بەكۋى مەن دامۋى ءۇشىن الەمدە بولىپ جاتقان وزگەرىستەرگە بىردەن ءمان بەرىپ، زامان تالابىنا وراي تىڭ يدەيالارمەن جاڭا جوبالارى ارقىلى الەمگە ءوزىن تانىتقانى بەلگىلى. رۋحاني قۇندىلىقتاردىقايتا،جاڭعىرتۋ قازاقستاندىق قوعامنىڭ ءارى قاراي دامۋىنىڭ نەگىزى بولىپ سانالادى. 

قازاقستان جوعارىدا اتالعان باستى ۇستانىمدار نەگىزىندە الەمدە بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىقتىڭ ورناۋى ءۇشىن كۇش-جۇگەرىن جۇمساۋدا. تاۋەلسىزدىك جىلدار ارالىعىندا قازاقستان بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىقتىڭ نىعايۋىنا باعىتتالعان بىرقاتار ءىس-ارەكەتتەر مەن ۇسىنىستار جاسادى. 

سول ۇسىنىستاردىڭ بىرەگەيى ەلورداسى استانادا 2003, 2006, 2009, 2012, جىلدارى وتكەن،سونىمەن قاتار ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 10 - 11 ماۋسىمىندا وتكىزىلگەلى وتىرعان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزى تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنداعى ەلەۋلى حالىقارالىق وقيعالاردىڭ ءبىرى ەكەنىن بارشا الەم مويىنداۋدا. بۇل ايرىقشا فورۋمدا، ءدىن ليدەرلەرى ءبىر ستولدىڭباسىنا جينالىپ، دىندەر مەن مەملەكەتتەر اراسىنداعى تۇسىنبەۋشىلىكتەردى وڭتايلى شەشۋدىڭجولدارىن قاراستىراتىنى ايان. 

ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن جۇزەگە اسىپ جاتقانالەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ اراسىنداعى نەگىزگى ورتاق كەلىسىمدەرمەن

سۇحباتتار، زورلىق - زومبىلىقتان، فاناتيزمنەن، ەكسترەميزم مەن تەرروريزم سياقتى لاڭكەستىك ارەكەتتەردىڭ الدىن الۋعا ءوز اسەرىن تيگىزەرى انىق.

جاھاندا ورىن الىپ جاتقان ساياسي وقيعالارعا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزى دە وزىندىك ۇلەس قوسىپ كەلەدى. مىسالى، ەلوردامىز استانادا وتكەن ءتورت سەزدە تالقىلانعان ماسەلەلەردى الايىق. ءبىرىنشى سەزدە ەكستەميزمگە جانە تەررورشىلدىققا ادىلەتسىز سوعىستىڭ الدىن الۋ جانە دىنگە جالا جاپپاۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. ەكىنشى سەزد وتىرىسىندا الەمدە بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم مادەنيەتىن ودان ءارى نىعايتا تۇسۋگە باسا نازار اۋدارىلدى. سەبەبى، 2006 جىلى تاياۋ شىعىستاعى جاعداي كۇرت شيەلەنىسىپ، يراكتا سوعىس ءجۇرىپ جاتقان كەز بولاتىن. ال ءۇشىنشى سەزدە راديكاليزم كورنىسىنىڭ بەلەڭ الۋىنا، اۋعانستانداعى قيىن جاعدايلارعا، زاڭسىز ەسىرتكى اينالىمىنا قاتىستى ماسەلەلەر تالقىلانعان بولاتىن. IV سەز «بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم – ادامزات تاڭداۋى» اتتى تاقىرىپ توڭىرەگىندە وتكىزىلدى.

اعىمداعى جىلدىڭ 10 - 11 ماۋسىمىندا وتكىزىلگەلى وتىرعان V سەزدە «بەيبىتشىلىك جانە دامۋ جولىنداعى ءدىني جانە ساياسي قايراتكەرلەردىڭ ۇنقاتىسۋى» اتتى تاقىرىپ اياسىندا ۇيىمداستىرىلاتىن فورۋم جۇمىسىنا بۇكىل الەم سەنىم ارتىپ وتىر.

ا. ەسقاليەۆ

شقو، ۇلان اۋدانى

Abai.kz