قاسقاباس قازاق. بىزگە جەتپەگەنى وسى عانا ەدى!
رەسپۋبليكامىزعا تارايتىن «جەتىنشى ارنانىڭ» اقپاراتىنا سەنسەك، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ادىلەت ورگاندارى سول ايماق تۇرعىندارى ءۇشىن قوس ازاماتتىقتى رەسمي تۇردە بەكىتۋدى سۇراپتى. ولاردىڭ پىكىرىنشە، بۇنداي قادام ايماقتا كەڭىنەن تاراعان «ازاماتتىقپەن ساۋدا جاساۋ بيزنەسىنە» توتەپ بەرۋدىڭ جولى كورىنەدى.
بۇل جاڭالىقتى ەستىپ، امالسىز جاعامىزدى ۇستادىق. ءوز كوزىمىزگە سەنباي، «جەتىنشى ارنانىڭ» ۆەب-سايتىنىڭ قازاقشا بەتىنە ەندىك. وندا «رەسەي مەن قازاقستان تولقۇجاتىن قاتار العاندارعا باقىلاۋ كۇشەيدى» دەگەن جاڭالىق تۇر ەكەن. سيۋجەتتە بىلاي دەلىنىپتى (سىلتەمەسى http://www.tv7.kz/kz/news/28372/):
«سولتۇستىك قازاقستاندا رەسەي مەن قازاقستان ازاماتتىعىن قاتار العاندارعا باقىلاۋ كۇشەيتىلدى. پەتروپاۆل قالاسىندا بۇل مۇمكىندىكتى پايدا كوزىنە اينالدىرىپ جۇرگەندەر سانى كوبەيىپ كەتتى. كەيبىر تۇرعىندار قازاقستاندا جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ، رەسەيدەن جۇمىسسىز رەتىندە جاردەماقى الىپ كەلگەن. ءتىپتى، رەسەي تولقۇجاتى ارقىلى زەينەتاقىعا ەرتە شىققاندار دا انىقتالدى. كەيبىرەۋلەر جورگەكپۇلدى ەكى ەلدەن الۋعا ارەكەت جاساعان. وسىعان بايلانىستى، ادىلەت باسقارماسى ماماندارى شارا قولدانا باستادى
رەسپۋبليكامىزعا تارايتىن «جەتىنشى ارنانىڭ» اقپاراتىنا سەنسەك، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ادىلەت ورگاندارى سول ايماق تۇرعىندارى ءۇشىن قوس ازاماتتىقتى رەسمي تۇردە بەكىتۋدى سۇراپتى. ولاردىڭ پىكىرىنشە، بۇنداي قادام ايماقتا كەڭىنەن تاراعان «ازاماتتىقپەن ساۋدا جاساۋ بيزنەسىنە» توتەپ بەرۋدىڭ جولى كورىنەدى.
بۇل جاڭالىقتى ەستىپ، امالسىز جاعامىزدى ۇستادىق. ءوز كوزىمىزگە سەنباي، «جەتىنشى ارنانىڭ» ۆەب-سايتىنىڭ قازاقشا بەتىنە ەندىك. وندا «رەسەي مەن قازاقستان تولقۇجاتىن قاتار العاندارعا باقىلاۋ كۇشەيدى» دەگەن جاڭالىق تۇر ەكەن. سيۋجەتتە بىلاي دەلىنىپتى (سىلتەمەسى http://www.tv7.kz/kz/news/28372/):
«سولتۇستىك قازاقستاندا رەسەي مەن قازاقستان ازاماتتىعىن قاتار العاندارعا باقىلاۋ كۇشەيتىلدى. پەتروپاۆل قالاسىندا بۇل مۇمكىندىكتى پايدا كوزىنە اينالدىرىپ جۇرگەندەر سانى كوبەيىپ كەتتى. كەيبىر تۇرعىندار قازاقستاندا جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ، رەسەيدەن جۇمىسسىز رەتىندە جاردەماقى الىپ كەلگەن. ءتىپتى، رەسەي تولقۇجاتى ارقىلى زەينەتاقىعا ەرتە شىققاندار دا انىقتالدى. كەيبىرەۋلەر جورگەكپۇلدى ەكى ەلدەن الۋعا ارەكەت جاساعان. وسىعان بايلانىستى، ادىلەت باسقارماسى ماماندارى شارا قولدانا باستادى
سامات جۇماقانوۆ - «پەتروپاۆلوۆسك-جەلەزنودوروجنىي» شەكارا باقىلاۋ ءبولىمى باستىعىنىڭ ورىنباسارى: «كەيبىر جولاۋشىلار شەكارادان وتكەندە تولقۇجاتتارىن جاسىرىپ وتۋگە ارەكەت جاسايدى. سومكەنىڭ ىشىندەگى كيىمدەردىڭ اراسىنا تىعادى. سوندىقتان ءبىز جولاۋشىلاردى قاتاڭ باقىلايمىز...»
دەگەنمەن، ايلاكەرلەر قۋلىعىن ماماندار اشكەرەلەدى. ولار الدىمەن، قازاقستاندىق تولقۇجاتقا ەلدەن شىعۋ جونىندە ءمور باستىرىپ، سونىڭ نەگىزىندە رەسەيلىك قۇجات جاساپ جۇرگەن. كەيىن الاياق قازاقستاندىق تولقۇجاتتىڭ جوعالعاندىعىنا ارىزدانىپ، قايتا جاساتىپ الاتىن كورىنەدى. بۇل زاڭسىز قىزمەتتىڭ قۇنى - 300 اقش دوللارىن قۇرايدى. جىل باسىنان بەرى پەتروپاۆل قالاسىندا شەكارادان قوس قۇجاتپەن وتپەك بولعان 84 جولاۋشى ۇستالعان» (تسيتاتانىڭ سوڭى).
ەسەسىنە ءورىستىلدى بەتىندەگى جاڭالىقتاردا «چينوۆنيكي پروسيات رازرەشيت دۆوينوە گراجدانستۆو» دەگەن سيۋجەت بادىرايىپ تۇر. وندا بىلاي دەلىنىپتى (سىلتەمەسى مىناۋ http://www.tv7.kz/news/28388/):
«ورگانى يۋستيتسي سەۆەرو-كازاحستانسكوي وبلاستي پروسيات ۋزاكونيت دۆوينوە گراجدانستۆو. يسكليۋچيتەلنو دليا جيتەلەي سەۆەرنوگو رەگيونا. سەگودنيا و تاكوي سەنساتسيوننوي يدەە 7-مۋ كانالۋ راسسكازالي سپەتسياليستى پروفيلنوگو ۆەدومستۆا. دەلو ۆ توم، چتو گراجدان س دۆۋميا پاسپورتامي ۆ پەتروپاۆلوۆسكە ستالو تاك منوگو، ا نەزاكوننىي بيزنەس نا وفورملەني دوكۋمەنتوۆ تاك پرەۋسپەل، چتو ۆ وبلاستي ستالي يسكات نەستاندارتنىە رەشەنيا. ولگا ۆيتۋكەۆيچ پىتالاس رازوبراتسيا ۆ سيتۋاتسي.
چەتىرە گودا ۆ سۋموچكە ۋ ماري دۆا پاسپورتا. بيريۋزوۆىي ي كراسنىي. گوۆوريت وتكرىتو و دۆوينوم گراجدانستۆە ونا پو پونياتنىم پريچينام نە حوچەت. ەتو نەزاكوننو، نو دوباۆلياەت: وچەن ۋدوبنو.
ماريا: «ۆ ودنوم گوسۋدارستۆە پولۋچات پوسوبيە پو بەزرابوتيتسە. ا ۆو ۆتوروم رابوتات، ا ەششە ي ەتو ۋجە پروستو پريكولنو - موجنو دۆا رازا ۆىيتي زامۋج - ۆ كاجدوم گوسۋدارستۆە. ي ەتو بۋدەت زاكوننو».
ماتەريالنىي ينتەرەس - ەتو وسنوۆنوە. موجنو، ك پريمەرۋ، پولۋچيت پوسوبيە نا رەبەنكا سرازۋ ۆ دۆۋح گوسۋدارستۆاح. سپروس پوروديل پرەدلوجەنيە. ۆ پەتروپاۆلوۆسكە پوياۆيليس نەۋلوۆيمىە موشەننيكي.
ولگا ۆيتۋكەۆيچ، كوررەسپوندەنت: «سحەما پولۋچەنيا دۆوينوگو گراجدانستۆا وچەن پروستايا. ۆ كازاحستانسكي پاسپورت ستاۆيات فالشيۆۋيۋ وتمەتكۋ وب ۋبىتي. ەگو ي سدايۋت ۆ روسسي، نو ۋدوستوۆەرەنيە ليچنوستي ي ەتو ساموە گلاۆنوە - وستاەتسيا نا رۋكاح. ا زناچيت، پوكا نوۆويسپەچەننومۋ روسسيانينۋ يزگوتاۆليۆايۋت روسسيسكيە دوكۋمەنتى، ون تۋت جە زاياۆلياەت وب ۋتەرە كازاحستانسكوگو پاسپورتا، ي پولۋچاەت ەگو زانوۆو. نا زاكوننىح وسنوۆانياح. ستويت ەتو ۋسلۋگا ۋ موشەننيكوۆ 300 دوللاروۆ، ي سپروس نا نەە نە سنيجاەتسيا».
نو ەسلي پويمات تەح ، كتو دەلاەت بيزنەس نا گراجدانستۆە پوكا نە پولۋچاەتسيا، تو ۆوت وبلاداتەلەي دۆۋح پاسپورتوۆ زادەرجيۆايۋت ۆسە چاششە. 84 سلۋچايا س ناچالا ەتو گودا. زا ەتو يح نە شترافۋيۋت، ا پروستو يزىمايۋت روسسيسكيە دوكۋمەنتى ۋ كازاحستانتسەۆ پريامو ۆ پوەزداح.
سامات جۋماكانوۆ، زامەستيتەل ناچالنيكا وتدەلا پوگرانيچنوگو كونتروليا «پەتروپاۆلوۆسك-جەلەزنودوروجنىي»: «بىۆايۋت سلۋچاي، كوگدا ليۋدي، كوتورىە پەرەسەكايۋت گرانيتسۋ، پرياچۋت پاسپورتا ۆ ۆەششاح، سۋمكاح، ۆ ليچنىح ۆەششاح چاششە ۆسەگو. پوگرانيچنىي نارياد ۆىياۆلياەت ەتو ي پرويزۆوديت زادەرجانيە».
سوترۋدنيكي ۋپراۆلەنيا يۋستيتسي پرەدلوجيلي دۆا ۆىحودا. ودين - ۋجەستوچيت ناكازانيە. درۋگوي - پريامو پروتيۆوپولوجنىي.
كورلان جۋماباەۆا، ناچالنيك وتدەلا ورگانيزاتسيوننوي رابوتى پو دوكۋمەنتيروۆانيۋ ي رەگيستراتسي ناسەلەنيا دەپارتامەنتا يۋستيتسي سكو: «تۋت نادو سموترەت دالشە - تۋت ي ناتسيونالنايا بەزوپاسنوست، پوتومۋ چتو س دۆوينىم پاسپورتوم موجەت لەگاليزوۆاتسيا چەلوۆەكا، كوتورىي ناپريمەر ناحوديتسيا ۆ روزىسكە. دا، ناۆەرنوە، نادو ۋجەستوچيت، يلي تسەلەسووبرازنەە راسسموترەت ۆ پريگرانيچنىح رايوناح، ۆوزموجنو، يسپولزوۆات ۆوزموجنوستي تاموجەننوگو سويۋزا».
سەيچاس زاپروس و لەگاليزاتسي پراكتيچەسكي گوتوۆ. پريگرانيچنىي سرازۋ س ترەميا روسسيسكيمي وبلاستيامي رەگيون پروسيت، پراۆدا، تولكو زا سەبيا. تەپەر مينيستەرستۆۋ پرەدستويت رەشات ەتۋ ديلەممۋ: يلي بوروتسيا دالشە س دۆوينىم گراجدانستۆوم. يلي ۆسە-تاكي ەگو رازرەشيت» (تسيتاتانىڭ سوڭى).
سوندا «جەتىنشى ارنانىڭ» قاي سوزىنە سەنۋىمىز كەرەك؟ قازاقشاسىنا ما الدە ورىسشاسىنا ما؟ قايسىسى شىندىققا جاناسادى؟ ءبىر ەلدە ەكى اقپاراتتىق كەڭىستىك بار دەۋشى ەدى. ەندى ەكى ساياسات باستالايىن دەگەنى مە؟
الايدا، ماسەلە تەرەڭدە جاتقان سياقتى. ەگەر سقو ادىلەت باسقارماسىنىڭ باسشىلارى ۇكىمەتتەن شىنىمەن دە قوس ازاماتتىقتى سۇراپ وتىرسا جەتىسكەن ەكەنبىز! سوندا قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسياسى قايدا قالدى، زاڭدارى قايدا؟ قوس ازاماتتىق تيىم سالىنعان دۇنيە ەمەس پە؟ سولتۇستىكتىڭ ءبىراز تۇرعىندارىنىڭ قالتاسىندا رەسەي پاسپورتى جۇرگەنىن شەنەۋنىكتەر كەشە ەستىپ جاتقان جوق. ونداي فاكتىلەر اشىلىپ جاتسا ولاردى زاڭمەن قۋدالاۋ قاجەت! باسقا جولى جوق! ەرتەڭ سقو-نىڭ ءجۇز مىڭ تۇرعىنى رەسەي ازاماتىنىڭ تولقۇجاتىن الىپ، پۋتينگە «ارا ءتۇس، قازاقتار قىرايىن دەپ جاتىر» دەپ جانتالاسسا ەلىمىز ابحازيا مەن وسەتيانىڭ كەبىن كيىپ جۇرمەي مە؟ نە ماسقارا مىناۋ؟
قورقىنىشتىسى شەنەۋنىكتەردىڭ نەمقۇرايدىلىعى. ەگەر شەنەۋنىكتەرىمىز نامىستى، ۇلتتىق مۇددەنى ىسىرىپ تاستاپ، ءوز ايماعى ءۇشىن «تولقۇجاتتىق اۆتونوميا» سۇراپ جاتسا، ەرتەڭ ەلدى ءبولىپ اكەتۋدى كازاكتار ەمەس، قازاقتار باستاعانى ما؟ قايدا بارا جاتىرمىز وسى؟
«اباي-اقپارات»
