حريستيانداردىڭ 31-ءشى جەلتوقسانداعى جاڭا جىلىن قازاقتار ءۇش ايداي تويلايدى عوي، قاسيەتتى ناۋرىزدى قالاي وتكەرىپ جاتىر ەكەن دەپ 23 ناۋرىز كۇنى تىسقا شىقتىم. بۇرىن «سارىارقا» دەپ اتالاتىن قازىر اتى-ءجونى بەيمالىم بازاردان ءوتىپ اباي مەن ءالتىنساريننىڭ قيىلىسىنا بەت الدىم. نە بازاردا، نە بىردە-ءبىر كوشەدە «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قۇتتى بولسىن»، «ناۋرىز قۇتتى بولسىن!» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز جازىلماعان.

ەت دۇكەنىنە كىردىم. قازاقتىڭ ءوزى باعىپ-قاعىپ وسىرگەن جىلقى ەتىنىڭ ۇستىندە «كونينا»، قازاقتىڭ اقباس سيىرىنىڭ ەتىنىڭ ۇستىندە «گوۆيادينا»، ەدىلباي تۇقىمدى  قوي ەتىنىڭ ۇستىندە «بارانينا» دەگەن ورىسشا جازۋلار عانا جاتىر. تاۋىعىمنىڭ ەتى «وكوروچكاعا» اينالىپ كەتىپتى. ورتان جىلىك، توقپان جىلىك، اسىقتى جىلىكتەر – «لىتكا» دەگەن «اتاق» الىپتى. قانىم باسىما شاۋىپ شىعا جونەلدىم دە كورشى نان دۇكەنگە بەت الدىم. ەسىگىندە «وتكرىتو» دەگەن جازۋ! قازاق دالاسىندا ەگىلىپ، ورىلىپ باستىرىلعان استىق ناندارىنىڭ ۇستىندە دە «موسكوۆسكي»، «بورودينسكي»، «پولتاۆسكي»، «لەپەشكا»، ال ءسۇت پەن ايراننىڭ ءۇستى تولعان «موە مولوكو»، «زوركين لۋگ»، «مۋمۋنيا»، «كوروۆە»، «كەفير»، «سليۆوچنوە» ت.ب. شاشىن ساپ-سارى قىپ بوياپ العان ساتۋشى قازاق ايەلى «زدراۆستۆۋيتە! چتو جەلاەتە؟» دەدى. «ءبىز ءبىر جارىم ميلليارد قىتايدىڭ ىشىندە ءجۇرىپ ءبىر-بىرىمىزبەن قىتايشا ارالاستىرماي سويلەيمىز، قازاقستاندا تۇرىپ سىزدەرگە نە بولعان» دەدىم. ول بەتىمە باجىرايا قاراپ «كاكايا رازنيتسا؟» دەدى. شىعىپ باراتىپ: «چۋكچالار مەن قازاقتار عانا ورىسشا سويلەگەنىنە ماقتانادى» دەدىم اناعان ادەيى ەسىتتىرىپ. «سام تى چۋكچا!» دەدى ول. قارنىم اشا باستادى. ابايدىڭ بويىنداعى «قاعاناتقا» كىردىم.

- بىرىنشىگە نە بار؟ - دەدىم اسپاز قىزعا.

– گوۆياجي، سوسىن كۋرينىي سۋپ!

– ماعان گوۆياجي ەمەس، سيىر سورپاسىن بەرىڭىز.

– پولنىي ما، پولوۆينا ما؟ - دەيدى قىز.

– پولوۆينا ەمەس، جارتى، - دەدىم.

– كۇرىش بوتقا بار ما؟

– ا-ا، كاشا ريسوۆايا ما؟ - دەيدى قارىنداسىم.

– ريس كەرەك ەمەس، كۇرىش بەر، - دەيمىن. داۋسىم دىرىلدەي باستادى.

– ءبىر كەسە ءشاي!

– س مولوكوم با، بەز مولوكا ما؟ - دەيدى قىز.

– ويباي، ءسۇت قاتقان، ويباي، - دەيمىن كۇيىك كوتەرىپ.

اسحانادان شىعىپ ءالتىنساريننىڭ بويىنداعى ايالداماعا كەپ وتىرعانىم سول ەدى جاسى بىرازعا كەلگەن ايەل كەلىپ: – وسى ابايا ما، التىنسارينا ما؟ - دەدى.

– ەكەۋى دە ەمەس، - دەپ تەرىس قارادىم جىنىم قوزىپ. ول كەتىسىمەن ءبىر قازاق جىگىتى ماعان قاراپ: «براتان ساعاتىڭىز نەشە بولدى؟ - دەدى. «براتانىڭنان» سۇرا دەپ تاعى تەرىس اينالدىم. قاسىما ەكى قازاق قىزى كەلىپ وتىرا قالىپ تەمەكىلەرىن تۇتاتتى.

– ءاھ! مۇرىندارىڭدى قۇرت جەپ بارا ما، اناۋ جاققا بارىپ شەگىڭدەر، - دەدىم. ورىندارىنان تۇرىپ بارا جاتىپ بىرەۋى ماعان ەسىتتىرىپ «ۆوت اۋىلباي» - دەدى. «چتو پودەلاەش، مامبەت ەست مامبەت» دەدى ەكىنشىسى. «و-و، شەشەڭدى!.. - دەدىم مەن دە ەسىتتىرىپ.

شاشىن قىپ-قىزىل قىپ بوياپ العان قازاق كەمپىر نەمەرەسىمەن كەلىپ «يدەم، ابۋلحاير! پوسيديم!» - دەدى. جۇرەگىم اتقاقتاي جونەلدى. اۆتوبۋس كەلدى. باقىلاۋشى جىگىت «پو ابايا پريامو!» پو ابايا پريامو!» دەپ باقىرا جونەلدى. كىرە بەرگەنىم سول ەدى ول دا «برات، زا پروەزد تولەڭىز!» - دەدى.

– جولاقى ما؟

– دا، دا جولاقى! كاكايا رازنيتسا!-دەيدى ول دا.

– 12-13 جاسار ورىس بالاسىنا جاقىندادىم: ورنىڭدى بەرشى، وتىرايىن!

– يا نە پونيمايۋ پو كازاحسكي!

– ا چتو، ۆ شكولە نە يزۋچاەتە كازاحسكي يازىك؟-دەيمىن.

– يزۋچاەم! نو يا نە حوجۋ نا ۋروك كازاحسكوگو يازىكا.

– پوچەمۋ؟ - دەيمىن مەن.

– ا نە كاجدومۋ ون نۋجەن، - دەدى بەتى بۇلك ەتپەستەن.

«دا، تى پراۆ، پاتسان!» - دەدىم ىشىمنەن عانا. وعان قاراپ «سەن قازاقستاندا تۋىپ-ءوستىڭ، قازاق جەرىنىڭ ءدام-تۇزىن تاتىپ كەلەسىڭ. ەگەر سەن  مادەنيەتتى، وزگەنى سىيلاي بىلەتىن ۇلتتىڭ وكىلى بولساڭ، بۇل ەلدە قازاق ءتىلىن بىلۋگە مىندەتتىسىڭ. اناۋ، نەمىس، پولياك تاعى باسقا ۇلتتار قازاقشانى تەز-اق ۇيرەنىپ الادى عوي، - دەپ ءبىراز سويلەگىم كەلىپ تۇردى دا ەلباسىمنىڭ «ورىسشا سويلەگەن ادامعا قازاقشا جاۋاپ بەرگەندەر جازاعا تارتىلادى، جۇمىستان شىعارىلادى» دەگەن ەسكەرتۋى ەسىمە ءتۇسىپ اۋزىمدى قوس قولىممەن باسا قويدىم.

ۇيگە كەلدىم. سىرت  كيىمىمدى شەشىپ جاتىپ: "شىنىمەن بىتكەنىمىز بە؟ قازاقتىڭ جويىلىپ بىتۋىنە كوپ قالماعانى ما؟" دەپپىن داۋسىمدى شىعارىپ.

زايىبىم (قازىرگى قازاقتار «جولداسىم» دەيدى):

- اۋرۋىڭ تاعى باستالدى ما، - دەدى.

– ءيا، مەن اۋرۋمىن! اۋرۋى مەڭدەگەن قازاق دەگەن ۇلتتىڭ ۇرپاعىمىن، - دەدىم وعان ەسىتتىرمەي. سوسىن ولەڭ جازىپ، سوڭعى شۋماعىن:

بازاربايلار باس تارتسا سۇرە، اياتتان

اتانام با مەن داعى «قۇداي اتقان!»

قازاق ەمەس «جاڭا ۇلت» بوپ

بەيمالىمگە

اعىپ بارام قۇبىرمەن مۇناي اققان

قۇر ساعىمدى قۋعانداي قۇرىق الىپ،

ماڭگى ەل ۇلت، ۇلى حالىق

ءدىنسىز، ءتىلسىز جاعاعا قازاق جەتەر

ەسكەگى جوق قايىققا ءمىنىپ الىپ، - دەپ اياقتادىم.

مىرزان كەنجەباي، اقىن

Abai.kz