«Ranking.kz» سايتى رەيتينگ جاساپ، قازاقستانداعى قازاقىلىقتىڭ، قازاقتىڭ ءام قازاق ءتىلدى ازاماتتاردىڭ سانى 82%-عا جەتكەنىن جاريالاپ وتىر. اتالعان سايتتىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، 2016 جىلدان بەرى قازاق ءتىلدى باق 13%-عا كوبەيگەن ەكەن. بۇل - ستاتيستيكا. ەندى وسى ستاتيسكانى ساراپتاپ، سويلەتىپ كورەيىك.

سوناۋ تاۋەلسىزدىك العان 1991 جىلى قازاق توپىراعىنداعى قازاق تىلدىلەردىڭ سانى 37% بولسا، 2015 جىلى قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن مەڭگەرگەندەر 76,3%-عا جەتكەن. ال وتكەن جىلى بۇل كورسەتكىش 82,3%-دى قۇراپتى. ەسەسىنە، ءورىستىلدى ازاماتتاردىڭ سانى 0,6%-عا ازايعان. دەسە دە، 2015 جىلى رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك تىلىنە مۇقتاجداردىڭ سانى 89,4% بولعان.

بولاشاققا بولجام بولسىن. قازاقستانىڭ ۇكىمەتى جۇرگىزىپ وتىرعان ءتىل ساياساتى جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاماعا سايكەس، 2025 جىلى قازاقستاندا قازاق ءتىلى تولىق ۇستەمدىك قۇرۋى ءتيىس. ويتكەنى پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا سايكەس، ەلىمىزدە 2025 جىلعا دەيىن قازاق ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەندەر سانى 95%-عا جەتەدى. بۇل دەگەنىڭىز تاۋەلسىزدىكتىڭ 34-جىلىندا قازاق ءتىلى دومينانت ءتىل دارەجەسىنە جەتەدى دەگەن ءسوز.

مەملەكەتتىك ءتىل قر ءبىلىم سالاسىندا دا قارقىندا دامۋدا دەيدى ساراپشىلار. اسىرەسە، قازاق مەكتەپتەرىن تامامداعان تۇلەكتەر سانى ەلىمىز بويىنشا 70%-عا جەتىپتى. بۇل - 2016 جىلدىڭ ەسەبى. سونداي-اق، 3,8 مىڭ مەكتەپ تەك قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن بولعان.

قازاق ءتىلى كەڭ ءورىس العان تاعى ءبىر سالا – بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى. اسىرەسە ەلەكتروندى باق-تار اراسىندا قازاق ءتىلدى ينتەرنەت سايتتاردىڭ سانى ەكپىن الىپ، 84%-دى قۇرادى. ال پروپورتسيانالدى ەسەپ بويىنشا، ەلىمىزدىڭ 16%-ى عانا ورىس ءتىلدى باق-تى كەرەك ەتكەن.

سونىمەن قاتار، 2016 جىلى 2,9 مىڭ جاڭا باق تىركەۋگە الىنعان. ونىڭ 23%-ى مەملەكەتتىك باق. ايتا كەتەرلىگى، جوعارىداعى جاڭا اشىلعان 3 مىڭعا جۋىق باق-تىڭ 71%-ى مەملەكەتتىك تىلدە اقپارات تاراتۋمەن اينالىسادى.

تاقىرىپقا تۇزدىق بولسىن، 1991 جىلى ەلىمىزدەگى ورىستاردىڭ جالپى سانى 5,9 ملن بولعان. قازىر 3,7 ملن ورىس قالدى. ورىستاردىڭ سانى 2 ملن-عا ازايدى. قازاق ۇلتىنىڭ دەموگرافيالىق ۇلەس سالماعى ارتىپ، مونوۇلتتىق مەملەكەت قالىپتاسىپ كەلە جاتقانى بەلگىلى.

ال، ەندى، 2030 جىلعا ارنالعان ستراتەگيالىق پەرسپەكتيۆادا ەڭ تومەنگى پايىمداۋ بويىنشا قازاق ۇلتىنىڭ سانى 82-85 پايىزدى قۇرايتىن بولادى. باسقا ۇلىستار مەن ەتنيكالىق توپتاردىڭ سانى 15 پايىزدى قامتىماق.

ەندەشە وسىنداي ۇستەمدىككە يە بولىپ وتىرعان قازاق ءتىلى، مەملەكەتتىك ءتىل نەگە ورىس ءتىلىنىڭ تاساسىندا قالىپ قويا بەرەدى؟ حالىقتا سۇرانىس بار. سويلەپ تە ءجۇر. سويلەمەي جۇرگەن كىم؟

بىزدىڭشە قازاق تىلىنە قىرىن قارايتىندار - ماريگينالدانعان بيزنەس-ەليتا مەن ساياسي ەليتا.  ويتكەنى ءۇش تىلگە ءۇيىر بيلىككە قازاق ءتىلىنىڭ دومينانت ءتىل بولعانى قاۋىپتى.

جالپى، مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ تالابى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ بارىنە قويىلۋى قاجەت.

جوعارىداعى ستاتيستيكادان كوردىك: حالىق قازاقىلاندى. ءبىلىم سالاسى قازاق تىلىنە ۇستەمدىك بەردى. اقپارات قازاقشا سويلەدى. سويلەمەي وتىرعان، سويلەگىسى كەلمەي وتىرعان بيلىكتەگى شەنەۋنىكتەر ارمياسى عانا. ءبىز قازاق تىلىنە كوشتىك. ءسىز قاشان قازاقىلاناسىز، ۇكىمەت؟!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz