سارسەنبى, 11 جەلتوقسان 2024
بيلىك 46404 0 پىكىر 6 شىلدە, 2017 ساعات 11:14

رۋحاني جاڭعىرۋ يدەياسى جانە ۇلتتىق رۋح

ءار زاماننىڭ ۇرپاققا قويار ءوز تالابى، ءوز مىندەتى بار. ەل مادەنيەتىنىڭ، مەملەكەتتىڭ جۇيەلى تۇردە دامۋى ۇرپاقتىڭ ۋاقىت تالابىنا يكەمدەلۋىنسىز جۇزەگە اسقان ەمەس. ۇلتتىڭ تاريحي ساناسىنىڭ قالىپتاسۋ نەگىزدەرىنىڭ وزىندە ۋاقىت تالابىنا بەيىمدەلۋ، مادەني ورتانى قالىپتاستىرۋعا دەگەن ۇمتىلىسى جاتىر.

رۋحان جاڭعىرۋ يدەياسى اتا مەكەنمەن ۇلتتىڭ ءبىر بولۋىن، ۇنەمى ۇرپاق پەن تۋعان جەردىڭ بايلانىسۋىن، ادام مەن تابيعاتتىڭ تۇتاستىعىن نەگىزدەيدى. رۋحاني جاڭعىرۋ ۇلتتىق بولمىستىڭ نەگىزىندە مەملەكەت ومىرىندە قالىپتاساتىن ينتەللەكتۋادىق ءورىس. ول جەكە ادامدى، ۇرپاقتى، ۇلتتى، حالىقتى تابيعاتتان، ءوزىنىڭ ءتول بولمىسىنان اجىراتىپ الىپ كەتپەيدى، كەرىسىنشە ءوز بولمىسىنىڭ الەۋمەتتىك رۋحاني نەگىزدەرىن ساقتاي وتىرىپ ونى نىعايتۋعا، قورعاۋعا، ساقتاپ قالۋعا ىقپال ەتەتىن ۇعىم، ۇلتتىق دەڭگەي، ءبىر ۇرپاقتىڭ مەملەكەتتىڭ تارحى مەن بولاشاعى الدىندا جاسايتىن، قول جەتكىزەتىن جەتىستىگى.

رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ نەگىزىندە جەكە ادامنىڭ، حالىقتىڭ تۇلعاعا اينالاتىندىعىن اتا بابالارىمىز جەتە تۇسىنگەن. باتىرلىقتىڭ، شەشەندىكتىڭ، تۋما تالانت يەسى بولىپ ۇلت ونەرىنىڭ تاريحتا تەرەڭ ارناسىن قالدىرۋدىڭ ءوزى قازاق بالاسىنىڭ تاريحتاعى جاسامپازدىق رۋحىنىڭ بيىكتىگىن كورسەتەدى. ال ۇلتىنا يگىلىك اكەلەتىن جاسامپازدىق قاسيەت بۇل جاڭاشىلدىققا ءبيىم، ورەسى بيىك ادامنىڭ عانا قولىنان كەلمەك. سىرتتان كەلەتىن، ەلدى السىرەتەتىن، ەڭ سوڭىندا ەلدى تاۋەلسىزدىكتەن ايىراتىن نارسەلەرگە تاريحتاعى قازاق جاستارىنىڭ رۋحاني دەڭگەيىمەن قارسى تۇرۋى، اۋىزبىرشىلىكتىڭ، ءبىلىمى ارقىلى ساياساتى مەن تاجىريبەسى كۇشتى جاۋمەن يىعىن تەڭەستىرە بىلۋىندە. بۇل جاستا بولسا قازاقتىڭ ۇل، قىزدارىنىڭ زامانىنان قالماي بولاشاقتى زەردەلەپ، ۇلتتىق مۇددە دەڭگەيىندە ويلانعان دەڭدەڭگەيىن كورسەتەدى.

قوعامدا ينتەللەكتۋالدىق وي ءورىس بولۋ ءۇشىن ۇرپاق بولمىسى ءمىنسىز بولۋى قاجەت. ەلدىڭ تۇرمىس تىرشىلىگىمەن تىنىس الىپ، ومىرىمەن ەتەنە بايلانىسىپ وسكەن ۇرپاق ومىرگە شيرىعىپ وسەدى. ومىرگە شيرىققان ادام ەلگە جانى اشيتىن، بويىندا بار قابىلەتتى، قولى جەتكەن بار يگىلىگىن ەلگە ارنايدى. ەلگە جانى اشيتىن زيالى ادام ءوز زامانىنىڭ جەتىستىگىن بىلىمگە، ونەرگە، عىلىمعا جاستاردى باعىتتاۋ ونىڭ جەتىستىگىنە ەلدىڭ قولىن جەتكىزۋ دەپ تۇسىنەدى.

جەكە ادامنىڭ، الەۋمەتتىڭ رۋحاني جاڭعىرۋى ومىرگە، ۋاقىتقا اقىل پاراساتىمەن، بىلىمىمەن بەيىمدەلە بىلۋدە. ادامدى ومىرگە، قوعامدىق ورتاعا، ۋاقىتتقا اقىل پاراساتىمەن، بىلىمىمەن بەيىمدەيتىن ۇلتتىق قاسيەتەر مەن قۇندىلىقتار. اتاپ ايتساق ۇلتتىق سانا، تاريحي (تاريح تۋرالى) ءبىلىم، ۇلتتىق تاربيە، يماندىلىق، تەكتىلىك جانە ت.ب. بۇلار جەكە ادامدى قوعاممەن، ءبۇتىن ءبىر ۇرپاقتى ۇلتتىق نەگىزىمەن بىرىكتىرەدى. بۇلاردان قول ۇزگەن ادام رۋحان جاڭعىرۋدىڭ بيىگىنە جەتە المايدى. مەملەكەت باسشىسى ن.ءا. نازارباەۆ اتاپ كورسەتكەندەي، «جاڭا تۇرپاتتى جاڭعىرۋدىڭ ەڭ باستى شارتى – سول ۇلتتىق كودىڭدى ساقتاي ءبىلۋ.... جاڭعىرۋ اتاۋلى بۇرىنعىداي تاريح تاجىريبەمەن ۇلتتىق داستۇرلەرگە شەكەدەن قاراماۋى ءتيىس. كەرىسىنشە، زامان سىنىنان سۇرىنبەي وتكەن وزىق داستۇرەردى تابىستى جاڭعىرۋدىڭ ماڭىزدى العىشارتتارىنا اينالدىرا ءبىلۋ قاجەت. ەگەر جاڭعىرۋ ەلدىڭ ۇلتتىق-رۋحاني تامىرىنان ءنار الا الماسا، ول اداسۋعا باستايدى. سونىمەن بىرگە، رۋحاني جاڭعىرۋ ۇلتتىق سانانىڭ ءتۇرلى پليۋستەرىن قيىننان قيىستىرىپ، جاراستىرا الاتىن قۇدىرەتىمەن ماڭىزدى»

رۋحاني جاڭعىرۋ شىنىمەندە ۇلتتىڭ، ەلدىڭ بولمىسىنا ءتان قۇبىلىس جانە حالىققا ورتاق ۇعىم، ورتاق ۇستانىم، تاريحي قاجەتتىلىك. مەملەكەت حالىقتىڭ ورتاق ءۇيى،  سول ءۇيدى كۇتىپ باپتايتىن، رۋحىن ساقتايتىن، قورعايتىن ادام مەملەكەتتەن، قوعامنان بولىنبەيدى، مەملەكەتىنىڭ مۇددەسىنەن، ءتول مادەنيەتىنىڭ بولمىسىنان قول ۇزبەيدى. كەرىسىنشە مەملەكەتى، حالىق ءۇشىن، ۇرپاقتىڭ كەلەشەگى ءۇشىن زاماننىڭ تالابىن زەردەلەپ، ودان ءوتۋدىڭ جولىن بىلىمىمەن ىزدەيدى. ادامدى، حالىقتى بۇنداي دارەجەدە ويلاۋعا جەتەلەيتىن ۇلتتىق سانا. ۇلتتىق سانا ەلدىڭ تارحى مەن مادەنيەتىندەگى تاجىريبەلەر ارقىلى ۇرپاقتىڭ ۋاقىتىمەن ۇيلەسسە ەلدىڭ تۇتاس ۇلتتىق زەردەسى قالىپتاسادى نەمەسە زامان تالابىنا ساي ءورىسىن كەڭەيتە تۇسەدى. بۇنداي ۇلتتىق سانانىڭ قۇبىلىسى تاريحىمىزدا ۇنەمى ءوزىنىڭ تانىمدىق قىزمەتىن اتقارىپ وتىرعان. ماسەلەن تۇركى قازاق جۇرتىنىڭ ماڭگىلىك ەل بولۋ يدەياسى ۇلتتىڭ زەردەسىنەن تۋعان دۇنيە. مەملەكەت باسشىسى ماقالادا اتاپ كورسەتىلگەندەي، نەعۇرلىم ادام ءوزىنىڭ بار مۇمكىندىگىن تاريحتىڭ ەلەگىنەن وتكىزگەن سايىن ۋاقىت تالابىن يگەرۋگە قابىلەتتى كەلەدى.

ادامنىڭ ساناسى كۇردەلى يرراتسيونالدى ماندەرگە تولى دۇنيە. ادامزات قانشا وركەنيەت بيىگىنە شىعۋعا قول جەتكىزگەنىمەن ءالى وسى كۇنگە دەيىن سانانىڭ تابيعاتى تولىعىمەن زەرتتەلىپ بولعان ەمەس. بىراق بارلىعىنا ءمالىم نارسە سانانىڭ تابيعاتى ۇنەمى جاڭعىرۋدى قاجەت ەتەدى. ادام بالاسىنىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ قىزمەتىنىڭ نەگىزىندە سانانىڭ دامۋىمەن قاتار جۇرەتىن نارسەلەر ەڭبەك، ءبىلىم، ادامگەرشىلى جانە كىسىلىك دەڭگەيدە ويلاۋ. ءار ۇلتتىڭ بولمىسى مەن مۇددەسىنىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە اينالعان سانا قاشاندا الەۋمەتتىك جانە تاريحي قۇبىلىسقا يە بولادى. بۇنداي دەڭگەيدەگى سانانىڭ ءتۇرىن ۇلتتىق سانا دەيمىز. سوندىقتاندا ۇلتتىق سانا قاشاندا رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ نەگىزى بولىپ قالا بەرمەك.

جەكە ادامنىڭ وزىندىك ساناسىنىڭ ۇلتتىق ساناعا اينالۋى ۇلتتىڭ رۋحانياتى ارقىلى جۇزەگە اسادى. ۇلتتىڭ رۋحانياتى ۇلت بولمىسىنىڭ ينتەللەكتۋالدىق ءورىسى مەن دەڭگەيىن بىرىكتىرە وتىرىپ، ۇرپاقتىڭ تۋلعالىق قالىپتاسۋى مەن ەل بولمىسىنىڭ تۇلعالانۋىن قامتاماسىز ەتىپ وتىرادى. ۇلتتىق سانامەن قالىپتاسقان جانە ۇلتتىق زەردەگە باعىناتىن جەكە ادامنىڭ رۋحاني ىزدەنىستەرىنىڭ نەگىزىندە ەل يگىلىگىنە ورتاق، ونىڭ بولاشاعىنا قىزمەت ەتەتىن تانىمى، بويىنداعى قاسيەتتەرى، ءبىلىمى، تاجىريبەسى مەن يدەياسى قالىپتاسادى. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ جازىپ كەتكەندەي، «ادام جاندى نارسەلەردىڭ ىشىندەگى اقىلدىسى، سەزىمدىسى، قايراتتىسى. ءىشىپ- جەۋ جاندى نارسەلەردىڭ بارىندە بار. ادام دۇنيەدە اقىلدى زات بولسا، ءومىر سۇرۋىندە دە ءبىر اقىلدى ماقسات بولۋى كەرەك. تاماقتانۋ، ءناپسىسىن ىرزا قىلۋ، ءوسىپ ونۋمەن حايۋانعانا قاناعاتتانادى. ەگەر ادام دا وسىنداي كەرەكپەن عانا قاناعاتتانىپ ءومىر سۇرەتىن بولسا، ادامنىڭ حايۋاندىق جاعى ءوسىپ، اقىلدى ادامشىلىق جاعى وشكەن بولادى». رۋحاني جاڭعىرۋ قوعامنىڭ بارلىق مۇشەسىنە، ۇلتتىڭ بارلىق وكىلدەرىنە ءوز مىندەتىن جۇكتەيتىن قۇبىلىس. رۋحان جاڭعىرۋ جولىندا ادامدار باي كەدەي دەپ بولىنبەۋى ءتيىس. ۇلتتىڭ مۇددەسى، تاريحتىڭ رۋحى، ەلدىڭ بولاشاعى حالىقتان، ءاربىر ادامنان ورتاق قاسيەتتى، ورتاق قۇندىلىقتاردى، ورتاق دۇنيەلەردى عانا تالاپ ەتەدى. ۇلتتىق كود جەكە ادامدى ءوزىنىڭ كۇشىمەن، رۋحىمەن، قاسيەتىمەن تەڭەستىرەدى. سوندىقتاندا حالىق يگىلىگىن زەردەلەگەن ادامعا العا قويعان ماقسات، ءوزى باعىندىرعان بەلەس، شىققان بيىگى قابىلەتى، ءبىلىمى، شىعارماشىلىعى ارقىلى كەلۋى ءتيىس. جەكە ادامنىڭ تۇلعالانۋىن، ەل ازاماتى، زيالى ادام رەتىندە تانىتاتىن قاسيەت جاڭا تۇرپاتتاعى رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ نەگىزگى ۇلگىسى بولىپ تابىلادى.

بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن رۋحاني جاڭعىرۋ ۇلتتىق قاسيەتتەرىنە يە بولۋ جانە مادەنيەتتىلىكتى، ەڭبەك پەن ءبىلىمدى يەلەنىپ، كەز-كەلگەن يگىلىكتى ىسكە ىنتا مەن جىگەردى تانىتىپ، قابىلەتتىلىكتى كورسەتە ءبىلۋ، ءومىر جولىندا ءوز ىسىنە ادالدىق تانىتىپ، وزىنە باعىندىرعان قۇندىلىقتاردى حالىقتىڭ يگىلىگىنە اينالدىرا الاتىن دەڭگەيگە قول جەتكىزۋ، سول ارقىلى مەملەكەتىنىڭ مۇددەسىنە، ۇلتىنىڭ بولمىسىنا كۇش بەرۋ. ەلباسى ايتقانداي، «ۇلت نەمەسە جەكە ادام ناقتى ءبىر مەجەگە بەت تۇزەپ، سوعان ماقساتتى تۇردە ۇمتىلماسا، ەرتەڭ ىسكە اسپاق تۇگىلى، ەلدى قۇردىمعا باستايتىن پوپۋليستىك يدەولوگيالار پايدا بولادى».

رۋحاني جاڭعىرۋ ۇلت پەن ونىڭ وكىلى جەكە ادامنىڭ كىسىلىك تابيعاتىنا تاۋەلدى. ۇلتتىق سانادا شىنايىلىق، تۋرالىق، ۇقىپتىلىق ورىن الماسا الەۋمەتتىك ورتانىڭ دامۋ كۇشى السىرەيدى. وسى سەبەپتەن تاريحتىڭ تاجىريبەسىنەن، ۋاقىتتىڭ ەلەگىنەن وتكەن قۇندىلىقتار ساقتالىپ، ادامنىڭ قوعامدىق ورتاداعى ءىس-ارەكەتى، قوعامدىق پسيحولوگيا سونىمەن رەتتەلىپ، كەز-كەلگەن ەل مۇددەسىنە قاجەت نارسە پراگماتيكالىق جانە رەاليستىك پرينتسيپتە زەردەلەنۋى ءتيىس. قازاق ۇلتىنىڭ اتا مەكەن كەڭىستىگىن يگەرۋ، قورعاۋداعى ۇستانىمى دا وسى قاعيدامەن جۇزەگە اسىپ وتىرعان.

ۇلتتىق كود ۇلتتىق بولمىستىڭ رۋحاني كوزى، تاريحي نەگىزى. ۇلتتق كود بولماسا تاريحي اقپاراتتار، مادەني قۇندىلىقتار ۇرپاق ساناسىندا بىرىكپەيدى. ۇلتتىڭ يگىلىگىنە نەگىزدەلگەن بارلىق تاريحي جانە زاماناۋي اقپاراتتار ۇلتتىق كود ارقىلى ۇلتتىڭ زەردەسىندە جيناقتالىپ، تاراتىلىپ، وڭدەلىپ جۇزەگە اسىپ وتىرادى.

مەملەكەتتىڭ تاريحى عاسىلار بويى قالانىپ وتىراتىن قامال سياقتى. ءار عاسىردىڭ ۇرپاققا جۇكتەلەتىن مىندەتى مەملەكەتتىڭ قاجەتتىكتەرىن وتەۋ ماسەلەلەرىنەن تۋىندايدى. قازاق حاندارىنىڭ زامانىندا مەملەكەتتى قالىپتاستىرىپ نىعايتۋ، ونى ۇنەمى ەل بولىپ قورعاپ وتىرۋ ۇرپاق مىندەتىنە جۇكتەلدى. سول كەزدەگى اتا بابالارىمىز وزدەرىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى ۇلتتىق پارىز دەڭگەيىندە ءتۇسىنىپ قابىلەتتى، بىلىكتى، ەستى، كەمەڭگەر، ەرىك جىگەرى مول جاۋىنگەر بولۋعا ۇمتىلدى. جاۋىنگەرلىكتى ادام مال مەن پۇلعا ساتىپ الا المايدى، ول ۇلتتىق تاربيەمەن، ءدىني ساۋاتتىلىقپەن، بالانىڭ جاستايىنان ەل تۇرمىسىمەن ارالاسىپ شيرىعىپ وسۋىمەن كەلەدى. وسى سەبەپتەن اتا بابالارىمىزدىڭ باتىر، بي، شەشەن جانە تۋما تالانت ونەر يەسى بولۋىندا قازاق ۇلتىنىڭ تاريح ءومىر مەن ۋاقىت تالابىنا ىلەسە بىلگەن قابىلەتى جاتىر.

ۋاقىت ءبىر ورىندا تۇرمايدى، زامان العا جىلجيدى. ۋاقىت ورىسىندەگى زامان بولمىسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن بەلگىلەرى ۇرپاققا جۇكتەلەتىن مىندەتىنە تاۋەلدى. ءوز ءداۋىرىنىڭ ەل بولاشاعىمەن بىرىكتىرەتىن مىندەتىن دۇرىس ورىنداي بىلگەن ۇرپاققانا مەملەكەتىنىڭ مۇددەسىن ساقتاپ، وزىنەن كەيىنگى بۋىنعا تابىستاپ كەتەدى. اعا ۇرپاقتىڭ كەيىنگى بۋىنعا تابىستايتىن دۇنيەلەرى ۇلتتىق قۇندىلىقتار. ولاردىڭ كەيىنگى داۋىردە ءومىر سۇرۋىنە ىقپال ەتەتىن ۇلتتىق قاسيەتتەر. ۇلتتىق قاسيەتتەر بولماسا ۇرپاقتىڭ بىرەگەيلىكتە ءومىر ءسۇرۋ ۇستانىمى قالىپتاسپايدى. اباي ايتقانداي ۇلتتىق سانا بولماسا قارا باسىنىڭ قامىنان اسا الماعان، باس باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىم ۇلتتىق رۋحى جوق ادامنان شىعادى. وسى سەبەپتەن ۇرپاقتىڭ زامان تالابىنا ساي ىزدەنۋىنە، رۋحان كەمەلدەنۋىنە، بىرىگۋىنە ىقپال ەتەتىن ۇلتتىق كود.

رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ نەگىزى ۇلتتىڭ قاسەتتەرى مەن رۋحان قۇندىلىقتارعا تاۋەلدى بولسا، ونىڭ الەۋمەتتىك ءورىسى قاشاندا بىلىمگە، ەڭبەككە جانە تاباندىلىققا كەلىپ تىرەلەدى. قازاق بالاسىنا ءبىلىمنىڭ رۋحىن تۇسىندەرگەن. جەكە ادامنىڭ بىلىمگە دەگەن قۇرمەتى  ونىڭ تولىققاندىڭ ءبىلىم الۋىنا، رۋحان دەڭگەيىنىڭ قالىپتاسۋىنا قىپال ەتەدى. اباي مەن الاش زيالىلارىنىڭ زامانىندا ەل تۇرمىسىنىڭ قيىنشىلىعىنا قاراماستان كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ قازاق زيالىلارىنىڭ شىعۋىنا ىقپال ەتكەن قازاقتىڭ ونەر، ءبىلىم جانە عىلىم تۋرالى كەمەل تۇسىنىگى. ۇلتتىق تاربەدەدەگى ۋاقىتتان قالمايتىن جانە ءبىلىمى توزبايتىن قۇندىلىقتار ولاردىڭ تالاپتى، ارلى، جىگەرلى، ەڭبەكقور، قيىندىققا ءتوزىمدى، اقىلدى جانە رۋحاني تەرەڭ بولۋىنا ىقپال ەتكەن. وسى تۇرعىدان الاش زيالىلارىنىڭ بولمىسىنا، تارحي قىزمەتتەرىنە قارايتىن بولساق رۋحان جاڭعىرۋ ۇرپاقتىڭ تاريح، وتان، كەلەر ۋاقىت الدىنداعى كىسىلىك قاسيەتتەرىمەن تۇلعالىق ۇستانىمىنىڭ الەۋمەتتىك ورتادا قاتار ساقتالۋى. ۇلتتىق كودىنان قول ۇزبەگەن جەكە ادام زامانىنان قالمايدى، ءوز زامانىندا العا ۇمتىلادى، ءوز زاماننىڭ جەتىستىكتەرىنە قول جەتكىزەدى جانە ونى ۇلت يگىلىگىنە اينالدىرا الادى. الاش زيالىسى ءاليحان بوكەيحانوۆ جازىپ كەتكەندەي، «ادىلدىك جوق جۇرتتا، بەرەكە بىرلىك بولمايدى. بايلىقتى ونەرمەن، شارۋامەن، قىزمەتپەن ىزدەمەي، جۇرتتى توناپ، مومىندى جىلاتىپ ىزدەگەن مىرزالار، قىستى كۇنى ۇڭگىردە جاتىپ ءوز اياعىن سورعان ايۋ مىسالىندا عوي، قانشا قوماعايلانسا دا، سورعانى ءوز اياعى» رۋحاني جاڭعىرۋ جاڭاشىلدىققا قول جەتكىزۋ، زاماننىڭ جەتىستىگىن باعىندىرۋ. جاڭاشىلدىق الەۋمەتتىك ورتاداعى مادەنيەتتىلىكپەن ولشەنۋى ءتيىس، پاراقورلىق، جەمقورلىق كۇش العان تۇستا جەكە ادامنىڭ، الەۋمەتتىك ورتانىڭ رۋحاني جاڭعىرۋى، جاڭاشىلدىعى تەجەلىپ وتىرادى.

تۋعان جەرىن ۇمىتپايتىن ادام تۋعان ەلىن قادىرلەيدى. ەلدى قادىرلەۋ تۋعان جەردىڭ رۋحىن بويعا ءسىڭىرىپ وسۋدەن باستالعان. سوندىقتاندا ەلدە تۋىپ، ەلدە تۇرىپ ەلگە جانى اشىماعان ادام زيالىلار قاتارىندا بولعان ەمەس. زيالىلىقتىڭ ءبىرىنشى شارتى ادامنىڭ تۋعان جەرگە، حالىققا جانە ۇلت بولاشاعىنا دەگەن شىنايى جاناشرىلىعىنان باستاۋ الماق.

ۇلتتىق رۋح بار جەردە رۋحاني جاڭارۋ كۇش الادى. مەملەكەت باسشىسى ماقالادا اتاپ كورسەتكەندەي ۇلتتىق سانا، ۇلتتىق كود رۋحان جاڭارۋدىڭ ءتۇپ قازىعى، ۇلتتىڭ نەگىزى ارقىلى جەكە ادامنىڭ، حالىقتىڭ، ەلدىڭ ۋاقىت تالابىنا ساي ىزدەنۋى، ەڭبەك قوعامىن قۇرۋى، ۋاقىتتى، ەڭبەك پەن ءبىلىمدى، دەنساۋلىقتى قاتار باعالاپ، قاتار قورعاي العان قوعام ۇلتتىق رۋحىمەن مەملەكەتىنە، قوعامىنا، ەلىنە يگىلىك اكەلەتىن دۇنيەلەردى قالىپتاستىرادى.

ۇمبەتحان قۋاندىقۇلى سارسەمبين، ق. جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ الەۋمەتتىك – ساياسي پاندەر كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

46 - ءسوز

تيبەت قالاي تاۋەلسىزدىگىنەن ايىرىلدى؟

بەيسەنعازى ۇلىقبەك 1639