• قازاقشا سويلەمەيتىن قازاق ءمينيستردىڭ ورنىنا قازاقشا سويلەيتىن ورىس، ۋكراين، نەمىس ۇلتىنان مينيستر تاعايىنداسا بولدى.
• ەندى از جىلداردان سوڭ قازاق تىلىنە نەگىزدەلگەن ساياسي ۇلت قالىپتاسادى.
• ەلىمىزدى قازاقققا تولتىرماساق، ازيالىق ۇلتتار شاقىرماساڭ دا قاپتاپ كەلمەك.

تۇزەلگەن قاتە قاتە ەمەس – ساباق. قازاق ءتىلى كەرەك، اعىلشىن ءتىلى جەكە ءپان رەتىندە كەرەك، وعان ورىس ءتىلىنىڭ ءبىراز ساعاتتارىن بەرىپ قويسا، ءتىپتى جاقسى. ورىس ءتىلىن ونسىزدا جاقسى بىلەمىز. بارلىق اقپارات، تەلەديدار ورىسشا سايرايدى. الماتىنىڭ قازاعى ءوزارا ورىسشا سويلەcەدى. «بۇلارىڭ قالاي؟» دەسەڭ پالەگە قالاسىڭ. ورىسقا قازاقشا ءبىلۋى كەرەكتىگى تۋرالى ايتساڭ نۇراتاسىنىڭ ءسوزىن مىسالعا كەلتىرىپ، جانجالداسا جونەلەدى.

قازاق مەكتەپتەرى  لاتىنشاعا تەزدەتىپ اۋىسقاندارى ءجون. ويتكەنى، قازاق اتا-اناسى مەن بالاسى قازاق مەكتەبىن تاڭداۋى كەلەسى ءتورت - بەس جىلدا 91 پايىزدان 95 پايىزعا كوتەرىلەدى. قازاق سايتتارى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەر امان بولسا، قازاق ءتىلى جەڭە بەرەتىن سياقتى. قالعان قازاقتىڭ 5 پايىزى ءدۇبارا قازاقتار.ولار –  ورىسپەن ارالاس وتباسىلاردىڭ تۋىندىسى.سونىمەن بىرگە قازاققا قاراقالپاق، ۇيعىر مەن وزبەك اعايىن قوسىلىپ جاتىر. ءيا، مەجەلەگەن 95% جاقىن. وسى قارقىندى توقتاتۋ ءۇشىن بيلىك تاعى ءبىر ەكسپەريمەنت ويلاپ تاپپاسا بولدى، ايتەۋىر. ەندى از جىلداردان سوڭ قازاق تىلىنە نەگىزدەلگەن ساياسي ۇلت قالىپتاسادى. ۇلت تەڭدىگى بار بولسا، بولدى شىققان تەگىڭ ماڭىزدى ەمەس. ءار ادام ءوز وتباسىنىڭ قامىمەن ءوز-ءوزىن اسىرايدى. قازاقشا سويلەسەڭ بولدى. كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە تەگىڭدى سۇرايتىن قۇدا-اندالاسۋ كەرەك ەمەس.

قازاق مينيستردەن قازاقشانى تالاپ ەتۋ وپ-وڭاي – پوزيتيۆتىك ديسكريميناتسيا ساياساتى جاقسى امال. قازاقشا سويلەمەيتىن قازاق ءمينيستردىڭ ورنىنا قازاقشا سويلەيتىن ورىس، ۋكراين، نەمىس ۇلتىنان مينيستر تاعايىنداسا بولدى. بۇل ساياساتتىڭ اتى پوزيتيۆتىك ديسكريميناتسيا دەپ اتالادى. ەكىنشى ماڭىزدى پرينتسيپ: نورماتيۆتىك ۇلتشىلدىق. ادام جانە ۇلت قۇقىعىن تاپتاماي-اق ءنورماتيۆتى ۇلتشىلدىق پرينتسيپتەرىن ورناتۋعا بولادى. فرانتسيادا شەنەۋنىكتەر فرانتسۋز تىلىنەن باسقا ءتىلدى پايدالانبايدى. وعان رۇقسات جوق. گەرمانيادا مەركەل حانىمنان سانى كوبەيگەن تۇرىك ۇلتى وكىلدەرى تۇرىك مەكتەبىن سۇراعاندا: «مەكتەپ بەرىلمەيدى، گەرمانيادا تۇراتىن بولساڭدار ينتەگراتسيالانىڭدار»، - دەگەن جاۋاپ ەستىدى. رەسەيدە ورىس ءتىلىن بىلمەسەڭ ازاماتتىق تا، قارا جۇمىس تا ساعان جوق. ەستونيا، لاتۆيا ورىستاردىڭ كوشىپ كەلگەنىن قالايدى. سەبەبى ولار ءۇي ساتىپ الادى، «اق جۇمىس» پەن «قارا جۇمىستى» ىستەيدى. سول ءۇشىن ولارعا ءتىل مەن زاڭداردى، كونستيتۋتسيانى بىلسە، ازاماتتىق بەرەدى. ەستوندىقتار ازايا كەلە ءبىر ميلليونعا تولمايتىن سانعا جەتتى. ورىستار ولاردىڭ وتپەي جاتقان قىزدارىن، توزعان گەنوفوندىن، دۇنيەگە ءالى كەلە قويماعان  نەمەرەلەرىن كەلتىرىپ، وسپەي جاتقان ۇلتىن وسىرمەك. بىزدە دە تۋ تومەندەپ كەلەدى. ەندى شەتەلدىك قازاقتار كەلمەسە، ءوسىم سارقىلادى. ەلىمىزدى قازاقققا تولتىرماساق، ازيالىق ۇلتتار شاقىرماساڭ دا قاپتاپ كەلمەك. دەموگرافيا مەن ميگراتسيالار ۇردىستەر باعىتى مەن زاڭى: حالقى ءوز ەلىنە سيماعان ەلدەر كەڭ بايتاق ەلدەرگە قونىس ىزدەپ تارايدى.

مەنىڭ بانگلادەشتىك، پاكىستاندىق، ينديالىق دوستارىم كوشۋگە قولايلى مەملەكەت ىزدەۋدە ەكەن. قازاقستان تۇرمىسقا قولايلى مەملەكەت ەكەنىن بىلەدى. «سەنىڭ ەلىڭ جاقسى، حالىقتىڭ مىنەزى جۋاس، قازاقستاندا تۇرۋعا بولادى» دەيدى ماعان ولار. مەن: «سەندەرگە كومەكتەسە المايمىن، بىزدە ول قىلمىس بولىپ سانالادى»، - دەيمىن.

ۋكراينادا بىرنەشە مەملەكەتتىك لاۋازىمداعى قىزمەت يەلەرى - ەۆرەي تەكتىلەر، ۋكراين مۇددەسى مەن ءتىلى ءۇشىن جاعىڭدى وپىراتىن ۇلتشىلدار دا سول تەكتەستەر.ۋكراينانىڭ سىرتقى ىستەرىنىڭ ءمينيسترى كليمكيننىڭ تەگى ورىس، بىراق ول ورىسشا بىلسە دە سويلەمەيدى، تەك ۋكراينشە، نە اعىلشىنشا عانا ءتىل قاتادى. رەسەي تەلەديدارى ۋكراينادا جابىلدى، ەندى سايتتار مەن گازەتتەر عايىپ بولماق.ۋكراينا پراۆوسلاۆيە شىركەۋى رەسەيدىڭ ءسوزىن سويلەيتىن، ەندى ۋكراينا باسشىلىعى ولاردىڭ دا ىستەرىن دوعارماق.

... مىنە، الەمدە وسىنداي ۇدەرىستەر بولىپ جاتىر. بۇل كوشتەن ءبىز دە قالىپ قويماي، كەلەشەگىمىزگە كوز تاستاي وتىرىپ، باتىل قادامدارعا بارۋىمىز كەرەك.

ءازىمباي عالي

Abai.kz