شىعىس قازاقستان وبلىسى ءۇرجار اۋدانىنا قاراستى 91 432,5 گا جەر تەلىمىن قىتاي كومپانيالارىنىڭ ۇلەسى بار "بəتۋا "جشس مەن بىرنەشە سەرىكتەستىكتىڭ زاڭسىز الىپ العاندارى انىقتالىپ، بولعان ىسكە جاۋاپتى تۇلعالارعا بايلانىستى مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان تەكسەرىس باستالىپ جاتىر.  وسى جايتتى رەداكتسيامىزعا قوڭىراۋ سوعىپ حابارلاعان قوعام بەلسەندىسى ايدىن ەگەۋباەۆ مىرزا (سۋرەتتە) ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن بىلاي دەپ بايان ەتتى:

- وتكەن ءساۋىر ايىنىڭ 5-ءى كۇنى قر مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جəنە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى قايرات قوجامجاروۆپەن  قوعام بەلسەندىلەرى: ماقسات يلياسۇلى جəنە مەن - ايدىن ەگەۋباەۆ كەزدەسكەن بولاتىنبىز. كەزدەسۋ بارىسىندا شىعىس قازاقستان وبلىسى ءۇرجار اۋدانىندا  91 432,5 گا جەر تەلىمىن قىتاي كومپانيالارىنىڭ ۇلەسى بار "بəتۋا "جشس-مەن بىرىگىپ بىرنەشە سەرىكتەستىكتىڭ زاڭسىز الىپ العاندارى انىقتالعانى،   بۇلارعا مەملەكەت تاراپىنان ميللياردتاعان قارجى بەرىلگەنى جəنە قىتاي مەملەكەتىنەن كەلگەن ميلليونداعان (اقش دوللارى) ينۆەستيتسيالاردىڭ قانداي ماقساتقا جۇمسالعانى تۋرالى مəسەلەلەردى تالقىلاعان بولاتىنبىز.  سول تالقىلاۋدىڭ تۇيىنىندە مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جəنە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ۇرجارداعى احۋالدى تىكەلەي  ءوزىنىڭ باقىلاۋىنا الاتىنىن جəنە تەكسەرىس توبىن قۇرىپ ناقتى جۇمىس جاسايتىنىن ايتقان ەدى. مىنە، سودان كەيىن  ۇرجار اۋدانىندا تەكسەرىس باستالدى. تەكسەرىستىڭ جۇمىسىمەن مەن دە ۇرجارعا كەلىپ قالدىم.

- ايدىن مىرزا، سوندا تەكسەرىس توبىنىڭ قۇرامىنا قوعام بەلسەندىسى رەتىندە ءسىز دە مۇشە بولدىڭىز با، الدە ءسىز ازاماتتىق تالاپ تانتىپ ءجۇرسىز بە؟

- تەكسەرىس توبىنا ارىز يەسى رەتىندە كىردىم. ونىڭ ۇستىنە بۇل تەكسەرىستى شىعىس قازاقستان وبلىسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل دەپارتامەنتى  مەنىڭ 5 ءساۋىر ايىندا قوجامجاروۆتىڭ قابىلداۋىندا بولعان كەزدە بەرگەن ارىزىمنىڭ نەگىزىندە قاراپ، قازىر ءۇرجار اۋدانىندا ارنايى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ تەرگەۋشىلەرى جۇمىس جاساپ جاتىر. تەكسەرىس توبىنا كىرۋىمنىڭ سەبەبى – سول.

- سوندا ءۇرجار اۋدانىندا 91 432,5 گا جەر تەلىمدەرىن قىتاي كومپانيالارىنىڭ ۇلەسى بار "بəتۋا "جشس  زاڭسىز يەلەنگەن بە؟  

- ءيا، زاڭسىز يەلەنگەن. اتالعان سەركىتەستىكتىڭ سونشاما ۇلكەن جەردى زاڭسىز العانىن شقو ەكونوميكالىق سوتى دالەلدەگەن بولاتىن.  سوت شەشىمى بويىنشا،  الىنعان جەرلەر زاڭسىز دەپ تانىلدى.

- دەمەك مەملەكەت تاراپىنان بەرىلگەن سۋبسيديالار دا زاڭسىز بولعانى عوي؟

- ارينە، زاڭسىز. سوت شەشىمىنە بايلانىستى قازىر اۋدان دەڭگەيىندەگى اتقامىنەرلەر، اۋداندىق جەر كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرى، جەر قاتىناستارى ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرلەرى  سۇراققا الىنىپ، تەرگەلىپ جاتىر.  مەنىڭشە، وسى اتالعان مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر قاتاڭ جازالانۋى كەرەك. سونداي-اق، اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى تاراپىنان بەرىلگەن سۋبسيديالاردىڭ قالاي، قايدا، قايتىپ جۇمسالاعىنى دا تەكسەرىلۋى قاجەت.  وبلىس باسشىلارى دا وسى ءىس ءۇشىن جاۋاپ بەرۋى ءتيىس.

- قازىر تەكسەرىس، تەرگەۋ بەتى قالاي؟

- قازىر قىتاي كومپانيالارى مەن بىرلەسكەن سەرىكتەستىكتەردىڭ باسشىلارىنان دا جاۋاپ الىنىپ، تەكسەرىلىپ جاتىر. شقو-دا تەكسەرىس بولعاننان كەيىن باس كەڭسەلەرى الماتى قالاسىندا ورنالاسقاندىقتان الماتى قالاسىندا دا تەكسەرىس جالعاسادى. «ءباتۋا» جشس-ءنىڭ قۇجاتى بويىنشا، ءۇرجار اۋدانىندا 500 ادام جۇمىس جاسادى دەپ كورسەتىلگەن. ەندەشە، جۇمىس جاساعان ادامدارمەن جۇمىس بەرۋشى اراسىندا كەلىسىم شارت جاسالدى ما؟ زەينەتاقى قورىنا اقشا اۋدارىلدى ما؟ بارلىق زاڭ تالاپتارى ساقتالدى ما؟ وسىنىڭ ءبارى تەكسەرىلەتىن بولادى.

قىتاي مەملەكەتىنەن 2010 جىلدان بەرى قاراي ء"باتۋا" جشس-نە قانشا قاراجات كەلدى، بۇل قاراجات قايدا جۇمسالدى – تەكسەرۋ توبى بۇنى دا انىقتايتىن بولامىز.

ءبىر قىزىعى بۇل تەكسەرىس ەندى باستالدى. بىلتىردان بەرى باستالعان تەكسەرىستەر  ەندى عانا قوزعالدى.

- تۇيىندەي ايتقاندا، ءۇرجاردا ۇپتەلگەن قارجى مەن جەر داۋىنا ناقتى كىمدەر جاۋاپ بەرۋى كەرەك؟

- زاڭسىز جەر بەرگەن Əكىمدەر، جەر كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرى، جەر قاتىناستارى ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرلەرى   جانە  زاڭسىز جەرگە مەملەكەتتەن  ميلليونداعان قارجى بەرگەن مەملەكەتتىك مەكەمە باسشىلارى جاۋاپ بەرۋى كەرەك! ويتكەنى ەل – يەسىز، جەر – كيەسىز ەمەس!

Cۇحباتتاسقان د. قاسەنۇلى

Abai.kz