ءىلىم - ەرەكشە عىلىم
(قر ۇعا پرەزيدەنتىمەن بولعان كەزدەسۋدەن سوڭ عايىپتان جەتكەن «ءىلىم – ەرەكشە عىلىم» كىتابى تۋرالى سۇيىنشىلەۋ)
وتكەن جىلدىڭ سوڭعى ايىندا قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى م. جۇرىنوۆ مىرزاعا «قازىعۇرت» باسپاسىنان (2015 ج.) جارىق كورگەن «اللاھتىڭ ماعان ايانى» اتتى عايىپتان قابىلداعان كىتابىمدى كورسەتىپ;
- مۇكە، مىنا شاڭىراق عۇلاما قانىش ساتباەۆتىڭ تاباندى دانالىعىمەن ەكىنشى جيحان سوعىسى بىتە سالا كوتەرىلگەن كيەلى مەكەن عوي، ءسىز وتىرعان ورىندىق سول كىسىدەن قالعان قاسيەتتى ورىن بولعان سوڭ ۇلكەن ۇمىتپەن كەلىپ تۇرمىن. مەن پارتيا، كەڭەس ورىندارىندا، سوڭىنان مەملەكەتتىك تەلەديداردا كوپ جىل تەلەجۋرناليست بولىپ قىزمەت جاساپ زەينەتكەرلىككە شىققانمىن. قارتايعاندا جاراتۋشىم باق بەرىپ، عايىپتان ايانمەن دەلدالسىز قۇراننىڭ 114 سۇرەسىنە تىكەدەن تىك تۇسىرىلگەن ءتاپسىردى قابىلداپ الىپ، سول اماناتتى مىناداي كىتاپ ەتىپ باسپادان شىعارىپ اكەلىپ تۇرمىن. بۇل قۇران ەمەس، قۇران پايعامبارىمىز مۇحاممەدكە (س.ع.س.) كەزىندە ءتۇسىپ قويعان،ول قايتا تۇسپەيدى، تۇسپەك تۇگىلى جەكە ءحارپى دە، تىنىس بەلگىسى دە وزگەرمەيدى، بۇل كىتاپتىڭ ماقساتى – بۇگىندە ءار ۇيدە بەتى اشىلماي تۇرعان اللاھ پەن ادامنىڭ اراسىنداعى اسىل جول سول قۇرانعا بەتىن اۋدارۋ، سول قۇراننىڭ جەر بەتىنە تۇسكەن العاشقى ءتاپسىرى. كىتاپ ماعان ايان بولىپ تۇسكەنىمەن، قاسيەتتى قازاق توپىراعىنا جانە كۇللى مۇسىلمان الەمىنە تۇسكەن مۇعجيزا.
باس مۋفتيگە اپارسام، تانىسىپ شىعىپ:
- عايىپتان ايان بولادى، مەندەلەەۆكە دە پەريوتتىق جۇيە تۇسىندە ايان بولىپ تۇسكەن عوي - دەپ اڭگىمەنى ارىدەن باستاپ ەدى، مەن ول ىنىمە:
- مەندەلەەۆتى نەسىنە اڭگىمەگە وزەك ەتەمىز، قولىڭداعى قۇران دا پايعامبارىمىزعا جابىرەيل (ع.س.) ارقىلى ايانمەن تۇسكەن جوق پا؟- دەپ ەدىم، ول ابدىرىپ:
- مەنەن نە سۇرايسىز، مىنا ايانعا بايلانىستى مەن ەشتەڭە ايتا الماي وتىرمىن. ءبىزدىڭ ءدىندارلاردىڭ مىقتىسى قۇراندى جاتقا بىلەتىن قاريلار. ولار بۇل اياندى قالاي قابىلدايتىنىن بىلمەيمىن. ەندى مەنەن نە كومەك سۇرايسىز؟- دەپ اعىنان جارىلدى. ونىسىنا دا راحمەت. مەن ەلىمىزدەگى ءدىن عۇلامالارىنىڭ باسىن جيىپ، ارالارىندا ءىلىم يەلەرى بولسا سولارمەن كىتاپتى تالقىعا سالىپ، ناقتىلى پىكىرىن بىلسەك بولار ەدى؟- دەپ كىتاپتى قالدىرىپ كەتتىم، ارادا ءتورت-بەس اي ۋاقىت ءوتتى، ءالى كۇنگە حابار جوق. وسى ارالىقتا مامىر ايىنىڭ 23 جۇلدىزىندا تۇركىستانداعى ياسساۋي اتىنداعى قازاق تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە عالىمدارىمەن حالىقارالىق دوڭگەلەك ستول ۇيىمداستىرىلدى، سول جيىنعا قاتىسقان عالىمداردىڭ ءبىر توبى: «رەسپۋبليكا عىلىم اكادەمياسىمەن حابارلاسۋىڭىز كەرەك، بۇل كىتاپقا بايلانىستى ناقتى پىكىردى سول شاڭىراقتان الاسىز»- دەگەن ۇسىنىس ايتتى. سونىمەن وسى شاڭىراققا ۇلكەن ۇمىتپەن كەلىپ وتىرمىن دەپ ەدىم:
- كىتابىڭىزدى قالدىرىپ كەتىڭىز، جاڭا جىل كەلىپ قالدى، ونىڭ ۇستىنە اقپان ايىنىڭ ورتاسىندا ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ 70 جىلدىعى اتالىپ وتكەلى وتىر. ۇلكەن جيىنعا ەلباسىمىزدىڭ ءوزى قاتىسادى، سول شارانى ءبىر جاقتى بىتىرمەي مەنىڭ باسقا شارۋامەن اينالىسۋعا ەش مۇرشام جوق. سودان كەيىن كورەلىك، - دەپ شىعارىپ سالدى. اتالىنعان جيىن تاعى بىرازعا شەگەرىلىپ بارىپ ءوتىپ، ارادا توقسان كۇن وتكەندە ءاۋپىرىم تاڭىرىممەن جۇرىنوۆ مىرزامەن قايتا كەزدەسۋدىڭ رەتى كەلدى. بۇلاي ايتىپ وتىرعانىم مەرەكەلىك جيىننان كەيىنگى حابارلاسۋلاردىڭ سوڭىندا ماعان تاپسىرىلعان كىتاپقا بايلانىستى جازباشا پىكىر بولمايتىندىعى جەتتى. حاباردىڭ جولىن توقسان كۇن كۇتكەن مەن كونبەدىم;
- بولماسا سول پىكىردى جازباشا بەرسىن -دەپ تاباندى تالاپ قويدىم. نە كەرەك مەن بارعانشا مىناداي جاۋاپ جازىلىپ قويعان ەكەن;
ر. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ
ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، قر ۇعا قۇرمەتتى
مۇشەسى، ف.ع.د. پروفەسسور ءا.ب. دەربىسالى مىرزاعا
قۇرمەتتى ءابساتتار باعىزبايۇلى!
15.03.2017 ج.اقىن جازۋشى اينابەكوۆ باقتىباي اينابەكۇلىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنا «اللاھتىڭ ماعان ايانى» اتتى كىتابى كەلىپ ءتۇستى. اۆتوردىڭ تالابى بويىنشا اكادەميانىڭ عالىمدارى وسى ەڭبەكتى تالقىلىپ، باعا بەرۋىن سۇرايدى. وسى ماقساتتا بۇل كىتاپتى سىزگە جولداپ وتىرمىز. اتالعان ەڭبەكتى ينستيتۋتتىڭ عىلىمي كەڭەسىندە تالقىعا سالىپ، نەمەسە جەكە عالىمداردىڭ پىكىرىن نەگىزگە الا وتىرىپ، وسى كىتاپقا ءوز باعالارىڭىزدى بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن جانە وسى كىتاپتىڭ اۆتورىن شاقىرىپ، ءوز شەشىمدەرىڭىزبەن تانىستىرۋىڭىزدى وتىنەمىن.
اينابەكوۆ باقتىباي اينابەكۇلى. باي. تەل; 8 701 7430979; 319 53 30
قۇرمەتپەن، قر ۇعا پرەزيدەنتى، اكادەميك م. جۇرىنوۆ.
04.04.2017 ج.
بۇل جازباشا جاۋاپتى الىپ العانىم دۇرىس بولدى. مەن 2007 جىلى «اللاعا سەنەمىز بە، الدە ابساتتارعا سەنەمىز بە؟ ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ پايىمداۋىنا» دەگەن 180 بەتتىك كىتاپتى باسپادان شىعارىپ، وندا ءابساتتار دەربىسالىنىڭ «قۇران – اراب ادەبيەتىنىڭ جازبا ەسكەرتكىشى»- دەگەن ەڭبەگىن ءوز دەڭگەيىمدە سىنعا الىپ، «قۇراندى ادەبيەت» - دەپ ايتۋ ۇلكەن كۇنا ەكەنىن جاريا ەتكەنمىن. جۇرىنوۆ مىرزانىڭ ءوز قولىمەن دايىندالعان وسى جاۋاپتى ۇستاعان قالپى الدىنا كىرىپ باردىم. ارامىزدا مىناداي اڭگىمە ءوربىدى. ول:
- ايان پايعامبارعا عانا تۇسەدى، سىزگە تۇسكەنىنە سەنبەيمىن، - دەدى.
- سەنۋ سەنبەۋ ءوز ەركىڭىز عوي. ءسىز حيميا عىلىمىنىڭ دوكتورى ەكەنسىز. ەسىڭىزدە بولسا العاش قابىلداعان كەزىڭىزدە باس مۋفتيگە وسى كىتاپ بويىنشا بارعانىمدا قالاي توقتاۋ ايتقانىمدى ەسكەرتىپ ەدىم، سول اڭگىمەگە دەن قويماعان ەكەنسىز- دەپ مەندەلەەۆتى تاعى ەسىنە سالدىم.
- ءوزىڭىز سول سالانىڭ عىلىم دوكتورى بولا تۇرىپ، ايان جايلى سول تاريحي شىندىقتى مويىنداماساڭىز...-دەپ ەدىم:
- مەندەلەەۆ مۇسىلمان ەمەس، ونىڭ دىنگە نە قاتىسى بار؟ - دەگەنى...
- مەندەلەەاۆ قانا ەمەس، ادامنىڭ ءبارى مۇسىلمان، بىلمەسەڭىز ناماز ۋاقىتىندا مەشىتىڭ جانىنا بارىپ مولدالاردان ەمەس، كىشكەنە نامازحان بالادان «سەن قاشاننان مۇسىلمانسىڭ؟»- دەپ سۇراساڭىز، «الميساقتان» دەپ جاۋاپ بەرەدى. قۇراندا مىنانداي سۇرە بار. «مۇحاممەد (س.ع.س.) اللاھ تاعالا كەزىندە ادام بالالارىن اكەلەرىنىڭ بەلدەرىنەن ناسىلدەرىن الىپ وعان وزدەرىن كۋا ەتىپ; «مەن سەندەردىڭ راببىلارىڭ ەمەسپىن بە؟» -دەگەندە ولار، «ارينە، راببىمىز ءوزىڭسىڭ، وعان كۋا بولامىز»-دەگەن. بۇل قيامەت كۇنى «بۇدان حابارىمىز جوق ەدى دەمەۋلەرىڭ ءۇشىن الىنعان «الميساق» ۋادەسى». بۇل سۇرەنى بىلمەسەڭىز ماقۇل-اق بولسىن، وندا پايعامبار كىم، ادام با؟ – دەپ سۇرادىم.
- ادام.
- ءسىز كىمسىز، ادامسىز با؟
- اداممىن.
- مەن دە اداممىن. جاراتۋشى الدىمەن پايعامباردى جاراتقان جوق، ادامدى جاراتتى عوي. «بول» دەدى، ادام بولدى. قۇران وسىلاي دەيدى. اللا الدىمەن ءسوزدى پايعامبارعا ەمەس، ادامعا ۇيرەتكەن جوق پا؟ ادامدى جاراتقان سوڭ قۇراندا پەرىشتەلەرگە: «پايعامبارعا ساجدە ەت»- دەگەن جوق، ءوزى جاراتقان «ادامعا ساجدە ەت»- دەگەن جوق پا؟ اللا بار قاسيەتتى الدىمەن پايعامبارعا ەمەس، ادامعا بەرگەن جوق پا؟ - دەپ ءپاتۋا ايتۋعا تۋرا كەلدى. بۇدان دا قاتتى ايتۋعا بولار ەدى، قانىش وتىرعان قاسيەتتى ورىن توقتاۋ سالدى.
- بۇل سوزگە تورەلىك ەتەتىن اسىل ءورىم قۇراندا مىنانداي اياتتار بار; «اللا تاعالا، حيكمەتتى، تەرەڭ ءبىلىمدى قالاعان قۇلىنا بەرەدى. ال كىمگە ءبىلىم بەرىلسە، وعان كوپتەگەن يگىلىك بەرىلگەن بولادى. بۇدان اقىل يەلەرى عانا عيبرات العان بولادى» («ءالي عىمىران»، 269 ايات), «اللا تاعالا قالاعان ادام بالاسىمەن كوكەيىنە سالۋ تۇرىندە نەمەسە پەردە ارتىنان سويلەسەدى; نە ءبىر ەلشى جىبەرىپ ءوز قالاۋىمەن قالاعانىن ۋاحي ەتەدى. كۇدىكسىز ول وتە جوعارى، حيكمەت يەسى. («شۋرا»، 51 ايات.). -دەدىم دە قولىنا كەزىندە ءابساتتار جايلى جازىلعان «اللاعا سەنەمىز بە، الدە ابساتتارعا سەنەمىز بە؟» دەگەن كىتابىمدى ۇستاتا قويدىم.
- ءوزىڭىز قىزىق ەكەنسىز، اللامەن ءابساتتاردى سالىستىرىپ وسىلاي كىتاپ شىعارۋعا بولا ما ەكەن، مۇنىڭىز دۇرىس ەمەس! –دەدى ول.
- مەنىڭ قىزىق ەشتەڭەم جوق، قىزىق نارسە - وزىڭىزگە قالدىرعان قولىڭىزداعى كىتاپپەن تانىساڭىز، سونىڭ ىشىندە بولاتىن. ءسىز قۇران سۇرەلەرىن تاپسىرلەپ جەتكىزگەن اللانىڭ امانات ءىلىم كىتابىنا قىزمەت ورىنىڭىزعا ساي ءمان بەرمەي وتىرسىز. مەن قولىڭىزداعى كىتاپتا اللامەن ءابساتتاردى سالىستىرىپ وتىرعانىم جوق، وعان قۇراننىڭ قۇنىن تۇسىرۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن، ءدىن جاناشىرى رەتىندە بىلدىرگەن اشىق اششى پىكىرىم. كىتاپ بۇدان ون جىل بۇرىن جارىق كورگەن. وسى كىتاپتا سىنالعان جان ءوزى قورعانباي جاتقاندا ءسىزدىڭ بۇل جاناشىرلىعىڭىز، بالكىم، سول كىتاپتى عىلىمي كەڭەستە تالقىلاپ ناقتى پىكىر شىعارۋعا تورەشى بولار.
ءدىندى قاشان دا دىڭگەگىندە ءدىنى بار ادام عانا قورعايدى. مەن ءابساتتاردىڭ عالىمدىعى تۋرالى ەشتەڭە ايتپايمىن، ەڭبەكتەرىمەن تانىس ەمەسپىن. بىراق «قۇران - اراب ادەبيەتىنىڭ جازباشا ەسكەرتكىشى» - دەپ جازعان ادامنان سىزگە اماناتتاعان كىتاپ جونىندە وڭدى پىكىر كۇتۋ مەن ءۇشىن قيىن شارۋا. كۇتۋگە ەشبىر قيسىن دا جوق قوي. ءوزىڭىز دە بايقاپ جۇرگەن بولارسىز، قازىر ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ءبىر دەرت كوزگە سۇيەلدەي كورىنىس بەرىپ ءجۇر، كەيبىر لاۋازىمدى ورىنتاققا بوكسەسى جەتكەنمەن باسى جەتپەيتىن ادامدار جايعاسىپ العان، بۇل ءسىزدى سولاردىڭ قاتارىنا جاتقىزعانىم ەمەس، دەگەنمەن عۇلاما قانىشتان قالعان مىنا ورىندىقتا وتىرعان تۇلعا سوعان لايىق بولۋى كەرەك ەدى عوي دەگەن ويدا كەتىپ بارا جاتقانىمدى جاسىرمايمىن...- دەپ شىعىپ كەتتىم.
شىقتىم دا اراداعى بولعان وسى اڭگىمەگە ءوزىم قاتتى قىسىلدىم. سىرتقا شىقتىم دا ءوزىمدى سابىرعا شاقىردىم. «ەي، باقتاباي، سەن تىڭداعان «ءاس سابۋر» ءىلىمى ساعان نە دەپ ۇيرەتتى؟..».
شۇكىرشىلىككە كەلىپ، تاۋبە دەدىم، اللادان كەشىرىم سۇرادىم. جالپى مەن سوڭعى ەكى جىلدا اللادان دەلدالسىز ايان الىپ، ءدىن تۋرالى ءتورت كىتاپتى باسپادان شىعاردىم. اللا قاشان دا ءوز ءدىنىن ءوزى قورعايدى. قۇراندا سولاي جازىلعان جانە ءار سۇرە باسىندا ايتىلاتىن انتتارىنا اللا قاشان دا بەرىك. سونىڭ ناقتىلى دالەلى اللادان تاعى دا كومەك كەلدى.
اللا كۇللى جاراتىلىستى سۇحبات ارقىلى جاراتقان. ءسوز يەسى – اللا، ءسوز اللانىڭ قازىناسى. ءسوزدى - اللا ايتقان، ادامعا ۇيرەتكەن، سويلەمدى، سويلەۋدى - ادامعا ەنشىلەگەن. ادامنىڭ بار جاقسى قاسيەتى قۇراننان الىنىپ سالىنعان! قۇراندى وقي وتىرىپ سەن وزىڭە ناقتى سىرتتان قاراي الاسىڭ.
«ە، اللام، ۇيرەت ماعان قۇرنىڭدى»- دەدىم كەزىندە قاجىلىعىمدا. سول ءسوزىم اللادان قايتتى. اللادان قۇران تۋرالى سۇراۋ - ول ءتاڭىرىمنىڭ جانىندا، قۇل ەكەنىمىزدى مويىنداۋ ەدى. «اللاھتىڭ ماعان ايانى» كىتابى سول بويىنشا عايىپتان تۇسىرىلگەن مۇعجيزا سىي بولاتىن. اللام تاعى جارىلقادى. ماعان عايىپتان اللانىڭ ءىلىمىن الۋدا، شەكسىز نۇر، قۋات بولار جەتى دەڭگەيلى ءىلىم تۇسەتىندىگى جانە ونىڭ جەدەل جارىق كورەتىندىگى تۋرالى ايان جەتىپ، جەتى كۇندە «ءىلىم – ەرەكشە عىلىم» دەگەن اتاۋمەن كۇللى الەمنىڭ نازارىن اۋدارار جەتى دەڭگەيلى ءىلىم الىپپەسى ايان كىتاپ بولىپ ءتۇستى .
جەتى دەڭگەيلى ءىلىمنىڭ العاشقى دەڭگەيى الىپپە – قۇران ءتىرى كىتاپ، قۇدىرەت ەكەندىگىن، قۇدىرەتتى كۇش ادام بالاسىنا تىكەلەي بەرىلەتىن قاسيەت ەكەنىن، قۇداي ول كۇشتى سەزدىرمەيتىنىن، ول قۇران ارقىلى كەلىپ قىزمەت ەتەتىنىن، ادام تازالانۋعا اسىقپايتىنىن، ادامدى تازالاۋعا اللانىڭ اسىعاتىنىن، دارەتتىڭ قاسيەتىن ادام بىلمەيتىنىن، ءىلىمدى اللا ءوزى تاڭداعان ادامدارعا بەرەتىندىگىن، ءىلىم تىكەلەي قۇدايدان كەلەتىندىگىن ۇعىندىرسا;
ەكىنشى دەڭگەيدە اللانى سەزبەگەن كەزدە ادام قۇراندى تۇسىنبەيتىندىگىن، اللانى مويىنداۋ، سەزىنۋ ارقىلى جاراتۋشىمەن سويلەسۋگە بولاتىندىعىن، قۇراننىڭ قاسيەتى ادامدى تازالايتىندىعىن، قۇراندى وقىعاندا ءتۇسىنۋ ادامعا بايلانىستى ەمەستىگىن، تاقۋالار اللانىڭ دوسى، ىلىمشىلەر شاكىرتى، بىلىمدىلەر قورعانى ەكەندىگىن;
ءۇشىنشى دەڭگەيدە ءىلىم ىشىندەگى ىلىمگە دايىندىق، ەسىن بىلمەي تۋعان بالانى دىنگە سالۋ وڭاي ەكەندىگىن، بالانى تۇزەتەتىن بولساڭ ساۋابىن الاتىنىڭدى، بۇزاتىن بولساڭ قاسىرەتىنە يە بولاتىنىڭدى، تۇنىق دۇنيە شەكسىز اللا بولعاندىقتان ءبىلىمنىڭ دە شەكسىزدىگىن، سونىڭ ءوزى دە دەڭگەيگە قاراي بەرىلەتىندىگىن، تاقۋالىققا جول، مۇنى ادەپپەن قۇرانعا كىرگەنگە اللانىڭ ءوزى ۇيرەتىپ، ءوزى تۇسىندىرەتىندىگىن، ءدىن قوجالارى - كۇللى مۇسىلمان ەكەندىگىن، دىنىنە ەگە ادامداردىڭ ءدىن قوجاسى ەكەندىگىن، قۇران اشقان ادامعا جاراتۋشىنىڭ قارعىس اتقاندى جولاتپايتىندىعىن، ءار مۇسىلمان بۇعان سەنىمدى بولۋىن;
ءتورتىنشى دەڭگەيدە ادام اللانى سۇيەتىنىن، بىلەتىنىن، مويىندايتىنىن، ءدىن جايلى كىتاپتاردىڭ ءبىر عانا ماسەلە تەك سۇراۋعا عانا بەيىمدەلگەنىن، تاۋباعا كەلۋ ماسەلەسى «شۇكىر اللام، تاۋبە، مەنى قۇتقار» دەگەن ءۇش اق ءسوز ەكەندىگىن، عالىم دەگەن كىم ەكەندىگىن، وسىدان سوڭعى ءۇش ءىلىم دەڭگەيى جابىق ءىلىم بولاتىندىعىن، ونىڭ الىپپەگە تۇسپەيتىندىگىن، ول ۇيرەتۋشى، تاۋباعا كەلۋشى، اللانىڭ بار ەكەنىن، عايىپتىڭ بار ەكەنىن جەتكىزۋشى مەنىڭ الىپ جاتقان كىتاپتارىمنىڭ ماسەلەسىندەگى ءىلىم بولعاندىقتان، ول ىشتە قالاتىن، ەرەكشە «وقيمىن» دەگەندەرگە بەرىلەتىن ءىلىم ەكەندىگىن، بۇل رەتتە سۇيەنەتىنىمىز سۇراۋ عانا ەكەندىگىن;
بەسىنشى دەڭگەيدەگى، جابىق ىلىمدە اللادان «جاقسى، جامان»- جوق ەكەندىگىن، اللانىڭ جانىندا ءيا «جوق»، ءيا «بار»- عانا بار ەكەنىن، كوزىڭە كورىنبەيتىن دۇنيەگە دارەتسىز كىرۋگە بولمايتىندىعىن، ادام ولمەي ماڭگىلىك جولعا تۇسەتىندىگىن، ماڭگىلىك ومىرگە كىرگەندە دە مىنەزىنىڭ وزگەرمەيتىندىگىن، ول سولاي جاراتىلعاندىعىن، كوزگە كورىنبەيتىن رۋح، كوزگە كورىنەتىن دەنەگە كەلىپ قونعاندا تۋرا سول ادامنىڭ مىنەزىن قايتالايتىندىعىن، شەكسىزدىك دەگەنىمىز كوزگە كورىنبەيتىن، ەشكىمگە ەسەپ بەرمەيتىن، ادامنىڭ اقىلىنا سيمايتىن دۇنيە ەكەندىگىن، اللانىڭ ماعان رۋح قوندىرعالى جاتقانىن، وعان «ءياسيندى» وقىپ دايىندالۋ قاجەتتىگىن، كەلەسى ءىلىمدى سول رۋحتى قوندىرىپ بارىپ الاتىندىعىمدى، ءتاۋبا - بارلىق پەن جوقتىقتىڭ ەكەۋىنىڭ اراسىن اشاتىندىعىن، ءتاۋبا - جوقتان بار بولۋ ەكەندىگىن، سابىرلىق دارمەنسىزدىك پەن السىزدىكتەن تۋمايتىندىعىن، شەكسىزدىكتى مويىنداعاندىقتان تۋاتىندىعىن، ال شەكسىزدىك – قۇداي ەكەندىگىن;
التىنشى دەڭگەيدەگى جابىق ىلىمدە جوقتىڭ ىشىندە بار، ال باردىڭ ىشىندە جوق ءىلىمى تۋرالى، ءدىنتانۋ – اللانى ىزدەپ تابۋ، قۇلشىلىق جاساۋ، اللانىڭ بار ەكەنىن مويىنداۋ ماسەلەسىندەگى ءىلىم ەكەندىگىن، ادام قۇدىرەتى كۇشتى قۇدايدىڭ كومەگىمەن كۇناسىن جۋعا كەلەتىندىگىن، بۇل ماسەلەنىڭ بارلىق ادام بالاسىنىڭ ميىنا سيمايتىندىعىن، تەك تاقۋالار مەن ىلىمشىلەرگە عانا سىياتىندىعىن، جوعارى جاقتا «اق پەن قارا، اۋىر مەن جەڭىل»- جوقتىعىن، اللا تاعالادان ءدىن ماسەلەسىندە «كۇش پەن قۋات»- قانا كەلەتىندىگىن، قۇدايدان قانداي قۋات كەلسە دە ءدىننىڭ، قۇدايدىڭ بار ەكەنىن ايتىپ كەلەتىندىگىن، وسى كۇش پەن قۋاتتى كۇشتى دىنگە اينالدىرۋعا بولاتىندىعىن، بۇكىل پايعامبارلاردىڭ ءبارى دىنسىزدەردى ءدىندار ەتكەنىن، اللا تاعالا ماعان اسىل رۋحتاردى قوندىرا وتىرىپ، وسى شەكسىز قاسيەتتى جەتكىزۋگە ۇلكەن قۋات بەرگەنىن، سول - ساۋلىعىما دا، ىلىمىمە دە جەتەتىندىگىن، سودان الىپپەگە ورىستەپ كەتەتىنىم، وسىنداي ءىلىم العان ادامعا ءولىم ۇزاق ەكەندىگىن;
جەتىنشى دەڭگەيدە جەتىنشى ءىلىم ءدىن باسى ەكەندىگىن، اللا تاعالام ادام بالاسىنا الدىمەن جانناتتى، سودان سوڭ ءدىن مەن ميدى بەرگەنىن، ادام اتا جەرگە مۇسىلمان بولىپ تۇسكەنىمەن ءدىننىڭ جولىن ۇيرەنبەي تۇسكەنىن، كوكتەن بىراق ادام تۇسكەنىن، ءبىر ادامعا سانسىز ءدىن بەرىلمەيتىندىگىن، ادام جاننات ءۇشىن جارالعانىن، ءبىر ادامعا ءبىر ءدىندى بەرگەن قۇداي سونىڭ اياعىن 124 000 پايعامباردىڭ ىشىنەن سوڭعى ءبىر-اق پايعامبارمەن بىتىرگەنىن، ادام جولدان تايعاننان كەيىن جاراتقان يەم كەشىرەتىنىن، قايتادان جانناتقا جولدى بەرەتىندىگىن، «كىتاپتىڭ سۇلتانى قۇران، كيىمنىڭ سۇلتانى - يمان كيىمى»- ەكەندىگىن، يمان كيىمى ادامنىڭ بويىنداعى ار ۇياتتى وياتاتىنىن، ار ۇيات ويانعاندا الدىمەن اللادان ۇيالاتىنىن، يمان كيىمى وزىمەن ءوزى سەنىڭ بويىڭداعى قاسيەتىڭدى كۇشەيتىپ اللانى مويىنداتاتىنىن، ەڭ ءبىرىنشى جانناتقا جول ايەل بالاسىنا دا، ەر ادامعا دا يمان كيىمى ەكەنىن، ول كيىمدى كيۋ قيىن تۋاتىنىن، اللانىڭ الدىندا ۇيالۋ قاسيەتىن كوتەرەتىن كيىمدى كيۋ جاي كيىمگە قاراعاندا قيىنداۋ ەكەنىن، ال بىراق كيىپ الۋ، كيىپ جانناتقا بارۋ وڭاي ەكەنىن، سەبەبى ادام جانناتتان كەلگەنىن، يمان كيىمى باسقا كىتاپتاردان دا ءبىرىنشى تۇراتىندىعىن، سەبەبى كىتاپتان بۇرىن دەنەنىڭ كەلگەندىگىن، يمان كيىمى رۋحتى ساقتايتىنىن، يماننىڭ يەسى – اللا، ءدىنىنىڭ اتى – يسلام، تۇراتىن جەرى – جاننات ەكەنىن، يمان - دوزاققا بارمايتىنىن، عالىمدار ءىلىم قۋالاپ، ءىلىم تۋرالى ايتاتىنىن، بىراق وزىنە سول جاعدايدى جاسامايتىنىن، اللا شەكسىز بولعاندىقتان - ءىلىم شەكسىز ەكەندىگىن، ءىلىم ادام بويىنا قورقىنىش تۋدىراتىنىن، اركىم ءوز ۇلتىنىڭ قادىر قاسيەتىن ۇستانا ءبىلۋى كەرەكتىگىن، ۇلت ماسەلەسى دە اللا تاعالادان قويىلعان ۇلكەن ءتارتىپ ەكەندىگىن، ءبىر ۇلتتان تۋىلىپ باسقا ۇلت بولا المايتىندىعىڭ، ۇلتتىق بەلگى اركىمنىڭ قانىندا تۇراتىندىعىن، اللا تاعالا ول ۇلتقا ءتان نارسەنى قانىمەن بەرگەندىگىن، ۇلتتىق يدەيا – حالىقتىڭ ءوزى جايلى ويلاۋى ەمەس، قۇدايدىڭ حالىق جايلى ويلاۋى ەكەندىگىن, ۇلتقا باعىنبايتىن دۇنيە ۇشەۋ اق; - ءدىن، جاننات، مي ەكەندىگىن، بۇلار اللانىڭ امىرىمەن ءجۇرۋى تيىستىگىن، بارلىق ۇلتتىڭ باراتىن جەرى – جاننات، ءبارىنىڭ ويلاناتىنى بىرەۋ-اق – ميى ەكەندىگىن، وسىنىڭ ءبارىن ساقتايتىن ۇلتتىق ءتارتىپ ەكەندىگىن، ۇلتتىق ءتارتىبىڭ ميىڭ مەن تىلىڭە باعىشتالعان ءبىر اللا ايتقان دىنىڭە باعىشتالعان بولماسا ول ۇلت قۇريتىنىن، اللا ونى كوكتەن قۇرتاتىنىن، جوق قىلاتىنىن، وشىرەتىنىن، دوزاققا سالاتىنىن، ۇلت ماسەلەسىن دۇرىس قابىلداپ، ءدىن ماسەلەسىندە دۇرىس ۇستانباساڭ، ادامي قاسيەتتەن كەتەتىنىڭدى جەتكىزدى.
اللا تاعالام بۇگىنگى كۇنگە دەيىن، وسى كىتاپ قالامعا تۇسكەنگە دەيىن، بەرمەي تۇرعان حاباردى ماعان بەرىپ جاتقان بولسا، جاراتقان يەم ءوزى تاڭداعان ادامىنا، ۇلتىنا بەرىپ جاتقانىن، بۇل تەك ماعان ەمەس وزگە دە ۇلتتارعا قاتىستى بەرىپ جاتقان دۇنيە ەكەنىن، ويتكەنى ءبارىنىڭ ۇستاناتىن جولى، ءدىنى بىرەۋ – يسلام ەكەنىن، كىتاپ الەم حالقىنا بۇيىرتىلىپ تاپسىرىلىپ جاتقانىن، ۇلتپەن ۇلت ءبىر ءبىرىن سىيلاۋى كەرەكتىگىن، بىرىنە ءبىرى ۇستەمدىك جاساماۋى كەرەكتىگىن، ونداي جاعداي دىندەرىن بۇزۋعا الىپ كەلەتىنىن، اللا ءوز ءدىنىن بۇزدىرتپايتىنىن، ءبىر-اق كۇندە ءدىندى تارتىپ الاتىنىن، ءىلىم سوڭىندا اللا تاعالا بۇل كىتاپتى ماعان تۇمار، ات قىلىپ بەرگەنىن، تۇلپار قىلىپ بەرىپ مىنگىزىپ ءدىننىڭ جولى قىلىپ سالعانىن سۇيىنشىلەدى.
وسىلايشا بەرىلگەن بۇل جەتى ءىلىم - ءدىننىڭ قاراپايىمدىلىعىن، يسلامدى ۇستانۋىمىز كەرەكتىگىن، ونىڭ ءوز بويىمىزدا بارلىعىن، قاجەتىمىزدى تاڭىردەن سۇراپ الىپ باقىتتى بولاتىندىعىمدى ۇيرەتتى. وسى كىتاپ بۇكىل ۇلت يەسىنە، جانناتقا جول بولىپ قالاتىندىعىن جەتكىزدى.
(جالعاسى بار)
باقتىباي ايناباەكوۆ،
ءىلىمشى –جازۋشى
Abai.kz
