الماتى قالاسىنداعى فۋرمانوۆ داڭعىلىن ابىلقايىر حاننىڭ، ماسانچي كوشەسىن ماحامبەت وتەمىسۇلىنىڭ، روزىباكيەۆتى – ءابىش كەكىلباەۆتىڭ اتىمەن اتايتىن ۋاقىت جەتتى. بۇل ۇشەۋى دە بۇكىل قازاققا ورتاق تۇلعالار. ابىلقايىر ءۇش ءجۇزدىڭ قولىن باستاپ، قازاق دالاسىن جاۋدان تازارتتى. قازىرگى قازاقستاننىڭ اۋماعىندا ابىلقايىردىڭ اتىنىڭ تۇياعى تيمەگەن جەر جوق. ماحامبەت وتەمىسۇلىنىڭ ولەڭدەرىمەن سۋسىنداماعان قازاق كەمدە-كەم. ال، ءابىش بولسا، كلاسسيك جازۋشى.

فۋرمانوۆ دميتري اندرەيۇلى فۋرمانوۆ ازامات سوعىسىنىڭ ناقتى  تاريحىن ادام تانىماستاي ەتىپ بۇرمالاعان كەڭەستىك ميفولوگيانىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشىلار قاتارىندا بولعان قالامگەر. وتىرىكتى شىنداي ەتىپ، قازاقتىڭ تاريحىن بۇرمالانعان ادامنىڭ ورنىنا ابىلقايىرداي حاننىڭ اتى تۇرسا نەسى ايىپ؟ ابىلاي حان ەكەۋى كۇلاش بايسەيىتوۆانى (فۋرمانوۆ پەن ابىلاي حان كوشەلەرى قاتار ورنالاسقان. ورتادا كۇلاش بايسەيىتوۆا كوشەسى بار) ورتاعا الىپ، قاتار جاتپاي ما؟ «ابىلقايىر قازاقتى ورىس بوداندىعىنا بايلاپ بەردى» دەيتىندەر تابىلار. بىراق، ابىلقايىردىڭ ەرلىگى مەن قازاق تاريحىنداعى ورنىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى.

ماعازى ماسانچي دەگەن دە ازامات سوعىسىنىڭ باتىرى. 1920 جىلدارى تاشكەنتكە باسماشىلاردى جويۋعا قاتىسقان. ول كەزدەگى باسماشى دەگەنى ءبىزدىڭ اتالارىمىز بولىپ شىعۋى عاجاپ ەمەس. قازاقستاندا دۇڭگەندەردىڭ مەكتەبىن اشىپ، ۇيىمىن قۇرىپ جۇرگەن ازاماتقا ءوز تۇلعامىز جوقتاي الماتىنىڭ ورتالىق كوشەسىنەن ات بەرۋىمىز مەملەكەت رەتىندە ۇيات ءىس. ەگەر دە وسى كوشەگە گەتەنىڭ، پۋشكيننىڭ ءھام باسقا دا الەمدىك تۇلعالاردىڭ اتى بەرىلسە، وعان جاق اشپاس ەدىك. ماعازى ماسانچي الماتىنىڭ كىندىگىندەگى كوشەنىڭ اتىن يەلەنەتىندەي قازاققا قىزمەت ەتكەن جوق. سوندىقتان، قازاق پوەزياسىنىڭ باتىرى ماحامبەتتىڭ ەسكەرتكىشى ورناتىلىپ، وسى كوشەدە قاسقايىپ تۇرۋعا ءتيىس.

روزىباكيەۆ قازاقستاندا كەڭەس ۇكىمەتىن قۇرۋعا اتسالىسقان ادام. ءبىز كەڭەستىك داۋىرگە تيەسىلى بارلىق اتاۋلاردان ارىلىپ بولىپ قالدىق. لەنين، ستالين، كالينين، كوممۋنيزم، ت.ب اتاۋلاردىڭ ءبارى كەلمەسكە كەتىپ جاتقان تۇستا كوممۋنيست روزىباكيەۆ مىزعىماي تۇر. روزىباكيەۆ قازاق حالقى ءۇشىن نە ىستەپتى؟ قانداي ەڭبەگى ءسىڭىپتى؟ بۇل كوشەگە كەشە عانا قايتىس بولعان، ادەبيەت پەن مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ اۋىر جۇگىن قاتار ارقالاعان ءابىشتىڭ اتى بەرىلسە، بۇكىل قازاق ءبىر سەرپىلمەي مە؟

بۇل ءۇش اتاۋ بىردەن بەرىلسە، ۇلتتىق ساناعا ۇلكەن سەرپىلىس اكەلەر ەدى. نەگە؟ مۇنداعى ءۇش تۇلعا دا – باتىستىڭ ازاماتتارى. ءبىزدىڭ ەلدە ابىلقايىر – باتىسقا، ابىلاي حان – ورتالىققا، قابانباي – شىعىسقا قانا قاجەت تۇلعاداي كوشە اتتارى ءوز ءوڭىرىنىڭ ازاماتتارىنا عانا بەرىلەتىن ءۇردىس قالىپتاسقان. الماتىدا ابىلقايىر، ماحامبەت (كىشى كوشەلەر بار بولۋى مۇمكىن), ءابىش اتىندا ۇلكەن كوشەلەر بولسا، باتىستا سەڭ قوزعالار ەدى. ولار ابىلاي مەن قابانبايلارعا بەت بۇرار ەدى. مۇنى كورگەن سولتۇستىك پەن وڭتۇستىك قاراپ جاتپاس ەدى.

ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز - وسى.

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz