پاتشالىق رەسەي يمپەرياسى مەن توتاليتارلىق كەڭەس ساياساتى عاسىرلار بويى حالقىمىزدى بودانداندىرىپ جويۋدى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا ەلدى مەكەندەرىمىزدىڭ اتاۋلارىن كەڭ كولەمدە بوگدە تىلدە بەلگىلەپ، اتاعاندارى ايدان ايقىن. ارينە، بودانداندىرۋ ساياساتىنىڭ بىزگە جاعىمسىز بەلگىلەرى مەن سارقىنشاقتارى مۇلدەم جويىلسا تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋى استىندا شىنايى ادىلەتتىلىك ۇستەم قۇراتىن بولار ەدى.

پەتروپاۆل، پاۆلودار قالالارىنىڭ اتىن قۇراپ تۇرعان «پەتر مەن پاۆەل» حريستيان ءدىنىنىڭ العاشقى ۋاعىزداۋشى-تاراتۋشىلارى، كەيىنىرەكتە ولار اۋليەلەر بولىپ تانىلعان. بۇل قالالاردىڭ قازىرگى اتاۋى ءتول حالقىمىزدى قورلاپ قانا تۇرعان جوق، سونىمەن قاتار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ تالابىنا قايشى.

اتا زاڭىمىزدىڭ 1-بابىنىڭ 1-تارماعىندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتىلگەن: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىن دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرادى». «زايىرلى مەملەكەت» دەگەن تۇسىنىك – مەملەكەتتىك رەسمي ءدىننىڭ جوقتىعىن، ءدىني مەكەمەلەر مەن ءدىن ۇستاۋ قۇقىعى مەملەكەتتەن بولەك بولاتىندىعىن، ءوز تاراپىنان ەشقانداي ءدىندى حالىققا كۇشتەپ تاڭبايتىنىن انىقتاعان. دۇنيەجۇزىندە زايىرلى، وزىق، وركەنيەتتى مەملەكەتتەر «سەكۋلياريزم» ساياساتىن – قوعامنىڭ جانە جەكە ادامنىڭ ءدىننىڭ تىكەلەي ىقپالىنان ارىلۋى ساياساتىن ۇستانادى. سوندىقتان قا­زاقستاندا حريستيان ءدىنىن ۋاعىزداۋشىلارعا اشىق­تان-اشىق مەملەكەت تىزە بۇگىپ تابىنىپ، ەلى­مىز­دەگى وبلىستارىمىزدىڭ ورتالىقتارىنىڭ اتاۋىن بۇ­رىنعىداي قالدىرۋ اتا زاڭعا قايشى.

ەگەر مۇسىلمان ءدىنىن ۇستاۋشىلار قانداي دا ءبىر قالانى اللاھشاھار، مۇحاممەدقالا دەپ اتاسا، وزگە ءدىندى ۇستاناتىندار قارسى بولۋى مۇمكىن. اتا زاڭنىڭ 20-بابىنىڭ 3-تارماعىندا (ارنايى ورىسشا ءماتىنىن بەرۋدى ءجون كوردىم): «نە دوپۋسكاەتسيا پروپاگاندا يلي اگيتاتسيا… رەليگيوزنوگو پرەۆوسحودستۆا…» (…دىني…استامشىلىقتى…ناسيحاتتاۋعا نەمەسە ۇگىتتەۋگە جول بەرىلمەيدى.» ) دەلىنگەن. ال ەندى بۇل اتاۋلار قازاقستاننىڭ جاي قالالارى ەمەس، باتپانداي ءبىر-ءبىر وبلىس ورتالىقتارىنىڭ اتاۋى بولىپ تۇرسا، ولار حريستيان ءدىنىنىڭ «استامشىلىعىن» كورسەتپەي مە؟! سول سەبەپتى بۇل اتاۋلاردىڭ ورىن الۋى – قاتارداعى زاڭدارعا ەمەس، تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ باستى زاڭى – كونستيتۋتسيامىزدىڭ تالاپتارىن مويىنداماي تۇر دەگەن ءسوز.

ال ەندى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ كونستيتۋتسياسى «زايىرلى» دەگەن تۇسىنىكتى بىلايشا انىقتاعان: «نيكاكايا رەليگيا نە موجەت ۋستاناۆليۆاتسيا ۆ كاچەستۆە گوسۋدارستۆەننوي يلي وبيازاتەلنوي. رەليگيوزنىە وبەدينەنيا وتدەلەنى وت گوسۋدارستۆا ي راۆنى پەرەد زاكونوم» (قازاقشا رەسمي ەمەس اۋدارما نۇسقاسى: ەشقانداي دا ءدىن مەملەكەتتىك نەمەسە مىندەتتى بولىپ ەسەپتەلمەيدى. ءدىني ۇيىمدار مەملەكەتتەن بولەك جانە زاڭ الدىندا ءبارى تەڭ بولىپ تانىلادى). سونىمەن ءارتۇرلى دىندەردىڭ قۇقىقتارى بىردەي جانە زاڭ الدىندا تەڭ تاراپتا بولسا، نەلىكتەن حريستيان دىنىنە قاتىستى ساياسات بولەك بولۋى ءتيىس؟

سوندىقتان ەلىمىزدە زاڭدالىقتى شىنايى ور­نىقتىرۋ دەگەنىمىز – ادىلەتتىلىككە جۇگى­نۋ. اتالعان زاڭ ­بۇزۋشىلىقتى جويۋ ءۇشىن بەدەلدى قوعامدىق نە ءدىني ۇيىم سوتقا شاعىمدانۋ ارقىلى زاڭدى شەشىمىن تابۋعا بولادى. رەسپۋبليكامىزدا 4 مىڭنان استام ءدىني ۇيىمدار تىركەلگەن ەكەن، ونىڭ 2337-ءسى يسلامدىق، 281-ءى پراۆوسلاۆتىق، 82-ءسى كاتوليكتىك، 1189-ى پروتەستانتتىق ءدىني ۇيىمدار. قاراساڭىز، يسلام ءدىنىن ۇستانعاندار باسىم كوپشىلىگىن قۇراپ تۇر. سوعان قاراماي حريستيان ءدىنىن ۇستاۋشىلار وزدەرىنىڭ ءدىنىن جوعارى قوياتىن ءتارىزدى. بۇل زاڭ تالابىن بۇزۋشىلىق دەپ تانىلۋ كەرەك. قر كونستيتۋتسياسىنىڭ 83-بابىندا «پروكۋراتۋرا مەملەكەت اتىنان …زاڭدىلىقتىڭ كەز كەلگەن بۇزىلۋىن انىقتاۋ مەن جويۋ جونىندە شارالار قولدانادى» دەلىنگەن. دەمەك، پروكۋراتۋرا ورگاندارى بۇل ورايدا زاڭدىلىقتىڭ ساقتالۋىن قاتاڭ قاداعالاۋعا الۋى ءتيىس.

ناقىپبەك سادۋاقاسوۆ، زاڭگەر، بايىرعى پروكۋراتۋرا كىزمەتكەرى

Abai.kz