وسى كۇندە نە كوپ، تەلەارنالارداعى باعدارلامالار كوپ. ال جۇرگىزۋشىلەرى ودان دا كوپ. شىنىمدى ايتسام، كوبىنەن اۋىزعا تۇششىمدى، ويعا قونىمدى نارسەلەر كورە دە المايسىڭ! سوسىن، «قويشى...» دەيسىڭ عوي...

جاقىندا، الگى، الدىڭعى ءبىر اڭگىمەمدە ايتقان، مەنەن جازبالارى تۋرالى كەڭەستەر الىپ تۇراتىن، جاقىن، اتالاس-اعايىنداس، جۋرنالشى قارىنداسىم تەلەفون شالا قالدى:

- اعا، تەز ستۋدياعا كەلىڭىزشى! ءسىزدى ءبىر باعدارلاماعا ۇسىندىم! سەنەسىز بە، استانادان كۋتۋرگانوۆتىڭ ءوزى كەلىپتى! باستىعىم سونى ماعان تاپسىردى. تاماشا بولدى! ەندى، ءسىزدى بۇكىل رەسپۋبليكا بىلەتىن بولادى... تەز جەتىڭىزشى، اعا!

... كىمنىڭ رەسپۋبليكاعا بەلگىلى بولعىسى كەلمەيدى؟ باردىم. ءماز بولىپ قارسى العان قارىنداسىمنان سۇرايمىن عوي:

- ول نە دەگەن باعدارلاما؟ بۇعان مەنىڭ قاتىسىم نە؟ مەن، جالپى، نە ىستەۋىم كەرەك؟ الدە، تاريحي-ولكەتانۋشىلىق تۋرالى سۇحبات-ينتەرۆيۋ بەرەمىن بە؟ كەلگەن مىنا جىگىت پە، بۇل ءوزى قاي ارنادان؟

- ءيا، اعا! وسى جىگىت، تانىسىپ قويىڭىز! بۇل كىسى – قازىرگى كۇندەگى وتاندىق شوۋ-بيزنەستىڭ الدىندا كەلە جاتقانداردىڭ ءبىرى! ءتىپتى الەمدىك تسيرك-ەسترادا ارەنالارىندا ونەر كورسەتكەن!

- ممم... جاقسى ەكەن! ءبىر جەردەن، مۇمكىن، تەلەۆيزوردان با، كورگەن دە سياقتىمىن! ايتەۋىر، سەندەر، روسسيانىڭ الدەبىر قالاسىندا 2-3 جىل تۇرعان بولسا، «الەمدىك» دەپ، الەۋ-جالەۋ ەتىپ شىعاسىڭدار عوي! ءوزى دەپۋتاتقا دا، كلوۋنعا دا ۇقسايدى ەكەن! مەيلى، بوپتى، بۇكىل ەلگە كلوۋندار اقىل ايتقان زامان عوي! ءجا، بوپتى! ايتپاقشى، باعدارلاماسى نە تۋرالى، مەنى نەگە تاڭداپ تۇرسىڭ؟

- تۋ... اعا، ءسىز دە! نەۋجەلي، پوپۋليارنىي «گيپەر پاپا!» باعدارلاماسىن كورمەدىڭىز؟ وپ-وڭاي! سىزگە، سۇراقتار بەرىلەدى، سوعان جاۋاپ بەرەسىز، سوسىن، سول ايتقاندارىڭىزدى ءىس جۇزىندە دالەلدەيسىز! ورىن الىپ جاتساڭىز، كۇشتى پريزدەرى دە بار! ال ءسىزدى تاڭداعانىمىز، ءسىز ەندى.. ەندى، شىنىمەن مىقتىسىز عوي! ەلۋ جاسقا كەلگەندە «پاپا» اتاندىڭىز، ولەڭ دە جازاسىز، ۇيدەگى جەڭگەيمەن مۇلدە ۇرىسپايسىز...

- حمم... ءيا شىنىمەن، ەندى ول ايتقاندارىڭنىڭ دا راس ەكەنى راس قوي. بىراق، ەلۋ جاسقا كەلگەندە «پاپا» اتانعاندار تەك قانا مەن ەمەس شىعارمىن؟! تىپتەن اتا-بابالارىمىز ەلۋ تۇرماق، تالاي سۇلۋلاردى، الپىستا – ارقىراتىپ، جەتپىستە – جەلكىلدەتىپ، سەكسەندە – سىلقىمداتىپ، توقساندا – توڭق... اي.. نە دەپ كەتتىم؟ ءيا، بارشا جەردە جازاتىنداي، تالاي-تالاي، «جەتپىسباي-سەكسەنبايلار» بىزدە بۇرىن بولىپ تا جاتقان عوي! مىنە، سولار ەمەس پە، ناعىز «گيپەر-پاپالار»!

- تۋ، كوكە! قويىڭىزشى... ودان دا جۇمىسىمىزدى باستايىق. ءيا، ايتپاقشىداي، ايتقاندارىڭىزدى ارتىنان تۇگەل ىسپەن دالەلدەۋىڭىز كەرەك ەكەنىن، ەسكەرتتىم عوي! ەش وتىرىك ايتپاڭىز.

- ماقۇل، سۇراي بەرىڭدەر وندا. ساعان وتىرىك ايتىپ نە كورىنىپتى؟!

... بايقايمىن، انا كەلگەننىڭ، ماعان دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتا تۇسكەندەي! ايتقاندارىمدى، شالا-پۇلا بولسا دا (قانشا ايتقانمەن، قازاق دەگەن قانى بار شىعار؟!) ازداپ تۇسىنگەن سياقتى. ەكەۋى سۇراقتاردى قارشا بوراتتى:

- ءسىز تاعى دا «پاپا» بولعىڭىز كەلە مە؟

- ە... ودا تۇرعان نە بار ەكەن؟ قۇداي بۇيىرتىپ جاتسا، تاعى دا... تاعى دا... «پاپا» بولا بەرەرمىز!

- و! كرۋتو! ءسىز بالالارىڭىزدى وسىرۋگە ايەلىڭىزگە كومەكتەسىز بە؟

- ممم.. نە دەسەم ەكەن ءا؟ ەندى بىلاي عوي، قولدان كەلگەنشە كومەكتەسىمىز دە... نەگىزى، بالا كۇتۋ، باعۋ، ايەلدىڭ ءبىرىنشى مىندەتى ەكەنى انىق قوي! ول – الدىڭعى كەزەكتە انا! ولارعا سول ءۇشىن «دەكرەتنىي» دەمالىس بەرىلمەي مە؟

- ممم... مىسالى، ءسىز جۇمىستان كەلگەندە، ايەلىڭىز تاماق دايىنداپ ۇلگەرمەدى دەلىك! ال بوپە جىلاپ جاتىر، مازاسىزدانىپ! ءسىز بەسىكتى تەربەتىپ تۇراسىز با، كومەكتەسىپ دەگەندەي؟

- شىنىمدى ايتسام، ونشا تۇسىنبەدىم! كۇنى بويى ۇيدە وتىرسا، سوندا نەگە تاماق دايىن بولماۋ كەرەك؟ ءيا، تىپتەن، سەندەر ايتقانداي جاعداي بولسا، ايەلدىڭ قولى بار عوي، تاماق ىستەيتىن! ال، اياقتارى تىپتەن بوس! مىنە، بەسىكتى، سول اياقتارىمەن كەزەك-كەزەك تەربەتىپ وتىرا بەرسە دە بولادى...

- جاقسى... پروستو ۋجاس! ايەلىڭىز دۇكەنگە كەتتى دەلىك! ءسىز سول كەزدە بالانىڭ جايالىعىن اۋىستىرا الاسىز با؟

- بۇل دا قىزىق سۇراق ەكەن؟! ونىڭ جايالىعىن نەمەنەگە «سروچنو» اۋىستىراسىڭ؟ ول نە ءۇشىن؟ ايەلىم كەلگەن سوڭ اۋىستىرسا نە، بولمايدى ما؟ تىپتەن، اتام قازاق سونداي جاعدايلارعا ارناپ، بەسىكتى شۇمەگىمەن ويلاپ تاپقان! ال قازىر پامپەرس بار ەمەس پە؟

- ااا... تۇندە، مىسالى، بالاڭىز اۋىردى ما، كىم ءبىلسىن، توقتاماي جىلادى! سوندا ءسىز نە ىستەيسىز؟

- و ءيا! ونداي جاعدايلار بولىپ تۇرادى. كەيدە، ويي... باسقا سالماسىن... مازا بەرمەي شىرىلداپ جىلايدى عوي، سەندەر ايتقانداي! ونداي كەزدە، قۇدايعا شۇكىر، ۇيدە باسقا بولمەلەر دە بار عوي! مىنە سوندا بارىپ جاتام، ەسىكتى جاۋىپ الىپ. ۇيقى تىنىش بولادى...

- و بوجە!.. ايەلىڭىزگە كەيدە بولسا دا، كىر جۋىپ، ۇتىكتەپ كومەكتەسىز بە؟

- ممم... قالاي دەسەم ەكەن؟! ا ءيا... بىلاي عوي! وعان مەنىڭ ۋاقىتىم جوق...
جەتپەيدى! جۇمىستان كەلىپ، تاماق ءىشىپ، ءبىراز گازەتتەر قاراۋ كەرەك! تەلەۆيزوردان، ينتەرنەتتەن جاڭالىقتاردى قاراپ شىقپاساڭ تاعى بولمايدى! سوسىن ەرتەڭىنە جۇمىس، دەم الۋ قاجەت دەگەندەي. ال دەمالىس كۇندەرى دوستارمەن كەزدەسىپ، اڭگىمەلەسىپ، ءبىر جەرلەرگە بارىپ، ازداپ سىرا ءىشىپ، كوڭىل كوتەرگەنگە نە جەتسىن! مەن دە ادام بالاسىمىن عوي! سوسىن، ۇتىكتەۋگە كەلسەك، سول پالەنى دە، تىپتەن ۇيرەنە المادىم! وزدەرىڭ ويلاڭدارشى، ۇتىكتەيمىن دەپ، كويلەگىمدى، شالبارىمدى كۇيدىرىپ السام، قىپ-قىزىل شىعىن ەمەس پە! ءوزى دە شاشىلىپ جاتقان ارتىق اقشامىز جوق.

- احا... ماقۇل، ەدەن جۋ، شاڭسورعىشپەن تازالاۋ تۋرالى سۇراماي-اق قويساق تا بولار! ايتپاقشى، ءسىز ماماسىن ەرتىپ، بوپەڭىزدى كوتەرىپ قىدىراسىزدار ما

- حمم... سول قىدىرعاندا قايدا بارماقسىڭ؟ اسىرەسە، تىزبەكتەلىپ؟! ايەلىم بوپانى كوتەرىپ بارىپ، كورشى ايەلدەرمەن اڭگىمەنى سوعىپ تۇراتىندارى بار، كەيدە قول بوساعاندا، تالاي كورگەم! ال مەن سوندا ولارمەن بىرگە نە اڭگىمە ايتپاقشىمىن؟ دۇكەندەگى زاتتاردىڭ باعاسىن با، الدە، الدەبىر ايەلدىڭ كويلەگى قانشا تۇراتىنىن با؟ ءاي قايدام، ونداي ينفورماتسيالاردى اسا بىلمەۋشى ەدىم...

- ممم.. ءسىز سوندا نە، تىپتەن بالا تاربيەسىنە ارالاسپايسىز با؟

- وي سەندەر دە ءبىر! ارينە، ارالاسام! بالا 2-3-كەپ ءتىلى شىعا باستاعاندا، «پاپامنىڭ بالاسىمىن»، «قاي ەلسىڭ؟» دەسە، ءوزىمنىڭ ەلىمدى ايتىپ ۇيرەتەمىن!

- ماماسىنىڭ ەلىمىن دەسە بولماي ما نە؟

- سەندەر قىزىقسىڭدار! قاي قازاق، بالاسىنا ماماسىنىڭ ەلىن ايتقىزعان؟!

- ءسىز وسى ايتقاندارىڭىزدىڭ ءبارىن قايدان شىعاردىڭىز؟ نەگە سولاي
ىستەيسىز، نەگە باسقاشا ەمەس؟ كىم سىزگە سولاي ۇيرەتكەن؟

- جاندارىم-اۋ! نە دەسەم بولادى؟ قارىنداسىم، مىنا تۇرعاندى... قويشى، مۇلدە تۇسىنبەس، ال ساعان نە جوق؟ قالانىكى بولساڭدار دا، قازاقي سالتتاردى، ءتىلدى بىلەسىڭ عوي! سوندايلاردى سۇراپ؟ كىم ۇيرەتتى؟ قىزىق ەكەن؟

شەشەلەرىمىز ۇيرەتتى دە! سەنبەيسىڭدەر مە، ولاي بولسا، مەنىڭ اپام (اجەم) ماعان نە دەگەنىن ايتىپ بەرەيىن!

... ءبىر اۋىلعا باس مامان بولىپ اۋىسىپ جاڭادان بارعان كەزىم ەدى. مەنىڭ دە 26-27-لەردەگى جاس كەزىم. ايەلىم جاڭادان بوسانىپ وتىرعان، باسقا اۋىلدان اپام دا كەلىپ ۇيدە بولاتىن. بىردە ايەلىم، «بوپانى جۋىندىرىپ، قولىم تيمەي جاتىر، تاماقتى ارالاستىرا سالشى...» دەدى! ماقۇل! تاعى بىردە جۇمىستان كەلگەن بەتىمدە: «نا ۆىنەسي...» دەپ شىلاپشىنداعى كۇلدى بەرە سالدى. ويىمدا ەشتەمە جوق، كوشەگە اپارىپ «بۇرق» ەتكىزدىم! ول كەزدە سولاي، كوشەگە تاستاي بەرەتىنبىز، كەيىن كوكتەمدە 1-مامىر مەرەكەسى قارساڭىندا «سوۆحوز» ارنايى تەحنيكالار ءبولىپ، تيەپ، شىعارىپ الىپ كەتەتىن. سونى كورگەن اپام جارىقتىق، كىنالى ساربازداي تىك تۇرعىزىپ قويىپ تۇرىپ، «انت-پريسياگا» قابىلداتتى:

- ءاي، سەن نە، سونشاما وبەكتەپ؟! تۋماي كەتكىر! نامىسىڭ جوق! مىنا اۋىلعا جاڭادان كەپ جاتسىڭ! ەل كورسە نە بولعانى؟ كادىمگىدەي باسشىسىڭ! قاي اۋلەتتەن شىققانىڭدى ۇمىتىپ قالدىڭ با؟! ويباي-اۋ، انا اتاڭ كورسە نە دەيدى! ءبىرىنشى كەزەكتە مەنى قۇرتادى عوي! سەنى سولاي تاربيەلەپپىز بە؟! ەرتەڭ اپارىپ تاستا مەنى، تۇرمايمىن مۇندا! ءتىپتى، كىشكەنتاي كەزىڭدە ۇمىتىپ قالدىڭ با، اتاڭ مەنى ساباپ جاتقاندا دا، كەشكە تاماعىن ءپىسىرىپ قويۋشى ەدىم عوي! جوق، سودان جامان بولدىق پا، بالالارىمنىڭ عانا ەمەس، سەندەر – نەمەرەلەرىمىزدىڭ دە قىزىعىن كورىپ وتىر ەمەسپىز بە؟! ەل امان، جۇرت تىنىشتا ساعان نە كورىندى؟ قاي اتا-باباڭ قاتىن تۇرىپ، قازان-وشاقپەن الىسىپ ەدى، ءا؟ قاي اتاڭ كۇلمەن الىسىپ ەدى، ءا...

- سەنەسىڭدەر مە، اپامنىڭ ايتقانى، مەنىڭ ەسىمدە ءومىر بويى قالىپ قويىپتى! اتا-بابادان كەلە جاتقان سالتىمىز، اركىم ءوزىنىڭ جۇمىسىمەن اينالىسسا، ءداپ سودان ەشكىم دە، شىنىمەن جامان بولماس! قارىنداسىم، باعانا ايتقانىڭداي، مەن ارينە، ايەلىمدى وتە جاقسى كورەم، سىيلايمىن! ونى بالاعاتتاپ، ۇرىپ-سوعىپ جاتقانىم جوق! بىردەمە ايتار بولسا، وزىمە ءتيىستى مىندەتتەرىمدى ادال اتقارۋعا تىرىسامىن. تابىسىمدى جاسىرىپ، تىعىپ كورمەدىك، سوسىن جالپى، ۇيىمىزدە تىنىشتىق، دەۋىمە ابدەن بولادى...

... بۇل جارىستى جەڭدىم بە، جەڭبەدىم بە، الگىلەردەن ازىرگە جاۋاپ كەلمەدى. مەن بولسام، تولىق جەڭىسكە جەتكەنىمە سەنىمدىمىن، ويتكەنى، ءبىر نارسەنى دە جاسىرماي تۇگەل ايتتىم! باس جۇلدەنى توسىپ ءجۇرمىن...

ازكەن التاي

Abai.kz