بۇرىنعى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى جاقسىلىق دوسقاليەۆتىڭ ىشكەن-جەگەنى تاعى دا «سىرقات» اڭگىمەنىڭ بىرىنە اينالىپ، ەل ءىشىن  دۇرلىكتىرۋدە. «بال ۇستاعان بارماعىن جالايدى» دەۋشى مە ەدى، بىلەتىن جۇرت. لاۋازىمدى قىزمەتتەردى اتقارا ءجۇرىپ جاكەڭ دە جايىنا قاراپ قالماسا كەرەك. الايدا، جاقسىلىق دوسمىرزاۇلىنىڭ كىناسىزدىگىن ايتىپ ءماجىلىس دەپۋتتارى، سونىڭ ىشىندە مارال يتەعۇلوۆ دەگەن ازامات شىر-پىر بولۋدا. ال، ەندى ءبىزدىڭ قارجى پوليتسياسى ىسكە ءبىر كىرىسسە جۋىق ارادا تىزىگىن تارتا قويماسى بەلگىلى، قازىر جاقسىلىقتىڭ  جىتىرعان دۇنيەسىن تۇگەندەپ جالپاق جۇرتقا جاريا ەتىپ-اق جاتىر. مىنا بەتالسىتارىنا قاراعانادا قارجى پوليتسياسىنداعى سايىپقىراندارى دوسقاليەۆتىڭ «ۇلى اتاسىنىڭ بەسىكتەگى تۇبەگى مەن شۇمەگىن تاۋىپ بەرەتىن شىعار» (قاجىعۇمار شابدانۇلى). ميىنا قان قۇيىلىپ، تىلگە كەلمەي بارىپ قايتا «تىرىلگەن» جاقسىلىق دوسقاليەۆتىڭ ەندىگى ءبىراز جىلدارى تەمىر توردىڭ ار جاعىندا ءوتۋى ابدەن ىقتيمال. سەبەبى، قارجى پوليتسياسىنىڭ قارماعىنا ىلىنگەن شەنەۋنىك اتاۋلىنىڭ شىدەر ءۇزىپ شىققانى كەم. مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى ارىپتەستەرىنىڭ ورتاسىنادا دا سىيلى، جالپى جۇرتقا دا سۇيكىمى بار عالىمجان جاقيانوۆ، جاقسىبەك قۇلەكەەۆ، نۇرلان ىسقاقوۆتاردى  سەنساتسياعا اۋەس جۋرناليستەردىڭ ءوزى «پالە-جالادان قۇتىلىپ، اقتالىپ شىعاتىن شىعار» دەپ ۇمىتتەنگەن. بولمادى. قۇلەكەەۆ پەن جاقيانوۆ تۇرمەنىڭ ءدامىن تاتىپ شىقتى، ىسقاقوۆ ءالى سوندا. پارە بەردى دەگەن جالعان ايىپ تاعىلىپ ابلاي سابدالين اباقتىدا جاتىر. سەرىك بۇركىتباەۆ مىرزاقاماقتا وتىر.

بۇرىنعى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى جاقسىلىق دوسقاليەۆتىڭ ىشكەن-جەگەنى تاعى دا «سىرقات» اڭگىمەنىڭ بىرىنە اينالىپ، ەل ءىشىن  دۇرلىكتىرۋدە. «بال ۇستاعان بارماعىن جالايدى» دەۋشى مە ەدى، بىلەتىن جۇرت. لاۋازىمدى قىزمەتتەردى اتقارا ءجۇرىپ جاكەڭ دە جايىنا قاراپ قالماسا كەرەك. الايدا، جاقسىلىق دوسمىرزاۇلىنىڭ كىناسىزدىگىن ايتىپ ءماجىلىس دەپۋتتارى، سونىڭ ىشىندە مارال يتەعۇلوۆ دەگەن ازامات شىر-پىر بولۋدا. ال، ەندى ءبىزدىڭ قارجى پوليتسياسى ىسكە ءبىر كىرىسسە جۋىق ارادا تىزىگىن تارتا قويماسى بەلگىلى، قازىر جاقسىلىقتىڭ  جىتىرعان دۇنيەسىن تۇگەندەپ جالپاق جۇرتقا جاريا ەتىپ-اق جاتىر. مىنا بەتالسىتارىنا قاراعانادا قارجى پوليتسياسىنداعى سايىپقىراندارى دوسقاليەۆتىڭ «ۇلى اتاسىنىڭ بەسىكتەگى تۇبەگى مەن شۇمەگىن تاۋىپ بەرەتىن شىعار» (قاجىعۇمار شابدانۇلى). ميىنا قان قۇيىلىپ، تىلگە كەلمەي بارىپ قايتا «تىرىلگەن» جاقسىلىق دوسقاليەۆتىڭ ەندىگى ءبىراز جىلدارى تەمىر توردىڭ ار جاعىندا ءوتۋى ابدەن ىقتيمال. سەبەبى، قارجى پوليتسياسىنىڭ قارماعىنا ىلىنگەن شەنەۋنىك اتاۋلىنىڭ شىدەر ءۇزىپ شىققانى كەم. مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى ارىپتەستەرىنىڭ ورتاسىنادا دا سىيلى، جالپى جۇرتقا دا سۇيكىمى بار عالىمجان جاقيانوۆ، جاقسىبەك قۇلەكەەۆ، نۇرلان ىسقاقوۆتاردى  سەنساتسياعا اۋەس جۋرناليستەردىڭ ءوزى «پالە-جالادان قۇتىلىپ، اقتالىپ شىعاتىن شىعار» دەپ ۇمىتتەنگەن. بولمادى. قۇلەكەەۆ پەن جاقيانوۆ تۇرمەنىڭ ءدامىن تاتىپ شىقتى، ىسقاقوۆ ءالى سوندا. پارە بەردى دەگەن جالعان ايىپ تاعىلىپ ابلاي سابدالين اباقتىدا جاتىر. سەرىك بۇركىتباەۆ مىرزاقاماقتا وتىر. مۇحتار جاكىشوۆ رەسەيگە قازاق ۋرانىن بەرگىسى كەلمەگەنى ءۇشىن ءبىر باسىنا جەمقورلىقتىڭ بار «جەتىستىگىن» ءۇيىپ-توگىپ الىس جىلدارعا ايدالدى.

ءسوز جوق، كوررۋپتسيانى، جەمقورلىقتى، قوعام مۇلكىن تالان-تاراجىعا سالىپ، زاڭدى بەلدەن باسۋدى اقتاۋدىڭ قاجەتى شامالى. زاڭعا قارسى قوعام تاراپىنان نيگيليستىك پيعىل تۋدىرىپ، دارىپتەۋدەن اۋلاق بولعان ابزال. الايدا، شەنەۋنىك بىتكەننىڭ ء(بىر تاڭدانارلىعى ءبارى قازاق) شەتىنەن كوررۋپتسيونەر اتانىپ،  سىبايلاستىقتى «جەڭدى بىلەكتەي سىباعا» كورىپ، سوڭىنان سوتتالىپ كەتۋى كوڭىلگە ەپتەپ كۇدىك ۇيالتادى ەكەن. سوندا بيلىكتەگى قازاق بىتكەننىڭ ءبارى جەمقور ما، اشقاراق پا، ۇرى ما؟ الدە، قازاقتىڭ ىشكى الاۋىزدىعى، توپ توپقا ءبولىنىپ توزىپ جۇرەتىن «سالتى» ءبىر ءبىرىن وسىلايشا ەل الدىنداعى قادىرسىز حالگە جەتكىزىپ باستادى ما؟ ۇلىق ءبىر جيىندا بار ىزعارىن جۇزىنە جيىپ تۇرىپ پرەزيدەنت نازارباەۆ «قاي-قايسىڭدى بولسىن قولدارىڭنان جەتەكتەپ سوتقا الىپ بارا الامىن» دەگەن ەدى. نازارباەۆتىڭ سول ەسكەرتۋىن وسى كۇنى قارجى پوليتسياسى، قالا بەردى ءوزارا التى باقان الاۋىز توپتار اينا قاتەسىز ورىنداپ، ءسوتسياليزمنىڭ تىلىمەن ايتقاندا «جۇزەگە اسىرۋ ۇستىندە». ماسەلەنكي، دوسقاليەۆتىڭ تاعدىرى... دومالانىپ قىزمەتىن ىستەپ قانا جۇرگەن دوسقاليەۆتىڭ اياق استىنان ءىستى بولىپ، ءتىل مەن جاقتان ايرىلىپ قۇلاپ ءتۇسۋى تەگىن ەمەس. سونىڭ الدىندا اق وردانىڭ اينالاسىنان «يۋگ» دەگەن سۇيىق ءسوز تاراعان-دى. اڭگىمەنىڭ قىسقاسى، ىسسى قاندى اسلان مۋسين (پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى) مەن وڭتۇستىكتتىڭ وسى كۇنگى بەلدى تۇلعاسى سارىباي قالمىرزاەۆتىڭ اراسىنان الا مىسىق جۇگىرىپ وتكەنگە ۇقسايدى. بۇل جايتتى سارىباي سۇلتانۇلى باتىس ەلدەرىنىڭ بىرىنەن دەنساۋلىعىن تەكسەرتىپ ورالعان سوڭ ەمەۋرىنمەن اڭعارتقان. «مەنىڭ، - دەدى ول، - ەلباسىمەن بىرگە ەل ارالاپ ساپارعا شىعۋىم الدەبىرەۋلەرگە ۇنامايتىن بولسا كەرەك». پرەزيدەنتتىڭ ءىس باسقارۋشىسى - سارىباي قالمىرزاەۆتىڭ جاعاتتاپ، ۇلكەن كىسىنىڭ قاسىنان شىقپاۋى الدىمەن كىمگە ۇناماۋى مۇمكىن؟ تاسماعامبەتوۆكە مە؟ جوق، يمانعالي نۇرعاليۇلى قازىر استاناداعى قىراۋار شارۋادان تىرپ ەتىپ ەشقايدا شىعا المايدى. سول سەبەپتى دە وعان ەلباسى قاسىنا كىمدى ەرتسىن - ءبارى ءبىر. توقاەۆقا ۇناماۋى مۇمكىن بە؟ قيسىنعا كەلمەيدى. ورال مۇحامەتجانوۆقا ۇناماي ما؟ ولاي دەپ ويلاۋدىڭ ءوزى قاتە. ماسىموۆكە مە؟ ءماز-ءمايرام ءماسىموۆ ۇكىمەت مۇشەلەرىن ىلەستىرىپ ەل ءىشىن ەلباسىز دا ارالاپ ءجۇر. ەندى كىم؟ ارينە، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ ەكى تىزگىن ءبىر شىلبىرىن قولىندا ۇستاعىسى كەلەتىن - مۋسين. «ەلباسىمەن بىرگە ەل ارالاپ ساپارعا شىعۋىم الدەبىرەۋلەرگە ۇنامايتىن بولسا كەرەك»،- دەيدى سارىباي قالمىرزاەۆ. ءيا، ءسارتىستى ساياساتكەر سارىبايعا ەلىمىزدىڭ باتىس ايماعىنان وبلىس اكىمى دەگەن لاۋازىممەن سالاڭ ەتىپ كەلە سالعان  ءمۋسيننىڭ الدەبىرەۋ بولۋى ابدەن مۇمكىن. ول ءتىپتى الماتىدا جۋرناليستەرمەن كەزدەسىپ از-كەم سۇحبات جاساعان كەزىندە «مەن  قارجى پوليتسياسىن باسقارعان كەزىمدە دوسقاليەۆ دەيتىن جىگىتتى بىلمەگەن دە ەكەنمىن» دەپ سالدى. سارىباي سۇلتانۇلىنىڭ دوسقاليەۆتى «بىلمەگەن دە ەكەنمىن» دەگەن ءسوزىنىڭ استارىنان ءوزى ايتقان «الدەبىرەۋگە» قاتىستى ىزاسى انىق بايقالماي ما؟ ويتكەنى، جاقسىلىق دوسقاليەۆ - اسلان ءمۋسيننىڭ جەرلەسى. اقتوبەلىك. اقتوبەلىك ءماجىلىس دەپۋتاتى مارال يتەعۇلوۆتىڭ دوسقاليەۆتى قورعاشتاپ باعۋىندا دا الگى «يۋگ» شابۋىلىنان قورعانۋدىڭ نەمەسە قارسىلاسۋدىڭ بەلگىسى كوزگە ۇرىپ تۇر ەمەس پە؟.. ماڭايىنداعىلاردىڭ مايدانداسىپ جاتقانىن جاسىرعان سىڭايى بولسا كەرەك،  وتكەندە نازارباەۆ الماتىعا مۋسين مەن قالمىرزاەۆتى قاتار ەرتىپ كەلدى. ايتكەنمەندە، ولاردىڭ قاتار ءجۇرۋى تەرەڭ ءتۇسىنىسىپ مەملەكەتتىك قىزمەتتى قاتار اتقارۋعا كەپىلدىك بولا قويماس...

جاسىرىپ كەرەگى نە، جاعداي وسىلاي... قازاقتىڭ قىربايلىعىنان قاشاندا سىرتقى مۇددەلەر ساياسي ۇپايعا كەنەلىپ كەلگەن. قازىر دە سول. بيلىكتەگىلەر «مايشەكە» اتايتىن ماشكەۆيچ پەن «ەۋرازيا» توبى  قازىر «يۋگ» پەن «زاپادتىڭ» اراسىنداعى الابۇلىككە قاراپ ميعىنان كۇلىپ وتىرعان شىعار. كيمدەرگە دە كەرەگى - وسى.  عالىمجان جاقيانوۆتىڭ قۇسىمىرىندا وتىكىزگەن تاعدىرىنان بىلەمىز،  بۇل  ەكى توپقا ابايسىزدا سوقتىققان قازاق شەنەۋنىگى اباقتىنىڭ الاباجاق كيىمىن كيۋگە ءماجبۇر.

ءجا، دەلىك. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى قىلدان تايا قالسا، ماشكەۆيچتەردىڭ ماسەلەسى «ماي شاممەن» قارالا قويار ما ەكەن؟.. مۇمكىن. بىراق،   قازاقتىڭ بار بايلىعىن باۋىرىنا باسقان الپاۋىتتار بيلىكتى بيلەپ-توستەۋدىڭ جولىنان جاڭىلار ەمەس. ايتكەنمەندە، جەر ورتا تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا «ساۆارونا» كەمەسىنىڭ ىشىندە ساۋىق قۇرىپ جاتىپ ەۋرازياشىل توپتىڭ مارقاساقالارى 2012-جىلى بولاتىن قازاقستانداعى  پرەزيدەنت سايلاۋى تۋرالى اڭگىمەنى ساپىرعان كورىنەدى. الگىلەردىڭ اسىرەساياسيلانعان اڭگىمەسىن تۇرك قۇپيا قىزمەتى ءتۇز-تۇگەل تاسپاعا جازىپ الىپ، اق ورداعا تاپسىرعانى جايىندا جىڭىشكە اقپارات بار. ەگەر سول سىبىس راس بولسا، «مايشەكەلەرگە» ءتىسىن باسىپ جۇرگەن قازاقتار قاراپ قالماس. ساياسات الاڭىنداعى الامان شابىس الدا سياقتى. كۇتەيىك.

«اباي-اقپارات»