ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىندا كورسەتىلگەن «تۋعان جەر» باعدارلاماسى ەلىمىزدىڭ شالعاي ايماقتارىنداعى اۋىل-اۋىلداردىڭ تىرشىلىگىنە تىنىس بەرگەندەي بولدى.

ەلباسى «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىندا «باسقا ايماقتارعا كوشىپ كەتسە دە، تۋعان جەرلەرىن ۇمىتپاي، وعان قامقورلىق جاساعىسى كەلگەن كاسىپكەرلەردى، شەنەۋنىكتەردى، زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەن جاستاردى ۇيىمداستىرىپ، قولداۋ كەرەك»  دەگەن ەدى. ءبىز بۇگىن قازاقستانىڭ ءار ايماقتارىنداعى، سونىڭ ىشىندە قازىنالى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، كيەلى ماڭعىستاۋ وبلىسى، اق كۇرىشتىڭ وتانى قىزىلوردا وبلىسى مەن ارقانى جايلاعان، كومىرلى ايماق قاراعاندى وبلىستارىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ كەيبىرىن مىسالعا كەلتىرگەندى ءجون كوردىك.

وڭتۇستىكتە «تۋعان جەر» باعدارلاماسى اياسىندا اۋىلشارۋاشىلىق جارمەڭكەسى ءوتتى

پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنداعى «تۋعان جەر» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا شىرايلى شىمقالادا «تۋعان جەر-التىن بەسىگىم» وبلىستىق فەستيۆالى ءوتتى. بۇل تۋرالى سايتىمىزدىڭ وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى شاديار مولدابەك حابارلادى.

جاقىندا شىمكەنتتە تۇلكىباس اۋدانىنىڭ مادەني كۇندەرى ءوتتى. شارا اياسىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ «تۋعان جەر» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە اتقارىلعان يگىلىكتى ىستەر جۇرت نازارىنا ۇسىنىلدى.

وڭتۇستىكتىڭ شىعىس قاقپاسى سانالاتىن تۇلكىباس ءوڭىرى ءبىر كۇن بويى شىرايلى شىمكەنت حالقىنا ءوز ونەرلەرىن پاش ەتتى. فەستيۆالدە  اۋىلشارۋاشىلىق  جارمەڭكەسى ۇيىمداستىرىلىپ، اۋدان شارۋالارى 45 توننا جەمىس جانە باۋ شارۋاشىلىعى بويىنشا ونىمدەرىن ۇسىندى. ونىڭ ىشىندە اۋداننىڭ برەندى بولىپ تابىلاتىن الما باۋىنا حالىقتان سۇرانىس كوپ بولدى.

فەستيۆالدىڭ جالعاسى وبلىستىق وتىرار كىتاپحاناسىندا جالعاسىپ، «تۋعان جەرگە تۋىن تىككەن قالامگەر» تاقىرىبىندا تۇلكىباس اۋدانىنان شىققان اقىن-جازۋشىلارمەن كەزدەسۋ ءوتتى. كەزدەسۋدە جازۋشى –جۋرناليست م.بايعۇت، ساتيرا ساڭلاعى ا.بورانباەۆ سىندى اقىن -جازۋشىلار ءوز شىعارمالارىنان ۇزىندىلەر وقىپ، وقىرمان ساۋالدارىنا جاۋاپ بەردى. تۇشىمدى وي ايتتى.

فەستيۆالدە الاشتىڭ جوعىن جوقتاپ، مۇڭىن ارقالاعان قازاق حالقىنىڭ ۇلى پەرزەنتى، قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى ت.رىسقۇلوۆ جايىندا فيلم كورسەتىلىپ، حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىن، ادەپ –عۇرىپتارىنان كورىنىستەر كورسەتىلىپ، اۋدان ونەرپازدارى ونەردىڭ بىرقاتار جانرلارى بويىنشا ءوز ونەرلەرىن كورسەتتى.

فەستيۆالدە اۋدان اكىمى ن.تۇراشبەكوۆ ءسوز سويلەپ، بارشا حالىقتى فەستيۆالدى تاماشالاۋعا شاقىردى. ءىس-شاراعا 1500-گە جۋىق كورەرمەن قاتىستى.

قاراعاندىداعى قارقىندى جۇمىس

ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىندا كورسەتىلگەن «تۋعان جەر» باعدارلاماسى قاراعاندىدا دا قارقىندى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. مىسالى، قاراعاندى وبلىسى كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ پرەزيدەنتى ەرنار كۇلپەيىسوۆ «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنا سۇحبات بەرىپ، «تۋعان جەر» باعدارلاماسى اياسىندا وڭىردەگى اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار جايلى بايانداپ بەردى.

«قازاقستاندا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ بويىنشا ۇقساس الاڭنىڭ بولماعانىن اتاپ وتەمىز. جانە كىشىگىرىم ۋاقىت ارالىعىندا كەڭەس بەدەلدى ۇيىمعا اينالىپ ۇلگەردى. بۇگىندە ونىڭ قۇرامىندا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جانە دەپۋتاتتىق كورپۋستىڭ وكىلدەرى، تانىمال زاڭگەرلەر مەن ادۆوكاتتار، كاسىپكەرلەر بار»، - دەدى پالاتا باسشىسى.

قوكپ پرەزيدەنتى ەرنار كۇلپەيىسوۆتىڭ ايتۋىنشا، بيزنەس سۋبەكتىلەرىنىڭ زاڭدى مۇددەلەرىنە قىسىم جاساۋعا قاتىستى ناقتى جاعدايلاردى شەشۋ جولدارى قاراستىرىلادى.

«كاسىپكەرلەر پالاتاسى – قولىندا از-ماز قارجىسى بار كاسىپكەرلەرگە قولداۋ جاسايتىن الاڭ. وسى الاڭدا بيزنەس-قاۋىمداستىق وكىلدەرى تىكەلەي مەملەكەتتىك ورگاندارعا جۇگىنۋگە، ولارعا ءوز ماسەلەلەرى بويىنشا ناقتى سۇراقتار قويۋعا مۇمكىندىكتەرى بار. ءار وتىرىستىڭ سوڭىندا وعان قاتىسۋشىلار بيزنەستىڭ مۇددەسىن قورعاۋعا باستاما بولاتىن شەشىم قابىلدايدى، جانە ونىڭ نەگىزىندە، پالاتا كاسىپكەردى قورعاۋ جانە قولدانىستاعى جۇيەلىك ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن ءتيىستى قادامدار جاسايدى»، - دەيدى ەرنار مىرزا.

قاراعاندى وبلىسى كاسىپكەرلەر پالاتاسىندا 2015 جىلدىڭ 25 اقپانىنان باستاپ كەڭەستىڭ 29 وتىرىسى ءوتتى، ونىڭ ىشىندە 2 وتىرىس جەزقازعان قالاسىندا جانە قاراعاندى وبلىسى پروكۋراتۋراسى الاڭىندا ۇيىمداستىرىلدى. سونىمەن قاتار، وسى ارالىقتا 69 ماسەلە قارالىپ، 44 جەكە، 16 جۇيەلى ماڭىزى بار جانە 9 اقپاراتتىق سۇراق تالقىلاندى.

كەڭەستىڭ قاراۋ ناتيجەلەرى بويىنشا كاسىپكەرلەردىڭ پايداسىنا 33 ماسەلە شەشىلدى. بۇل مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ زاڭنامالارىن بۇزۋ، زاڭسىز تەكسەرىس جۇرگىزۋ، قاندايدا ماسەلەنىڭ سوت ورىندارىندا ۇزاعىنان قارالۋى جانە باسقا ماسەلەلەر.

كەڭەستە تالقىلانعان بارلىق كوكەيتەستى ماسەلەلەر بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ۇزدىكسىز جاريالانىپ تۇرادى، ءار وتىرىس اشىق الاڭ تۇرىندە وتەدى جانە وعان كەلەمىن دەۋشىلەرگە ەسىك ءاردايىم اشىق.

كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ ماڭىزدى ارتەريالىق جۇيەلەرىنىڭ ءبىرى – كاسىپكەرلەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى كەڭەس بولىپ تابىلادى. كەڭەس-بيزنەستىڭ ءوز قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋعا كومەكتەسەتىن جەدەل ورگاندارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

     جاستار اۋىلعا تارتۋ جاساۋدى داستۇرگە اينالدىردى

ەلباسى «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىندا «باسقا ايماقتارعا كوشىپ كەتسە دە، تۋعان جەرلەرىن ۇمىتپاي، وعان قامقورلىق جاساعىسى كەلگەن كاسىپكەرلەردى، شەنەۋنىكتەردى، زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەن جاستاردى ۇيىمداستىرىپ، قولداۋ كەرەك»  دەگەن ەدى. وسىنى نەگىزگە العان ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ سايوتەس اۋىلىنىڭ جاستارى دا تۋعان اۋىلدارىنا تارتۋ جاساۋدى ۇيعاردى.

وتەس ورتا مەكتەبى - سايوتەس اۋىلىنداعى جالعىز ءبىلىم ورداسى.  جارتى عاسىردان استام تاريحى بار بۇل وقۋ ورنىنىڭ تۇلەكتەرى سوڭعى 3-4 جىلدا تۋعان اۋىلىنا تارتۋ جاساۋدى داستۇرگە اينالدىرعان.

2007 جىلى وتەس ورتا مەكتەبىن اياقتاعان جاستار وزدەرىنىڭ تۋعان جەرىنە ياعني، ساي وتەس اۋىلىنا وسىنداي 4 بىردەي ايالدامانى ءوز قاراجاتتارىنا سالىپ، تۋعان اۋىلدارىنا سىيعا تارتتى.

جومارتتىق تانىتقان تۇلەكتەر قۇرىلىس زاتتارىنا 400 مىڭ تەڭگە جۇمساعان. قولىنان ونەر تامعان ولار ايالدامانى ءوز قولدارىمەن سالىپتى. سايوتەس اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى ناسۋحا ۇلىقپانوۆ  ايالدامانى بيۋدجەت قاراجىسىنا سالعان بولسا، 4 ملن.-داي اقشا كەتەر ەدى.  وسى تۇلەكتەردىڭ ارقاسىندا سول اقشالارىمىز ۇنەمدەلگەنىن ايتادى.

بىلتىر مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن اۋىل ىشىنە قاتىنايتىن اۆتوبۋس قولدانىسقا بەرىلگەن. ەندى قىستا قاردان، جازدا شاقىرايعان كۇننەن قورعان بولار ايالداما سالىنىپ، ساۋاپتى ءىس جاسالدى. اۋىل مەكتەبىنىڭ تۇلەكتەرى جاساعان يگى ىسكە تامسانعان تاتتىگۇل مەدەلحانوۆا ايالداما سالىپ بەرگەن اعالارىنا العىس ايتىپ، الداعى جازدا  سىنىپتاستارىمەن بىرگە اۋىل ماڭايىنا گۇل ەگىپ، اباتتاندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر ەكەن.

تۋعان جەرىنە تاعزىم ەتۋشىلەر تەك بۇلار ەمەس. 2005 جىلى مەكتەپ بىتىرگەن تۇلەكتەر اۋىل ىشىنە 20-عا جۋىق وتىرعىش سالىپ، تۇرعىنداردىڭ دەمالىسىنا جاعداي جاسادى. ال، 2006 جىلعى تۇلەكتەر اۋىلدىڭ كىرە بەرىسىنە كيىز ءۇي پىشىندەس ايالداما مەن اۋىلدىڭ اتى جازىلعان تۇعىر تۇرعىزدى. جالىندى جاستاردىڭ عيبراتتى ءىسى كوپكە ۇلگى بولىپ وتىر.

فيلانتروپ ەراليەۆ ناعيلىقتاردى تاعى قۋانتتى

ەلىمىزدەگى بەتكە ۇستار ەلدىمەكەندەردىڭ ءبىرى ناعي ءىلياسوۆ اۋىلىندا سپورت كەشەنى مەن ستاديون پايدالانۋعا بەرىلدى. جاڭا نىسان مەملەكەتتىك ارىپتەستىك نەگىزىندە جەكە كاسىپكەر ابزال ەراليەۆتىڭ دەمەۋشىلىگىمەن جۇزەگە اسىپ وتىر. مۇنان بولەك ەلدىمەكەندە تاعى دا بىرقاتار نىساندار جاڭعىرتىلعان. ناعي اۋىلىنىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگىمەن تانىسۋ ماقساتىندا ايماق باسشىسى ارنايى باردى.

تاعىلىمدى ىسىمەن، ەڭبەكقور تۇرعىندارىمەن تانىلعان ناعي اۋىلى – قازىر ءوڭىردىڭ عانا ەمەس، ەلىمىز بويىنشا ۇلگىلى ەلدىمەكەنگە اينالدى. ونىڭ كوركەيىپ، جاڭارۋىنا قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى ابزال ەراليەۆتىڭ قوسقان ۇلەسىن ايتپاۋ مۇمكىن ەمەس. ول بۇگىنگى كۇنگە دەيىن تۋعان اۋىلىن كوركەيتۋگە 1,5 ملرد. تەڭگەگە جۋىق قاراجات جۇمساعان. كوڭىل قۋانتارلىق اتقارىلعان جۇمىستار ءالى دە جالعاسىن تاۋىپ جاتىر. سپورت كەشەنىنىڭ جالپى قۇنى 380 ملن. تەڭگەنى قۇراسا، سونىڭ 200 ملن. تەڭگەسى «ابزال ي ك» تولىق سەرىكتەستىگىنە تيەسىلى. كەشەننىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا ارنايى كەلگەن وبلىس اكىمى قىرىمبەك كوشەرباەۆ الدىمەن اۋىلدا جاڭادان اباتتاندىرىلعان تاعزىم الاڭىنا گۇل شوقتارىن قويىپ، جاڭا مەشىتپەن تانىستى.

اۋىل اقساقالدارى فيلانتروپ ازاماتقا باتالارىن بەرىپ، العىس ءبىلدىردى:

«بۇل ەڭبەكتىڭ بارلىعى اۋىلىم – التىن بەسىگىم دەپ تۋىپ-وسكەن جەرىن ارداقتاعان، جەكە مۇددەسىنەن ورتاق يگىلىكتى جوعارى قويعان ناعىز ازاماتتىڭ ەرلىگى، تازا قامقورلىعى. بۇگىن ەسىگىن اشقان سپورت كەشەنى اۋىل تۇرعىندارىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا ۇندەيتىن، جاستاردى بۇقارالىق سپورتقا تارتاتىن تاربيە وشاعى بولاتىنىنا كۇمان جوق. وشاعىنان وت، بەلدەۋىنەن بەستى ات كەتپەگەن ناعي اۋىلىندا ەلگە ۇلگى بولارلىق بىرلىك بار. ءدان پاتشاسى،­ اق كۇرىشتىڭ اتاسى ىبىراي جاقاەۆ «قاتتى جەرگە قاق تۇرار، قايراتتى ەرگە باق تۇرار» دەمەكشى، اۋىلىمىزدى سول بەرەكەدەن ايىرماسىن».

كەيبىر قالاعا بەرگىسىز مۇنداي اۋىلدا تۇرۋ زور مارتەبە، ۇلكەن قۋانىش. ابزال ەراليەۆ ناعي اۋىلىنا قىرۋار قارجى قۇيىپ، مەكتەپ پەن ەمحانانى، مادەنيەت ءۇيىن، تاعزىم الاڭىن مەملەكەتپەن بىرلەسە وتىرىپ جوندەدى. سۋ بۇرقاقتارىن قويىپ، اۋىل كوشەلەرىن جوندەپ، جارىقتاندىرىپ، گۇلمەن كورىكتەندىرىپ قويعان. بۇل اۋىلىم – التىن بەسىگىم دەپ تۋىپ-وسكەن جەرىن ارداقتاعان، جەكە مۇددەسىنەن ورتاق يگىلىكتى جوعارى قويعان ناعىز ازاماتتىڭ ەرلىگى، تازا قامقورلىعى. ەڭبەگى ەلەۋسىز قالعان جوق شارا بارىسىندا وبلىس اكىمى ابزال ەراليەۆكە قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ «دەنە شىنىقتىرۋ مەن سپورتتى دامىتۋداعى سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن» توسبەلگىسىن تاپسىردى.

مەتسەناتتىڭ ءوزى : «اۋىلىمىزعا جاساپ جاتقان جۇمىستارىمىزدىڭ ەڭ نەگىزگى ماقساتى – پەرزەنتتىك پارىزىمىزدى وتەۋ. اۋىلداستارىما بارىنشا قولداۋ كورسەتۋ. ال جاڭا سپورت كەشەنى اۋىل بالالارىنىڭ بوس ۋاقىتتارىن ءتيىمدى وتكىزىپ، ولاردى بىلىمگە، يماندىلىق­قا باستايدى دەپ ويلايمىن. ولار بولاشاقتا ەلدىڭ ءۇمىتىن ارقالار ازامات بولسا دەگەن وي. مۇمكىن ءدال وسى اۋىلدان تالاي چەمپيوندار ءوسىپ شىعار» دەگەن ءۇمىتىن بارىن ايتىپ، اعىنان جارىلدى.

بۇل سپورت نىسانى ءىرى سپورتتىق شارالاردى قابىلداي الاتىن وڭىردەگى الدىڭعى قاتارلى سپورت عيماراتتارىنىڭ بىرىنە اينالاتىنىنا سەنىم مول. سونىڭ ءبىر دالەلى سپورت كەشەنىنىڭ اشىلۋىنا وراي جاڭا الاڭدا «قايسار» مەن «اقتوبە» كوماندالارى قوسالقى قۇرامدارىنىڭ ويىنى ءوتتى. ەكى كۇنگە سوزىلعان شارادا تاەكۆاندودان حالىقارالىق تۋرنير دە ۇيىمداستىرىلدى.

سوڭعى جىلدارى مەملەكەت تاراپىنان دا بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋعا كوپ كوڭىل ءبولىنىپ كەلەدى. وبلىستا دا بۇل باعىتتا قىرۋار جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. بيىل قىزىلوردا قالاسىندا بوكس ورتالىعى مەن يپپودروم جانە اۋدانداردا دەنە شىنىقتىرۋ، ساۋىقتىرۋ كەشەندەرى پايدالانۋعا بەرىلەدى دەپ كۇتىلۋدە. بۇنداي شارالار ەلباسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا باعدار» جولداۋىنداعى تۋعان جەرگە، ەلگە دەگەن ازاماتتاردىڭ قامقورلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا وزگەلەر ۇلگى بولارى ءسوزسىز.

ەرعالي بەرىكۇلى

Abai.kz