قر پرەزيدەنتى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، مەملەكەتتىك «دارىن» جاستار سىيلىعىنىڭ يەگەرى، قر مادەنيەت قايراتكەرى، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بولاتبەك تولەپبەرگەننىڭ «الاش جولى» اتتى كىتابى جارىق كوردى. اتالعان كىتاپتا اۆتور الاش قوزعالىسى مەن الاش يدەياسى تۋرالى پايىمدارىن، ياعني قازاق ەلىنىڭ ۇلتتىق مۇرات-مۇددەسىن قورعاۋ جولىندا ومىرگە كەلگەن قوعامدىق قۇبىلىستارعا بايلانىستى ءوز تۇجىرىمدارىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنعان. الاش يدەياسىمەن سۋسىنداعان اتالعان تۋىندى حح عاسىردىڭ ءتۇرلى كەزەڭدەرىندەگى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىستار اراسىنداعى  ءوزارا  لوگيكالىق  بايلانىستى ۇتىمدى بايانداۋىمەن باعالى.

اسىرەسە جاستارىمىزعا قاجەتتى تاريحي تانىمدىق تۋىندى – «الاش جولى» كىتابى كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىعارى انىق. بۇل بەلگىلى پۋبليتسيست، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بولاتبەك تولەپبەرگەننىڭ عىلىمي ءارى پۋبليتسيستيكالىق ەڭبەگىندە جالپى وتكەن عاسىردىڭ باسىنداعى بۇرق ەتىپ كوتەرىلگەن الاش قوزعالىسىنىڭ ەۆوليۋتسيالىق دامۋ ءۇردىسى مەن ونىڭ بۇگىنگى كۇنگە بەرەر تاعىلىمى تارازىلانعان. جانە دە «الاش قايراتكەرلەرى كىمدەر؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ تابارىڭىز دا انىق. اتاپ ايتقاندا، الاش قوزعالىسىنىڭ كوشىن باستاعان احمەت بايتۇرسىنوۆ، ءاليحان بوكەيحانوۆ جانە مىرجاقىپ دۋلاتوۆتاردان باستاپ،  سول كەزدە ەندى عانا اقىل توقتاتقان جاس تولقىن ءىزباسارلارى دا قامتىلعان.

اۆتور الاش تاقىرىبىن ءجىتى سارالاۋعا تىرىسقان. زەرتتەۋدىڭ ءبىر تۇسىندا: «بۇعان قوسا الاش قوزعالىسىنىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعان  I جالپىقازاق سەزىن مۇستافا شوقاي «ۇلى تۇركى حالىقتارىنىڭ مىزعىماس بىرلىگىن كورسەتەتىن ساحىناعا اينالدى»  دەپ باعا بەرەدى» دەيتىنى بار. حالىق قامى مەن ەل بىرلىگى ءۇشىن، ادىلەتتىلىك پەن جاسامپازدىق ءۇشىن ارپالىسقان ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، مۇستافا شوقاي، مىرجاقىپ دۋلاتوۆتارداي جايساڭدارىمىزدىڭ كوزدەگەن ماقسات-مۇراتتارى دا، يدەيالارى دا ىشتەي استاسىپ جاتقاندىعىن كورسەتەدى. كۇللى قازاقتىڭ، بارشا تۇركى الەمىنىڭ تۇتاستىعىن ارمانداعان مۇستافا شوقاي قالاي دەگەندە دە ءوز زامانداستارىمەن قاناتتاس ەدى.

ەندى كىتاپتىڭ قۇرىلىمىنا از-كەم توقتالساق. ءتورت تاراۋدان تۇراتىن ەڭبەكتىڭ «الاش قوزعالىسى ءhام الاش يدەياسى» دەپ اتالاتىن ءبىرىنشى تاراۋىندا تاقىرىپ عىلىمي-پۋبليتسيستيكالىق تۇرعىدان تالدانادى. ونداعى  «قازاقتىڭ ساياسي پىكىرىنىڭ تاريحى –قازاق جاستارىنىڭ تاريحى...» دەپ اتالاتىن ءبىرىنشى بولىمىندە الاش قوزعالىسى تاريحي تۇرعىدان تارازىلانسا، «الاش يدەياسى: قانداي يدەيا؟» دەپ اتالاتىن ەكىنشى بولىمدە الاش يدەياسى فيلوسوفيالىق تۇرعىدان زەردەلەنەدى. ال «الاش وردا» ۇكىمەتىنىڭ مۇشەلەرى، الاش ارىستارى، الاششىل جاستار اتتى ەكىنشى تاراۋدا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءومىربايانىنا جەكە-جەكە توقتالادى. «الاشقا قىزمەت» اتتى ءۇشىنشى تاراۋدا اۆتور تاقىرىپقا ساي الاش ماسەلەسىندە اتقارعان ناقتى ىستەرىنەن حابار بەرەتىن جوبالاردى، قۇجاتتاردى، حاتتاردى ت.ب. توپتاستىرعان. بۇدان اۆتوردىڭ تەك اتالعان تاقىرىپتا تەك زەرتتەۋشى عانا ەمەس، الاش ماسەلەسىنىڭ ناعىز بىلگىرى ءارى ناسيحاتتاۋشىسى ەكەنىن اڭعارتادى. جانە دە «ۇلتىم دەپ سوققان جۇرەكتەر» دەپ اتالاتىن سوڭعى تاراۋدا اۆتور كەشەگى الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءىزباسارلارى ىسپەتتى بۇگىنگى ۇلت ىسىنە بەي-جاي قاراي المايتىن اعالارى تۋرالى ماقالالارىن ۇسىنعان.

«ۇلتقا قىزمەت ەتۋ – ۇلى ءىس» ەكەنىن الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ۇلت ءۇشىن اتقارعان قىزمەتىن بەلگىلى پۋبليتسيست، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بولاتبەك تولەپبەرگەننىڭ «الاش جولى» اتتى  كىتابىنان قاراپ وتىرىپ انىق كوزىمىز جەتەدى.  بۇل ەڭبەكتەن الاش قوزعالىسىن، الاش وردا ۇكىمەتىنىڭ قىزمەتىن بىلسەم، زەردەلەسەم، توقىسام، ۇيرەنسەم دەگەن كوزىقاراقتىعا، اسىرەسە جاستارعا الار عيبرات جەتىپ ارتىلادى.

كiتاپ الاش قوزعالىسى مەن الاش اۆتونومياسىنا 100 جىل تولۋىنا ارنالىپ شىعارىلىپ وتىر. مىڭ دانا تارالىممەن جارىق كورگەن اتالعان كىتاپ الاش قايراتكەرلەرىنىڭ سۋرەتتەرىمەن بەزەندىرىلگەن. ەڭبەك الاش يدەياسىنا قىزىعۋشىلىق تانىتقان بارشا وقىرمانعا، جاستارعا، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە ارنالعان.

Abai.kz