سوفى سماتاەۆ. قۋىرشاقپىز ءبىز تىپىرلاماس، ۇندەمەس
سوفىيان (سوفى سماتاەۆ)
قۋىرشاقپىز ءبىز تىپىرلاماس، ۇندەمەس
I
ۋاي، زامانداس!
بۇگىن ساعان
اشىلدىم.
ويداعىمدى
كەلمەس ەندى
جاسىرعىم.
ويىنشىعىمىز
موينىمىزدان
قىلعىنتقان
مەن دە،
سەن دە
قياناتشىل
عاسىردىڭ.
قۋىرشاقپىز ءبىز
تىپىرلاماس،
ۇندەمەس.
تاۋسىلعانشا
تامىپ ءبىتىپ
مۇلدەم ەس.
الدى-ارتىنا
ءبىر ءۇڭىلىپ
قاراماس
بوپ كەتتىك قوي
زومبي سىندى
مۇڭلى ەلەس.
بابالاردىڭ
قاسيەتىن
ۇقپايمىز.
تىعىلامىز
قۇل قۇرساۋدان
شىقپايمىز.
كۇن كوزىنەن
الىپ قاشىپ
قۋ جاندى
سىزدى، سازدى
كولەڭكەنى
ىقتايمىز.
ىزدەمەيمىز
ونەگەلى
وتكەندى.
كوكبورىدەي
الاشتى
الاش
ەتكەندى.
ماڭ دالامدا
ات تۇياعى
قاشاعان
بۇگىنگىمدە
بۇرىنعىمنان
جوق بەلگى.
دالا-بەدەۋ.
ادام-پەندە
بۇرىسكەن.
تاقىم ادا
بۇت ارتارلىق
مىنىستەن.
كەندى،
جەردى
تۇس-تۇسىنان
بولشەكتەپ،
كىرمەلەر تەك
كيىپ-جارىپ
كىرىسكەن.
سوفىيان (سوفى سماتاەۆ)
قۋىرشاقپىز ءبىز تىپىرلاماس، ۇندەمەس
I
ۋاي، زامانداس!
بۇگىن ساعان
اشىلدىم.
ويداعىمدى
كەلمەس ەندى
جاسىرعىم.
ويىنشىعىمىز
موينىمىزدان
قىلعىنتقان
مەن دە،
سەن دە
قياناتشىل
عاسىردىڭ.
قۋىرشاقپىز ءبىز
تىپىرلاماس،
ۇندەمەس.
تاۋسىلعانشا
تامىپ ءبىتىپ
مۇلدەم ەس.
الدى-ارتىنا
ءبىر ءۇڭىلىپ
قاراماس
بوپ كەتتىك قوي
زومبي سىندى
مۇڭلى ەلەس.
بابالاردىڭ
قاسيەتىن
ۇقپايمىز.
تىعىلامىز
قۇل قۇرساۋدان
شىقپايمىز.
كۇن كوزىنەن
الىپ قاشىپ
قۋ جاندى
سىزدى، سازدى
كولەڭكەنى
ىقتايمىز.
ىزدەمەيمىز
ونەگەلى
وتكەندى.
كوكبورىدەي
الاشتى
الاش
ەتكەندى.
ماڭ دالامدا
ات تۇياعى
قاشاعان
بۇگىنگىمدە
بۇرىنعىمنان
جوق بەلگى.
دالا-بەدەۋ.
ادام-پەندە
بۇرىسكەن.
تاقىم ادا
بۇت ارتارلىق
مىنىستەن.
كەندى،
جەردى
تۇس-تۇسىنان
بولشەكتەپ،
كىرمەلەر تەك
كيىپ-جارىپ
كىرىسكەن.
تەنتىرەيمىز
شولدەن كولگە
شۇبىرىپ.
كول جوق بىراق.
تۇل دالانىڭ
قۇمى ۇلىپ.
قىبىرلايمىز،
جىبىرلايمىز
ازىرشە
ناقاق كوزدەر
جابىلعانشا
جۇمىلىپ.
كەۋدەم تەسە
تىپىرلايدى
مۇڭ جۇرەك:
«نەگە سونشا
كەتتىك - دەي مە -
تىم جۇدەپ؟»
جۇدەمەسكە
شارا بار ما،
موتورىم،
ەكى قولعا
تابىلماسا
ءبىر كۇرەك.
ەل سابىلدى.
مەن جاڭىلدىم
ويىمنان.
كۇدىك ساۋلار
كۇرسىنگەندە
بويىمنان.
كوشە كەزگەن
قانداسىمدى
مازاقتاپ،
توي تويلايدى
وليگارحتار
تويىنعان.
ويسىزدارعا
توي كەرەگىن
بىلەمىن.
قوي جاياتىن
جەر تابا الماي
ءجۇر ەلىم.
جۇلقىنادى
قياناتتان
جۇرەگىم.
تابار ەكەن
بۇل سۇمدىقتىڭ
كىم ەمىن.
جوعالتىپ اپ
ءجۇرمىز بە الدە
نامىستى.
كوز بۇركەلىپ،
جاق ۇندەمەي
قارىستى.
قامىستان-اق
قازا تابار
قوياننان
كورە الماسپىز
اتىلاتىن
بارىستى.
مەن اقىماق
جوقتان باردى
ىزدەگەن.
كوپ كۇدىكتەن
ءبىر ءۇمىتتى
ۇزبەگەن.
جاز تىرلىگىن
ءاز حالقىمنىڭ
اڭسايمىن
تۇل ءومىردى
قالتىراتقان
كۇزدە مەن.
ادالدىقتى،
ادىلدىكتى
اڭسايمىن.
تىرىلەر ەد
قانشا جىگەر،
قانشا ايبىن،
جىلىنار ەد
قالتىراعان
تۇل ءومىر
توبەمىزدەن
وگەي بولماي
جانسا اي، كۇن.
ءوڭ بەرمەس ەك
وزەك تەپكەن
وڭگەگە.
«ازامات!» دەپ
ات قويار ەك
پەندەگە.
دالامىزدا
قالامىزدى
كوبەيتىپ،
الماس ەدىك
ون دوللاردى
تەڭگەگە!..
ءاي، قايدام-اۋ،
شومعانىممەن
قيالعا،
توسار ەكەن
ءبىزدى قانداي
كۇي الدا؟
وزارمىز با،
توزارمىز با -
بىلمەيمىن.
وكسىك جاسىن
كومەيگە قۇر
قۇيام با؟
ءبارىبىر مەن
ايرىلماستان
ۇمىتتەن،
مۇز قۇرساۋىن
تاس كەۋدەمنىڭ
جىبىتكەن.
ۇكىمەتتىڭ
ارىلۋىن
تىلەيمىن،
باق-تارداعى
ءنوپىر كوبىك
ۇگىتتەن.
ۇمىتا الساق
بوس كوپىرتىپ
الداۋدى،
جالعاندىققا
جان مەن اردى
جالداۋدى.
سوزدەن ىسكە،
شۋدان كۇشكە
تەز كوشسەك،
شىن مانىندە
باستار ەك-اۋ
سامعاۋدى.
بولسىن دەسەك
ەل - تەلەگەي،
جان - امان،
قان قۇيايىق
اش تىرلىككە
جاڭادان.
قولدارىمىز
شىقسىن سەرپىپ
ءبىر جەڭنەن،
ۇلت توبەسى
كورىنسىن ءبىر
جاعادان.
مۇمكىن سوندا
زار تىلەككە
جەتەرمىز.
تاس كەۋدەنى
قىسقان ەرىپ
كەتەر مۇز.
كەشەگىمنەن
ىزدەپ تاۋىپ
ورلىكتى،
ەرتەڭىمە
ەركىن اتتاپ
وتەرمىز.
شۇيىلمەسە
بيلىكتەگىم
بيىكتەن،
بەرسە ءتاڭىرىم
كوڭىلدەرىن
يىتكەن،
توردەگىمەن
جەردەگىلەر
تابىسسا،
كەتەر ەدى-اۋ،
جان جاراسىپ،
ۇيىپ دەم.
سەنەر ەدىم...
كۇرسىنىپ قاپ
وسىعان،
كۇپتى جۇرەك
يلانار ما
شوشىعان.
جات باۋىرعا
جانىن جالدار
شەنەۋنىك
بەزە قاشىپ
جۇرگەن جوق پا
دوسىنان.
ۋاي، زامانداس!
كۇڭىرەنبەي،
نە دەيىن،
جاۋاپ تاپپاس
ساۋال جۇتسا
كومەيىم.
قۇلاق بولىپ
قۇلاپ زاردى
تىڭداساڭ،
تۇك جاسىرماي
ءىشتى اقتارىپ
توگەيىن.
II
قيراتقاندا
ماساڭ ەلتسين
كەڭەستى،
«ەگەمەن!» دەپ
بوستىك جىرتىپ
وڭەشتى.
«شاڭىراعىن
كوتەردىك - دەپ -
الاشتىڭ!»
قۋىپ بەردىك
قيالعا ەرىپ
ەلەستى.
قيال شىركىن
قيال عانا.
ءىس ەمەس!
ەل تالاۋدا
ۇرى، قارى
مۇشەلەس.
ال، تالاسىن،
ال، توناسىن
وتاندى
كىلەڭ قورقاۋ.
قورقاۋ - جىرتقىش!
كىسى ەمەس.
بيلىكتەگىم
بيىك ءسوزدى
بوراتىپ،
زاۋىت،
كەڭشار،
ۇجىمشاردى
تاراتىپ،
ءبولىپ الىپ
بار بايلىعىن،
قازاقتى
قاماپ قويدى
قاپ تۇبىنە
قاراتىپ.
دالا سولدى
ايرىلدى دا
مالىنان.
قالا ءسوندى
جارىق ءوشىپ
شامىنان.
جەكەشەلەۋ
جەتىپ جۇرتتىڭ
تۇبىنە،
«ەلىم-ايلاپ!»
جوقتاۋ ايتتى
ءان-ۇران.
قولدان قازىپ
تىرشىلىكتىڭ
قورىمىن،
تاپپاي قالدىق
سان قالانىڭ
ورىنىن.
توپالاڭنان
توي ىزدەيتىن
ادەتپەن
كوبەيتتىك كەپ
بۇكىل الەم
فورۋمىن.
ويدان دوستى،
قىردان بوسستى
جينادىق.
تويدان سارقىت،
قويدان ساۋلىق
سىيلادىق.
دالاقتاۋمەن
ەسكەرمەدىك
جاتقانىن
سول شاشىلۋ -
تالاپ،
توناپ،
كۇيدى الىپ.
جاقسىمىزدى
قاماپ تاستاپ
تۇرمەگە.
ءتوردى بەردىك
كەلىمسەك پەن
كىرمەگە.
شەكەمىزدەن
شەكىرەيىپ
قارادىق،
اق سۇتىمەن
اناڭ قۇيعان
تىلگە دە.
العاننان سوڭ
جاتەلدىكتى
بايىتىپ،
جۇمىس تاپپاي
قالدى ايەلدىڭ
بايى تۇك.
كۇيتى كەلگەن
ۇلەكتەي بوپ
يسىندىك
قاي ماشكەۆيچ
جىبەرەر دەپ.
قايىتىپ.
قارا تۇنمەن
الماستىرعان
كۇندىزدى،
كەرەك قىلسىن
قاۋقارى جوق
كىم ءبىزدى.
تەگىن وقۋ
كوزدەن ءبىر-ءبىر
ۇشقان سوڭ،
باراحولكا
«ۇيرەتىپ» ءجۇر
ۇل-قىزدى.
دانىككەن بوپ
ۇساق-تۇيەك
ساۋداعا،
جاندى ءتۇيىپ
سالىپ قويدىق
ساۋعاعا.
ورىس، ۇيعىر
جەركەپەسىن
جالداپ ەك،
تۇسكە كىرىپ
ساعىندىردى
تاۋ، دالا.
پانالاپ ەك
«شاڭىراقتى»،
«باقايدى»،
تاعدىر بىزگە
تەرىس قاراپ،
قاتايدى.
بۇزىپ، ورتەپ
اكىم، تورە
ءۇيىمدى،
وزەگىمە
وكتەمدىگىن
تاقايدى.
كەتكەننەن سوڭ
سالت-ءداستۇردىڭ
كوبى ءىرىپ.
ءۇي ىشىنەن
ءۇي تىككەندەي
ەلىرىپ،
قۇتىرتىپ ەك
اسسامبلەيا
دەگەندى
جاتىر ەندى ول
زاڭ، نيزامدى
كەمىرىپ...
1 - وبششايا ەكونوميا
2 - وبششايا ۆاليۋتا
3 - ەدينىي سويۋز، ت.ە. سسسر
***
پۋتين بىزگە:
«... قىس تەزىرەك!»
دەگەندە،
تاباندى ەمەس،
باستى توسەپ
ەدەنگە،
ەرتەڭىڭدە
ەركە ۇلىڭدى
قۇل ەتەر
ويلانباستان
قويىپ كەتتىك
كەدەنگە.
كەدەن تەپ-تەز
قالتامىزعا
تۇسسە دە،
جۇلىپ قولدان
ءدامىمىزدى
ىشسە دە،
ۇمتىلمادىق
قول شىعارىپ
ءبىر جەڭنەن،
ءبىر جاعادان
قىلتيار باس
ىسسە دە.
ۋاي، زامانداس!
باس ساۋعالاپ
قورقا بەر.
ءوسسىن قاۋلاپ
زومبي ۇرپاق،
شورقاق ەر.
تاز قالپىڭا
قايتا ايداپ
اپارسىن
ورتاق ۇنەم1
ورتاق اقشا2
ورتاق ەل3.
«ورتاق» دەگەن
اتى عانا
الداعىش.
رۋسكە ورتاق!
قازاققا ول -
جالعان ءىس!
قامىتىڭدى
قىل موينىڭا
سالعىزساڭ،
قۇل تىرلىكتىڭ
ارتى - شىڭىراۋ،
الدى - الىس.
ايرىلاسىڭ
تاۋەلسىزدىك
ەركىڭنەن.
تابىساسىڭ
وتارلاعىش
دەرتىڭمەن.
ەڭ سوڭىندا
كۇيىپ-جانىپ
بىتەسىڭ،
ىشىڭدەگى
سىرتقا اتىلماس
ورتىڭمەن.
بيلىكتىنى
بيلەپ السا
جات قامى،
بىلىنبەيدى
تاڭنىڭ اتىپ،
باتقانى.
وزەكتەستىڭ
وشاعىنا
قان قۇيسا ول،
وزگە وڭەشكە
ماي توعىتىپ
جاتقانى.
بار جاۋابى
جاندى بۇرگەن
«نەگەنىڭ؟»
«قازاعىڭا
قاجەت ەمەس
كەدەنىڭ!»
وزگە وڭەشكە
كەتەر مايدى
سەن اسا،
شىعار جاتتىڭ
جەلكەسىنەن
جەگەنىن.
ۋاي، زامانداس!
ار-ۇجدانمەن
كيلىك تە،
الداپ-سۋلار
ۋاعىزعا
يلىكپە.
ەل تىلەگىن
ەر تىرەك بوپ
تاباتىن،
قوي تالاپتى
تىرپ ەتكىزبەي
بيلىككە.
قورقىنىشتى
جەرگە كومىپ
تىعايىق.
سەستى تاۋىپ،
كوشتى وڭ جاققا
بۇرايىق.
قاندى وداعىن
دايىنداعان
ءرۋستىڭ
بۇعالىقتار
كەدەنىنەن
شىعايىق!
وزگەگە ەرمەي
بىرگە بولىپ
ەلمەنەن،
ازاتتىعىن
بوتەنگە ارتىپ
بەرمەگەن
قانداي قايسار
بەلورۋستىڭ
باسشىسى،
بوپساسىنا
رەسەيدىڭ
كونبەگەن.
قىمبات سونداي
ەركىندىكتىڭ
ءار ءساتى.
بولسا شىركىن
سول قىمباتقا
ار ساتى.
جانىم قۇربان -
دەربەستىگىن
جوعالتپاس
قازاعىما
«عاجابىم!» دەر
ەرسە اتى!
ءدۇر سىلكىنسەك
تۇك قالماس ەد
جەڭبەيتىن.
سونبەس ەدىك
اناۋ كوكتەن
سونبەي كۇن.
توردەگى ەمەس،
جەردەگىگە
باق قونىپ،
تاڭى اتار ەد
سەنى مەنەن
مەندەيدىڭ.
ءاي، بىراق تا
كۇدىك بار-اۋ
قالمايتىن.
وي-بويىمدى
ۇرەيىمەن
اربايتىن.
تۇستىكتەگى
مىسىقتابان
ايداھار
تارىزدەنىپ
شايناماي-اق
جالمايتىن.
كىرىپ جاتىر
سىعىراڭداپ
ىرگەدەن.
تىم ءمۇلايىم،
تىم موماقان
تۇرمەنەن.
ال، ءبىز بولساق
تانىتامىز
كەيىپتى،
اڭقاۋ جانداي
ەشتەڭەنى
بىلمەگەن.
كىرىستى ولار
سۇمدىق شەبەر
ويىنعا.
قىزىڭ كەتتى
جۇتىپ الار
قويىنعا.
كەنىڭدى دە،
جەرىڭدى دە
جامباستاپ،
ۇلتتىڭ ءيسىن
ءوشىرۋ تەك
ويىندا.
بۇل كۇدىكتەن
ۋ جۇتقانداي
قورقامىن.
جوعالار ما
اتپاي قالىپ
ءور تاڭىم.
جاڭعىرتار ما
قازاقتىڭ كەڭ
دالاسىن
سۇم كومەيدەن
حانشا سايرار
ورتاق ءۇن؟!.
ۇتىپ جاتىر،
جۇتىپ جاتىر
كەمىرىپ.
اش-ارىعى
شىعا كەلدى
سەمىرىپ.
جەر تۇگىلى
جەلىڭدى الدى
جۇگەندەپ،
ەلەكتردى
كوبەيتەم دەپ
ەلىرىپ.
اتا-بابا
كيەسىنە
باي دالا.
ۋاي، زامانداس!
اسپاي سەنىڭ
پايداڭا،
تەپ-تەز جالعا
بەرىلدى دە
شۇرشىتكە،
بار قىزىعىن
كورىپ جاتىر
قايمانا.
مۇرتتى اكانىڭ
جىمىسقىسىن
تۇرلەسەك،
ءجۇرىپ جاتىر
جوعارىدا
ءتۇرلى ەسەپ.
شىڭىراۋعا
شىڭعىرا الماي
قۇلايمىز،
قۇپياسىن
كوپ قىلمىستىڭ
تۇرمەسەك.
ەلىن سۇيگەن
بولساق ناعىز
حاس تۇلعا،
جۇرەر ەك-اۋ
ماڭگى كۇننىڭ
استىندا.
وڭ مەن سولدى
اسپەن اتپاي،
تاس اتىپ،
باسار ەدىك
بار جەلىگىن
قاستىڭ دا.
شاڭىراق تۇر
سەسكەندىرە
شايقالىپ.
قانىمىزدان
جات وڭەشكە
ماي تامىپ.
وڭەش ءوشىپ،
مىزعىماس ەد
شاڭىراق
گاز، مۇنايدى
الساق جاتتان
قايتارىپ.
قورا تۇگىل
قوينىمىزدى
اشا ساپ،
دالاقتاماي،
بولا بىلسەك
اسا ساق.
شىرپىنى دا
ساتىپ الماي
بۇگىندەي،
بار قاجەتتى
وزىمىزدە
جاساساق ،
«قوي!» دەر ەدى
قىرىن قاراپ
كىم بىزگە.
ورالماس ەد
كۇلىمدەگەن
مۇڭ جۇزگە.
مارعاۋلىقتىڭ
تۇنەگىندە
تۇنشىقپاي،
ۇمتىلايىق
جاسامپازدىق
كۇندىزگە.
III
ۋاي، زامانداس!
ۇندەمەيسىڭ
سەن نەگە.
اينالدىڭ با
اۋزىن بۋعان
پەندەگە.
تىعىپ تاستاپ
جىگەرىڭ مەن
ەركىڭدى،
كومىلدىڭ عوي
«سۆالكا» بوپ
كومبەگە.
ايتشى، الاشىم!
نەگە سونشا
جاسىقسىڭ.
ۇرەي كوپ پە،
ايتىلماستاي
اشىق سىن.
شىمىركەنىپ
سەلت ەتپەيسىڭ
تۇرسا دا،
ەڭسەڭدى ەزىپ،
يىعىڭنان
باسىپ سۇم.
قينالمايسىڭ،
قينالسا دا
قاۋىمىڭ،
قياناتتىڭ
باستان كەشىپ
داۋىلىن.
قيراسا دا
قىردا قانشا
اۋىلىڭ،
قيقاڭداماس
قيقاڭدايتىن
جاۋىرىن.
ۇزىلۋگە
تاقالدى عوي
جۇلىنىڭ.
قور قىلدى عوي
قورلىق سۇيگىش
قىلىعىڭ.
پەندەگە ادام
ەشقاشاندا
قۇل بولماس.
سەن دە اللانىڭ
مەن دە اللانىڭ
قۇلىمىن.
يلەپ، بيلەپ
ۇكسە بۇگىن
ساعىڭدى،
سىعىپ الار
ەرتەڭ تاننەن
جانىڭدى.
كوك ءبورىسى-اۋ!
ەر قازاقتىڭ
كەشەگى،
نەگە كومدىڭ
كوپ وكسىكپەن
ءانىڭدى؟
وت ۇشقىندار
كوزدەن جاسىڭ
سىركىرەپ.
كونبىستىكتىڭ
تۇل كەۋدەڭدى
قۇرتى ىرەپ،
جامباسىڭدى
جاتساڭ جەرگە
جەلىمدەپ،
وڭەشىڭنەن
شىقپاس «اتتان!»
كۇركىرەپ.
ۋاي، زامانداس!
ويانساڭشى
ۇيقىڭنان.
ۇيالساڭشى
مارعاۋ،
ماڭگۇرت
سيقىڭنان.
ءدۇر سىلكىنىپ،
تازالانىپ
الساڭشى
توبەڭدى ويىپ،
تومپەشتەيتىن
قيقىمنان.
قۇل تىرلىكتەن
تۇڭىلۋمەن
جالىققان
سىعالايدى
جانىڭ نەگە
جابىقتان.
يلەگەنمەن
بيلىك مىقتى
بولمايدى
حالىق دەيتىن
قۇدىرەتتى
الىپتان.
جاۋتاڭ كوزدى
جەرگە قاداپ
ءموليىپ،
قۋشيادى
نەدەن ۇركىپ
كەڭ يىق.
جات قولىندا
جىرىم-جىرىم
تالاندى
اتا-بابا
اماناتى -
جەرۇيىق.
جەرۇيىقتى
قانمەن،
تەرمەن
سۋارعان
جىگەر - جاسىق،
كەك مۇقالعان،
تۇل - ارمان.
ءتۇرىپ تاستاپ
قارا بۇلتىن
قايعىنىڭ،
شىعارمىسىڭ
تۇمانى كوپ
مۇناردان.
شىعارمىسىڭ،
جىعارمىسىڭ
ەزدىكتى.
جانىرمىسىڭ
قاجىرىڭا
كەزدىكتى.
كوكجيەككە
قۇر تەلمىرگەن
توسۋمەن
جاسى سورىپ
قوس تەسىك بوپ
كوز ءبىتتى.
جاعارمىسىڭ
شوق ءتۇسىرىپ
جاناردى.
تابارمىسىڭ
كوك تۇرىك بوپ
تاعى اردى.
ۇزەرمىسىڭ
قىل تۇزاعىن
ەزدىكتىڭ
بۇزارمىسىڭ
بۇلتارتپايتىن
قامالدى؟
توز-توز ەتىپ
ءتوزىمىڭدى
شىرماعان،
باسشى ىلگەرى
تىم بولماسا
ءبىر قادام.
اششى كوزدى،
قاراشىقتى
توڭكەرشى،
كىرمەلەرگە
ىرىسىڭدى
ۇرلاعان!
ۋاي، زامانداس!
ازات ەتشى
ەركىڭدى.
اسقىندىرماي
قۇلدىق، كۇڭدىك
دەرتىڭدى.
لاپىلداتىپ
سىرتقا اتقىتىپ
شىعارشى،
بىقسىپ جاتقان
ىشىڭدەگى
ءورتىڭدى!
ءتۇرىپ تاستاپ
ۇرەي دەيتىن
ىرگەنى.
تاس-تالقان ەت
وي-بويداعى
تۇرمەنى.
شاۋىلدەگىش
شاۆكالاردىڭ
سول ساتتە-اق
قىڭسىلاۋعا
اينالادى
ۇرگەنى.
يەسى سەن
اتامەكەن
جەرىڭنىڭ.
تۇلعاسى سەن
ەمىرەنەر
ەلىڭنىڭ.
بۇككەن بەلدى
نايزاداي عىپ
كوتەرسەڭ،
جىم بولادى
ۇستىندە وينار
جەڭىلدىڭ.
ەڭسەڭدى ەزگەن
وزەكتەگى
مۇڭ نالا.
ءانىڭدى ىزدە،
ەندى مۇڭدى
تىڭداما.
ەر تىرلىگى
ەركىندىكتە
گۇلدەنەر،
تابان جالاپ،
قولدى سۇيەر -
قۇل عانا!
نەگە سونشا
جابىساسىڭ
قۇلدىققا؟
قۇل قوعامنىڭ
ارەكەتى
ۇرلىقتا.
ادىلەتتىڭ
ىرعىپ ءمىنىپ
اتىنا،
«تاۋەكەل!» دەپ
بۇر بەتىڭدى
شىندىققا.
ازات ءبىر كۇن
ءوڭىن ارلەپ
شىرايدىڭ،
الماستىرار
قۇل تىرلىگىن
مىڭ ايدىڭ.
شىر ەتكەندە
كەۋدەمىزگە
وت قۇيعان
مەن دە،
سەن دە
سەركەسىمىز
قۇدايدىڭ.
ۋاي، زامانداس!
تۇر ورنىڭنان
سىلكىنىپ.
ءبىر ۇمىتتەن
جەڭىلەدى
مىڭ كۇدىك.
بۇعا بەرسەڭ
سۇعا بەرەر
تىرناعىن
مىقتىلارىڭ
ءاجۋالاپ
تۇر كۇلىپ.
سەن سولاردىڭ
وزىنە ات
مازاعىن.
كومەيىڭنەن
اتىپ شىقسىن
عاجاپ ءۇن.
قۇل قورلىقتى
كۇلگە اينالتىپ
ەزگىلەر
كورسىن الەم
قۇدىرەتى
قازاعىن.
كەلىمسەكتىڭ
ۇرگەنىنەن
سەسكەنبە.
وزەكتەن تەپ
ءوشسىن ۇلىپ،
ءوش كەۋدە.
ۇل-قىزىڭا
تانىت قايرات،
قاجىردى،
وزىڭدەي بوپ
موليمەسىن
وسكەندە.
جىلاماسىن
كۇلىپ وسەر
ۇرپاعىڭ.
بۇلتىن ەمەس
ايالاسىن
نۇر تاڭىن.
جەتەر ەندى
كوزدەن شوق پەن
وت شاشپاي،
جورعالايتىن
تىزەڭمەنەن
بۇلتاعىڭ.
كەبەنەك كي،
لاقتىر ءتىرى
كەبىندى.
تۇنەكتى ءتۇر،
جاينات بۇلتسىز
كوگىڭدى.
ارىستان بوپ
ايعا اتىلعان
الاشتىق
تاپ تەزىرەك
وركوكىرەك
تەگىڭدى.
وزەن تاسىر
باسىن الىپ
جىلعادان.
انگە باسىپ
جاڭعىراتىن
مۇڭدى ادام.
تۋلاپ، تاسىپ
مىنا الەمدى
قۇتقار تەز
تەكسىزدەردەن
ماڭگۇرت ەتىپ
بىلعاعان.
ەلىڭ، جەرىڭ
بوداندىقتان
تازارسىن.
ازات بولساڭ -
قازاق بولىپ
وزارسىڭ.
مۇلگي بەرسەڭ،
شۇلعي بەرسەڭ
كورشىڭە،
قابىرىڭدى
قاق تورىڭنەن
قازار سۇم.
ۋاي، زامانداس!
تاۋمەن قالقام،
كوكەم-اۋ!
بار بايلىعىڭ
باسقاعا ءوتىپ
كەتە مە-اۋ.
كۇرەگى ونىڭ
كەنىڭ تيەپ
جاتسا دا،
تىلەگى ونىڭ
سەنەن مۇلدە
بوتەن-اۋ.
وزگەگە ەز بوپ،
جالىناسىڭ
تىم نەگە.
سەن سولاردى
وراپ ۇلدە،
بۇلدەگە.
ءتىرى جۇرسەڭ
يىعىڭنان
تۇسپەيدى ول،
ءولىپ جاتساڭ،
تاس لاقتىرار
مۇردەڭە.
قارالايدى
شىق قوناقتار
اعىڭدى.
جارالايدى
قان جوسا عىپ
جانىڭدى.
وت كەۋدەسىن
قۇلدىق كۇلى
بىتەسە،
ەشقاشاندا
ازات بولماس
تابىندى.
تابىنباشى،
جالىنباشى
وزگەگە.
ەرىك-ىرقىڭدى
ۇككىزبەشى
كەزبەگە.
ەركىندىگىن
ازات قازاق
قورعاعان
ويرات،
ءشۇرشىت
قاماۋعا العان
كەزدە دە.
تەرىسكەيدەن
وق بوراتىپ
اتسا كۇن،
كوك تۇتىنمەن
جىرتىلعاندا
اق ساعىم،
زەڭبىرەكتىڭ
دوبىن باسپەن
توقپاقتاپ،
جەڭگەن الاش
سولداتىن دا
پاتشانىڭ.
جەڭىلمەشى،
قايراپ كەككە
جىگەردى.
ءۇز بۇعاۋدى!
قي اياقتان
شىدەردى!
سەن سىلكىنبەي،
مەن بۇلقىنباي،
سىلەيسەك،
وراپ الار
قاپاسىنا
ءتۇن ەلدى.
سور قاپاستى
ايداپ تاستاپ
كەۋدەڭنەن،
كەك نايزاسىن
سۋىرىپ ال
بەلدەۋدەن.
ازاماتتى
ازاماتقا
اينالتار،
باس تىكتىرەر
وجەت قيمىل
«ەل!» دەۋمەن.
تاپتاپ كەتەر
كىرىپ السا
سىنالاپ،
قوس كورشىڭ تۇر
شەكارادان
سىعالاپ.
قاپى قالساڭ،
قارسى تۇرماي
قاسقايىپ،
مىڭ سۇمدىققا
باستايدى ءبىر
كىنارات.
كىناراتقا
ءوزىڭ اشساڭ
قاقپانى،
وشەر ۇلتىڭ
كەلمەي ءبىر كۇن
جاتقا ءالى.
كىناراتتىڭ
ەڭ سويقانى -
سەناتتىڭ
جەر-انانى
تاۋارداي قىپ
ساتقانى!
قورعا اناڭدى!
تۋلاقتاي عىپ
ساتقىزبا.
توپىراعىن
جات تابانمەن
جاپقىزبا.
قادىرلەي ءبىل
ءار بۇتاعىن،
ءار تاسىن
دەربەستىكتىڭ
ازات تاڭىن
اتقىز دا!
سەن - پەرزەنتى
تاۋىڭ مەنەن
دالاڭنىڭ.
وزگەرتەتىن
بەت-بەينەسىن
زاماننىڭ.
توردەگى ەمەس
ناعىز ادام -
جەردەگى
ىنجىق بولۋ
سەنى مەنەن
ماعان ءمىن.
تاپ بەرەدى
قالجىراسا
ءسال كۇيىڭ،
جىرتقىش كوزدى
قاداپ جۇرگەن
يانكيىڭ.
وڭەشىڭدى
جۇلقىپ، ءۇزىپ،
ءۇش شەڭگەل
جەر بەتىنەن
جوعالادى
ءان-كۇيىڭ.
ءۇش قورقاۋدىڭ
وزەگىندە
جۇتىلىپ
كەتپەۋى ءۇشىن
ۇلتتىڭ كوككە
قۇتى ۇلىپ،
ءوز قامىڭدى
ءوزىڭ ويلا،
زامانداس،
زور مەن سوردان
شىعارداي بوپ
قۇتىلىپ.
وي كوزىمەن
ءۇڭىلشى ءبىر
وتكەنگە.
«ەركىندىك!» دەپ
ەرلىك جاساپ
كەتكەنگە.
«ازاتتىق!» دەپ
سورعالاعان
قىزىل قان
قىزعالداق بوپ
جايقالاتىن
كوكتەمدە.
قۇربان قاننىڭ
ءار تامشىسى -
ۇرانىڭ.
ۇلگى، ونەگەڭ،
ازان، اتتان،
قۇرانىڭ.
سۋ جۇرەككە
وتتان دا ىستىق
قان قۇيىپ،
تاپسىن سەنەن
قايسارلىقتىڭ
تۇراعىن.
«قۇدايمىن!» دەر
قۇنسىزدارعا
تەلمىرمە.
كەك جالىنىن
كەۋدەڭدەگى
سوندىرمە.
«جانىم - ارىم
ساداعاسى!»
دەيتۇعىن
ەجەلدەن-اق
ۇلدارىمەن
ەل بىرگە.
قۋ جاندى ەمەس
اسقاق اردى
ارداقتاپ،
ەل كيەسىن
ءور جۇرەكپەن
بارلاپ تاپ.
حاق سوتىنان
سوندا عانا
قۇتىلماس،
قۇتىرعاندار
بايلىق قۋعان
اردى اتتاپ.
سەن تابىنساڭ،
تابىن قايسار
رۋحقا.
كونبىستىكتى
قىلعىندىرىپ
قۇرىقتا.
قاسيەتتى
الاش اتىن
اسقاقتات،
ءوزىڭ ەمەس،
كونسىن جاۋىڭ
ىرىققا.
كەلىمسەكتەن
اۋلاقتاتىپ
ىندىزىن،
كەلىمسەكتى
ايداپ شىقسىن
ۇل-قىزىڭ.
كوك تۇرىكتىڭ
كوك ءبورىسى -
قازاعىم!
كوك توسىندە
ماڭگى جانسىن
جۇلدىزىڭ.
IV
ۋاي، زامانداس!
مەن دە،
سەن دە
پەندەمىز.
ادامدىقتان،
ادالدىقتان
كەندەمىز.
ساف التىننان
جارالعانداي
بىرەۋ بار،
بەس تيىنعا
تاتىماستاي
وڭگەمىز...
جەردەن ەمەس
كوكتەن ءبارىن
تىلەۋمەن،
جالىقپايمىز
اۋليە عىپ
تۇنەۋدەن.
قول جايامىز،
كوز سۇزەمىز
كۇندىز-ءتۇن
بار جاقسىلىق
كەلەتىندەي
بىرەۋدەن.
تاباتىنداي
سودان جاننىڭ
ىنتىعىن،
ەسەك دامە
العىزبايدى
ءبىر تىنىم.
توقتاماس ەك
قول بۇلعاسا ول
جىميىپ،
وقتاسا دا،
جالاڭقىلىش
مىلتىعىن.
بىلەگىنە
تيسە جانىپ
ەرىنىڭ،
سۇيگەندەي بوپ
پەريزاتىن
پەرىنىڭ،
كۇلىپ سول ءسات
كىرىپ قانا
كەتەر ەك
جاھاننامنىڭ
قاق تورىنە
كورىنىڭ.
ەرىك-ىرقىنا
جالعىز سونىڭ
قۇلايمىز.
ءىز بولماستاي
وعان بارماس
بىلايعى ءىز.
الدا-جالدا
تۇسە قالساق
كوزىنە،
نەگە ەكەنىن،
كۇلىپ تۇرىپ
جىلايمىز.
ادام ەمەس.
جاراتقان حاق -
ەگەمىز!
جەردەگىگە
تابىنامىز
نەگە ءبىز.
ادالىمەن
ادام بولىپ
يلىكسە ول
وندا، ارينە،
باس يەمىز،
ەرەمىز.
ازاماتتى
شاتاستىرماي
تاڭىرمەن،
سىيلاسالىق
جۇرەك قالار
امىرمەن.
بىرەۋ - مەنى،
ءبىز - بىرەۋدى
تۇسىنسەك،
اينالار ەد
كەڭ جۇماققا
تار ىرگەڭ.
تاڭىرگە ەمەس،
ازاماتقا
سەنەيىك.
بار كۇدىكتى
ۇلى ۇمىتپەن
جەڭەيىك.
ادامعا ادام
دوس قۇشاعىن
اشقاندا،
تار دۇنيەڭ
سالا بەرەر
كەڭەيىپ.
حاق بىرەۋدىڭ
ادال قىلسا
نيەتىن،
قادىرى ارتار
ىرزا بوپ باس
يەتىن.
ساعان، وعان
جاركەشتەنۋ
جاراسپاس
جۇرت الدىندا
ۇياتىڭنان
كۇيەتىن.
ۋا، زامانداس!
سەن دە،
مەن دە
پەندەمىز.
بىرەۋ - مىقتى.
توبىر دەيدى
وڭگەمىز.
سول بىرەۋگە
باس يەر ەك
قۇرمەتتەپ،
بار بايلىعىن
قايتارتا
الساق
ەلگە ءبىز!
V
ۋاي، زامانداس!
اشىلدىم دا
شاشىلدىم.
قاسيەتىن
تانىتتىم با
حاس ۇلدىڭ؟
جاسىعى ەمەس
جارامساقشىل
جاماننىڭ،
بولسام دەۋشى ەم
ءبىر سىنىعى
اسىلدىڭ.
اسىلدارىم
ءسىڭىپ كەتكەن
عاسىرعا.
عاسىرلارىم
ءتور بەرمەگەن
ماسىلعا.
كەشە،
بۇگىن
ءھام ەرتەڭىم
تۇر تولىپ،
كىپ-كىشكەنتاي
جەرشارىنداي
باسىمدا.
ماڭدايداعى
قوس تەلەسكوپ
كوزبەنەن
كورەم كۇيدى
جۇرت ءتۇسىنىپ،
سەزبەگەن.
ءوز ويىما
قارسى تۇرار
ءوز دەنەم،
وزىڭە ەمەس،
وزگەگە اۋار
كەزدە دەم.
ايتتىم ساعان
كۇيىگىمدى،
مۇڭىمدى.
ەستي الساڭ
جۇرەك ءسوزى -
ءۇنىمدى.
ويلانىپ قاپ
ءوز كەۋدەڭە
ءۇڭىلشى،
مۇمكىن سەن دە
بايقارسىڭ
ءوز ءمىنىڭدى.
وياتارسىڭ
كۇدىگىڭنەن
ءۇمىتتى،
تىرىلتەرسىڭ
سۇمەلەكتەن
جىگىتتى.
اتىلارسىڭ
اقيقاتتى
اڭساۋمەن
تالاق ەتىپ
باق-تار تولعان
ۇگىتتى.
اۋا جۇتىپ
جۇرگەن جوقپىز
بەكەر ءبىز.
تويدى وي جەڭىپ،
داعدارىستان دا
وتەرمىز.
تاۋ، دالامدا
زاردى قۋىپ،
ءان شالقىپ،
«عاجاپستان!»
دەيتىن شاققا
جەتەرمىز.
ۋاسسالام!
25.11 - 05.12.2010 جىل.
«اباي-اقپارات»
