ءتول ادەبيەتىمىزدىڭ ءتىل ماسەلەسىن اۋىزعا العاندا عابيت مۇسىرەپوۆسىز سويلەۋ مۇمكىن ەمەس. كوركەمسوز زەرگەرى ادەبيەتىمىزدىڭ اقساقالدىعىن،  ءار سىن، اقىلىن سوزىمەن ەمەس ىسىمەن، ۇلتىنا بەرگەن كول-كوسىر، بوگەنايى بولەك كوركەم شىعارماسىمەن كورسەتتى. ونىڭ قالامىنان تۋعان دۇنيەلەر مۇلدە كەم-كەتىكسىز قالانعان الىپ عيمارات سياقتى. ءمۇبادا ءبىر كىرپىشىن - ءبىر ءسوزىن قوزعار بولساڭ، قۇرىلىسقا اقاۋ تۇسەدى. ءتىپتى قۇلاپ قالۋى دا عاجاپ ەمەس. سوندىقتان دا عابەڭ وزىنە قانداي قاتاڭ تالاپ قويسا، وزگەدەن دە سونى كۇتتى. الىپ ەسكەرتكىشتىڭ ءار تاسىن ءوز قولىمەن قالاپ، «عابيت مۇناراسىن» تۇرعىزدى.

ءتول ادەبيەتىمىزدىڭ ءتىل ماسەلەسىن اۋىزعا العاندا عابيت مۇسىرەپوۆسىز سويلەۋ مۇمكىن ەمەس. كوركەمسوز زەرگەرى ادەبيەتىمىزدىڭ اقساقالدىعىن،  ءار سىن، اقىلىن سوزىمەن ەمەس ىسىمەن، ۇلتىنا بەرگەن كول-كوسىر، بوگەنايى بولەك كوركەم شىعارماسىمەن كورسەتتى. ونىڭ قالامىنان تۋعان دۇنيەلەر مۇلدە كەم-كەتىكسىز قالانعان الىپ عيمارات سياقتى. ءمۇبادا ءبىر كىرپىشىن - ءبىر ءسوزىن قوزعار بولساڭ، قۇرىلىسقا اقاۋ تۇسەدى. ءتىپتى قۇلاپ قالۋى دا عاجاپ ەمەس. سوندىقتان دا عابەڭ وزىنە قانداي قاتاڭ تالاپ قويسا، وزگەدەن دە سونى كۇتتى. الىپ ەسكەرتكىشتىڭ ءار تاسىن ءوز قولىمەن قالاپ، «عابيت مۇناراسىن» تۇرعىزدى.

ادەبيەتىمىزدىڭ، ادەبي ءتىلىمىزدىڭ ءتۇپ-توركىنىنە كەلگەندە، عابەڭ­نىڭ قىران جانارى تىم ارىنى - باعزى تۇركى، قىپشاق دالاسىن شولادى. باي ءتىلىمىزدىڭ قۇدىرەتتى بولعانىنا سەنەدى جانە سەندىرەدى. ونان كەيىنگى جالعاۋشىلارى رەتىندە قازاق جىراۋلارىن تىلگە تيەك ەتە كەلىپ، ءسوز سوڭىن ابايعا بۇرادى. «ۇلى اقىن قاراپايىم سوزدەردىڭ قالاي ماعىنالى بولارىن قالاي ۋىتتى، قالاي ەكپىندى، قالاي جىلى، قالاي سۋىق بولار سىر-سيپاتىن اشىپ، انا تىلىمىزگە جان بىتىرگەن ادام... اباي قازاق حالقىنىڭ ادەبي ءتىلى عانا ەمەس، بارلىق ماعىناسىندا ءتىلىن تۇزەۋشى، بارلىق ماعىنادا ءسوز قاسيەتىن اشۋشى» دەيدى. مىنە، ءبىز بۇدان عابەڭنىڭ ءوزىن اباي مەكتەبىنىڭ ادال شاكىرتتىگىنە  تەلىگەنىن بىردەن بايقايمىز. بۇل تەلۋ شىن مانىندە ءوزىن ونەرگە، ۇلت ادەبيەتىنىڭ ىستىق-سۋىعىنا بايلاپ، انا ءتىلدىڭ اششى ازابىن تارتۋعا بەل بۋعان قايراتكەرلىگى ەدى. قۇراننىڭ كۇللى مۇسىلمان حالقىنىڭ اۋزىنان تۇسپەۋىندە، ابايدىڭ جالپاق الاشتى سوزىنە جۇگىندىرۋىندە ءتىلدىڭ قانداي قۇدىرەتى بار؟ ءسوز كيەسىنە، اباي الەمىنىڭ تۇڭعيىعىنا ۇڭىلگەن مۇسىرەپوۆ ءوزى دە سول ءتىلدى توقسان تولعاۋعا سالىپ، توبىقتاي ءتۇيىنىن ىزدەدى. تاپتى دا. بىراق الدىندا ۇلى ۇستاز - اباي تۇر. اباي مۇحيتى جاتىر. ءبىزدىڭ عابيتتتەن اسىپ ءسوز سويلەۋگە جۇرەكسىنىپ وتىر­عانىمىز سياقتى، عابيتتە ابايدان اتتاي المادى. ابايسىز ءسوز سويلەگەن جوق. «ءبىز ابايدىڭ: «قايران ءتىل، قايران ءسوز، نادانعا قادىرسىز!» دەگەن زارلى دا، زارلى قايعىسىنا تىم-اق جاقىنداپ كەلەمىز. ءوزىمىزدى ون جىل وقىتۋعا شاماسى كەلەتىن، وقىعان ناداندارعا ايتۋعا تۋرا كەلەدى. سوندىقتان اباي زارىنىڭ سالماعى بىزگە ون ەسە اۋىر ءتۇسۋى كەرەك. جازۋشى ءتىلسىز، سىنشى قىرسىز دەرلىك كەزەڭگە كەلىپپىز» دەيدى عابەڭ 1984 جىلى قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا سويلەگەن سوزىندە («قازاق ادەبيەتى» گازەتى 1984 جىل 21 جەلتوقسان). سودان بەرى دە اتتاي جەلىپ جيىرما التى جىل ءوتىپتى. وسى ءسوز قۇلاعىمىزعا جاڭعىرىققان سايىن اينالامىزعا جاسقانا قارايمىز. «عابەڭنىڭ ءوزىن ون جىل وقىتۋعا شاماسى كەلەتىن»، «وقىعان نادانداردىڭ» قاتارىندا ەمەسپىز بە دەپ شوشيمىز. شوشيتىن دا ءجونىمىز بار. الدىڭعى بۋىنىنا قاراعاندا، سوڭعىلارى ودان ارى ازعىنداپ، ءشوجىپ بارا جاتقان ادام دەگەن اتى قىمبات بولعانمەن، زاتى ارزان اۋلەتتەردەنبىز. ەتىستىك پەن سىن ەسىمدى عانا قولعانات ەتىپ، ەتەكتەي ديپلوم، ەلگە جاريا ەسىم الىپ جۇرگەن عالىم، جازعىشتارىمىز قانشاما. ادەبيەتتەن اقساقال، جاستاردان ءتىل تابا الماي شارشاپ جۇرگەنىمىز وتىرىك پە؟ ەندەشە ءبىز قورىقپاي كىم قورقادى؟! قازاق سىندى تەكتى ۇلتتىڭ ۇلاندارى بولعانىمىزدان، اتا-بابانىڭ اق ارىن، ۋىزداي تازا ءتىلىن بۇلعاۋدان قورىققانىمىز، ارينە، ۇلتتىڭ بولاشاعىنان قورقۋىمىز ەمەس پە!

عابەڭنىڭ ءسوزىن ودان ارى تەرەڭدەي تۇسسەك، الگى قورقىنىشىمىز سەيىلگەنى بىلاي تۇرسىن، ءتىپتى دە ۇدەي تۇسەدى. شىندىققا باس يمەسكە امالىمىز جوق. تاعى دا كەمەڭگەردىڭ سوزىنە كەزەك بەرەيىك: «كوركەم ادەبيەت ەڭ الدىمەن قاي تىلدە جازساڭ، سول ءتىلدى جاقسى ءبىلۋدى تالاپ ەتەدى. سوڭعى جيىرما جىلدىڭ ىشىندە بىزدە انا ءتىلىمىزدى جاقسى بىلۋدەن كورى «بىلەمىن» دەۋشىلەر كوبەيىپ بارادى. سويتە تۇرا انا ءتىلىن مەنسىنبەيتىن قالاي بولسا، سولاي بۇرمالاي بەرەتىن جاۋاپسىزدىقتارىن جاسىرا المايدى. جاۋاپسىزدىقتىڭ ەكىنشى اتى تالانتسىزدىق. تالانت پەن جاۋاپسىزدىق - وتىرىك پەن شىندىق، كولگىرسۋ مەن جاناشىرلىق سياقتى - ءبىر جۇرەككە سيىسا الماۋى كەرەك. جۇرەك  - تازالىق مەكەنى، سۇلۋلىق مەكەنى، ەرلىك مەكەنى، ادىلەت مەكەنى». وسىلاردى ايتقان عابەڭ «انا ءتىلىن مەنسىنبەيتىن، قالاي بولسا سولاي بۇرمالاي بەرەتىن جاۋاپ­سىزدىقتار» جونىندە ءبىراز مىسالدى قۇلاعىنان تىزەدى. بەكدىلدا الدامجاروۆ، مولداحمەت فانازوۆ، دۇكەنباي دوسجانوۆ باستاعان قالامگەرلەردىڭ ءتىل قولدانىسىنان بايقاعان كىناراتتاردى سيپاي قامشىلاپ، «تاناۋ» ءسوزىن كەلسە-كەلمەس قولدانعان ءبىر توپ «جاسقا» (قازىرگى قارتتار) توقتالادى. ولاردىڭ ىشىندە بۇگىندەرى ەسىمى ەلگە ايگىلى قاليحان ىسقاق، ماعزۇم سۇندەتوۆ، سماعۇل ەلۋباي، كارىباي احمەتبەكوۆتار بار. اتالعان بۋىننىڭ كەيىنگى شىعارمالارىنا كوز جىبەرسەك، وسى «تاك-تاكتان» كەيىن ءتىل قولدانۋدا بارىنشا ساق بولعانى بىلىنەدى. دەمەك، عابەڭنىڭ تالماۋ جەرىن ءدال تاۋىپ، جۇيەلى سىن ايتقانىندا ءشۇبا جوق. مۇندايدا ول بىرەۋدىڭ بەتىنە قاراپ مايمەڭكولەگىسى كەلمەيدى. ۇلتتىڭ بولاشاعى - جاستاردا دەپ ولاردى اداسۋدان اۋلاق بولۋعا، ءتىل تازالىعىنا، شىنايى ەڭبەككە جەتەلەيدى. «تالانت پەن جاۋاپسىزدىقتىڭ - وتىرىك پەن شىندىق، كولگىرسۋ مەن جاناشىرلىق سياقتى - ءبىر جۇرەككە سيىسا المايتىندىعىن» ايتادى. شىندىقتى شىمبايىنا باتىرىپ، تۇزەتۋىنە جول نۇسقايدى: «ءبىزدىڭ جاس اقىن-جازۋشىلارىمىز ادەبيەتكە ءبىز جاستار تاقىرىبى­مەن كەلەمىز دەپ ەدى. اسىل تاستان، اقىل جاستان دەگەن حالىق قاعيداسى بويىنشا ۇلكەندەرىمىز ۇلكەن ءۇمىت ەتكەنبىز. ول ءۇمىت ءالى اقتالعان جوق»، - دەگەن الاڭداۋشىلىعىنىڭ ار جاعىندا جاستاردان كۇتەر ءۇمىتى مەن تاۋداي تالابى قاتار جاتىر. ماحمۇت بالاسى ءوزى بايقاعان ءارتۇرلى ءسوز-سويلەمنىڭ كوزگە كورىنەر ولپى-سولپىسىن ناقتىلى مىسالدارمەن كورسەتىپ وتىرادى.

ءتىپتى سىن جانرىنا كەلگەندە، كەمدىكتى تۇزەۋ، باردى باعالاۋ جايىندا دا ارنايى ەسكەرتۋ جاسايدى. مۇحامەتجان قاراتاەۆ، سەرىك قيراباەۆ، راحمانقۇل بەردىباەۆ باستاعان ءبىر توپ سىنشىلاردىڭ «مۇحتاردىڭ «ابايىن» رومان ەمەس» دەپ شۋلاپ جاتقاندا «ءۇن­دەمەي» قالعانىن سىنايدى. وسىلايشا ونىڭ ءار سوزىنەن ادەبيەتكە دەگەن شىنايى جاناشىرلىعى، ۇلتىنا دەگەن ءمولدىر ماحابباتى، تىلگە دەگەن سۇتتەن اق، سۋدان تازا پەرىشتە كوڭىلى بىردەن بايقالادى. ادىلەتتىڭ تۋىن كوتەرىپ، ءمىنىمىزدى كوزگە شۇقىپ ايتار سول اقساقالدىقتىڭ ساعىندىرىپ جۇرگەنىنە دە ءبىراز بولدى-اۋ.

جاس پروزاشىلاردى اقتارىپ-توڭكەرگەن ۇلى كلاسسيك ەندىگى جەردە دراماتۋرگياعا دا از ايالداپ، ونان پوەزياعا اۋىسادى. مۇندا دا ءسوزدىڭ ءبىسمىللاسى اباي بولادى. جازبا پوەزيانىڭ ءتىلىنىڭ باتىرلار جىرى مەن جىراۋلار مەن ايتىسكەر اقىنداردان باستالعانىن ايتا كەلىپ: «اباي تەك قانا پوەزيا ءتىلىن تۇزەپ بەرگەن جوق، جالپى ءتىلىمىزدىڭ ورامدىلىعىن، بەينەلەۋ شەبەرلىگىن، سويلەم قۇرىلىسىنداعى ءار ءسوزدىڭ ءوز ورنىن، سويلەمدەگى وي سالماعىن قايدا، قالاي قالاۋىن دا ۇيرەتىپ كەتتى. اباي بىزگە ۇلى مەكتەپ!» دەيدى. بۇل سوزدەر جاي عانا ايتىلىپ تۇرعان جوق. ونىڭ ار جاعىندا ات باسىنداي التىنعا بەرگىسىز اسىل ويلار جاتىر. تەرەڭىنە جەتە الماساق تا بەرگى بەتىنەن بايقاعانىمىزدى ايتار بولساق، ءبىرى جازبا ادەبيەتىمىزدىڭ ابايدان كوپ بۇرىن باستالعانىن، وزگە ەمەس ءوز تاريحىمىزدا تالاي حالىقتىق قالامگەرلەرىمىزدىڭ بولعانىن تاعى ءبىر مارتە ماقتانىشپەن ەسكەرتەدى. جانە دە ءبىزدى اباي مەكتەبىنەن ءتىل ءتالىمىن عانا ەمەس، شەبەرلىك جەتىستىگى مەن ار ءتالىمىن قابىلداۋعا شاقىرادى. «ءتىلىمىزدىڭ ورامدىلىعىن، بەينەلەۋ شەبەرلىگىن، سويلەم قۇرىلىسىنداعى ءار ءسوزدىڭ ءوز ورنىن، سويلەمدەگى وي سالماعىن قايدا، قالاي قالاۋدى ۇيرەنۋدى» قۇلاعىمىزعا قايتالاي قۇيادى. ال بۇگىنگى بىزدەر بۇل سوزدەردى قاي دەڭگەيدە ءتۇسىنىپ، قالاي قابىلدايمىز؟ وعان جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن عابيت قانا ەمەس تالاي دانانىڭ تاعىلىمىن اقتارىپ، قولدا باردى تارازىعا تارتۋ كەرەك بولادى. وندايدا ابايدان اسىپ، عابيتتەن اسىپ ءسوز تاپساق، وندا ءبىز ۇتامىز. بىراق تابا دا المايمىز، ۇتا دا المايمىز.

سوناۋ 1913 جىلدىڭ وزىندە-اق ابايدى «قازاقتىڭ  باس اقىنى» دەپ باعالاعان ا.بايتۇرسىنوۆ: «ءسوز جازاتىن ادام ءارى جازۋشى، ءارى سىنشى بولارعا كەرەك. ءسوزدىڭ شىرايلى، اجارلى بولۋىنا ويدىڭ شەبەرلىگى كەرەك; ۇنامدى ورىندى ءدامدى بولۋىنا ءبىلىم كەرەك. ابايدا وسى ۇشەۋى دە بولعان. بۇلاردىڭ ۇستىنە اباي كوسەم، ۇلگى شىعارىپ، ونەگە جايعىش بولعان. ابايدا ولەڭ ءسوزدىڭ نەشە ءتۇرلى ۇلگىسى، ورنەگى تابىلادى» دەپ بەكەر ايتپاعان شىعار. «اقىننىڭ ءبارى عالىم ەمەس، عالىمنىڭ ءبارى اقىن ەمەس. ابايدا وسىنىڭ ەكەۋى دە بار» دەگەن ەدى عوي س.مۇقانوۆ. قازاقتىڭ قارا ءسوزىن ءبىر كىسىدەي قاسيەتتەگەن كورنەكتى جازۋشى م.ماعاۋيننىڭ ءوزى: «مەن ءوزىم اباي جونىندە جازۋعا قورقامىن. مۇنى بۇرىن ايتقانمىن. ءوزىڭنىڭ دەڭگەيىڭنىڭ ءبارى كورىنىپ قالادى. ابايدى تالداماي-اق، ابايمەن سالىستىرماي-اق، سول ءوز بەتىڭمەن جۇرە­تىن بولساڭ، كىشكەنە ابىرويلىراق بولاسىڭ. ابايدىڭ تەرەڭ­دىگىنە ءبىز ءالى جەتكەنىمىز جوق. مەن ءبىر جازعانىمدا ايت­قام: «مەن ابايدىڭ تىزەسىنە جەتكەن كەزدە بۇرىن-سوڭدى قازاقتا قالام ۇستاعان جۇرت­تىڭ بارلىعى مەنىڭ توبىعىمدا قالادى» دەپ»، - دەگەن جوق پا. جاڭاعى ءبىزدىڭ كۇپىرشىلىك ويىمىزعا بەرىل­گەندەرگە بۇدان ۇلكەن جاۋاپ جوق. ساي-سايدان قۇيىلعان پاراسات پايىمى ءبىر ارنادا تابىسىپ جالعىز عانا داڭعىلدى بويلايدى. ونىڭ كوش باسىندا ءسوز كوسەمى اباي.

عابەڭنىڭ تەرەڭدەرگە قالاي ۇڭىلگەنىنە قازىرشە وسى دا جەتەرلىك.

قازاق ادەبيەتىنىڭ بارلىق جانرىن دامىتۋدا ايانباي ەڭبەك ەتكەن اكادەميك-كلاسسيكتەردىڭ ءبارىن دە وي كوزىمەن شولىپ، الدى-ارتىن، وي-قىرىن تىنتە باقىلاپ وتىرادى. بوتەن ماقسات، بىقسىما وي، شيكى باعا، جەلبۋاز ءسوز اتىمەن جوق. نە ايتسا دا كەسىپ-ءپىشىپ، ءيىن قاندىرىپ، جەتكىزىپ ايتادى. ەندىگى جەردە جاستار جىرىن پاراقتاپ ونىڭ ءتىل قولدانۋ جاعىنداعى ولقىلىقتارىن سىنايدى. وكىم جايلاۋوۆ، ماقسۇت نەتاليەۆ، ءشومىشباي ساريەۆ، يبراھيم يساەۆ، تىلەپالدى جامبىلوۆ ولەڭدەرىنەن مىسال كەلتىرەدى.

ءتىپتى پوەزيانىڭ ولقىلىعى مەن ءتىلدىڭ جۇتاڭدىعىنا كەلگەندە، كەشىرىمگە كەلمەس كەيىستى بەينەگە ەنىپ، كۇيىنىشپەن ءتىل قاتادى. «انا ءتىلىن بىلمەۋشىلەر وزدەرىن ءبىلىمسىز دەپ سانامايدى-اۋ دەيمىن. سوندىقتان وزدەرىن اسىراپ وتىرعان انا ءتىلىن قالاي بولسا سولاي قورلاي بەرۋگە ۇيالمايدى. ال ەندى ۇياتى جوق ارسىز ادامنان اقىندىق كۇتۋدىڭ قاجەتى جوق. اقىن-جازۋشى دەپ اتالاتىن ادامدار «بويى بىلعاڭ، ءسوزى جىلماڭ» ەركەتايلار ەمەس، حالىق الدىندا جاۋاپتى قالام قايراتكەرلەرى... قوقىر-سوقىردى كوركەم ادەبيەت ساناپ، جاۋاپسىزدىققا مايمەڭكولەپ قاراۋدى قويايىق!» - دەپ اقىن-جازۋشىعا قويىلاتىن اۋىر تالاپتىڭ تىلدەن باستالاتىندىعىن باسا ايتادى. بۇگىنگى «دەموكراتيانىڭ» ارقاسىندا بالاپان باسىنا، تۇرىمتاي تۇسىنا تارتقان ادەبي قاۋىمعا قايرىلىپ ءبىر قاراساق عابەڭنىڭ اسا تاياعى توبەمىزگە ءتونىپ تۇرعانداي ۇرەيلى سەزىم بيلەيدى. سونى سەزسە كەرەك، «اشۋلى شال» كوزىمىزگە شۇقيدى: «قادىرلى سىنشىلار، زەرتتەۋشىلەر، رەداكتورلار، تۇتاسىنان العاندا دۇنيەجۇزىلىك مادەنيەت-ادەبيەت قورىنا ۇلەس قوسىپ وتىرعان داۋىرىمىزدە ءوز ۇيىمىزدەن تابىلىپ جاتقان قوقسىققا سىزدەر دە جاۋاپ­تىسىزدار!». بۇدان ۇلكەن ءسوز، بۇدان ۇلكەن ەسكەرتۋدى ءالى ەستىگەمىز جوق. ەستىرتەتىن، باتىلدىقپەن ايتاتىن ارى تازا ساقالدىنى تاپپاي ءجۇرمىز. كوپكە جال-جايا، قازى-قارتالى كوجە ۇلەستىرۋ تۇگىلى، ءوز قازانىنىڭ قاسپاعىنان اسپايتىن قارا قۇرساق شالدار كوبەيدى. قولدا باردى تەكە قويىپ، سولارعا باس شۇلعىعان كوبىمىز «مايمەڭكومەن» كۇنەلتەمىز. ۇلى سۋرەتكەر - ادەبيەتىمىزدىڭ شىن جاناشىرى بۇل سوزدەرىن كەشەگىلەر ءۇشىن ەمەس - «قوقسىققا» بەلشەسىنەن باتقان بىزدەر ءۇشىن ايتىپ وتىرعان سياقتى. قالاي ويلايمىز؟ - ونى جۇرەك تازالىعىنا تاپسىرعانىمىز ءجون. ءسوز الىبى ءمىنىمىزدى عانا قازبايدى. ولجاس سۇلەيمەنوۆ، مۇحتار شاحانوۆ، فاريزا وڭعارسىنوۆا جىرلارىنان ءۇزىندى كەلتىرىپ، تىلدىك شەبەرلىگىنە ءسۇيسىنىپ، ءۇمىتتىڭ ۇكىسىن قادايدى. جاستاردان ەرتەڭدى ىزدەيدى.

«ادەبيەت ءتىلى ءبىر حالىقتىڭ ءتىل بايلىعىن  عانا كورسەتپەيدى. سونىمەن بىرگە سول حالىقتىڭ ەلدىك دارەجەسىن، وي-كەمەرىن، سەزىنۋ تەرەڭدىگى مەن تايازدىعىن دا كورسەتىپ تۇرادى. ەڭ  اۋىرى - انا ءتىلىن بىلمەگەن اقىن-جازۋشى ەل-جۇرتىنىڭ ەسكىلى-جاڭالى تىرشىلىگىمەن اجىراسقانىن كورسەتەدى»، - دەپ ءسوزىن تۇجىرىمداعان ع.مۇسىرەپوۆ ويىن عانا ءبىلدىرىپ قالماستان، وسيەتىن ءوز اۋزىمەن جەتكىزىپ كەتىپتى. دارا تالانت - امبەباپ ونەر يەسى و دۇنيەگە كەتەرىنەن ءبىر-اق جىل بۇرىن وداقتاعى وسى بايانداماسىندا كوكىرەكتەگى شەرىن الا كەتپەيىن دەگەندەي، اعىنان اقتارىلىپ، بار مەن جوقتى باعامداپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ حال-كۇيىنە كەڭىنەن توقتالعان ەكەن.

ەگەر عابەڭ وسى سوزدەرىن ءدال قازىر الدىمىزدا سويلەپ تۇرعان بولسا، قايتەر ەدىك. اتالعان جيىرما التى جىلدا ادەبيەتىمىزدىڭ جاڭاشىلدىق جاعىنان، «باتىسشىلدىعىمەن» جوعارى كوتەرىلگەنى شىن شىعار. تىلدىك جاعى قالاي؟ اسىرەسە ع.مۇسىرەپوۆتىڭ سۇيىكتى پروزاسىنىڭ مۇراگەرلەرى... بۇعان بىردەڭە دەۋگە باتىلىمىز جەتپەيدى. ادەتىمىزشە جالتاقتايمىز، كۇرسىنەمىز.

«ءبىز ابايدىڭ: «قايران ءتىل، قايران ءسوز، نادانعا قادىرسىز!» دەگەن زارلى دا، زارلى قايعىسىنا تىم-اق جاقىنداپ كەلە­مىز...جازۋشى ءتىلسىز، سىنشى قىرسىز دەرلىك كەزەڭگە كەلىپپىز»، - دەگەن عابەڭ ءسوزىن قايتا اۋىزعا الساق، جازۋشى اباي ارقىلى ءوزىنىڭ اقتىق زارلى قايعىسىن اقتارىپ كەتىپتى. ابايدان بەرى جالعاسقان سوڭعى بۋىنعا الاڭداۋشىلىق عابەڭ داۋىرىنە كەلگەندە ءتىپتى دە اسقىنىپ، جازىلماس جارا، ايىقپاس دەرتكە اينالعان ءتۇرى بار.

وسى ءسوزدىڭ ايتىلعانىنا دا جيىرما التى جىل بولدى. جاڭا تۋعان بالا جيىرما التى جاسقا كەلسە، جيىرما التى جاستاعى جىگىتتەر ەلۋ ەكىگە كەلىپتى. از دا، كوپ تە ۋاقىت ەمەس. ولاي بولسا، عاسىرلار ءولاراسىن بوكتەرىنگەن جيىرما التى جىلدى ارتقا تاستاپ، قانداي كەزەڭگە كەلىپ وتىرمىز؟ بۇل اباي الاڭداعان «قايران ءتىل، قايران ءسوز، نادانعا قادىرسىز!» دەگەن كەز بە، الدە عابەڭنىڭ قايعىسىن قوزداتقان «جازۋشى ءتىلسىز، سىنشى قىرسىز دەرلىك كەزەڭ بە؟». قالاي بولعاندا دا، قازاقتىڭ عابيتىنىڭ قابىرعاسى تەكتەن تەككە قايىسقان جوق. «زامان اقىر جاستارىنا» زارلى قايعىسىن ايتىپ زار جىلاپ كەتتى. ادەبيەتتەن تازالىق، سۇلۋلىق، ەرلىك، ادىلەت ىزدەگەن جازۋشى جۇرەگىنىڭ جۇبانىشىنان كورى الاڭداۋشىلىعى باسىم بولدى. «سوزدەردىڭ قالاي ۋىتتى، قالاي ەكپىندى، قالاي جىلى، قالاي سۋىق بولارىن» ابايشا اشقىسى كەلىپ «زارلى قايعى» دەگەن ءسوز تىركەسىن دە بەكەر قولدانعان جوق. «اباي زارىنىڭ سالماعىن ون ەسەدەن اۋىر» سەزىنگەن عابەڭنىڭ زارلى قايعىسىنىڭ سالماعىن ءبىز قانشا ەسە اۋىر سەزىنەمىز؟! ارقامىزعا ايازداي باتاتىنى دا وسى.

كۇللى دۇنيەنىڭ كوركەمدىككە مانسۇق بولعانى سياقتى ءسوزىمىز، ءسوز ونەرىمىز - ادەبيەتىمىز ءوزىنىڭ كوركەمدىگىمەن قۇندى. جاراتقان اللاھ تاعالا قۇران كارىمدە كوركەم ءسوزدى ماقتاي كەلە: «كوركەم ءسوز تامىرى (جەردە) تەرەڭ، تالدارى كوككە ۇلاسقان اعاش سەكىلدى. مۇنداي اعاش جاراتقاننىڭ رۇقساتىمەن ءاردايىم ماۋەسىن بەرىپ تۇرادى. اللاھ تاعالا عيبرات السىن دەپ وسىنداي مىسالدار ارقىلى تۇسىندىرەدى» (يبراھيم سۇرەسى، 24-ايات), - دەپ بۇيىرعان ەكەن. تۋرا وسى اياتتىڭ ءوز دالەلىن ادەبيەتشى كوزىمەن قاراعاندا - الەمدەگى ەڭ ۇزدىك، وقىرمانى ەڭ كوپ، ەشقانداي وزگەرىسكە ۇشىراماعان، ادامنىڭ جان جۇرەگىنە بارىنشا جاقىن، ءدىلىمىز بەن ءتىلىمىزدى قۇدىرەتىنە جۇگىندىرە الاتىن، اسا قۋاتتى «كوركەم شىعارما» - قۇران كارىمنەن تابۋعا بولادى. قازاقتان اباي، ورىستان ا.پۋشكين، ل.تولستوي، ي.بۋنين، نەمىستەن گەتە ت.ب. سول كوركەمدىكتى ەرتە تانىعان ءبىر تۋما تالانت يەلەرى. ال، عابيتتىڭ عازالىن قوزعاعان دا وسى كيەلى ونەردىڭ -  كوركەم ءسوزدىڭ شامى.

قۇراننىڭ حيكمەتى، اباي ءسوزىنىڭ سيقىرى، عابيت زەرگەرلىگى - ولمەس تۋىندىعا ارقاۋ بولاتىن جالعىز جەلى!

ءسوز تىرىلمەي، ەل تىرىلمەيدى. ءتىل تۇزەلمەي، ەل تۇزەلمەيدى. ەل تىرىلسە، ءتىل تۇزەلسە، ادەبيەتتىڭ اسپانى اشىق، ارى تازا بولادى. ادەبيەتىمىز كىرسىز، ءمىنسىز بولسا، كۇللى الەمنىڭ جاراتۋشىسى اللا­نىڭ الدىندا، ادەبيەتىمىزدىڭ اتاسى - ءسوز عۇلاماسى اباي مەن عابيتتىڭ الدىندا، ازعىنداۋعا بەيىم ەلىتكىش ۇرپاقتىڭ الدىندا جۇرەگىمىز تازا، ءجۇزىمىز جارىق بولار ەدى.

شىن مانىندە دانالار كوكىرەگىن قارس ايىرىپ شىققان بۇل كۇرسىنىس ابايدىڭ دا، عابيتتىڭ دە قايعىسى ەمەس، بۇكىل حالىقتىڭ، ۇلتتىڭ زار-مۇڭى. بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىنىڭ زارلى قايعىسى. ال قازاق ادەبيەتىنىڭ قايعىسى اباي مەن عابيتتىڭ عانا قايعىسى ەمەس، بارشامىزدىڭ زارلى قايعىمىز.

«جاس قازاق ءۇنى» گازەتى