مەنىڭ جاسىم – وندا. ۇيدە گۇل ءوسىرىپ، بوس ۋاقىتىمدى پايدالى وتكىزەمىن. سوڭعى ۋاقىتتارى، گۇلدى جاقسى كورىپ عانا قويماي، وتباسىما ءبىر سىي جاساعىم كەلىپ جۇرگەن. سول ماقساتىم – مەكتەپتەگى عىلىمي كونفەرەنتسيا ۋاقىتىندا ورىندالايىن دەپ وتىر.

ءبىر اي بولدى، ەركەك باقىتى مەن ايەل باقىتى گۇلدەرىنىڭ ورتاق ۇقساستىقتارى مەن ەرەكشەلىكتەرىن وزىمشە زەرتتەپ جۇرگەنىمە. ارينە، عىلىمي جەتەكشىم -ۇستازىم شىنار حاليلقىزىنىڭ كومەگىمەن. سونىمەن، ەكى گۇلدى بۋدانداستىرىپ، جاڭا  ءتۇر - «وتباسى باقىتى» گۇلىن وسىرگىم كەلەدى.  مەنىڭ الدىمدا، ولاردىڭ ءوسۋ جولىن، تەحنولوگياسىن زەرتتەۋ ماقساتى تۇر. ودان بولەك، گۇلدەردى زەرتتەۋ، باپتاۋ، ءوسىرۋ، ءتىپتى، جاڭا پايدا بولعان گۇلدى زەرتتەۋ كۇندەلىكتى ۋاقىتىمنىڭ ءبىر بولىگىنە اينالدى.

«رۋحاني جاڭعىرۋ» - ءار ادامنىڭ وتباسىنان باستالادى، - دەپ اپايىم ۇنەمى ايتىپ وتىرادى. مىنە، مەنىڭ مىندەتىم دە سول، بۇل ەڭبەگىمدى اۋلەتىمنىڭ جەتىستىگىنە ارناعىم كەلەدى. ايتپاقشى، ءتۇرلى وقۋلىقتاردى وقىپ، دەرەكتەر جيناۋعا تۋرا كەلەدى. ءتۇرلى كىتاپتارى وقىپ، گۇلدىڭ تۇرلەرى مەن ونىڭ ادام بالاسىنا پايداسى تۋرالى مول اقپاراتقا قانىقتىم.

ەندى، جەتەكشىممەن بىرگە زەرتتەپ جۇرگەن جۇمىسىم تۋرالى اقپارات بەرە كەتەيىن.

كىتاپتاعى زەرتتەۋلەرگە قاراساق، انتۋريۋم (لات. Anthurium) – شايانوتتار تۇقىمداسىنىڭ 113 تەگىنىڭ ءبىرى. انتۋريۋمدى اركىم ارقالاي اتايدى، مىسالى «ماحاببات گۇلى»، «ەر ازاماتتاردىڭ باقىتى» سياقتى اتاۋلار دا بەرگەن. بويىنىڭ بيىكتىگى تۇرلەرىنە قاراي 2 مەترگە دەيىن بولادى. ءبىر انتۋريۋم 5-6 گۇلگە دەيىن شىعارادى. مەن وسى گۇلدىڭ ءتۇر-ءتۇرىن كەڭىنەن زەرتتەگىم كەلەدى.

انتۋريۋم ءوزىنىڭ ادەمى گۇلدەرىمەن ەرەكشە باعالانادى. گۇلدەرىنىڭ ءتۇسى اق، قىزىل جانە جىلتىر كۇلگىن بولادى. ءبىزدىڭ ەلدە وسەتىن تۇرلەرى تۋرالى مالىمەتتەر از.

ال، «ايەل باقىتى» دەگەن اتپەن اتاپ جۇرگەن - سپاتيفيللۋم (لات. Spathiphyllum) شايانوتتار تۇقىمداسىنىڭ 113 تەگىنىڭ ءبىرى. قازاقستاندا تەك بولمە وسiمدiكتەرi تۇرىندە وسەدى. ول كوبىنەسە «ايەل باقىتى» دەگەن اتپەن بەلگىلى. بۇل ايالى الاقانعا ۇقسايتىن گۇلدەرىنە بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. كوبىنە بۇل ءشوپ تەكتەس وسiمدiك. ادەتتە 60 سم وسەدى. ول ماڭگi جاسىل وسىمدىك. مامىردا گۇلدەيدi. تامىرساباق قىسقا. ساباقتى بولمايدى - تامىر قاسىنداعى جاپىراقتار توپىراقتان شوق تiكەلەي قۇراستىرادى.

وسىمدىكتەر الەمى ادامعا ادەمىلىك عانا سىيلاپ قيومايدى، ول دەنساۋلىققا وڭ اسەر ەتەدى (ارينە، كەيبىرەۋلەرىنەن باسقالارى). گۇل وسكەن ورتادا، تازالىق، تاتۋلىق پەن بىرلىك، جاقسىلىق پەن جومارتتىق بولادى دەيدى ۇلكەن كىسىلەر.  ۇلىبريتانيانىڭ بيولوگ ماماندارى «وسىمدىكتەردىڭ ادامنان وزگەشىلىگى جوق، ولار دا ادامدار سياقتى كورەدى، ءيىستى سەزە الادى، ولاردا ەستۋ قابىلەتى مەن ءدام سەزۋ قاسيەتى دامىعان» دەپ تۇجىرىمداعان. ولاي بولسا، گۇلدەر دە ءيىس سەزەدى، ءبىر-بىرىمەن ارالاسادى دەگەن ءسوز. اۋەندى جاقسى قابىلداپ، سوعان وراي وسەتىن كورىنەدى. عىلىمي كىتاپتاردان وقىپ ەدىم، مىسالى، تسيكلامەندەر - دجازدى، ميموزا مەن ءسۇمبىلشاشتار - چايكوۆسكيدىڭ شىعارمالارىن، فلوكس پەن تاباق - ۆاگنەردىڭ وپەراسىن ۇناتادى ەكەن. مىنە، قاراڭىز. ادام مەن وسىمدىك اراسىندا قانداي دا ءبىر ورتاق بايلانىس بار. ءوزىڭىز بايقاپ كورىڭىز، كوڭىل-كۇيىڭىز بولماسا، وسىمدىك اراسىندا ءجۇرىڭىز. ءبىر ساتتە جاقسارىپ قالاسىز. ال، ادام اۋىرىپ قالسا، وسىمدىككە ول دا اسەر ەتەدى. ولار دا قۋراپ، مازاسى كەتەدى. ەكولوگ-ماماندار، ۇيگە جانە كەڭسەلەرگە گۇل ءوسىرىپ، تابيعي ورتانى تازا ۇستاۋعا كەڭەس بەرەدى. مەنىڭ دە كەڭەسىم بار، گۇلدى تەك اپا-انالارىمىز عانا ەمەس، ەر ادامدار دا وسىرسە، ادام تابيعاتىنا جات ەمەس. اسەمدىك تەك، ايەلگە عانا ەمەس، ەر ادامنىڭ دا ءومىرىن گۇلگە اينالدىرىپ، جاقسىلىققا جەتەلەيدى. ماعان، ساتتىلىك تىلەپ قويىڭىزدار!

ارنۇر باۋىرجانۇلى، استانا قالاسى، 14 مەكتەپ - گيمنازياسىنىڭ 4 سىنىپ وقۋشىسى

Abai.kz