- روزا، جول ءجۇرىپ بارا جاتقانىڭىزعا قاراماستان، رەداكتسيامىزعا ۋاقىت تاۋىپ كەل­گەنىڭىزگە راحمەت. جالپى، ساپارعا شىق­­­قاندى جاقسى كورەسىز بە؟
-جول جۇرمەسەم، اۋىرىپ قالاتىن سياقتىمىن. ويتكەنى جول شىعار­ما­شى­لىعىڭا كوز جىبەرىپ، وزىڭە-ءوزىڭ ۇڭىلۋگە، ويلانۋعا جاعداي جاسايدى. سوندىقتان ۇشاق پەن اۆتوكولىكتەن گورى، پويىزبەن ەل ارالاعاندى دۇرىس كورەمىن. سۇلۋ تا­بيعاتتى، شەكسىز دالانى ارمانسىز تا­ماشالاپ، ءبىر راقاتتانىپ ورالاسىڭ. ءان­دەرىمنىڭ باسىم بولىگى پويىزدا، جول ءۇس­تىن­دە تۋادى دەسەم بولادى.
- پويىزدىڭ تيتتەي تەرەزەسىنەن سىرت­قا قاراپ وتىرىپ، نە ويلايسىز؟
- شىنى كەرەك، قازان-وشاقتىڭ با­سىن­دا شىعارماشىلىقتى ويلاۋعا ءمۇم­كىندىك بولا بەرمەيدى. نازىك جان­دىلار مۇنى مويىندايتىنى ءسوزسىز. ءۇي­دە وتىرا بەرسەڭ، قارايىپ قالاسىڭ. ار­تىق دۇنيەگە «باس قاتىرۋعا» مۇرشاڭ كە­لە بەرمەيدى. ال پويىزعا وتىرساڭ، وتار­دان اسقاننان كەيىن ءوز-وزىڭە كەلىپ، ءوت­كەن-كەتكەنىڭە كوز جىبەرىپ، بۇگىنگىڭدى سا­رالاپ، تارازىلاي باستايسىڭ. اي­نالاڭداعى ادامدارمەن تىلدەسەسىڭ. كوپ جاعدايدا بولاشاققا جوسپار قۇرامىن. ءتاتتى قيالدىڭ قۇشاعىنا ەنىپ كەتەتىن ساتتەرىم دە بولادى. پايعامبارىمىز ءوز حا­ديسىندە «ساپارعا شىقساڭدار، نەسى­بە­لەرىڭ ارتادى» دەيدى. سوندىقتان ساپارعا شىققاندا ۇلكەن قۋانىشپەن شىعامىن. ۇيدەن ۇزاعان سايىن، اسىرەسە، ۇزاق ۋا­قىتقا كەتكەن كەزدەردە وتباسىڭنىڭ، تۇرىپ جاتقان مەكەنىڭ - الماتىنىڭ قا­دىرىن ەكى ەسە ءتۇسىنىپ قايتاسىڭ.
- بولاشاققا قانداي جوسپار قۇرا­سىز؟
- اۋەلى اللانىڭ دەگەنى بولادى عوي. ءبى­راق ادام دا ارمانسىز ەمەس. «ۇلكەن ادام بولۋ ءۇشىن عالامدا، ۇلكەن ارمان كە­رەك ەكەن ادامعا» دەيدى عوي، مۇحتار شا­حانوۆ اعامىز. ارمانداي بىلمەگەن ادام - توقمەيىل، وزىنە-ءوزى كوڭىلى تولعان، وسۋگە ۇمتىلمايتىن، تالپىنبايتىن، قۇل­شىنبايتىن ادام. كۇندەلىگىمدە «ءوزىمدى ەمەس، بايگەگە باپتادىم ءان» دەگەن ولەڭ جولدارى بار. مەن بايگەگە ءوزىمدى ەمەس، اندەرىمدى باپتاپ ءجۇرمىن. سوندىقتان تاعى دا ادەمى اندەر جاز­سام دەپ ارماندايمىن. قۇرالاي وماردىڭ ولەڭىنە جازىلعان «جۇرەك نازى» دەگەن ءانىمدى وڭدەتىپ، بەينەكليپ تۇسىرسەم دەگەن جوسپار قۇرىپ ءجۇرمىن.
- جۇرەك نە دەپ نازدانادى؟
- جۇرەكتىڭ نازى كوپ قوي، ەگەر ونى تىڭ­داي بىلسەك... باسقالاردىڭ جۇرەگى ەت شىعار، بىراق مەنىكى وزىمە شىنى سياقتى كو­رىنەدى. «جۇرەگىم شىتىناسا شىنى مى­نا» دەپ، كەيدە جۇرەك شىتىناپ كە­تەدى. ادامدارعا وڭاي نارسە، ماعان اۋىر تيەدى. كەيدە ءوزىم عانا جۇرەگىممەن بۇكىل عالامنىڭ، كۇللى قازاقتىڭ مۇڭىن ارقالاپ جۇرگەندەي بولامىن. «شىم ەت­پەيتىن كەزى جوق، جۇرەك دەگەن بايعۇستىڭ» دەپ باقىتجان الديار ايتقانداي، ءجۇ­رەكتىڭ شىمىرلامايتىن كەزى جوق. كەيدە مۇڭدانىپ، كەيدە وكىنىپ، كەيدە قۋانىپ، اۋىر سالماق سالىپ جاتامىز. ەرلان دەگەن دوسىمىزدىڭ وسىندايدا «ءسال نارسەگە كۇيىنىپ، بولماشىنى ۋايىمداپ قالاسىڭ. كومپوزيتور دەگەندەر وسىنداي بولادى ەكەن عوي» دەپ كۇلەتىنى بار. قۇداي مۇنداي اسەرشىل جۇرەك بەرمەسە، تابي­عاتتىڭ قۇبىلىسىن، ادامداردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن سەزىمىن، كوڭىلدىڭ جابىرقاۋ كەي ساتتەرىن سەزىنە الماسام، ءان جازا ال­ماس ەدىم.
- مەن ءاننىڭ ءماتىنى جايلى سۇراپ ەدىم...
- ەسىمى جىر سۇيەر قاۋىمعا جاقسى تا­نىس، جاس اقىن قۇرالاي وماردى بىردە جالىنعانداي بولىپ ۇيگە قوندىرعان ەدىم. ەكەۋمىز تۇنىمەن سويلەسىپ، وي بولىستىك. تاڭەرتەڭ «جەتكىزىپ سالايىن» دەپ كولىگىممەن ۇيدەن شىقتىق. قاسى­مىزدا مەنىڭ كىشى ءىنىم بولاتىن. قالاعا جا­قىنداعاندا ءىنىم «مەنىڭ باراتىن جە­رىم بار ەدى، قاي جەردەن ءتۇسىپ قالسام ەكەن؟» دەپ سۇرادى. مەندە ءۇن جوق. ويىم­دى ءبولىپ المايىن دەپ، وزىممەن-ءوزىم ارپالاسىپ وتىرمىن. سودان ەشقان­داي سوزگە كەلمەستەن، مەدەۋگە ءبىر-اق تارتتىم. وزەننىڭ جاعاسىنا توقتاي قالىپ، ەكەۋىنە «انا جاققا بارىپ، قىدىرىپ كەلىڭدەرشى» دەدىم. سوسىن جالما-جان ديك­تافونىمدى قوسىپ، قاعاز-قالامىمدى الىپ، سۇيكەي باستادىم. جاڭا اۋەندى جات­تاپ، ءسىڭىرىپ الىپ، قۇربىم مەن باۋىرىمدى قاي­تا شاقىردىم. ءىنىم اشۋلانىپ تۇر. قۇرا­لاي ءتۇسىنىپ، «ءان تۋدى ما؟» دەپ كۇلدى. «ءيا، كىندىك شەشەسى ءوزىڭ بولاسىڭ» دەپ ءىنىم­دى اپارىپ سالىپ، قايتادان مەدەۋگە كەل­دىك. كوك ءشوپتىڭ ۇستىنە وتىرا قالىپ قۇ­رالايعا «ەكى ساعات ۋاقىت بەرەمىن. ءما­تىنىن جازباساڭ، ۇيىڭە بارمايسىڭ» دەدىم.
- جانىم، جىراقتاماشى،
كوزىڭنەن سىر اقتارعانسىڭ.
سەن ءسويتىپ ۇناپ قالعانسىڭ، جانىم،
كەلدىڭ عوي، كەتەم دەمەشى،
ءبارى دە بەكەر دەمەشى،
جۇرەكتە مەكەندەگەنسىڭ، جانىم، -
دەپ جازىپ بەردى.

- ءسىزدىڭ اندەرىڭىزدە وسىنداي جاۋاپسىز ماحاببات مۇڭى ءجيى كەزدەسەدى... مۇنداي دۇنيەلەر نەدەن تۋىندايدى؟
- بىرەۋلەر شىعارمالارىنىڭ بار­لى­عىن «تۋعان ايەلىمە نەمەسە كۇيەۋىمە ارنادىم» دەپ جاتادى. وعان كۇلكىم كەلەدى. مە­نىڭ جارىما ارنالعان جارىققا شىق­پاعان بەس-التى ءانىم بار. ەگەر ويىمداعى ادام - كۇيەۋىم بولماسا، وندا وعان تۇر­مىس­قا شىقپاس ەدىم. دەگەنمەن كەز كەلگەن ادام­نىڭ ءوز مۋزاسى بولادى. ونى سەن قيا­لىڭدا سومداپ الۋىڭ دا مۇمكىن. ومىردە جوق ادام شىعار... بىراق سول ادامعا مۇڭ شاعاسىڭ. سوعان قاراپ اسەرلەنەسىڭ. سول بەينەمەن سىرلاساسىڭ. شايىرلاردىڭ بارلىعىنىڭ مۋزاسى بار. جۇرەكتە جىلىلىق پايدا بولماسا، اللا-تاعالا عاشىقتىق سەزىم سىيلاماسا، ولەڭ جا­زىلمايدى. ونى جاقاۋراتىپ، جاسىرۋدىڭ قاجەتى شامالى. شىعارماشىلىق - قيالدىڭ ەركىندىگى. قالاي بولعاندا دا... جازۋشى دا قيالداعى دۇنيەسىن ومىرمەن سايكەستەندىرىپ جازادى. ارينە، بارلىق ءاننىڭ ءماتىنى مەنىڭ يدەيامنان تۋعان دەپ ايتا المايمىن. بىردە اقىلداسامىز. كەيدە باعىت-باعدار بەرەمىن. «ساعىنعا-نىم بولماسا» دەگەن ءانىمنىڭ «جالىن­باي­مىن، جىلامايمىن، ەندى ساعان ۇنا­ماي­مىن» دەگەن جولدارىن ەسەنقۇل جا­قىپبەكوۆ تولىقتىرىپ بەردى. «ارداعىم» انىمدە دە «ءماتىننىڭ ىشىندە وسى ءسوز بولسىنشى» دەپ ءوتىندىم. ويتكەنى «ارداعىم» دەگەن جان جىبىتەر جاقسى ءسوز عوي. جالپى، تاقىرىپ ىزدەپ جۇرەتىن اداممىن. ەلدىڭ جازىپ كەتكەن دۇنيەسىن قايتالاعىم كەلمەيدى. ادەتتە ەلدىڭ ءبارى «ساعىنامىن» دەيدى عوي... مەن مارقۇم بەكەت ەسەنتاەۆتىڭ ءبىر ءانىن ۇناتىپ، باۋىرجان القوجا دەگەن ىنىمە «ساعىنبايمىن» دەگەن ءماتىن جاز­دىردىم.
- جوعارىدا ايتقاندارىڭىزعا كۇيەۋىڭىز وكپەلەمەي مە؟
- مەنىڭ جۇبايىم ءاۋ باستا كىمگە ءۇي­لەنىپ جاتقانىن ءبىلدى. ءانشى-كومپو­زيتورلىعىما جاقسى تۇسىنىستىكپەن قارادى. كەيدە ءبىر ەر-ازاماتتاردىڭ ايەلدەرى جانىن قويماي، قىزعانىپ، جازعان-سىزعانىنىڭ بارلىعىن اڭدىپ، «كىمگە ارنادىڭ؟» دەپ ەسىن شىعارىپ جاتقانىن كورگەندە، ونىڭ قاسىندا مەنىڭ جۇبايىم ماعان كوپ ەركىندىك بەرەتىنىن ءتۇسىنىپ، قۇ­دايعا شۇكىرشىلىك ايتامىن. ماسەلەن، ءسىز ءجۋرناليسسىز. ەركىن جازعىڭىز كەلەدى. ال جان-جاعىڭىزدان شەكارا قويىپ تاستاسا، قالاي جازاسىز؟ ونەر ادامىن قىسپاقتاي بەر­سە، ول بار ونەرىنەن ايىرىلادى. ول وسىنى جاقسى تۇسىنەتىن ازامات. العاشقى كەزدە قىزعانىشى بولعانىمەن، قازىر كوز­قاراسى وزگەردى. اندەرىمدى ەڭ ءبىرىنشى با­عالايتىن سول كىسى. تالعامى وتە جوعارى تىڭ­­دارمان. ۇنەمى اقىل-كەڭەسىن بەرىپ وتى­­رادى.
- كۇندەلىككە سىر اقتارعالى قانشا ۋاقىت بولدى؟
- ەكىنشى سىنىپتان بەرى ءتۇرتىپ قويا­تىنىم بار. بىرقاتار كۇندەلىكتەرىم ساق­تالعان. ءبىر كۇنى ۋاقىت ءبولىپ، بۇرىنعى جازعاندارىمدى قايتادان قاراعىم كەلەدى. مەن دە ەل سياقتى العاشقى كەزدە «بۇگىن نە ءبىتىردىم؟» دەگەنمەن شەكتەلەتىنمىن. ستۋدەنت اتانعاننان كەيىن ويلارىمدى تۇسىرە باستادىم. مۇنىڭ ءبارى ءوزىڭ ءۇشىن ەستەلىك. ءاسانالى ءاشىموۆ اعامىزعا ۇقساپ «مەنىڭ جانرىم - كۇندەلىك» دەپ كۇندەردىڭ كۇنىندە كۇندەلىگىمدى وڭدەپ، جاريالايتىن شىعارمىن.
- ال ولەڭ كىتابىڭىزدى وقي الامىز با؟
- مەن اقىن ەمەسپىن. بىراق فاريزا اپام «اقىنسىڭ» دەپ ايتتى. «دوسىما» دە­گەن ولەڭىمدى وقىپ بەرىپ ەدىم: «مەن سىي­عا تارتقان ورامال» دەگەن ءاندى راديودان ەستىپ ءجۇرۋشى ەدىم. بۇگىن روزانى كورىپ وتىرمىن. وسىنداي ءسىڭلىمنىڭ بارىنا قۋانامىن. سەن ءوزى جاقسى اقىن دا ەكەنسىڭ» دە­گەندە، سول جولى استانادان ۇشاق ەمەس، مەن ۇشىپ قايتتىم-اۋ دەيمىن. قانات بىتكەندەي بولدى.
- سول ولەڭدى بىزگە دە وقىپ بەرسەڭىز...
- «ساعان كۇيەۋ بولۋدان ساقتاسىن» دە­گەن دوسىم، «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ قى­زىلوردا وبلىسىنداعى مەنشىكتى ءتىل­شىسى ەرجان بايتىلەسكە ارنالعان.
- قالجىڭ بىلەم، استارىندا قايعى بار،
قاڭقۋ سوزگە جان ەمەس ەم قايمىعار.
ۇيالاسقا ۇندەي الماي، ىركىلدىم،
مۇڭداس قوي دەپ مەندىك ءماجنۇن جايدى ۇعار.
اڭساعانعا ارمان جولى قاشىقتا،
دوسىم مەنى قارالاۋعا اسىقپا.
ولەڭىنەن اجىراماس ايەلمىن،
بالاسىنىڭ بۇتىن جۋىپ جاتىپ تا.
ماعان كۇيەۋ بولۋ باقىت بىلسەڭىز.
شىن جىلاتام، شىن كۇلدىرەم، كۇلسەڭىز.
مەنىڭ جانىم جان اشپاعان جۇمباق سىر،
جانىڭىزدا جۇرەدى ىلعي ون سەگىز.
تىرشىلىكتىڭ تۇكىرەم دە زاڭىنا،
جانى كوركەم جان ىزدەيمىن سابىلا.
سەنى مانساپ قۋدى ەكەن دەپ سوكپەيمىن،
سەن دە مەنىڭ تيە بەرمە جانىما.
ەل ىشىندە دارۋىشتەي كۇن كەشتىم،
جاپىراقپەن، سارى باقپەن تىلدەستىم.
ماقالا قىپ اقتارا بەر مۇڭىڭدى،
مەندەي بىراق تۇسىنبەيدى ءسىزدى ەشكىم.
اۋسەلەڭدى اۋەيىلەر ۇعار تەك،
جۇرەكتەرگە تاعىلام ءان تۇمار بوپ.
ۇلىمدى ەمەس، ۇلتىمدى ويلاپ مۇڭايام،
ۇلىم سونىڭ ءبىر بولشەگى شىعار دەپ،
مەن انامىن، قارا جەردەي قۇنارى،
قانىم، جانىم، اسقاق رۋحتىڭ تۇراعى.
قۇرساعىمدا پايدا بولعان قۋانىش،
جاتىرىمنان جاۋھار الىپ شىعادى.
قازىر مەنى ەسسىز-اۋ دەپ سوگەرسىز.
قىلىعىم دا قيالىمداي تاۋەلسىز.
عاسىر وتەر ءبارىن قۇشىپ قۇنسىزدىڭ،
ءالدي بولىپ، ءانىم قالار كورەرسىز...
- بۇعان ەرجان جاۋاپ قاتتى ما؟
- اشەيىندە اۋىز جاپپاس ەرجان وسى جولى ۇندەمەي قالدى.
- دوستارىڭىز ءسىزدى ءجيى ىزدەي مە، جوق، ءسىز ىزدەيسىز بە؟
- مەن ءجيى ىزدەيمىن. ويتكەنى ادام­دار­سىز ءومىر سۇرە المايمىن. كەي قۇربىلارى-ما «ءۇي­دە وتىرىپ الىپ، مەنى شاقىرعاننان باس­قا شارۋالارىڭ جوق. سەندەردىڭ ەكى با­لالارىڭ بولسا، مەنىڭ ءتورت بالام بار» دەپ ۇرسىپ جۇرەمىن. ىزدەپ كەلەتىندەرى دە جوق ەمەس. دوستارىمنىڭ بارلىعى اقىن-جۋر­ناليستەر. ءبىرى اعا، ءبىر ءىنى، ءبىرى اپكە بولىپ كەت­كەن. تىعىرىققا تىرەلىپ، تۇماننىڭ ارا­سىندا اداسىپ جۇرگەن سياقتى جول ءىز­دەيتىن ساتتە سولارعا شەر تارقاتامىن. وي سەر­گىتىپ قايتامىن. ەشقايدا شىعا الماي قال­عان جاعدايدا كورشىلەرىم بار. قوڭ­سىلاستارىمنىڭ ۇيىنە ءشاي ىشۋگە بارامىن. جۇ­بايىم «سول شايدى ۇيدە نەگە ىشپەي­سىڭ؟» دەپ كۇلەدى.
- «جولدان اداسۋ ايىپ ەمەس، جول ءجۇر­مەۋ ايىپ» دەگەن . ءجيى اداساسىز با؟
- بۇرىن مەنىڭ جازبالارىمدا «ەي، اداس­قاق» دەگەن ءسوز كوپ كەزدەسەتىن. اسقار سۇلەيمەنوۆتىڭ «اداسقاعىن» وقىعاننان كەيىن وزىمە «اداسقاق» دەگەن ات قويعانمىن. نە­گىزى، اداسپاعان ادام جول تاپپايدى. جول ىزدەمەيدى دە. اداسقان ادام ءبىر رەت ادا­سۋى مۇمكىن، بىراق كەلەسى جولى جولىن ءبى­لەدى. ءبىر ىزگە ءتۇسىپ الىپ، قارابايىر ءتىر­شىلىك كەشەتىندەر اداسپاۋى مۇمكىن. سوسىن ەشتەڭە تاپپايدى دا. كوپ دۇنيەدەن قۇر قا­لادى. سوندىقتان اداسپايمىن دەپ ايت­پايمىن. ادام ەسەيسە دە جاس بالا سياقتى. ءوزى ءدامىن تاتىپ كورمەي، ەشتەڭەنى ءتۇسىن­بەي­دى. مەنىڭ دە ءوز كوزىم جەتپەيىنشە، با­سىم­دى تاۋ-تاسقا ۇرمايىنشا، العان بەتىم­نەن قايتپايتىنىم بار. ەڭ باستىسى، ادا­سىپ ءجۇرىپ ءوزىمدى تابا الدىم. باس­تاپ­قىدا جۋرناليست بولدىم، گازەتتە، راديودا جۇمىس ىستەدىم. سوڭىندا جانىما كەرەك دۇنيەنىڭ ءان ەكەنىن ءتۇسىندىم. قانشا قيىن بولسا دا، وسى جولدى تاڭدادىم. ءاننىڭ ازابىن قانشا تارتساڭ دا اللا سوعان توزەتىندەي ماحابباتتى قوسا بەرەدى ەكەن. وسى جولعا تۇسكەنىمدە الدىمدا «كەلە عوي» دەپ قولىن سوزعان جاناشىرىم بولعان جوق. ەشكىم ءتاي-ءتايلاپ، جەتەكتەمەدى. جول كورسەتپەدى. وزىمە-ءوزىم - ۇستاز، ءوزى­مە-ءوزىم - شاكىرتپىن. مەنى ءومىر تاربيە­لەدى. اندا ءبىر، مۇندا ءبىر سوعىلىپ، ءوز جو­لىم­دى سالدىم. ادام ويمەن ءومىر سۇرەدى. ءار­كىم ءوزىن تاني ءبىلۋى كەرەك. كەيدە مەنەن «با­لالارىڭىزدىڭ كىم بولعانىن قالاي­سىز؟» دەپ سۇراپ جاتادى. ادام ادامنىڭ كىم بولاتىنىن شەشە المايدى. اناسى بالاسىنىڭ بولاشاعىن بولجاي المايدى. ونى اللا شەشىپ، ماڭدايىنا جازىپ قويعان. بالانىڭ بويىندا جوق قابىلەتتى قول­دان قۇيىپ بەرە المايسىڭ. مەنىڭشە، ادام­نىڭ بارلىعى باستى رولدە ويناۋى ءمىن­دەتتى ەمەس. بەكجان تۇرىسوۆتى وقۋعا قا­بىلداعاندا مارقۇم شولپان جان­داربەكوۆا «جۇرتتىڭ ءبارى گاملەت بولۋى كەرەك پە، ارامىزدا ءبىر اڭگۇدىك ءجۇرسىن دە» دەپ ايتقان ەكەن. مىقتى بولماساڭ، بول­مايدى دەگەن كوزقاراستىڭ قاجەتى جوق. ونىڭ باسقالاي ارتىقشىلىعى بار شىعار. مەن جانىمنىڭ، جۇرەگىمنىڭ قالاۋىمەن جۇرەتىن اداممىن. وعان ءور مىنەزىم كومەك­تەستى. ومىردە مىنەزسىز، مىنەزىن جوعالتىپ العان ادامداردان قورقۋ كەرەك. مىنەزىن جوعالتقاندار وتە قورقىنىشتى ادامدار. ولار نە جاعىمپاز، نە وسەكشى، نە وتىرىكشى، ساتقىندار. مىنەزى بار ادامدار عانا ءمىن­دەتتى تۇردە ءبىر بيىككە جەتەدى. وندايلار تا­باندى، ايتقانىنان قايتپايتىن قاسيەت­كە يە. بالا تاربيەسىندە دە وسىنى قادا­عا­لايمىن. بالا ەركە بولىپ ءوسۋى كەرەك. ونى كىشكەنتايىنان جاسىق ەتىپ، وزىنە سەنىمسىز ەتىپ وسىرسەڭىز، ول ەرتەڭ ءوز دەگەنىنە جەتە المايدى. بىرەۋگە-بىرەۋ باعىت بەرۋى مۇمكىن ەمەس. ادام ءوز باعىتىن ءوزى تاڭدايدى. تەك وعان قولداۋ، دەمەۋ قاجەت.
- ءوزىڭىز دە ەركە وسكەن قىزداردىڭ ءبىرىسىز عوي...
- اتام مارقۇم 8 ايلىعىمدا باعىپ ال­دى. اتا مەن اجەنىڭ بالالارى جالعىز­دىق­تى ەرتە سەزىنەدى. اكە-شەشەم بار بولا تۇرا، اتام قايتقان سوڭ جەتىمنىڭ كۇيىن
كە­ش­تىم. ول كىسىنىڭ ماعان دەگەن قام­­قورلىعى شەكسىز-ءتىن. تاربيەسى ءالى كۇنگە جا­نىما ازىق. قازىر ماعان سونداي اتالار از سياقتى كورىنەدى. اتانىڭ بالاسى بولۋ - بالانى كىشكەنتايىنان ەلدىڭ بالاسى بولۋعا تاربيەلەۋ دەپ تۇسىنەمىن.
- جانى نازىك ادامدار كورىنگەن نارسەگە جى­لاۋعا دايىن تۇرادى...
- مەنى كەيدە وسەكتەيتىندەر بار. ءبى­رەۋدى وسەكتەۋ - بىرەۋدىڭ كۇناسىن ارقالاۋ. سونداي سوزدەر كوڭىلىمە تيسە، جىلاپ قا­لا­مىن. قاراداي وتىرىپ كوز جاسىمدى ءتو­گەتىن كەزدەرىم بولادى. كۇيزەلىسكە جاقىنمىن. بىراق كۇيزەلىسكە قانشالىقتى ۇشى­راسام، سونشالىقتى بەلسەندىمىن. مە­نى اشىندىرسا، تاۋ قوپارىپ جىبەرەتىن ءمى­نەزىم بار. ەركەلەتسە، مەنەن نازىك ادام جوق. قيتىعىما تيسە، ەشكىمدى دە اياماي­مىن. ءوزىمدى دە.
- كۇيزەلىستى قالاي جەڭەسىز؟
- كوپ جاعدايدا بالالارىم سەپ بو­لا­دى. بالاپاندارىم كوبەيگەن سايىن، كۇي­زەلىسىم ازايىپ كەلە جاتىر. ولارعا تاماق، كيىم، جىلۋ، جاقسى تاربيە كەرەك. ەگەر مەن ءوز باسىممەن قايعى بولىپ جۇرسەم، ولارعا كىم قارايدى؟! بالا مەيىرىممەن وسەدى. ءار قادامىن كىشكەنتاي كەزىنەن باقىلاپ وتىرۋ كەرەك. سوندىقتان بالالارىمدى، ار­ماندارىمدى ويلاپ، قايتادان ۇمىتتەنىپ شىعا كەلەمىن.
- تاعى ءبىر-ەكى بالا تاۋىپ، كۇيزەلىستەن ءمۇل­دە قۇتىلعىڭىز كەلمەي مە؟
- جوق، ەندى ءبىر-ەكى بالا تاپسام، قاي­تا­دان كۇيزەلىسكە ءتۇسىپ كەتۋىم مۇمكىن. ءويت­كەنى «قالادا ءتورت بالا دەگەنىڭىز - سە­گىز بالا. اۋىلدا سەگىز بالاڭىز - ءتورت بالا سياقتى» دەگەندى ەستىگەن ەدىم. راس، اۋىل­داعىداي ەمەس، قالادا بالا تاربيەلەۋ قيىن. ونىڭ ۇستىنە، ءبىزدىڭ ءۇش بولمەلى قۋىقتاي جەر ءۇيىمىز ءتورت بالاعا تارلىق ەتىپ وتىر. قولىمدا ءسىڭلىم، بالا كۇتۋشىم بار. جەتى ادامنىڭ قاس-قاباعىنا قاراۋ دا وڭاي ەمەس. كوشەگە شىقساڭ، اعىلىپ جات­قان كولىك. مەكتەپ الىس. قالانىڭ ءبىر شە­تى­نەن، ءبىر شەتىنە تاسيمىز. بىرەۋى تۇسكە دەيىن، بىرەۋى تۇستەن كەيىن وقيدى. ەكەۋىن اپا­رىپ-اكەلگەنشە ءبىر كۇن اياقتالادى. ەتە­گىڭە ورالاپ، مامالاپ جۇگىرەتىن ۇيدە ەكى كىشكەنتاي تاعى بار. قازىردىڭ وزىندە كوپ بالالى انا دەگەن اتاعىم بار. قۇداي كوپ كورمەسىن.
- الماتىنى باسقا قالاعا ايىرباستار ما ەدىڭىز...
- بۇل تالاي اقىندار ولەڭىن، تالاي كوم­­پوزيتورلار ءانىن ارناعان شاھار عوي. كىشكەنتاي كۇنىمدە مەن دە «اسىقتىرعان، اڭ­­ساتقان، ارمانىم سەن - الماتى» دەپ ولەڭ جازعانمىن. ءتىپتى كۇندەلىكتەرىمدە «ال­ماتىعا ءبىر جەتسەم، سول قالادا ولەمىن» دەي­تىنمىن.
- «اقىندار اۋىلدا تۋىپ، الماتىدا ولە­دى» دەگەندەي مە؟
- «تەك مەن عانا تۇسىنەم، بۇل قالانى» دەي­دى عوي، ەسەنقۇل. بۇرىن استانا بولعان­نان كەيىن بە، اسقاق ارماندارعا جەتەلەيتىن. بىراق قازىر ويىم باسقا. ەگەر مەن ەر-ازامات بولعانىمدا، اۋىلىما كەتەر ەدىم.
- نەگە؟
- ويتكەنى ءاربىر قازاق ءوزىنىڭ تۋعان جە­رىنە قايتسا، اۋىل كوركەيەر ەدى. مۇندا كوپتىڭ قاراسىن كوبەيتىپ، بوس جۇرگەندەر كوپ سياقتى. اتا-باباسىنىڭ بەيى­تىن تاستاماعان قازاقتىڭ بالاسى جاي­لى جەر ىزدەپ اۋىلىنان بەزىپ ءجۇر. ودان دا ءاربىر بەلسەندى ازامات، تۋعان جەرىن دا­مىتۋعا ۇلەس قوسسىن. شالعايدا ءجۇرىپ-اق اتى التى الاشقا تانىلىپ، تۇلعاسى تاۋداي بولىپ كورىنەتىن ازاماتتارعا سۇيسىنەمىن. وسىندا بالا-شاعاسىن اسىراي الماي، كۇيى بولماي، نە جازا الماي جۇرگەننەن، ەل ءشىن­دە حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەپ جۇرگەن ءال­دە­قايدا دۇرىس سياقتى. ال الماتى - ءولىسىڭ بە، ءتىرىسىڭ بە، ەشكىم حابار المايتىن، قال سۇرا­مايتىن، وزىمشىلدەردىڭ قالاسى. ەش­كىمنىڭ ەشكىممەن شارۋاسى جوق. ارتىق-اۋىس سوزدەن ادا. وزىڭمەن-ءوزىڭ وقشاۋ ءتىر­شىلىك كەشەسىڭ. سوعان قاراماستان، الاتاۋعا باي­لانىپ قالعان سياقتىمىن. «اللانىڭ شە­بەرلىگىن كورگىڭ كەلسە، تاۋعا بار» دەيدى. بار­ساڭ اۋاسى عاجاپ، دەمالاسىڭ. كەيدە ورە­سى الاسا ادامداردىڭ ەتەگىڭە جارماس­قانىنان قۇتىلۋ ءۇشىن، ءوزىم الاتاۋدىڭ ەتەگىنە جارماسقاندى دۇرىس دەپ بىلەمىن. تاۋعا كوپ شىعامىن. مۇمكىن، جانىمدى قۇتقارىپ جۇرگەن الاتاۋ شىعار...
- ءبىر سوزبەن ايتقاندا الماتىنى سۇيە­سىز...
- الماتىنى جاقسى كورەم دە، جەك كو­رەم دە. استانا دا ۇنايدى. بىراق وندا كۇتىپ تۇرعان ەشكىم جوق.
- قاي ۋاقىتتا جەك كورەسىز؟
- كەيدە تەك قانا كۇنكورىستىڭ قالاسى سياق­تى كورىنەدى. بار تاپقانىڭدى جۇتىپ قويا­دى. ءبىر كىسىنىڭ «الماتى دەگەن ايداھار قا­لا. جۇتىلىپ كەتپەي ءجۇرۋدىڭ ءوزى ەرلىك» دەپ ايتقانى بار ەدى. سۇرقاي تارتىپ كەت­كەندە كوڭىلىمە جاقپاي قالادى. دەگەنمەن شىعارماشىلىق ادامدارى ءۇشىن الماتى قولايلىراق. باۋىر باسىپ قالعانبىز. ارا­لاساتىن دوستارىمىز، ادەبي ورتا - وسىن­دا. بالالارىم الماتىدا دۇنيەگە كەل­گەن. سول جاعىنان قىمبات.
- ەل ىشىندە ءسىزدى قالاي قابىلدايدى؟
- شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە ەندى تو­لىق­قاندى كىرىسەتىن شىعارمىن. كىش­كەنتايىم ءوسىپ قالدى. گاسترولگە بارعاندا «تەلەديدارعا كوپ شىقپايسىز. ءانىڭىز، اتىڭىز بەلگىلى بولعانىمەن، ءتۇرىڭىزدى تانىمايدى ەكەنبىز» دەپ جاتاتىندار بار. سوندىقتان ەلمەن كو­بىرەك قاۋىشۋعا كۇش سالامىن. بىلتىر العاشقى كونتسەرتىم جازۋشىلار وداعىندا وتكەن. ودان دا ۇلكەن زالدا كونتسەرت جاساعىم كەلەدى. بەينەكليپ تۇسىرسەك دەگەن ارمان بار. ءۇشىنشى البومىما كىرىسىپ جا­تىرمىن. اقمارال ىلەۋباەۆانىڭ «سىڭارىم»، عالىم جايلىبايدىڭ ولەڭى­نە جازىلعان سەرىك جانبولاتتىڭ «گۇل تول­قىن» ءانىن جازدىردىم. سەرىك اعانىڭ ەن­دى تابىلدى دوسىموۆتىڭ ولەڭىنە جازعان «قو­شتاسۋ» ءانىن جارىققا شىعارسام دەي­مىن.

اڭگىمەلەسكەن
قانشايىم بايداۋلەتوۆا

«ايقىن» گازەتى