جەتىنشى اقپان كۇنى جازۋشى تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆتىڭ «قۇدىق تۇبىندەگى كوكباقانىڭ زارى نەمەسە ءاسفالتتى تاپتاعان «تراكتورلار» مەن اسپاندى ۋلاعان «ان-2» دەگەن تاقىرىپپەن ماقالاسى جارىق كورگەن بولاتىن. (http://old.abai.kz/content/tyrysbek-seuketaev-kydyk-t-bindegi-kokbakanyn-zary ) تۇراقتى وقىرماندارىمىز اڭعارعانداي، ماقالادا اۆتور جازۋشى دۋلات يسابەكوۆتىڭ «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» اپتالىعىنىڭ 2010 جىلعى 1-جەلتوقسانداعى سانىندا جارىق كورگەن «قازاق ءالى ۇلت بوپ قالىپتاسقان جوق» («كازاحي كاك ناتسيا ەششە نە سفورميروۆاليس») اتتى سۇحباتىنا بايلانىستى ءوز وي-پىكىرىن جەتكىزگەن ەدى. ەندى، مىنە، رەداكتسيامىزعا ءادىل جەتەس مىرزانىڭ اتىنان «جازۋشىلار قۇرىلتايى الدىنداعى جانتالاس نەمەسە ت. ساۋكەتاەۆ نەگە سۇڭقىلداي باستادى» دەگەن تاقىرىپتاعى قارسى ماقالا كەلىپ ءتۇسىپ وتىر. Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەشكىمدى الالامايتىن ادىلدىك ۇستانىمىنا ساي بۇل ماقالانى دا جاريالاپ وتىر.

«اباي-اقپارات»

جەتىنشى اقپان كۇنى جازۋشى تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆتىڭ «قۇدىق تۇبىندەگى كوكباقانىڭ زارى نەمەسە ءاسفالتتى تاپتاعان «تراكتورلار» مەن اسپاندى ۋلاعان «ان-2» دەگەن تاقىرىپپەن ماقالاسى جارىق كورگەن بولاتىن. (http://old.abai.kz/content/tyrysbek-seuketaev-kydyk-t-bindegi-kokbakanyn-zary ) تۇراقتى وقىرماندارىمىز اڭعارعانداي، ماقالادا اۆتور جازۋشى دۋلات يسابەكوۆتىڭ «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» اپتالىعىنىڭ 2010 جىلعى 1-جەلتوقسانداعى سانىندا جارىق كورگەن «قازاق ءالى ۇلت بوپ قالىپتاسقان جوق» («كازاحي كاك ناتسيا ەششە نە سفورميروۆاليس») اتتى سۇحباتىنا بايلانىستى ءوز وي-پىكىرىن جەتكىزگەن ەدى. ەندى، مىنە، رەداكتسيامىزعا ءادىل جەتەس مىرزانىڭ اتىنان «جازۋشىلار قۇرىلتايى الدىنداعى جانتالاس نەمەسە ت. ساۋكەتاەۆ نەگە سۇڭقىلداي باستادى» دەگەن تاقىرىپتاعى قارسى ماقالا كەلىپ ءتۇسىپ وتىر. Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەشكىمدى الالامايتىن ادىلدىك ۇستانىمىنا ساي بۇل ماقالانى دا جاريالاپ وتىر.

«اباي-اقپارات»

ءبىز تۇرىسبەكتىڭ قارىمدى دا، الىمدى، ادام جانىنىڭ نەبىر قىر-سىرىن كوركەمدىكپەن سۋرەتتەي الاتىن شەبەر قالامگەرلىكتىڭ اۋىلىنان الىس، ايتەۋىر جۋرناليست جازۋشى دەگەن اتى بار بىرەۋ ەكەنىن بىلەمىز. بىراق باستى مىندەت جازۋشى، جۋرناليست بولۋ ەمەس قوي. ادام بالاسى اسىرەسە قولىنا قالام ۇستاعان مۇسىلمان ادامى ىزگىلىك پەن يماندىلىققا، ار تازالىعى مەن ابىرويلىلىققا، جالعان دۇنيەدە بولىپ جاتقان ءاربىر قۇبىلىسقا، ادال دا كىرشىكسىز اق جۇرەكپەن دەن قويۋى پارىز. وعان جاماندىق پەن جاقسىلىقتى اجىراتىپ ايتۋ پارىز. ول قولىڭنان كەلمەسە ەڭ ابزالى اۋزىڭدى باعىپ تىنىش قالۋ دەيمىز-اۋ. بىراق ادام بالاسى جارىق دۇنيەگە كەلگەندە قانىنىڭ قۇرامىندا بىرگە كەلەتىن ءبىر-ەكى عادەت بولادى. سونىڭ ءبىرى - وسى زامان تىلىمەن ايتقاندا شابارماندىق. تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆتىڭ «قۇدىق تۇبىندەگى كوكباقانىڭ زارى نەمەسە ءاسفالتتى تاپتاعان «تراكتورلار» مەن اسپاندى ۋلاعان «ان-2» دەپ قۇلاش جارىم تاقىرىپ قويىپ، «اباي-kz»-كە ۇرىپ جىبەرگەن جيرەنىشتى بىلاپىتىن وقىعان ادام مىناۋ قازاق دەسە جۇرەگىن سۋىرىپ بەرەتىن، قازاق ءۇشىن جانپيدا دەيتىن ەسىل ەرىمنىڭ ءبىرى ەكەن دەپ قالارى ءسوزسىز. سابىر ەتىڭىز! جيرەنىشتى دەيتىن سەبەبىمىز بار. سەبەبى، جازۋشىلار وداعى مەن «حاباردىڭ» ورتاسىن جول قىلىپ شاپقىلاپ ءجۇرىپ «الاش» سىيلىعىن السا دا، جازۋشى اتانسا دا جازعاندارىنا قالىڭ وقىرماننان مىناۋ ءبىر ءتاۋىر جازۋشى ەكەن دەگەن سياقتى قوڭتورعاي باعا الىپ كورمەگەن تۇرىسبەك سول جازۋشىلىققا بارار جولداعى جۋرناليستيكانى دا دۇرىس مەڭگەرە الماعانىن كورىپ ءجۇرمىز. تۇرىسبەكتىڭ جۋرناليستيكاسى باستان-اياق قاتىن وسەك، وتىرىك، ويدان شىعارىپ بالە جابۋ، الىپ وتىرعان تاقىرىبىنا قاتىسى جوق قيىر-شيىردى شارلاپ، سونى جامانداعالى وتىرعان ادامىنا اكەپ جاپسىرۋ سياقتى وتە جيرەنىشتى «شەبەرلىكتەردەن» تۇرادى. وسىنىڭ الدىندا ونىڭ مۇحتار ماعاۋيندى عاسىرىمىزدىڭ، الدە بۇكىل قازاق تاريحىنداعى عۇلاما، ۇلى ادام ەتىپ كورسەتپەك بولعان ۇزىننان-شۇباق  الدە قىرىق وتىرىك، الدە جۇرتتى  دۇرىس ويدان اداستىرۋ سياقتى بىرنارسەسىن وقىعانبىز. ونى وقىعان ادام مىنا مۇحتار ماعاۋين دەگەن ءوز ەلىندە كورمەگەن قورلىعى جوق، ءجابىر-جاپادان جۇرەگى جارالانىپ، اقىرى شەتەلگە - چەحوسلوۆاكياعا امالسىز قونىس اۋدارعان ءبىر بەيشارا ەكەن دەپ ويلاپ قالارلىقتاي ەدى. امال نە، ەل ىشىندە كىمنىڭ كىم ەكەنىن، كىمنىڭ باقىتقا بولەنىپ، كىمنىڭ ادىلەتسىزدىك قاسىرەتىنىڭ باتپاعىنا باتقانىن كورىپ، بايقاپ وتىراتىن ادامدار بار. سولار تۇرىسبەكتىڭ مىناۋسى بارىپ تۇرعان قىپ-قىزىل وتىرىك ەكەنىن ايتىپ، «ءۇش قوڭىر» دەگەن گازەتكە باستىردى. راسىندا دا مۇحتار ماعاۋين قازاقستاندا حالىققا دا تانىمال بولىپ، بيلىكتەن دە الار ماراپات-ماداقتاردى، پاتەردەن پاتەردى الىپ، ۇزاق جىل «جۇلدىز» جۋرنالىنا باس رەداكتور بولىپ، وندا وتىرعاندا ءوزى ۇناتپايتىن اقساقال-قاراساقال قالامگەرلەردى الەمگە ايگىلى ءا. نۇرپەيىسوۆتەن باستاپ ءوزىنىڭ جاقتاستارىنا ۇرعىزىپ، اۋزىن اشسا دا، كىتاپ جازسا دا «مەن»، «مەن» دەپ كەڭىردەگىن كەرىپ، ىشكەنى الدىندا، ىشپەگەنى ارتىندا بالشەكەر عۇمىر كەشىپ، اقىرى چەحوسلوۆاكياداعى دايىن ۇيىنە، سوندا «ازاتتىق» راديوسىنىڭ قازاق ءبولىمىن باسقارىپ وتىرعان بالاسىنا تايىپ تۇرعان ادام. ونىڭ ءبارى ەشنارسە ەمەس-اۋ م. ماعاۋين «شاڭىراق» دەپ اتالاتىن نە سۋى، نە گازى جوق، شاڭداعى شىعىپ جاتقان، بەيشارا قازاقتان باسقا ءبىر ۇلت وكىلى بارمايتىن ايدالادا سول قازاقتار قالقيتىپ العان باسپانالاردى بيلىك باسىنداعىلار قيراتقانى دۇرىس بولدى دەپ ۇرانداعان بىردەن-ءبىر جازۋشى بولاتىن. سول كەزدە ول قانشاما قازاق قانشاما قاراكوز سابيلەر قاقاعان ايازدا، شىجعىرعان شىلدەدە دالادا قالعانىنا جۇرەگى شىم ەتپەي، قالا اكىمى الماتىنىڭ قاق ورتاسىنان بەرگەن «ەليتنايا كۆارتيرانىڭ» كىلتىن قالتاسىنا سۇڭگىتىپ جىبەرگەن ەدى. ال تۇرىسبەكتىڭ جۋرناليستىگىندە سول ماعاۋين ءوز ەلىندە قۋعىن كورىپ، امالسىز قاڭعىپ كەتكەن بىرەۋ بولدى دا شىقتى. سول شىندىقتى جانە ءوزىنىڭ ەڭ بيىك باسشىسى ن. ءورازاليننىڭ شالا شايىرلىعى، مەملەكەتتىك سىيلىقتى قانداي جولمەن ءولىپ-تالىپ العانى، ونىڭ جازۋشىلار وداعىنىڭ بۇكىل قارجى-قاراجاتىن ولە-ولگەنشە ۇستاپ وتىرماق بولىپ «قۇرمەتتى توراعا» دەگەندى ويلاپ تاپقانى تۋرالى ماقالالار باسقانى ءۇشىن تۇرىسبەك «ءۇش قوڭىر» دەپ اتالاتىن تۇپ-تۇتاس گازەتتى دە قايتا-قايتا  نۇقىپ وتەدى.

تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆتىڭ دۋلات يسابەكوۆ تۋرالى ينتەرنەتكە سالعان مىنا بىلاپىتناماسىن وقىعان ادام شىنىندا دا بۇل ماقالا قازاققا دەگەن وتە ءبىر جانارعا جاس ۇيىرەتىن جاناشىرلىقپەن جازىلعان دەپ قالادى. ويتكەنى، جازۋشى د.يسابەكوۆ باسپاسوزگە بەرگەن ءبىر سۇحباتىندا «قازاق ءالى ۇلت بولىپ قالىپتاسقان جوق» دەگەن پىكىر ايتىپتى. اۋ، تۇرىسبەك شىنىمەن قازاققا قابىرعاسى قايىسىپ قاپالانىپ جۇرگەن ادام بولسا، تالايلار «قازاقتا مەملەكەت بولعان ەمەس»، «قازاقتا اسكەر بولعان ەمەس»، «قازاقتا شەكارا بولعان ەمەس»، «قازاقتا استانا بولعان ەمەس» دەپ ءدۇيىم جۇرتقا جار سالىپ جاتقاندا نەگە ءۇنسىز كەلدى؟ تۇرىسبەك ءتىپتى بىرەسە قازاقتا دۇرىس ادەبيەت بولماعان دەپ، بىرەسە بۇل قازاق ءوزىنىڭ باس كوتەرگەن ادامدارىن ءولتىرىپ وتىرعان دەپ، قازاقتىڭ شەكپەن، شاپانىنا دەيىن كەمىتىپ «ۋ مەنيا ك حالاتام حالاتنوە وتنوشەنيە» دەپ كۇركىلدەپ جۇرگەن ولجاس سۇلەيمەنوۆتى دە اياعىن جەرگە تيگىزە الماي ماقتاپ كىتاپ جازىپ ءجۇر عوي.  اناۋ جىلى ازات مەملەكەتىمىزدىڭ اتىن قازاق ەلى، قازاق رەسپۋبليكاسى دەپ قويايىق دەگەندە بۇل تەك قازاقتىڭ ەلى ەمەس، مۇندا باسقا دا ۇلتتار تۇرادى سوندىقتان مۇنى رەسپۋبليكا كازاحستان دەپ اتايىق دەگەن دە د.يسابەكوۆ ەمەس سول ولجاس سۇلەيمەنوۆ ەكەنىن تۇرىسبەك بىلە تۇرا ول ءسوزدى بۇل ماقالادا د. يسابەكوۆكە قارسى قولدانادى. ءتىپتى، قازاقستاندا ورىس ءتىلى  مەملەكەتتىك ءتىل بولۋى كەرەك دەگەن دە، ءالى دە دەپ كەلە جاتقان دا سول  ولجاس ەكەنىن تۇرىسبەك جاقسى بىلەدى. بىراق تۇرىسبەك د. يسابەكوۆتىڭ قازاق ۇلت بولىپ قالىپتاسقان جوق دەگەن سوزىنە «جىنى كەلىپ» وتىرعان جوق، ونىڭ ەسىن الىپ وتىرعان نارسە-جازۋشىلار وداعىنىڭ قۇرىلتايى جاقىنداپ كەلەدى. جۇرت مىنا نۇرلان ءورازاليننىڭ وتىرعانىنا 15 جىل بولدى عوي، ۇيات قايدا، ونىڭ «قۇرمەتتى توراعا» دەگەندى ويلاپ تاپقانداعى تۇپكى پيعىلى بەلگىلى عوي دەگەن اڭگىمەلەردى سوڭعى كەزدە جەلدى كۇنگى ورتتەي گۋلەتە باستادى. ءتىپتى، ن. ورازالين انەبىر جىلدارى وداقتىڭ عيماراتىنا جامباسپۇل تولەمەي وتىر دەپ «قازاق ادەبيەتى»، «جۇلدىز» جۋرنالدارىنان باس تارتقانىن، ەندى ونى الدەبىر جەكە ادامداردان قايتارىپ الىپ ەرلىك جاسادىق دەپ جۇرگەنى نەسى دەگەن دە سوزدەر ايتىلۋدا. وسىنىڭ ءبارى كەلەسى قۇرىلتايدا نۇرلان ءورازاليننىڭ ورنىنان تايۋىنا ۇلكەن سەبەپ بولۋى ابدەن مۇمكىن. ال نۇرلان كەتسە ونىڭ ورنىنا باسقا بىرەۋ، ياكي دۋلات يسابەكوۆكە نيەتتەس بىرەۋ كەلسە كۇنىم نە بولادى دەپ تۇرىسبەك زار يلەپ، زاپىران قۇسىپ ماقالا جازباعاندا كىم جازادى؟

جالپى، تۇرىسبەكتى وسەك-اياڭنىڭ، جاپتىم-جالا، جاقتىڭ كۇيەنىڭ ءجۋرناليسى دەگەننەن گورى جۋرناليستيكاعا ايارلىق پەن قۋلىق-سۇمدىقتى ەنگىزۋدىڭ شەبەرى دەگەن دۇرىس سياقتى. ەندى قاراڭىز: جازۋشىلار وداعىنا مۇشە دەپ قابىلدانعان 700 ادامنىڭ ىشىندە شىن اقىن-جازۋشى ساۋساقپەن عانا سانارلىق ەكەنى، وعان جۋرناليستەر دە، فيلولوگتار دا، اقشامەن كىتاپ شىعارعاندار دا، ءتىپتى، بازار باستىعى مەن زاڭ سالاسىنىڭ، كولىك سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى بار ەكەنى دۋلات يسابەكوۆكە دەيىن تالاي جازۋشىلار ايتقان شىندىق. وداق توراعالارى ءبىر كەزدەرى سايلاۋ كەزىندە وزىنە كوپ داۋىس الۋ ءۇشىن كىم بولسا سونى مۇشەلىككە قابىلداپ، جازۋشىلار سانىن كوبەيتكەنى تالاي ايتىلدى دا. تۇرىسبەك جەك كورەتىن «ءۇش قوڭىر» گازەتىندە جازىلدى دا. ونى اقىن مۇحتار شاحانوۆ تا بىرنەشە مارتە ايتقان. تۇرسەكەڭنىڭ قۋلىعى سول ول وسىنىڭ ءبارىن دۋلاتقا جابادى. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ ەندىگى شارۋا دۋلات يسابەكوۆكە قارسى تاعى ءبىر توپ دايارلاۋ. ول ءۇشىن تۇرىسبەك سوڭعى كەزەكتە جو-عا مۇشەلىككە قابىلدانعانداردىڭ اتى-ءجونىن اتايدى دا، د. يسابەكوۆ، مىنە وسىلاردىڭ ءبارىن «گرافومان» دەپ وتىر دەپ وتتى تاستاپ كەلىپ جىبەرەدى. بىرىنشىدەن، د. يسابەكوۆ ولاردىڭ ءبارىن بىردەي «گرافومان» دەپ اتاعان ەمەس. ال وسى جەردە تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆ ءوزىنىڭ ادەبيەتكە، كوركەم شىعارماعا دەگەندە اۋزى ءدام، مۇرنى ءيىس بىلمەيتىنىن بايقاتىپ الادى. ايتپەسە، تۇرسەكەڭ ز. جۇمانوۆا، ع.ءارىپ، ق. سارسەنباي، د.قىدىرالى، ءا. سالىقباەۆ، س. بايمەنشە، س.راحمەتۇلى، ز. قوڭىروۆا، م. توقاشباەۆ دەگەندەر ادەبيەتىمىزدىڭ بولاشاق اۋىر جۇگىن كوتەرەتىندەر دەۋگە اۋزى قالاي بارادى؟ ونىڭ بۇل ءىنى-قارىنداستارىمىز دەپ وتىرعاندارىنىڭ الدى 60-تان اسقان، ارتى قىرىق پەن ەلۋدى الدەقاشان ەڭسەرىپ، ەڭىسكە ءتۇسىپ كەتكەندەر. جانە بۇلاردىڭ قايسىسى قالىڭ وقىرمانعا، قارا  ازىق بولىپ ادەبيەتىمىزگە اۋىز تولتىرارلىق ۇلەس قوسىپتى؟ ال جاسى 60-تان اسىپ كەتكەن مارات توقاشباەۆ دەگەننىڭ ءبىر شىعارماسىن وقىپ، مىناۋ بولايىن دەپ تۇرعان بالا ەكەن دەگەن بىرەۋدى كورسەك كوزىمىز ويىلىپ ءتۇسسىن. ونىڭ ءتىپتى، جوعارى ادامزاتتىق دەڭگەيدەگى ايتۋلى ءبىر ماقالاسى بار دەگەندى دە ەستىسەك، ساۋ قۇلاعىمىزعا اپپارات تاعىپ-اق الايىقشى! اتالىپ وتىرعاندار تۇگەلگە جۋىق قارىمدى جۋرناليستەر، ب.قىدىرالى مەن س. بايمەنشين عالىمدار عانا. م.جولداسبەكوۆ، ب.ادەتوۆ دەگەندەر سەكسەن مەن جەتپىستى جەلكەلەپ جۇرگەندەر.

بۇلاردى وسى جاسقا كەلگەندە جازۋشىلار وداعىنا قابىلداۋ دا، سوسىن دۋلات يسابەكوۆكە كۇيە جاعۋعا ارنالعان ماقالادا «ادەبيەتتىڭ بولاشاعى»، «بەساسپاپ قالامگەرلەر» دەۋ دە كەلەسى جازۋشىلار وداعىنىڭ كەلەسى قۇرىلتايىندا نۇرلان ورازالينگە كوبىرەك داۋىس اپەرۋگە عانا كەرەك بولماسا، ادەبيەتىمىزدىڭ التىن قورىنا قوسار ەشتەڭەمىز جوق ەكەنىن عانا كورسەتۋى مۇمكىن.

ءيا، تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆتىڭ بۇل ماقالاسى كەلەسى قۇرىلتايدا وسى كۇنگى وداق باسشىلىعىنا قارسى شىعادى-اۋ دەگەندەردى «قورىققاننان بۇرىن جۇدىرىقتاۋدىڭ» ءبىر ءتۇرى. وسىنىڭ الدىنداعى قۇرىلتاي كەزىندە 200-دەن استام قالامگەر جازۋشىلار وداعىنىڭ باسشىلىعىن وزگەرتۋ، وندا كەلىپ جاتقان قارجى-قاراجات قايدا جۇمسالىپ جاتىر، جالپى ن. ورازالين نەگە بۇل ورىننان تىستەسىپ ايىرىلعىسى كەلمەيدى، كورىنگەن شيمايشىنى مۇشەلىككە قابىلداۋ جازۋشى اتاعىنا كىر كەلتىرىپ بولدى عوي دەگەن ماسەلەنى كوتەرىپ كۇن تارتىبىنە قويعان بولاتىن. سول-اق ەكەن ت. ساۋكەتاەۆ سياقتى ورازالينشىلەر وداقتىڭ باسىنا قارا بۇلت تونگەندەي زار ەڭىرەدى. مىنا ماقالادا ساۋكەتاەۆ ولاردى جىكشىلدەر دەپ اتاپتى. سوندا دەيمىز-اۋ، بۇرىنعى قاتىپ قالعان قالىپتى ءسال دە بولسا وزگەرتۋ كەرەك، باسشىلىقتى اۋىستىرۋ كەرەك، وداققا كەلىپ جاتقان ىرزىق-نەسىبەنىڭ ءبارى، ءتىپتى اناۋ شىعارماشىلىق ءۇيىن جالعا بەرۋدەن اي سايىن ءتۇسىپ جاتقان مىڭداعان دوللار قايدا كەتىپ جاتىر، جازۋشىلارعا بەرىلگەن جەر، الما باق، تاعى باسقالارى قايدا وعان نەگە ورازالين جاۋاپ بەرمەۋمەن كەلەدى دەسەك، «جىكشىل» اتانعانىمىز قالاي. بۇل تۇرىسبەك ودان قاتتىراق بىرنارسە ايتساق «ەكسترەميستەر»، «سەپاراتيستەر»، «تەرروريستەر» دەمەسىنە كىم كەپىل؟ بەتىنە كەلىپ قاتتى-قاتتى ءسوز ايتقانى ءۇشىن جاسى 70-تەن اسىپ كەتكەن اقساقال كادىربەك سەگىزباەۆتى نۇرلاننىڭ جاندايشاپتارى «ويباي، قۇتقارىڭدار» دەپ باقىرعانىنا قاراماي دىرىلداتىپ سۇيرەپ تاستاعالى كوپ ادام وداق عيماراتىنا جولاۋدى دا قويدى. ال جارعىعا كەلەتىن بولساق، ن.ورازالين مەن تاعى ءبىر-ەكى-ءۇش ادام قول قويىپ، ا. بەكتۇرعانوۆ دەگەن جازۋشىنى وداق مۇشەلىگىنەن شىعارىپ جىبەرۋگە قاي باپتى پايدالانىپتى. ال ا. بەكتۇرعانوۆ باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى وزىنە قارسى كەلىپ، قارسى مالىمدەمەلەر جاساعانى ءۇشىن 4 جىلعا سوتتاتىپ جىبەردى. ەگەر بۇل وداق جازۋشىلاردىڭ شىن قامقورشىسى سولاردىڭ  ار-نامىسىن قورعاۋشىسى بولسا ناق شىرىلداپ ارا-تۇسەر تۇسى وسى ەمەس پە ەدى. ونىڭ ورنىنا جىعىلعاندى قوسا جۇدىرىقتاۋ بۇل وداق باسشىلىعىندا كىمدەر وتىرعانىن اپ-انىق كورسەتتى عوي. ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى جوعارعى جاقتان م.اشىمباەۆ باستاعان ءبىر-ەكى ازامات كەلىپ، اۋەلى قۇداي ساقتاپ ورازالين ورنىندا قالدى. سوندا ن.ورازالين سول جەردە رەتسىز بولسا دا «مىنە، ساعاتجاننىڭ بالاسى اينالايىن ماۋلەن دە كەلىپ وتىر» دەپ ارقاسىن تاۋعا سۇيەگەندەي بولىپ سويلەگەنى ءالى كوز الدىمىزدا. ال بۇگىن ءورازالينشىل ساۋكەتاي د. يسابەكوۆتىڭ پرەزيدەنتپەن اڭگىمەسىنىڭ تاقىرىبىنا دەيىن كەلەكەلەپ، ەندى پرەزيدەنت اپپاراتىنان دا جالت بەرىپ جو-قوعامدىق ۇيىم ونىڭ كونفەرەنتسياسى، جارعىسى بار دەپ بىلاي شىعا كەلىپتى. ايتپاقشى، كونفەرەنتسيا دەمەكشى، ن.ورازالين وداقتىڭ جيىنىندا قايتكەندە وداقتى باسقارىپ وتىرۋدىڭ جاڭا «فورماسىن» ويلاپ تاۋىپ ءوزىن قۇرمەتتى توراعا قىپ قالدىرۋ تۋرالى باستاما ۇسىندى. بۇنى ول اۋەلى اينالاسىنداعى بىرسىپىرا سويىلسوعارلارىمەن كەلىسىپ الىپ ۇسىندى. سوسىن، ونى الدە كونفەرەنتسيا، الدە پلەنۋم ايتەۋىر جو-نىڭ مەرەيتويى كەزىندە ءبىراز ادامنىڭ قولداۋىنا يە بولدى. بۇعان ت. ابدىكوۆ، د.يسابەكوۆ، م. شاحانوۆ، ق. توقمىرزين، ب.قويشىباي، م.كەنجەباي سياقتى بەلگىلى-بەلگىلى اقىن-جازۋشىلار قارسىلىق ءبىلدىرىپ، باسپاسوزگە ماقالالار جاريالاندى. تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆتىڭ «جىكشىلدەر»»قوجىق-بوجىقتار» دەپ جۇرگەندەرى دە وسىلار.

جازۋشىلىقتان، نە جۋرناليستىكتەن جولى بولماي، ماقالالارىن قاتىن-وسەككە، نەگىزسىز كۇيەلەۋگە قۇراتىن ت. ساۋكەتاي ەندى بىردە د. يسابەكوۆتى جازۋشىلار وداعى توراعاسىنىڭ كرەسلوسىنا وتىرعىسى كەلىپ ءجۇر دەگەندى ايتادى. ادام بالاسى كەيدە ءوزىنىڭ ىشكى پاسىقتىعىن، ىشكى قارا پيعىلىن بىرەۋگە جامايىن دەپ ءوزىن-ءوزى اشكەرەلەپ جاتاتىنى بار. تۇرىسبەك بۇ جولى ءدال سونىسىن بايقاتىپ قويىپتى. ايتپەسە، د.يسابەكوۆكە تالاي قالامگەرلەر «وسى نۇرلاننىڭ ورنىنا سەنى ۇسىنساق قايتەدى» دەگەندە تالاي رەت «قويىڭدارشى، ماعان سونىڭ كوك تيىنعا كەرەگى جوق»،-دەپ باس تارتقانىن كوزىمىز كورگەن. ال ن. ءورازاليننىڭ ولەڭدەرىن بۇلتارتپاس دالەلدەرمەن تالداپ، تالقىلاپ، ءادىل سىن ايتىپ، ولاردى وداقتى باسقارىپ وتىرعان ادام جازعان دەۋدىڭ ءوزى ۇيات ەكەنىن، ن. ءورازاليننىڭ مەملەكەتتىك سىيلىقتى اراعا اقساقال سالىپ ءجۇرىپ سۇراپ العانى جالپى وداقتاعى قالامگەر قاۋىمعا قۇپيا قارجى-قاراجاتتىڭ، الگى جەر، شىعارماشىلىق ءۇيى، الماباق تاعى باسقالارى تۋرالى جالعىز د. يسابەكوۆ ەمەس، اقىندار مۇحتار شاحانوۆ پەن مىرزان كەنجەباي دا، پروزاشىلار قۇرال توقمىرزين دە، بەيبىت قويشىباەۆ، بەگدىلدا الدامجاروۆ جانە باسقالارى تالاي ايتقان دا. جازعان دا. ەگەر ن.ورازالين سونىڭ بارىنە ناقتى جاۋاپ بەرىپ، ءباسپاسوز بەتىندە تولىق ماعلۇمات بەرگەندە وداقتىڭ اينالاسىندا مۇنداي داۋ-داماي بولماس تا ەدى. دەمەك، تۇرىسبەك ايتقان «جىكشىلدىك»، قالامگەر قاۋىمدى ءوزىنىڭ جاقتاستارى مەن قارسىلاستارىنا، ياعني، ەكىگە ءبولىپ وتىرعان ولاردىڭ وزدەرى. ال جازۋشىلارعا بەرىلەتىن ستيپەنديانىڭ قالاي «بولىنەتىنى» ول دا ءوز الدىنا ءبىر ماسەلە. بۇل دا كوپتەن بەرى قوزعاۋدى كۇتىپ جاتقان ءىس.

قورىتا ايتقاندا تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆتىڭ ينتەرنەت جاشىگىنە سۋماڭ ەتكىزىپ سالىپ جىبەرگەن «قۇدىق تۇبىندەگى كوكباقانىڭ زارى» دەپ اتالاتىن بىلاپىتناماسى د. يسابەكوۆتىڭ «قازاق ۇلت بولىپ قالىپتاسا قويعان جوق» دەگەن ءبىر اۋىز سوزىنە بولا ەمەس، ءوزى ول «جىكشىلدەر» دەپ ات قويعان نۇرلان ورازالينگە قارسى ادامداردى جۇرتقا قارالاپ كورسەتۋ ءۇشىن جانە ن. ورازالين كەتىپ ورنىنا د. يسابەكوۆ كەلسە قايتەمىن دەگەن ۋايىمنان تۋعان مەرەزدىك. ول تۇرىسبەك ايتقانداي د. يسابەكوۆتىڭ ەمەس تۇرىسبەكتىڭ زارى. ال ونىڭ د. يسابەكوۆتى نەگە كوكباقا دەپ اتاعانى مۇلدە تۇسىنىكسىز. ەگەر ت. ساۋكەتاەۆقا د. يسابەكوۆتىڭ قازاقتىڭ، ءوز ۇلتىنىڭ كەيبىر قىلىقتارىنا وكپەلەپ اشىنىپ ايتقان ءبىر اۋىز ءسوزى ۇناماسا، ول سونى سىلتاۋ قىپ جالما-جان ن. ءورازاليندى ءولىپ-ءوشىپ قورعاشتاپ مىناداي بىقسىققا تولى  مىنا بىلاپىتتى جازباۋى كەرەك ەدى. بۇل جەردە تۇرىسبەك قازاقتى ەمەس، نۇرلاندى جىك-جاپار بولىپ  اقتاۋعا كىرىسكەن. شىنىندا د. يسابەكوۆ اشىنىپ ايتسا دا دۇرىس ايتقان. قازاق قازىر اباي ايتقان ناعىز ماقتانشاق، ناعىز بەكەر مال شاشپاق ۇلتقا اينالدى. بۇل قازىر تەك «ءبىز كۇشتىمىز، ءبىز تمد-داعى ەڭ وزىق ەلمىز» دەپ ۋرالاۋمەن كەلە جاتقان ۇلت. قازاقتا «اشىنعان ادام قۇدايدى دا بالاعاتتاپ جىبەرەدى» دەگەن ءسوز بار. دۋلات قازاققا اشىنعاننان ايتتى بۇل ءسوزدى. ول ويىن تۇگەل اياقتاماي وسى ءبىر اۋىز سوزبەن اشۋىن ايتا سالدى. ال قازاقتىڭ بۇكىل كەمشىلىگىن ابايدان اسىرىپ ايتقان ادام جوق. تۇرىسبەك پەن ونىڭ «جىكشىل ەمەستەرى» بۇل تاقىرىپتا سىناعىش بولسا ابايدىڭ قارا سوزدەرىندەگى قازاققا دەگەن بۇكىل اشۋ-ىزانى سىناپ كورسىن، قۇر اباي، اباي دەي بەرگەنشە. اباي قازاقتىڭ بۇكىل ءمىنىن، كەم-كەتىگىن سونشا سىناپ جازعان زاماندا قازاقتىڭ ءدىنى دە، ءدىلى دە، ءۇردىس-داستۇرلەرى دە ساف كۇيىندە تۇرعان بولاتىن. ال اباي بۇگىنگى قازاقتى كورسە كۇيىكتەن اسىلىپ ولەر مە ەدى «قايتەر ەدى، ونى ءبىر قۇداي بىلەدى. بۇگىنگى قازاقتىڭ جاي-كۇيىن كورىپ وتىرعان ازامات جازۋشى دۋلات كۇيىنبەگەندە كىم كۇيىنەدى؟ مۇندايدا تۇرىسبەك سياقتىلار ءار سوزدەن ىلىك ىزدەپ بالاقتان الا كەتەتىنى بەلگىلى عوي. بۇل زاماندا تۇرىسبەك سياقتىلارعا نۇرلان ورازالين سياقتىلاردان ارتىق مىقتى قازاق جوق. وسى تۇرىسبەكتەر ش.ساريەۆ، ن. ءورازاليننىڭ ولەڭدەرىن اباي ولەڭدەرىمەن سالىستىرعاندا دا ۇندەگەن جوق ەدى-اۋ، ءا؟!