مينينگيت دەگەن اۋرۋدى بۇرىنعى اتا – بابالارىمىز ءبىلدى مە ەكەن. بىلسە، نەمەن قالاي ەمدەدى؟ ول جاعى بەلگىسىز. الايدا، الەمدىك مەديتسينادا مينينگيت – داۋاسى بار دەرت. دەسەك تە، وسى دەرتتىڭ الدىندا ءبىزدىڭ ەلدىڭ اق حالاتتىلارى دارمەنسىزدىك تانىتتى. اياق استىنان ەلدە مينينگيت دەرتى بۇرق ەتە قالدى. جۇقپالى بولعاندىقتان ادامداردى ۇرەي بيلەپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە مينينگيتتىڭ جايىلۋى تۋرالى حابار قامىسقا تيگەن ورتتەي قاۋلادى. جۇقپالى دەرتتىڭ الدىن الۋدا ءار مينۋتتىڭ ءوزى قىمبات ەكەنىنەن حاباردار مەديتسينا سالاسىننىڭ شەنەۋنىكتەرى شۇعىل شەشىمدەر قابىلداۋعا اسىعا قويمادى. وسى ساتتە ءوزى شەتەلدە ىسساپارمەن جۇرسە دە سەنات توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆ تۆيتتەردە مالىمدەمە جاساپ، وندا «مەنينگيت ينفەكتسياسىمەن ءجۇرىپ جاتقان كۇرەس سىن كوتەرمەيدى. قۇزىرلى مينيسترلىك اقىلعا سىيمايتىن جايباسارلىق تانىتىپ، باتىل قادام جاساي الماي وتىر. پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتتارى ۇكىمەتكە ساۋال جولدايدى»، - دەپ جازعان بولاتىن.

بۇگىن ق.توقاەۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن پارلامەنت سەناتىنىڭ وتىرىسىندا سەناتور ب.ءايتىموۆا ۇكىمەت باسشىسى ب.ساعىنتاەۆتىڭ اتىنا حالىقتى الاڭداتقان وسى ماسەلەگە وراي دەپۋتاتتىق ساۋالىن جاريا ەتىپ، وندا جۇقپالى اۋرۋدى ەمدەۋ جانە الدىن الۋ بويىنشا نە ىستەلىپ جاتقانى تۋرالى شۇعىل مالىمەت بەرۋدى تالاپ ەتتى.

جۇرتشىلىقتىڭ مەنينگيتپەن اۋىرۋىنا بايلانىستى جاسالعان دەپۋتاتتىق ساۋالدىڭ تولىق ءماتىنى تومەندەگىدەي:

– الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن دەپۋتاتتارعا جولدانعان حاتتارعا قاراساق ەلدىڭ الاڭداۋلى ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. دارىگەرلەر كەرىسىنشە ورىن الىپ جاتقان جاعدايلاردىڭ قالىپتى ەكەنىن، قورقاتىنداي سەبەپ جوقتىعىن ايتۋدا.
الايدا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتتى ءۇستىرت تالداۋى جاعدايدىڭ باسقاشا ەكەنىن كورسەتىپ تۇر.

ستاتيستيكا بويىنشا 2013 جىلى ەلدە مەنينگيتپەن 117 ادام اۋىرىپ 23-ءى، 2014 جىلى 119 ادام اۋىرىپ 29-ى، 2015 جىلى 424 ادام اۋىرىپ 26-سى، 2016 جىلى 120 ادام اۋىرىپ 15-ءى، 2017 جىلى 62 ادام اۋىرىپ 11-ءى كوز جۇمعان.
بيىل 5 ماۋسىمعا دەيىن مەنينگوكوك ينفەكتسياسىن جۇقتىرعان 58 جاعداي تىركەلىپ، 13 ادام قايتىس بولدى. ياعني وتكەن جىلدارى مەنينگيتتەن كوز جۇمعانداردىڭ مەنينگيتپەن اۋىرعاندارعا شاققانداعى پايىزى 5 - 17 % ارالىعىندا بولعان. ال بيىل بۇل كورسەتكىش 22,5% جەتتى.

وسىدان-اق جاعدايدىڭ بۇرىنعىداي ەمەستىگىن جانە وكىلەتتى ورگان تاراپىنان شۇعىل ءارى توتەنشە شارالار قاجەتتىگىن تۇسىنۋگە بولماي ما؟

الايدا ءتىپتى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ الماتىعا كەلگەننىڭ وزىندە مەديتسينا مەكەمەلەرى شۇعىل رەجيمدە جۇمىس ىستەۋگە دايىن بولعان جوق جانە ەمدەۋ مەكەمەلەرىنىڭ، قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتىنىڭ، جەدەل جاردەم ستانتسيالارىنىڭ جۇمىسىندا جۇيەلىلىك جوق.

بۇعان قوسا مينيسترلىكتەن گورى الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ جەدەل ءارى مىعىم ەكەنىن كوردىك. WhatsApp مەسسەندجەرىندە العاشقى حابارلامالار 19 مامىردا پايدا بولسا، قازاقستاننىڭ باس سانيتار دارىگەرى 3 ماۋسىمدا سويلەپ، مينيستر وكق-دا 4 ماۋسىمدا ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىن وتكىزدى.

قوعامدىق پىكىرگە جاۋاپ بەرۋدەگى، سىبىس پەن تەرىس پىكىرگە قارسى تۇرۋداعى مۇنداي باياۋلىق قازىرگى جاعدايعا جەتكىزدى. وسى ورايدا مەملەكەتتىك سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ مەن قاداعالاۋ جۇرگىزەتىن نەگىزگى لاۋازىمدى تۇلعا بولىپ تابىلاتىن قر باس مەملەكەتتىك سانيتار دارىگەرىنىڭ ارەكەتسىزدىگىنە تاڭعالامىز.

حالىق قۇزىرلى ورگاننان ەلدە نە بولىپ جاتقانى، كىمدەرگە قاۋىپ ءتونىپ تۇرعانى، بالالارعا الاڭداۋعا نەگىز بار-جوقتىعى، ينفەكتسيادان قالاي ساقتانۋ كەرەكتىگى، ۆاكتسيناتسيا قاجەت پە جانە ونى قايدان الۋ جايلى دەر كەزىندە جاۋاپ المادى.

سوندىقتان مەنينگيتكە قاتىستى قوعامدا تۋىنداعان رەزونانستىڭ باقىلاۋدىڭ ازدىعىنان جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەن ونىڭ اۋماقتىق بولىمشەلەرىنىڭ قاجەتتى شارالاردى ۋاقىتىلى قابىلداماۋىنان ورىن العانىن ايتۋعا بولادى.

دەرت جىل سايىن تىركەلەدى. جاڭادان كەلگەن اۋرۋ ەمەس. مينيسترلىك جىل سايىن جۇرگىزۋى ءتيىس كەشەندى شارالاردىڭ (حالىققا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى، الەۋمەتتىك روليكتەر جانە باسقالارى) جوقتىعىنان بيىل قىسقا ۋاقىتتا وننان استام ادام قازا تاپتى، ازاماتتار الاڭداۋلى.

وسى اۋرۋدىڭ تاراۋىنا بايلانىستى حالىق قايدا حابارلاسۋ كەرەكتىگىن جانە قانداي شارالار قابىلداۋ قاجەتتىگىن بىلمەگەندىكتەن وسىنداي جاعداي تۋىنداپ وتىر. ەمدەۋ مەكەمەلەرىنىڭ وسى دەرت سيمپتومدارىمەن تۇسكەندەردى قابىلداۋعا دايىن ەمەستىگى جونىندە فاكتىلەر بار.

ال مەنينگوكوك ەپيدەمياسىنا دايىندىقتى قامتاماسىز ەتۋ كەلەسى شارالاردى قامتيتىن ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋدان تۇرادى: اۋرۋ جاعدايلارىن انىقتاۋدان ولاردى تەكسەرۋگە جانە زەرتحانالىق راستاۋعا دەيىن. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ ۇسىنىستارى بويىنشا پروفيلاكتيكا 1 جاستان 29 جاسقا دەيىنگى بارلىق ادامدارعا وسى ۆاكتسينا سالۋدى قاراستىرادى. سەبەبى 3 جاسقا دەيىنگى بالالار مەن جاستارعا قاۋىپ كوپ. جاۋاپ بەرۋ شارالارى كەيىنگە قالدىرىلمايتىن جانە اۋىرۋ جاعدايلارىن تيىسىنشە جۇرگىزۋ جانە دەرەۋ ارەكەت ەتۋدى قامتيدى.
جوعارىدا باياندالعاندى ەسكەرە وتىرىپ، قالىپتاسقان جاعدايدى وبەكتيۆتى باعالاۋ جانە ەل اراسىندا الاڭداۋشىلىققا جول بەرمەۋ ماقساتىندا قر ۇكىمەتىنىڭ شۇعىل جاۋاپتى تالاپ ەتەتىن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەنى قاجەت دەپ سانايمىز:

ءبىرىنشى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس مەملەكەتتىك سانيتار دارىگەرىنىڭ قالىپتاسقان جاعدايداعى ءرولى قانداي، اۋرۋدىڭ تاراۋىنا بايلانىستى الدىن الۋ شارالارى نەگە قابىلدانبادى؟;

ەكىنشى، وسى ماسەلە بويىنشا حالىققا كونسۋلتاتسيا بەرۋ ءۇشىن Call-ورتالىقتار نەگە ۋاقىتىلى اشىلمادى؟;

ءۇشىنشى، ينفەكتسيانى تاسىمالداۋشى كوزدەر، وشاقتارى، جاسىرىن تاسىمالداۋشىلارى تۋرالى ناقتى اقپارات بار ما؟ قانداي تالداۋ جۇرگىزىلىپ، ونى انىقتاۋ ءۇشىن قانداي شارالار قابىلدانىپ جاتىر؟;

ءتورتىنشى، ەلدە وسى اۋرۋعا دياگنوستيكا جۇرگىزەتىن زەرتحانالار جەتكىلىكتى مە؟;
بەسىنشى، الەمدىك تاجىريبە نەگىزىندە وسى اۋرۋدىڭ تارالۋىنا قالاي جول بەرمەۋگە بولادى، الدىن الۋ شارالارى بار ما؟;

التىنشى، وسى ينفەكتسيانى زەرتتەۋ، انىقتاۋ جانە ەمدەۋ ءۇشىن وتاندىق عالىم-دارىگەرلەرگە جەتكىلىكتى قاراجات بولىنە مە؟;

جەتىنشى، بالالار مەن جاستار جينالاتىن ورىندارعا (بالاباقشالار، جازعى لاگەرلەر، اسكەري كازارمالار، حوستەلدەر، ويىن-ساۋىق ورتالىقتارى جانە ت.ب.) ەسكەرتپەلەر نەگە ۋاقىتىلى، شۇعىل ازىرلەنبەدى؟;
سەگىزىنشى مەنينگوكوك جانە باسقا ينفەكتسيالار بويىنشا كۇدىككە ىلىنگەن پاتسيەنتتەردى ادەكۆاتتى تۇردە مەديتسينالىق سارالاۋ قاشان جانە قالاي ۇيىمداستىرىلادى؟

وسىنداي جاعدايلاردا شۇعىل كومەك كورسەتۋ ءۇشىن («التىن ساعات» ەرەجەسى) پروفيلىنە قاراماستان بارلىق ستاتسيونارلار دايىندىقتان وتكىزىلدى مە؟ ينفەكتسيالىق ستاتسيونارلار ءۇشىن پاتسيەنتتەر ساناتىن جۇرگىزەتىن بىرىڭعاي الگوريتم ازىرلەندى مە؟

سەناتور ۇكىمەت باسشىسىنا مينينگيتتىڭ جاپپاي جۇعۋىنان قورعاۋ تۋرالى ساۋالىمەن بىرگە، دەرتتىڭ الدىن الۋ شارالارىنا قاتىستى دا ماسەلەلەر قويدى. «حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن قورعايتىن وكىلەتتى ورگان رەتىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە ءار ادام ءوزىن جانە تۋعاندارىن بۇل اۋرۋ مەن باسقا اسا قاۋىپتى ينفەكتسيالاردان ساقتاي الۋى ءۇشىن جۇيەلى تۇردە ەلدىڭ بارلىق ايماعىندا ءتۇرلى فورمالاردى پايدالانا وتىرىپ، اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋى قاجەت. جۇقتىرۋدان ساقتايتىن ۇسىنىستار وتانداستارىمىزدىڭ تۇرعان جەرىنە قاراماستان بارلىعىنا قولجەتىمدى بولۋى كەرەك.
بۇل ءۇشىن قانداي جۇمىستار جاسالىپ جاتىر جانە بولاشاقتا مۇنداي جاعدايعا جول بەرمەس ءۇشىن قانداي شارالاردى قابىلداۋ جوسپارلانىپ وتىر؟

سەبەبى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اقپاراتتىق جۇمىستى ۋاقىتىلى ءارى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە جۇرگىزبەي، جاعدايدى باقىلاۋدان شىعارىپ، قوعامدىق رەزونانس تۋدىرىپ وتىرعانى ءبىرىنشى رەت ەمەس»، - دەدى سەناتور ب.ءايتىموۆا دەپۋتاتتىق ساۋالىندا.

سەناتور ەل اراسىندا تاراعان حابارعا ناقتى ءارى جەدەل مونيتورينگ جۇرگىزىلمەۋى جانە ولار تاراعان العاشقى تاۋلىكتە پرورەاكتيۆتى رەاكتسيانىڭ بولماۋى، رەسمي مالىمدەمەلەردىڭ كەشىگۋى جانە باسقا ەسكەرتۋ شارالارىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى قوعامدى الاڭداتىپ وتىرعاندىعىنا كوڭىل اۋدارتتى. «بۇل - ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك ورگاندار مەن مامانداردىڭ پىكىرىنە دەگەن سەنىمىن تومەندەتەدى»، - دەدى سەناتور.

دەپۋتات جوعارىدا باياندالعاندى ەسكەرە وتىرىپ، قويىلعان ماسەلەلەردى شەشۋدى اسا باقىلاۋعا الۋدى، ەلىمىزدە مەنينگوكوك مەنينگيتىنىڭ تارالۋىنا جول بەرمەۋ بويىنشا جىل سايىنعى كەشەندى شارالاردى بەكىتۋدى تالاپ ەتتى.

ادىلبەك قابا

Abai.kz