وبلىستا اۋىل شارۋاشىلىعىنا دەگەن بەتبۇرىس بولعانىمەن، ءالى دە، اسىرەسە، وڭدەۋ سالاسى قارقىن الا الماي تۇرعانداي. ەلباسى ءوزىنىڭ جىل سايىنعى ءداستۇرلى جولداۋلارىنان باستاپ ءتۇرلى القالى جيىنداردا وڭدەۋشى سالانى دامىتۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋدارۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
بۇگىندە وبلىستا مال باسى ءوسىپ كەلەدى. سوڭعى دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، 1 مامىردا سيىر 73 مىڭ باس، جىلقى 46 مىڭ، تۇيە 31 مىڭ، قوي-ەشكى 717 مىڭ باس بولىپ وتىر. سوعان قاراعاندا مال ونىمدەرىن وڭدەۋمەن اينالىساتىن كاسىپورىندارعا قاجەتتى شيكىزات قورى جەتكىلىكتى دەگەن ءسوز. بىراق، مال ونىمدەرىن وڭدەۋ سالاسى ايتارلىقتاي دەڭگەيدە دامىماي وتىر؟ ماسەلەن، اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، قازىر وبلىسىمىزدا ەلتىرى وڭدەلمەيدى، ءجۇن تاي-تاي بوپ ءۇيىلىپ جاتىر، مال تەرىسى تاعى سول - كۇن استىندا قاقتالۋدا. بۇرىن ەلتىرىنى باس كيىم، سىرت كيىمنىڭ جاعاسى مەن ەتەك-جەڭىنە، ۇلتتىق كيىمدەردى ساندەۋگە پايدالاناتىن، اسىرەسە كوك ەلتىرىنى اسكەري باس كيىم (پاپاحا) تىگۋگە كوپ قولداندى. الايدا بۇگىندە ونداي سۇرانىس جوق كورىنەدى.
قازىر مالدى قاساپحانادان وتكىزىپ، ىسكە جاراتاتىن كاسىپورىن از. اكە¬لىن¬گەن مالدىڭ ساپاسى تومەن. ەت ونىمدەرى از دايىندالادى. سوعان وراي، وندىرگەن شۇجىقتى شەتەلدەرگە شىعارا المايمىز. ءتىپتى ءوزىمىز دە دۇرىس پايدالانا المايمىز. قازىر اتىراۋ ساۋدا نۇكتەلەرىندەگى شۇجىقتىڭ 70-80 پايىزى كورشىلەس استراحان قالاسىنان، ياعني، رەسەيدەن تاسىمالدانىپ وتىر.

وبلىستا اۋىل شارۋاشىلىعىنا دەگەن بەتبۇرىس بولعانىمەن، ءالى دە، اسىرەسە، وڭدەۋ سالاسى قارقىن الا الماي تۇرعانداي. ەلباسى ءوزىنىڭ جىل سايىنعى ءداستۇرلى جولداۋلارىنان باستاپ ءتۇرلى القالى جيىنداردا وڭدەۋشى سالانى دامىتۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋدارۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
بۇگىندە وبلىستا مال باسى ءوسىپ كەلەدى. سوڭعى دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، 1 مامىردا سيىر 73 مىڭ باس، جىلقى 46 مىڭ، تۇيە 31 مىڭ، قوي-ەشكى 717 مىڭ باس بولىپ وتىر. سوعان قاراعاندا مال ونىمدەرىن وڭدەۋمەن اينالىساتىن كاسىپورىندارعا قاجەتتى شيكىزات قورى جەتكىلىكتى دەگەن ءسوز. بىراق، مال ونىمدەرىن وڭدەۋ سالاسى ايتارلىقتاي دەڭگەيدە دامىماي وتىر؟ ماسەلەن، اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، قازىر وبلىسىمىزدا ەلتىرى وڭدەلمەيدى، ءجۇن تاي-تاي بوپ ءۇيىلىپ جاتىر، مال تەرىسى تاعى سول - كۇن استىندا قاقتالۋدا. بۇرىن ەلتىرىنى باس كيىم، سىرت كيىمنىڭ جاعاسى مەن ەتەك-جەڭىنە، ۇلتتىق كيىمدەردى ساندەۋگە پايدالاناتىن، اسىرەسە كوك ەلتىرىنى اسكەري باس كيىم (پاپاحا) تىگۋگە كوپ قولداندى. الايدا بۇگىندە ونداي سۇرانىس جوق كورىنەدى.
قازىر مالدى قاساپحانادان وتكىزىپ، ىسكە جاراتاتىن كاسىپورىن از. اكە¬لىن¬گەن مالدىڭ ساپاسى تومەن. ەت ونىمدەرى از دايىندالادى. سوعان وراي، وندىرگەن شۇجىقتى شەتەلدەرگە شىعارا المايمىز. ءتىپتى ءوزىمىز دە دۇرىس پايدالانا المايمىز. قازىر اتىراۋ ساۋدا نۇكتەلەرىندەگى شۇجىقتىڭ 70-80 پايىزى كورشىلەس استراحان قالاسىنان، ياعني، رەسەيدەن تاسىمالدانىپ وتىر.
بىزدە مال وسىرۋگە قاجەتتى شابىندىق تا، جايىلىم دا جەتەدى. اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنە دەگەن سۇرانىس جىل ساناپ ارتىپ كەلەدى جانە باعاسى دا كوتەرىلۋدە.
وبلىستا اسىل تۇقىمدى مالداردى ءوسىرۋ شارۋاشىلىقتارى بارشىلىق. قىزىلقوعادا «جاسقايرات»، «ساعىز» جشس، «تاسشاعىل» وك، جىلىويدا «جاڭا تاڭ» جشس، يندەردە «جارسۋات»، وك، «ەسبول» جشس، قۇرمانعازىدا «ماقاش» وك ت.ب. بۇلاردا، مال باسىنىڭ ءوسىمى، ساقتالۋى دا جوعارى دارەجەدە. ايتسە دە، وسىنداي شارۋاشىلىقتاردى ەرەكشە قامقورلىققا الىپ، جاعداي جاسالسا، وزدەرى دە تارتىنىپ قالماس. جەرگىلىكتى جەردەگى قۇزىرلى قۇرىلىمدار قولداۋ بىلدىرسە، جاڭا تەحنولوگيانى مەڭگەرۋگە دە ۇمتىلار. مىسالى، بورداقىلايتىن ورىن مالدى سەمىرتۋمەن عانا اينالىسپاي، سول جەردە مالدىڭ تەرىسى مەن ءمۇيىزى، تۇياعىنا دەيىن وڭدەيتىن تسەحتارى بولسا. شىعىن شىعارمايتىن تەحنولوگيا بولۋى كەرەك. مالدى سويىپ، تەرىسى مەن باسىن، سيراقتارىن، ىشەك-قارىنىن لاقتىرىپ تاستايتىن جارتىكەش ءوندىرىس ورىندارىنىڭ كەرەگى جوق.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا، دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرەر بولساق، ەڭ ءبىرىنشى قيىندىققا تاپ بولاتىن سالا - اۋىل شارۋاشىلىعى. قازىر ونىمدەرىمىز الەمدىك ستاندارتتارعا جاۋاپ بەرمەيدى. يمپورت تاسقىنى كوبەيگەن كەزدە، ولار باسەكەگە توتەپ بەرە الماي قالادى. سوندىقتان جاڭا جوبالار قاراستىرىلۋى كەرەك. وزىق تەحنولوگيامەن قامتىلعان ءوندىرىس ورىندارىن كوبەيتكەن ابزال. ەلىمىز جىل سايىن دامىپ كەلە جاتىر. مىسالى، بىزدەگى بيداي ءوندىرۋ سالاسى جاقسى دامۋ ۇستىندە. ول الەمدىك ساۋداعا بەيىمدەلگەن. باسەكەگە توتەپ بەرە الادى. قازاقستان استىعى شەت ەلگە شىعارىلىپ جاتىر. سۇرانىس وتە جوعارى. باسقا دا اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋدى جوعارى دەڭگەيگە كوتەرسەك، قۇبا-قۇپ بولار ەدى. الداعى ۋاقىتتا مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن، كوكونىس سالاسىن باسەكەگە قابىلەتتى ەتە بىلگەنىمىز ابزال. بىزدەن شىعاتىن ەت، ماي، ءسۇت، ءجۇن، تەرى الەمدىك تالاپقا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس. سوندا قانداي شەتەلدىك تاسقىنعا دا دايىن بولا الامىز، تاۋارلارىمىز شەتەلدىك ونىممەن باسەكەگە ءتۇسۋ ارقىلى ودان ارمەن دامي بەرەتىن بولادى،-دەيدى ماماندار.
جۋىردا وبلىس ورتالىعىندا وتكەن ءبىر جيىندا، ەلىنە جاناشىر اعامىزدىڭ ءبىرى «تەرى ونىمدەرىن تۇركياعا جىبەرگەنشە، ونى وزىمىزدە وڭدەۋدى نەگە قولعا المايمىز» دەگەن پىكىرىن ورتاعا سالدى. جانى بار ءسوز. قازىر كورىپ جۇرگەنىمىزدەي قوي تەرىسى شيكىزات رەتىندە شەت ەل اسىپ، ونىڭ ورنىنا قىمبات باعالى، باياعى وزىمىزدە دە تىگىلىپ جاتقان سەكىلدى كەلتە، ۇزىن تونداردىڭ ءتۇر-ءتۇرى ساۋداعا قاپتاپ تۇسەدى، وتانداستارىمىز جاپپاي سونى الۋدا. بىزدەن شەت ەلگە ارزىمايتىن باعاعا كەتكەن تەرىلەر دايىن كيىم بولىپ، باعاسى اسپانداپ قايتىپ كەلىپ جاتىر. بىراق، قاجەت بولعان سوڭ، ونىڭ باعاسى قانشا قىمبات بولسا دا الۋعا ءماجبۇرمىز.
بۇگىندە كوبىمىز قىسى-جازى قىتايدىڭ ساسىق رەزەڭكەسىنەن جاسالعان اياق كيىمنىڭ ءتۇر-ءتۇرىن كيىپ ءجۇرمىز. ادامدار ونىڭ دەنساۋلىققا زيان ەكەنىن بىلسە دە ارزان بولعان سوڭ لاج جوق الىپ جاتادى. كەڭەستىك كەزەڭدە رەزەڭكە اياق كيىمدەر تەك دەنە شىنىقتىرۋ ساباقتارىندا عانا كيىلەتىن، ال باسقا ۋاقىتتا اتا-انالار بالالارىنا رەزەڭكە اياق كيىم كيگىزبەيتىن. ۇلكەندەرگە ارنالعان اياق كيىمدەر دە تەرىدەن جاسالۋشى ەدى. ۇلكەندەر رەزەڭكە كەبىستى تەك قىستا، ءماسىنىڭ سىرتىنان كيەتىن. ال قازىر شە؟ قازىر رەزەڭكە كەبىس، «كروسسوۆكالار» كۇندەلىكتى تۇتىناتىن ءوتىمدى تاۋارعا اينالدى. مۇنىڭ دەنساۋلىققا ايتارلىقتاي كەرى اسەرى بار. جاس بالانىڭ دا، ۇلكەندەردىڭ دە اياقتارى تەرى اۋرۋلارىنا شالدىعىپ جۇرگەندەرى دە سوندىقتان.
قىسقاسى، ەلىمىزدە قاي سالا بولسىن، شيكىزات كوزىنە باي. مال ونىمدەرى، جەر استى بايلىق قورى، بارشىلىق! سوندىقتان ونى ولارعا تەك شيكىزات كۇيىندە ەمەس، دايىن تاۋار تۇرىندە ۇسىناتىن، ءسويتىپ پايدا تاباتىن كەز كەلدى. وزىمىزدە وندىرىلەتىن تاۋارلاردىڭ سانى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ – ۋاقىت تالابى. ودان جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەر دە شەت قاقپاي قالماي، جاڭالىققا جۇمىلا ۇمتىلسا، قولداۋ كۇشەيسە يگى.

ق.مۇقاشەۆ.
«اتىراۋ» وبلىستىق گازەتى