پوپتاردىڭ پيعىلى جامان. ولاردىڭ ءبىر ساۋساقتارى ىشىنە بۇگۋلى بولۋىنا باياعىدا باس سۇيەگى قۋراپ قالعان پاتشالىق رەسەي، ەلەسى بۇگىنگى كرمەلدى كەزىپ جۇرگەن سوۆەت وكىمەتى، قازىرگى وزىنەن-ءوزى تاۋەلسىزدىك العان رەسەي پوپتاردى قاشاندا قولداپ، قۋاتتاپ، قارجىعا سوزعان قولدارىن قاقپاي مەملەكەتتىك وتارلاۋ ساياساتىنىڭ بەلسەندى بولىگى رەتىندە پايدالانىپ كەلەدى. ءۇش رەت ءوڭىن وزگەرتكەنمەن، نيەتى مەن پيعىلى سارى مايداي ساقتالىپ كەلە جاتقان رەسەي قازاقتى شوقىندىرىپ جىبەرۋ ساياساتىن ءالى دە ۇستانىپ كەلەدى. شوقىنعان جاندى ورىس دەپ ەسەپتەي بەرسەڭىز بولادى.

قارا ورىستىڭ قاراسى قانشا بولدى ەكەن؟ ەسەپ جوق. ەلەپ جاتقان ەل دە ونىڭ بيلىگى دە جوق.

وتكەن جىلى ەلدەگى ورىس پوپتارى (http://old.abai.kz/node/6021) قازاقستانداعى حرامداردا قازاقشا ءمىناجات ەتۋگە جول اشىپ جاتىرمىز دەپ جار سالعان. ونى ءبىزدىڭ مويىنسىز ءمۇفتيات «بۇل - قازاق تىلىنە دەگەن جاناشىرلىق» دەپ قابىلداپ، جۇرەگى جارىلا جازداپ قۋانعان. سودان شۋ ەتە قالدىق. سول باياعى قازاق ءباسپاسوزى. ءسويتىپ ەدىك، پوپتار قازاقشا ءمىناجاتتىڭ ارتىن قۇمعا سىڭگەن سۋداي قىلىپ جىبەردى.

سوڭعى جىلدارى كرەملدەگى قابىلداۋداردا بوي كورسەتىپ، بەلسەنە قالعان پوپتاردىڭ قازاقتى شوقىندىرۋ ساياساتىنىڭ ءتۇبى تەرەڭدە ەكەن.

مىنە، قاراڭىز:

پوپتاردىڭ پيعىلى جامان. ولاردىڭ ءبىر ساۋساقتارى ىشىنە بۇگۋلى بولۋىنا باياعىدا باس سۇيەگى قۋراپ قالعان پاتشالىق رەسەي، ەلەسى بۇگىنگى كرمەلدى كەزىپ جۇرگەن سوۆەت وكىمەتى، قازىرگى وزىنەن-ءوزى تاۋەلسىزدىك العان رەسەي پوپتاردى قاشاندا قولداپ، قۋاتتاپ، قارجىعا سوزعان قولدارىن قاقپاي مەملەكەتتىك وتارلاۋ ساياساتىنىڭ بەلسەندى بولىگى رەتىندە پايدالانىپ كەلەدى. ءۇش رەت ءوڭىن وزگەرتكەنمەن، نيەتى مەن پيعىلى سارى مايداي ساقتالىپ كەلە جاتقان رەسەي قازاقتى شوقىندىرىپ جىبەرۋ ساياساتىن ءالى دە ۇستانىپ كەلەدى. شوقىنعان جاندى ورىس دەپ ەسەپتەي بەرسەڭىز بولادى.

قارا ورىستىڭ قاراسى قانشا بولدى ەكەن؟ ەسەپ جوق. ەلەپ جاتقان ەل دە ونىڭ بيلىگى دە جوق.

وتكەن جىلى ەلدەگى ورىس پوپتارى (http://old.abai.kz/node/6021) قازاقستانداعى حرامداردا قازاقشا ءمىناجات ەتۋگە جول اشىپ جاتىرمىز دەپ جار سالعان. ونى ءبىزدىڭ مويىنسىز ءمۇفتيات «بۇل - قازاق تىلىنە دەگەن جاناشىرلىق» دەپ قابىلداپ، جۇرەگى جارىلا جازداپ قۋانعان. سودان شۋ ەتە قالدىق. سول باياعى قازاق ءباسپاسوزى. ءسويتىپ ەدىك، پوپتار قازاقشا ءمىناجاتتىڭ ارتىن قۇمعا سىڭگەن سۋداي قىلىپ جىبەردى.

سوڭعى جىلدارى كرەملدەگى قابىلداۋداردا بوي كورسەتىپ، بەلسەنە قالعان پوپتاردىڭ قازاقتى شوقىندىرۋ ساياساتىنىڭ ءتۇبى تەرەڭدە ەكەن.

مىنە، قاراڭىز:

«گەنەرال-گۋبەرناتور كولپاكوۆسكي 1887-1888 جىلدار بويىنشا ەسەبىندە: «قىرعىزداردىڭ اراسىنا ورىس شارۋالارىن سەلو جانە قالا ەتىپ قونىستاندىرۋ مەن ءۇشىن وڭايعا تۇسكەن جوق. ورىستار قىرعىز دالاسىنا وزدەرىنىڭ تىلدەرىن، ادەت-عۇرپىن جانە پراۆوسلاۆيە ءدىنىن الا كەلدى. مەن مۇنى قىرعىزدارعا اسەر ەتپەيدى دەپ ايتا المايمىن»، جازىپ، بۇدان بىلاي ەندى بۇل ۇدەرىسكە ماقساتتىلىق سيپات بەرە ءتۇسۋ ءۇشىن: «ۋاقىتشا ەرەجە تالاپتارىنان شىقپاي، حريستيان ءدىنىن قابىلداعان قازاقتارعا جەر، ورمان بولىكتەرىن سىيعا تارتۋ، سونىمەن قاتار جۇمىس كولىگىن بەرۋ، جەر وڭدەيتىن قۇرالدارمەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرۋ كەرەك. جاقىندا سەمەيگە التايدان ءبىر ميسسيونەر كەلىپتى. ارينە، ول قازاق دالاسى ءۇشىن وتە از. مەن وعان قۇزىرىمىزداعى قازاقتاردى حريستيان دىنىنە قابىلداساق، ولارعا اقشالاي، زاتتاي سىيلىقتار جانە بۋكەنسكيدەن 600 دەسياتينا جەر بولىنەتىنىن مالىمدەدىم. ومبى ەپيسكوپىنا جىلىنا مەملەكەت تاراپىنان 19 مىڭ سوم اقشا ءبولىنىپ تۇرادى. سوندىقتان دا ومبى ەپيسكوپى ميسسيونەرلىك قىزمەتتى جانداندىرىپ، قازاقتاردى حريستيان دىنىنە قابىلداۋعا ەرەكشە كۇش سالۋى كەرەك»، - دەگەن ناقتى ۇسىنىستار مەن شارالاردى بەلگىلەدى». (مامبەت قويگەلديەۆ، «الاش قوزعالىسى»، ءبىرىنشى توم، 96-97-ءنشى بەتتەر)

مىنە، 19 عاسىردان باستالعان شوقىندىرۋ ارقىلى قازاقتى ءبىرجولاتا جويۋ، ورىستاندىرۋ ساياساتىنىڭ كورىنىسى. بۇگىنگىسى -  قازاقشا ءمىناجات. قازىرگى شوقىندىرۋ ساياساتى - ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ جاساپ بەرگەن ۇزىن ارقان، كەڭ تۇساۋىمىزعا ارقا سۇيەپ، سۇيەنىش تاۋىپ وتىر. مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ بىرىنە بالاپ، «الاقانىمىزعا سالىپ ايالاپ، كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي قورعاپ» وتىرعان ۇلتارالىق جانە دىنارالىق تاتۋلىق پوپتاردىڭ باياعىدان كەلە جاتقان ءىسىن قايتا جانداندىرۋىنا جول اشىپ وتىر. بۇعان قازاقستاننىڭ رەسەيگە دەگەن الابوتەن ماحابباتىن قوسساڭىز، حرامنىڭ بەينەسى قۇلپىرىپ شىعا كەلەدى.

جانە بىزدە مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتى وزگە ءدىننىڭ، ءدىني اعىمداردىڭ، ۇلتتى بولشەكتەيتىن كەز كەلگەن سىرتقى كۇشتەن ساقتاۋ جونىندە ەشبىر باعدارلاما، ۇسىنىس، ارەكەت دەگەن اتىمەن جوق. كەرىسىنشە، ۇلتارالىق جانە دىنارالىق ارازدىقتى قوزدىرۋشى دەپ ايىپتاپ، مەملەكەتتىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىن ۇلت وكىلدەرىن تۇرمەلەۋ، سوتتاۋ بار. سوندا بيلىك كىمنىڭ جاعىندا؟ ونىڭ الىستى كوزدەگەن ماقسات-مۇراتى قانداي؟ جوعارىدا كەلتىرىلگەن تاريحي دەرەكتەن رەسەيدىڭ شوقىندىرۋ ارقىلى وتارلاۋ ساياساتىنىڭ ءوڭى وزگەرگەنمەن وڭگەسى ءباز-باياعى قالپىندا ەكەنىن ايقىن كورۋگە بولادى. بالكي، بۇگىندە رەسەيگە كولپاكوۆسكي جازعانداي قىزمەتتىك حاتتار قۇستاي ۇشىپ جاتقان شىعار.

ال، مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ءوزى ىڭعاي بەرىپ تۇرعاندا، ءدىن ىستەرى كوميتەتى بۇعان نە ىستەي السىن. ەندى، قازاقستانداعى ورىستىڭ شال-كەمپىرلەرىنىڭ تاراتقان قاعازدارىنان اۋلاق بولعاننان باسقا امال جوق. ارينە، ۇلتتىق قورعانىشتىق قابىلەتى بار ادامعا عانا ات-تونىن الا قاشار. ونسىزدا قازاقتىعى سولقىلداپ جۇرگەندەرگە ىزدەگەنگە - سۇراعان بولار مۇمكىن.

ماعان نەعىل دەيسىز ەندى؟!

«اباي-اقپارات»